Monday, May 16, 2016

وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا، زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی ، دووشەمە ٩-ی مەی ٢٠١٦


دووشەمە ٩-ی مەی ٢٠١٦
ئێلیزابێت ترودۆ
سەرۆکی ، داییرەی چاپەمەنی
وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا
واشنگتن ، دی سی
پرسیار: پرسیارەکەم لە سەر تورکییە – سوورییە یە. تورکییە ئەمڕۆ گوتوویە بە هەمان شێوە لەگەڵ هێزەکانی یەپەگە لە سوورییە دەبزوێتەوە کە لەگەڵ هێزەکانی دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق و شام دەبزوێتەوە. ئاگاتان لەو قسانە هەیە، و لە سەر ئەوە هیچتان هەیە بیڵێن؟
یای ترودۆ:  باشە، من ئەوەم نەدیتووە. وەک دەزانی، ڕوانگەی ئێمە سەبارەت بە پ.ک.ک. و هەر وەها پەیەدە زۆر ڕوونە. هیچ گۆڕانێک نەبووە لە بۆچوونی ئێمە سەبارەت بە ئەوان.
پرسیار: ئەمن باسی پ.ک.ک. ناکەم
یای ترودۆ: ئێ
پرسیار: ئەمن سەبارەت بە تورکییە دەپرسم -
یای ترودۆ: یەپەگە ؟
پرسیار: [ تورکییە گوتوویە ] بەو جۆرەی لەگەڵ دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق و شام دەجووڵێتەوە لەگەڵ یەپەگەش هەر ئاوا.
یای ترودۆ: ، دەزانی، ئەمن ئەو لێکدانەوانەم نەدیتووە، نەم دیتوون میشێل.
پرسیار: سپاس
پرسیار: سەبارەت بە دەست لە کار کێشانەوەی سەرۆکوەزیری تورکییە -
یای ترودۆ: ئێ ، با بچینە سەر تورکییە.
پرسیار: بەڵێ ، سەبارەت بەو بڕیارە. زۆر لە خەڵک دەست لە کار کێشانەوەی سەرۆکوەزیر ئەحمەد داوودئۆغڵوو ، کە بەڕێژە  بە گشتی بە جۆرەیەک ڕێبەڕێکی گۆڕانخواز دادەنێن ، دەڵێن سەرۆک کۆمار ئەردۆغان ناچاری کردووە دەست لە کار بکێشێتەوە. لە سەر ئەوە دەڵێی چی؟ هێچت هەیە لەو بارەیەوە بیڵێی؟
یای ترودۆ: دەزانی ، ئێمە کردمان، - ئێمە حەوتووی ڕابردوو باسی ئەوەمان کرد. ئاشکرایە، ئێمە ڕاپۆرتمان سەبارەت بەو بابەتە دیتووە. گوێمان لە قسەکانی سەرۆکوەزیر بووە کە ئەو وەک سەرۆکی ئاکەپە لە سەر کارەکەی وەلا دەچێ و لە ٢٢ی مانگی مەی کۆنگرەیەکی نائاسایی دەبەسترێ بۆ هەڵبژاردنی سەرۆکایەتی تازەی پارتییەکە. مارک حەوتووی ڕابردوو لەسەر ئەوە قسەی کرد. ئەوە مەسەلەیەکی ناوخۆیی تورکییەیە. ئێمە بەردەوام دەبین لەسەر کار کردن لەگەڵ حکوومەتی تورکییە – هەر وەک ئێوەش لەگەڵ من دەتوانن بیڵێن – وەک دۆستێک ، هاوپەیمانێکی ناتۆ و شەریکێک.
پرسیار: باشە - بەڵام کاتێک سەرۆکوەزیرێک دەست لە کار دەکێشێتەوە، دەبێ هۆیەکی هەبێ، و کەس هۆیەکەی نازانێ! ئەمن مەبەستم ئەوەیە ئەو پالەوپەستۆ دراوە -
یای ترودۆ: دەزانی: ئەوە خەڵکی تورکییە خۆیان دەبێ قسەی لێوە بکەن نەک لێرەوە لە سەکۆی وەزاڕەتی کارو باری دەرەوەی ئەمریکاوە.
پرسیار: باشە- ئێوە – ئایا دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەگەڵ ژمارەیەکی زۆر لە ڕەخنەگران بۆچوونی ڕێکە ، کە لەو باوەڕە دان ئەردۆغان بە خشکەیی ئەوە دەبێ ڕێبەرێکی سەرەڕۆ ؟
یای ترودۆ: ئەمن پێم وایە ئێمە بە بەربڵاوی باسی بۆچوونی خۆمان کردووە سەبارەت بە ئازادیی مێدیا لە تورکییە ، و هەر وەها هەڕەشەی زۆر جیدی کە تورکییە لە سەر سنوورەکەی لەگەڵیان ڕووبەڕوو هاتووە. هەر وەها سەبارەت بە دەستئاواڵەیی دەگمەنی تورکییە بۆ حاواندنەوەی ئەو هەموو پەنابەرە.
پرسیار: ئایا ئێوە -
یای ترودۆ: بەڕاستیش هیچی دیکە نییە ئەمن بتوانم لە قسەکانمی زیاد کەم.
پرسیار: ئایا ئێوە لەو باوەري دان کە ئەردۆغان  دێمۆکڕاتە؟

یای ترودۆ: ئەمن لەو باوەڕە دام ئەو ڕێبەرێکی دۆستی ئێمە وهاوپەیمانی ناتۆمانە!

Tuesday, May 10, 2016

یەکەم کۆنفڕانسی نێونەتەوەیی لەمەر کوردیی فەیلی لە پارڵمانی ئوڕووپا


ا
یەکەم کۆنفڕانسی نێونەتەوەیی لەمەر کوردیی فەیلی لە پارڵمانی ئوڕووپا

دوای نێوەڕۆی دووشەمە ٢-ی مەی ٢٠١٦ بە دەستپێشخەری کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان و هاوکاری ئەنیستیتووی کورد لە برووکسێل و بە پێی بانگەوازی و مالخێویی فڕاکسیۆنی ئیتیلافی پێشکەوتنخوازی سۆسیالیستان و دێمۆکڕاتان لە پارڵمانی ئوڕووپا یەکەم کۆنفڕانسی نێونەتەوەیی لە سەر کوردی فەیلی لە بینای پارڵمانی ئوڕووپا لە بروکسێل بەڕێوەچوو.
لە دانیشتنی یەکەمی کۆنفڕانسەکە دا ڕێزدار زەینەب موراد سەهراب جێگری سەرۆکی ک.ن.ک. و مێدیاکار لە ووتارێکی کورت دا مەبەستی سەرەکی بەسترانی کۆنفڕانسەکەی شی کردەوە . بە دوای ویدا بەڕێز ژۆزێف ویدنهۆلز ئەندامی پاڕلمانی ئوڕووپا سەر بە فراکسیۆنی ئیتیلافی پێشکەوتنخوازی سۆسیالیستان و دێمۆکڕاتان لە پەیامێکی ڤیدێئۆیی دا هاوپێوەندیی خۆی لەگەڵ کوردانی فەیلی ڕاگەیاند، بەدووی ویدا یای ئانا گۆمێس ئەندامی پارڵمانی ئورووپا هەر سەر بە هەمان گروپ باسی چالاکییەکانی خۆی کرد لە پێوەندی لەگەڵ دۆسییەی عێڕاق لە یەکێتیی ئوڕووپا و ڕایگەیاند زۆر پێی خۆشحاڵن ژمارەیەکی زۆر لە تێکۆشەری کوردی فەیلی لەو کۆنفڕانسە دا بەشدارییان کردووە و پییان خۆشە گوێیان لێ بگرن و زیاتر لە سەر بەسەرهاتی کوردە فەیلییەکان بزانن بۆ ئەوە بتوانن بە شێوەیەکی کاریگەر لە ئاست خۆیان یارمەتیدەر و و هاودەنگی دۆزەکەیان بن. دوایین ئاخافتوانی دانیشتنی یەکەم دوکتور تۆماس شمیدینگر مامۆستای زانکوی ڤییەنای ئوتریش بوو کە کورتەیەکی لە مەڕ مێژووی زەخت و زۆرداری لە کوردە فەیلییەکان هێنا گۆڕێ.

بە دوای دانیشتنی یەکەم دا کورتە فیلمێکی بەڵگەیی سەبارەت بە سەرتێداچووانی کوردیی فەیلی نیشان درا.
دانیشتنی دووەم بەڕێزان شەهلا حەفید جێگرێکی دیکەی سەرۆکی ک.ن.ک. و بەڕێز زیا عەبدولسەتتار قادیم ، نووسەر بەڕێوەیان برد. لەو پانێلە دا ژمارەیەک لە ڕووناکبیر و تێکۆشەری کوردی فەیلی بەشدار بوون. دوکتور مەجید جەعفەر تێکۆشەڕیکی لە مێژینەی کوردی فەیلی باسی لایەنە جۆر بە جۆرەکانی دوورخستنەوەی زۆرەملی فەیلییەکان و پێشێل کرانی مافەکانی ئەوانی ‌هێنا گۆڕێ. حاکم ئاسۆ سۆفی کە لە زۆرێک لە دادگەکانی کاربەدەستانی ڕێژیمی پێشووی عێڕاق دا بەشداری کردووە لە قسەکانی دا گوتی ئەو حەولە سەرەتایەکی باشە بۆ ئەوەی کوشتوبڕی فەیلییەکان کە لە دادگەکانی عێڕاق دا بە جێنۆساید ناسراوە لە دەرەوەشوا بناسرێ و دڕێژە بەو دۆسییەیە بدرێ کە هێشتا برینەکانی سارێژ نەبوونەتەوە. دوکتور ئەکڕەم هەواس باسی لایەنی مێژوویی پێشێلکرانی مافی کوردە فەیلییەکانی کرد. یای سەنا بەسام لەو غەدر و زۆردارییەی دوا کە بە دژی ژنانی فەیلی دەکرێ و سەرەڕای خزمەتیان بە ناسێنەی کوردی دەستەڵاتدارانی کورد لە باشوور لایەکی ئەوتۆیان لە کوردانی فەیلی نەکردووەتەوە. دوکتور سەمیر چراغوەندی یادی بەشێک لەو تێکۆشەرە کوردە فەیلییانەی کرد کە لە ڕێبازی ناسێنەی کورد دا تێکٶشاون.


بە دوای ئەواندا یای بلقیس فەیلی باسی نەهامەتە شەخسییەکانی سەر بنەماڵەکەیانی هێنا گۆڕێ و سپاسی خەڵکی سوێدی کرد کە داڵدەی ئەو و کەسانی دیکەیان داوە. لە بەشی پرسیار و ووڵام دا، ژمارەیەکی زۆر لە تێکۆشەرانی کوردی فەیلی قسەیان کرد و پێزانینی خۆیان دەربڕی لە ئاست ک.ن.ک. بۆ ڕێک خستنی کۆنفڕانسێکی ئەوتۆ. شایانی باسە ئەو کۆنفڕانسە بە پێی پێشنیازی بەشداران ئەنجامنامەیەکی گەڵاڵە کرد کە تێیدا جەخت کرایەوە لە سەر گرینگی ئەم کۆنفڕانسە و کۆنفڕانسی هاو شێوە لە داهاتوو دا. زمانی کۆنفڕانسەکە ئینگلیسی و عەڕەبی و هێندێک جار کوردی بوو. بەخۆشییەوە ژمارەیەکی زۆر لە مێدیا کوردییەکان لەوانە تێلێڤیزۆنی نەورۆز، ئاژانسی نووچەی فرات، ستێرک تیڤی، ڕۆناهی تیڤی ، مەد نووچە تیڤی و تێلێڤیزۆنی ئێن ئار تی لەو کۆنفڕانس دا ئامادە بوون.
حەسەن قازی
٢-ی مەی ٢٠١٦

ڕاسپاردەکانی یەکەم کۆنفڕانسی نێونەتەوەیی کوردە فەیلییەکان لە پارڵمانی ئوڕووپا
ڕاسپاردەکانی یەکەم کۆنفڕانسی نێونەتەوەیی کوردە فەیلییەکان لە پارڵمانی ئوڕووپا بروکسێل ، ٢ی مەی ٢٠١٦
١/ کۆنفڕانس داوا لە پارلمان و یەکێتی ئورووپا دەکا ئەو تاوانانەی دژ بە کوردانی فەیلی لە سەردەمی رژێمی بەعس دا کراون ،بە تاوانی ( جینۆساید) دابنێ هاوشێوەی ئەو بریارەی کە ئەوەی بە سەر ئێزدیەکان و کریستیانەکان و شەبەکدا هاتووە تاوانی جینۆسایدە، بە تایبەتی کە عێراق لە ساڵی ١٩٥٩ دا پەیمانی جنێڤی ساڵی ١٩٤٩ ی ئیمزا کردووە کە تایبەتە بە قەدەغەکردنی ئەنجامدانی تاوانی جینۆساید ، هەروەها دەرچوونی حوکمی دادگای باڵای تاوانی عێراق و بڕیاری ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق سەبارەت بەوەی کە راگواستن و کوشتنی کوردانی فەیلی تاوانی جینۆسایدە.
٢/وەگەرخستنی هەموو قانون و بریارەکانی پێوەندیدار بە کوردانی فەیلی کە لە ساڵی ٢٠٠٣ەوە دەرچوون و جێبەجێکردنیان بە بێ وەخران و خۆدزینەوە و دواخستن بە پاساوی جیاوازەوە، ئەو قانون و بڕیارانەی کە پێوەندیان بە پرسگەلی ناسنامە ، بەڵگەکانی خۆسەلماندن و ماڵ و موڵکی دەستبەسەرداگیراو و شتی ترەوەهەیە.
٣/ جێکردنەوەی کوردانی فەیلی لە ناوەندەکانی بڕیار لە هەر دوو دەسەڵاتی یاسادانان و راپەڕاندن ( جێبەجێکردن) لە بەغدا و هەولێر.
٤ / داوا لە دەسەڵاتدارانی هەرێمی کوردستانی عێراق بکرێ کە ناوی کوردانی فەیلی هاوشێوەی ئێزدیەکان و شەبەک و کاکەییەکان لە دەستوری هەرێمەکە دا بگونجێندرێ و کورسی کۆتایان بۆ تەرخان بکرێ لە پارلمانی هەرێم دا.
٥/ داننان بە کوردانی فەیلی وەکو یەکێک لە پێکهاتەکانی گەلی عێراق کە خاوەن تایبەتمەندیەکانی خۆیانن.
٦/ هاندانی دەسەلاتدارانی عێراقی و ئەمریکایی ( کە بە تۆن بەڵگەکانی رژێمی پێشوویان لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ەوە بۆ ئەمریکا ڕاگوێستووە ) بۆ ئەوەی بەڵگەکانی تایبەت بە چارەنووسی ئەو گەنجە کوردە فەیلییانە دەربخەن کە لەلایەن رژێمی حزبی بەعسەوە دەستەبەسەر کرابوون یان بە زۆرەملێ شوێن بزر کراون .
٧/ کۆتایی دان بە هەموو شێوەکانی جیاکاری کە لە لایەن دامو دەزگاکانی دەوڵەت دژ بە کوردانی فەیلی بەکاری دەهێنن و دەرفەتی یەکسانیان بۆ برەخسێندرێ کە لە سەر بنەمای هاوڵاتیبوون نەک لە سەر بنەمایەکی دیکە بونیاد نرابێ .
٨/گەڕانەوەی سەرجەم کۆچپێکراوان و راگوێزراوانی کوردی فەیلی بۆ شوێنە رەسەنەکانی( زێدی) خۆیان و ئاوەدانکردنەوەی ناوچەکانی کوردە فەیلیەکان کە دامودەزگاکانی رژێمی پێشوو و تیرۆریستە هەنووییەکان خاپووریان کردوون، بۆ نمونە خانەقین، سەعدیە، جەلەولا، مەندەلی، بەدرە، جەسان و هەرێمەکانیان لە هەر دوو پارێزگای 'واست' و' میسان ' و هەروەها لە بەغداش.
٩/ دەستنیشانکردنی هەرێمەکانی کوردانی فەیلی لە پاریزگاکانی 'دیالا' و 'واست' و' میسان' و رێکخستنەوەیان لە چوارچێوەی هەرێمێكی کوردانی فەیلی دا کە بە خۆیان کاروباری هەرێمەکەیان رێک بخەن و بەرێوەی ببەن.
١٠/ داوا لە دەسەلاتدارانی عێراق و ئێران بکرێ کە زانیاری سەبارەت بە ژمارەی کوردانی فەیلی لەو شوێنانەی کە لێیدەژین لە هەر یەک لەو دوو وڵاتانەدا لە بەر دەست بنێن .
١١/پاراستن و چاوەدێریکردنی زمان و کولتوری کوردانی فەیلی و کەلەپوریان و دابینکردنی فێرکردن و خوێندن بە زمانی دایکی یان.
١٢/ بەردەوام کار و هاوکاری بەرفراوانتر و هەمانهەنگی لە گەڵ کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان بکرێ تا رێکخستنی سێمینار و کۆبوونەوەکان لە وڵاتەکانی ئورووپا بخاتە سەر خشتەی کاروبارەکانی، بۆ ئەوەی جێنۆسایدی کوردانی فەیلی لەئاستی جیهانیدا باشتر بناسێندرێ .
١٣/رێکخستنی سێمینار و کۆڕبەند لە زانکۆ و ئەنستیویە نێو دەوڵەتیەکان دەربارەی پرسگەلی کوردانی فەیلی بەمەبەستی راکێشانی سەرنجی لێکۆڵەران و رووناکبیرە ئورووپاییەکان بۆ ئەوەی لێکۆڵێنەوە و توێژینەوە لە سەر ئەو پرسانە بکەن.
١٤/ رێكخستنی هەڵمەتی جۆراوجۆر لە بواری راگەیاندن ورۆشنبیری و خۆناساندن لە نێو هەموو پێکهاتە کوردستانیەکان بۆ ئەوەی زانیاری پەیوەندیدار بە ئۆپراسیۆنەکانی پاکتاوی رەگەزی و جینۆسایدی کوردانی فەیلی بگەیەنرێتە رای گشتی کوردی لە هەموو بەشەکانی کوردستان.
کۆنفڕانس سپاسی گرووپی ئیتیلافی پێشکەوتنخوازی سۆسیالیستان و دێمۆکڕاتان لە پارلمانی ئورووپا دەکا بۆ ئاسانکاری و کۆمەکی مادی و لۆجیستی بۆ بەستن و سەرخستنی یەکەمین کۆنفڕانسی نیونەتەوەیی کوردانی فەیلی و، سپاسی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستانیش دەکا بۆ ئەو رەنجەی کە داویە لە پێناو بەستن و رێکخستنی کۆنفڕانسەکە دا . هەروەها سپاسی خۆی پێشکێش بە هەموو میوانەکان دەکا کە زەحمەتیان کێشا بۆ بەشداریکردن لە کۆنفڕانسەکەدا و سپاسی دەزگاکانی راگەیاندن دەکا کە ڕووماڵی هەواڵ و چالاکیەکانی کۆنفڕانسەکەیان کردووە و لە سەرەتاوە تا کۆتایی لەوێ ئامادەبوون.

                                                                                                            وەرگێڕان لە عەڕەبییەوە: دلێر ئاکرەیی

وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا، زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی، دووشەمە ٢ ، سێشەمە ٣ و پێنجشەمە ٥-مەی ٢٠١٦


دووشەمە ٢-ی مەی ٢٠١٦
جان کیربی
قسەوێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا
زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی
واشنگتن، دی سی
پرسیار: ئەو پرۆتێستەی [ لە بەغدا کراوە ] ، ئایا ئێوە ئەوە وەک بزووتنەوەیەکی ڕێفۆرمخوازی ڕاستە قینە دەبینن؟ چونکوو ژمارەیەکی زۆر لە خەڵک ، بە تایبەتی لە نێو کوردەکان و سونییەکان دا، وەک خۆپیشاندانێکی دەبینن کە بە شەخسە موقتەدا ئەلسەدر و نەک کەسی دی بەڕێوەی دەبا، لەوانەیە حەیدەر عەبادی شەوە بکرێ ، بۆ ئەوەی ڕۆژەڤێکی تایبەتی سیاسی بهێنرێتە گۆڕێ کە هەمووان ناگرێتەوە،کە بە پێویستی کوردەکان یان سونییەکان وە بەر ناگرێ.
ئاغای کیربی: ئەمن نامەوێ خۆ لەوە بدۆزمەوە کە باسی تەبیعەتی ئەمە بکەم. مەبەستم ئەوەیە بڵێم ، دیسان، ئێمە لە کۆتایی حەوتوو دا زۆر لە نزیکەوە چاومان لێکرد، و ئەمن پێم خۆشە داوات لێ بکەم چاو لەو بەیانییەی من بکەی بۆ ئەوەی ڕوون بێتەوە کە ئێمە وەک حکوومەت هەڵوێستمان چییە لە سەر ئەو پڕۆتێستانە.
پرسیار: ببوورە – و بە تایبەتی هەر ، هەر دەمەوێ لە سەر ئەو بابەتە بمێنیینەوە بۆ پرسیارێکی دی.
ئاغای کیربی: پێم سەیرە. ئەرێ، فەرموو دەی.
پرسیار: سپاستان دەکەم. ئەگەر دیتبێتت ئەوەی لە ناوخۆی پارڵمان دا قەوما، ڕادەیەک لە توندو تیژی لە ئارا دا بوو. گشت توند و تیژییەکە ڕووی لە سیاسییە کورد و سونییەکان بوو. پڕۆتێستکاران لە جێگری سەرۆکی پارڵمانیان دا کە کوردە. پارڵمانتارە شیعەکان کە بەتایبەتی لە گەڵ ئەلسەدر هاوپەیمانن، پڕۆتیستکارەکانیان تەشویق دەکرد. کە وابوو ئێوە ئەو پەیامە لەوە ناخوێننەوە مانای ئەوە بی کە -
ئاغای کیربی: بڕوانە، دیسان، ئەمن ووڵامەکە بەجێ دەهێڵم بۆ ئەوەی لە بەیانییەکەم دا هاتووە – هەر وەک ئەوەی کە لە ووڵام دانەوە بە پرسی یەکەم دا گوتم. ئاشکرایە ، ئێمە نامانەوێ پڕۆتێستان ببینین ببن بە توند و دژی دژی هیچ کەس. ئەتۆ زۆر جار لە زاری منت بیستووە لێرەوە کە ئێمە پشتیوانی دەکەین لە مافی پڕۆتێستی ئاشتیخوازانە و ئازادیی بەیان لە سەرتاسەی جیهان. هیچ کەس نایەوێ شتێک ببینێ ببێ بە توند و تیژی بە دژی هەر کەسی کە قوربانییەکانی بن. بەڵام دیسان، ئەمن پێم وایە گرینگە هێندێک بگەڕێینەوە دوایە و وەبیر بهێنینەوە ئەوە چییە – کە ووڵامی درێژ خایەن لە عێڕاق حوکمڕانی باشە. ئێمە زۆر جار گوتوومانە و گوتوومانەتەوە، ئەوە ڕێگایە بۆ ئەوەی تێکشکاندنی داعش وەدی بێ. ئەوان لە مەیدانی نەبەرد دا تێکشکاون، تێکشکاندنی ئەوان لە مەیدانی نەبەرد بەردەوام دەبێ. و سەرۆکوەزیر عەبادی لە مەڕ ڕێفۆرمە سیاسییەکان زۆر بە گوڕ کار دەکا و هەر ئەوەش دەکا. و ئێمە درێژە دەدەین بە پشتیوانی لێ کردنی لە حەولەکانی دا. و ئاشکرایە، توند و تیژی لە عێڕاق بە دژی هەرکەسێک بێ لە ئاکامی چالاکییەکی پڕۆتێستی دا شتێکە کە ئێمە هەموومان نیگەران دەکا.
پرسیار: حکوومەتی تورکییە نەخشەی ئەوەی داڕشتووە حەسانەی پاڕلمانی لە نوێنەرە ئۆپۆزیسیۆنەکان بستێنێتەوە، لەوانە پارڵمانتارە کوردەکان، و کۆمیسیۆنێک سەبارەت بە ئەوە قسە دەکا – سەبارەت بەو کەیسانە، بەڵام دانیشتنی کۆمیسیۆنەکە بۆ جاری سییەم کارەکانی ڕاگرت چونکە شەڕ قسە و تەنانەت شەڕیشی تێ کەوت. هیچ شتێکت هەیە لەو بارەیەوە بیڵێی؟
ئاغای کیربی: و چی - ئەوە لە کوێ بوو؟ ببوورە، ئەمن لە بەشی یەکەم پرسیارەکەی ئێوە تێنەگەیشتم .
پرسیار: حکوومەتی تورک نەخشەی داناوە بۆ هەڵوەشاندنەوەی حەسانە، حەسانەی پارڵمانی نوێنەرە ئۆپۆزیسیۆنەکان.
ئاغای کیربی: باشە، ببوورە. تێ گەیشتم. باشە، دیسان، وەکوو دێمۆکڕاسییەکی پارڵمانی، تورکییە پرۆسودووری باش دامەزراوی دێمۆکڕاتیکی هەیە کە دیاری دەکا حەسانەی کێ و لە چ هەلومەرجێک دا دەتوانێ هەڵبوەشێندرێ و بە چ شێوەیەک بێ – و چۆن دەکرێ ئەو حەسانەیە بئەستێندرێتەوە. و ئێمە چاوەڕێ دەکەین لە تورکییە پرۆسودوورە دێمۆکڕاتیکەکانی خۆی لەو بارەیەوە ڕەچاو کا. و تا ئەو جێگایەی من بزانم، پاڕڵمان بەو پێشنیاز بڕیارە ڕا دەگا و ئەوە پێواژۆیەکە بەڕێوەیە، و ئەمن نامەوێ ئێستا وەپێش ئەو پێواژۆیەوە بکەومەوە و هیچ بڵێم.
پرسیار: بەڵێ. بەڵام پێواژۆیەکە پووچەڵ کراوەتەوە لە بەر شەڕەقسەی توند و شەڕە مست، جا بۆیە تەنانەت پارڵمانیش ئێستا ناتوانێ سەبارەت بەوە قسە بکا.
ئاغای کیربی: باشە، دیسان، ئێمە دەمانەوێ ئەوە ببینین کە چاوەڕۆان دەکەین تورکییە ڕەچاوی کا و لەو ڕووەوە پڕۆسودوورە دێمۆکڕاتیکەکانی خۆی لە بەر چاو بگرێ. و دیسان ئەمن نامەوێ بچمە ناو تایبەتمەندییەکانی پێواژۆیەکی ناوخۆیی تورکییە .
ئێستا دەبێ بڕۆم، سپاستان دەکەم.

سێشەمە ٣-ی مەی ٢٠١٦
جان کیربی
قسە وێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا
زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی
واشنگتن، دی سی
پرسیار: پرسیارێکم هەیە بە دوای ئەو پرسیارەی دا لە مەڕ تورکییە کرا.
ئاغای کیربی: ئێ
پرسیار: دوێنێ توندو تیژییەکی دیکە لە پارڵمانی تورکییە ڕوویدا. نوێنەرانی پارتیی کوردی هەدەپە ، یەکێک لەوان کە پێم وایە، دە ڕاستیدا ئەرمەنی یە ، بەڵام ئەندامی ئەو پارتییە کوردەیە . کەوتنە بەر هێرشی پارتیی زۆربە ، ئاکەپە. لە سەر ئەو ڕووداوە چت هەیە بیڵێی؟
ئاغای کیربی: بە داخەوە، ئەتۆ دەبێ بهێڵی من ئەو پرسیارە وەربگرم [ و دوایە ووڵام بدەمەوە]. ئەمن ڕاپۆرتەکانی لەمەڕ ئەو ڕووداوەم نەدیتووە، جا لەبەر ئەوەی ئەو ڕاپۆرتانەم نەدیتووە و لە هەڵکەوتێکی ئاوا دانیم کە لە سەر ڕاست بوونیان چ بڵێم. ئەمن پێم وایە ئەتۆ بهێڵی من ئەو پرسیارە وەربگرم؟
 پرسیار: ئەمن پرسیارێک هەیە. لە ڕاستیدا دوو پرسیارم هەیە. یەکیان سەبارەت بەو ئەندامەی سێرویسی عەسکەری ئێوەیە کە ماوەیەک لەوە پێش لە نزیک هەولێر کووژرا. جا بۆیە دەپرسم داخودا وەزاڕەتی بەرگری ئەمریکا بە چ شێوەیەک لە شەڕی دژی داعش دا بەشداری دەکا جگە لە دانی ئامۆژگاری و دەوری پەروەردە و بارهێنان؟
 ئاغای کیربی: بیڵێوە، بمبوورە – دەکرێ پرسیارەکە دووپاتە کەیەوە. ئێمە چۆن ؟
 پرسیار: لەمەڕ بوونی عەسکەریی ئەمریکایە لە عێڕاق ، ئەوان چۆن – ئەوان بە چ شێوەیەک لە شەڕی دژی داعش دا بەشدارن؟ جگە لە دەورگێڕان لە ڕووی ئامۆژگاری و پەروەردە و مەشق پێکردنەوە، ئەوان چ دەورێکی دیکە دەگێڕن- لە ڕاستییدا دەیانەوێ چ دەورێک ببینن و ئەگەر دەکرێ پێمان بڵێی ئەو کەسە بۆ کووژرا، داخودا ئەو ڕاستەوخۆ لە شەڕ دا بەشدار بوو؟ ئەوە پرسیاری یەکەمم بوو. و پرسیاری دووەمم ئەوە بوو – سەبارەت بە سەردانی ڕێپەری پارتیی دێمۆکڕاتیکی گەلان ، سەلاحەدین دەمیرتاش، ئەندامی کوردی پارڵمانی تورکییە کە حەوتووی ڕابردوو لێرە بوو. هێندێک ڕاپۆرتی ئەوتۆ بڵاو بوونەوە کە ئەو لێرە لە وەزاڕەتی کار و باری دەرەوە چەند دیداری هەبووە. تکایە دەکرێ ئەوە تەئیید بکەی؟
 ئاغای کیربی: با لە پرسیاری دووەمی تۆ ڕا دەست پێ بکەم. ئەمن پێم وا نییە لەو بارەیەوە هیچم پێ بێ. لە مەڕ پرسیاری یەکەمت، بەر لە هەمووشت ، ئێمە پرسە و سەرەخۆشی قووڵ دەکەین لە بنەماڵەی ئەندامی سێرویسی عەسکەری کە ئەمڕۆ لە عێڕاق کووژرا. و ئەمن پێم وایە ئێمە هەموومان دەبێ ئیست بگرین و لە بیرمان بێ ، ئەوە بنەماڵەیەکە خەم و پەژارە دایگرتووە و ئێمە هەموومان بەر لە هەمووشت دەبێ بیرو هۆشمان لە سەر ئەوە کۆ بکەینەوە. ئەمن داوات لێ دەکەم پێوەندی بکەی بە وەزاڕەتی بەرگرییەوە بۆ وەرگرتنی زانیاری تایبەتی سەبارەت بەو هەلومەرجەی کە ئەو ئەندامەی سێرویسی عەسکەری تێدا کووژراوە. واتە – ئەوان زانیاری باشترین لە بەر دەست دایە لەمن. ئەگەر بە گشتی بڵێم. و دیسان دایدەگرمەوە، ئەمن ناچمە نێو ووردە ڕیشاڵی ئەو ڕووداوەوە چونکە بە ڕاستی ئەوە پرسیارێکی باشترە بۆ وەزاڕەتی کاروباری بەرگری، بەڵام بە گشتی ، دەوری ناوەندی ئێمە – ئێمە لە عێڕاق دوو دەوری ناوەندیی عەسکەریمان هەیە: یەکیان ئەتۆ بە ئاشکرایی دیتووتە ئەویش پشتیوانییە لە حەولەکانی ئیتیلاف بەڕێگەی هێزی هەواییەوەیە. نوختەی دووەم، ئەوە میسیۆنێکی ئامۆژگاری کردن و یارمەتیدانە. پێنتاگۆن باسی ئەوە دەکا.ئەمن پێم وایە ئەمڕۆ سەر لەبەیانی وەزیری کاروباری بەرگری کارتر باسی ئەوەی کرد لە پێوەندی لەگەڵ ئەو ئەندامە تایبەتییەی سێروسی دەوڵەتە یەکگرتووەکان کە کووژرا، ئەو ئەرکی ئامۆژگاری و یارمەتیدانی ڕادەپەڕاند ئەو دەمەی کە کووژرا. بەڵام دیسانیش، لەمەڕ هەلومەرجی تایبەتی ، پێم وایە ئەمن ڕات دەسپێرم پێوەندی بە ئەوانەوە [ وەزاڕتی بەرگری] بکەی. باشە؟
 پرسیار: بەڵام ئەگەر بارودۆخەکە ئاڵۆزتر بێ لەبەر گیروگرفتە ناوچەییەکان لە بەغدا ئەمڕۆ، پێت وا هەیە لە ڕاستیدا پێویست بکا دەوڵەتە یەکگرتووەکان زیاتر تێوە بچێ بۆ ئەوەی دەستەبەر بێ کە دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق و شام خاکێکی زۆرتر نەخاتە ژێر کۆنترۆڵی خۆیەوە یان ئەڕتەشی عێڕاق خاکی زیاتر بۆ دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق و شام بەجێ نەهێڵێ؟
 ئاغای کیربی: ئەوەی گرینگە ئەوەیە کە هێزە ئەمنییەتییەکانی عێڕاق پلانی کەمپەینی خۆیان بۆ تێکشکاندنی داعش ئەنجام بدەن. ئەوە ئەو شتەیە کە بەڕاستی گرینگە. ئێمە زۆر جار، هەر زۆر زۆر جار باسی ئەوەمان کردووە. و دیسان ، ئەمن نامەوێ . ئەمن لێرە دا نامەوێ خۆم لەوە بدزمەوە، بەڵام ئەو هێزانەی کە لە عێڕاق لە هەموان گرینگترن هێزی جێیی ن، واتە هێزە ئەمنییەتییەکانی عێڕاق، هەر بۆیەشە ئێمە لە هەواوە پشتیوانییان لێ دەکەین و هەر بۆیەشە ئێمە بە سیفەتی ئامۆژگاری و پەروەردە پشتیوانییان لێ دەکەین. و دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لەو حەولە دا زۆر تێوەچووە، بەڵام ئێمە دەمانەوێ ئەوە ژیرانە ڕاپەڕێنین و ئێمە دەمانەوێ ئەو کارە بە هاوکاری و لەگەڵ حکوومەتی عێڕاق و هێزە ئەمنییەتییەکانی عێڕاق ئەنجام بدەین. ئەوان ئەو هێزە زەوینییەن کە دەبێ هەرە زیاتر بە هێند بگیرێن. و ئەوان سەرکەوتنیان هەبووە، ئەوان لە عێڕاق خەریکی ڕەتاندنی ئەو گرووپەن بەرەو پاش. و داعش خاکی لە دەست داوە، ئەوان شەڕڤانیان لێ کووژراوە، ئێستا دەیانەوێ شەرڤان دەبەرکار نێن. بە دڵنیاییەوە ئەوان خاکیان لە کیس داوە و ئەوان ڕادەیەکی زۆر لە داهاتیان لە دەست داوە – هەر لە پاییزێ وە ئەوان داهاتێکی زۆریان لە دەست داوە، نزیکەی سێ لەیەکی ئەوەی ئەوان بە گشتی سەر دەمێک هەیانبوو و زیاتر لە نیوەیان لە دەست داوە- ئەوەی ئەوان بە ڕێگای داهاتی فرۆشتنی نەوتەوە وەگیریان دەخست. جا بۆیە دژی ئەو گرووپە سەرکەوتن هەبووە.

 تێبینی: پرسیاری لەمەڕ بەڕێز سەردانی سەلاحەدین دەمیرتاش لە وەزاڕەتی کارو باری دەرەوە پەیامنێری ئێن ئار تی کردی.



پێنجشەمە ٥-ی مەی ٢٠١٦
مارک سی. تۆنر جێگری قسەوێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا
زانیاریدانی رۆژانە بە چاپەمەنی
واشنگتن ، دی سی
پرسیار: - ئەتۆ خەبەری دەست لە کارکێشانەوەی داوود ئۆغڵوو، سەرۆکوەزیری تورکییەت دیتووە. ئایا ئەوە بە هیچ شێوەیەک شوێنێکی دەبێ لە سەر پێوەندییەکان، بە لەبەرچاو گرتنی ئەو تێکە و لێکەییەی ئێستا لە سوورییە؟
ئاغای تۆنر: ئێمە ڕاپۆرتی ئەوەمان دیتووە کە ئەو لە سەر کار لا دەچێ. ئەمن پێم وانییە هەمووشت تەواو بووبێ، بەلانی کەمەوە بەو شتانەی کە من دیتوومن بەر لەوەی بێمە ئێرە- ئەو وەک سەرۆکی پارتی ئاکەپەش نامێنێ. هەر وەها خەبەری ئەوەشمان بیستووە کە لە ٢٢-ی مەی کۆنگرەیەکی نا ئاسایی دەبەسترێ بۆ ئەوەی سەرۆکایەتییەکی تازە بۆ پارتییەکە هەڵبژێرێ. ، ئەوە ، هەڵبەت ، شتێکی ناوخۆیی تورکییەیە. لە ووڵامی – یان ووڵام دانەوە بە پرسیاری دووەمت، ئاشکرایە ئێمە پێوەندییەکی پتەومان لەگەڵ سەرۆکوەزیر داوودئۆغڵوو هەبوو. بەڵام ئێمە پێوەندییەکی زۆر پتەو و لەمێژینەشمان لەگەڵ تورکییە هەیە وەکوو هاوپەیمانێکی ناتۆ و شەریکێک لە حەولەکانمان دا بۆ تێکشکاندن و بنەبڕ کردنی دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق و شام لە هەرێم دا. و ئەو کارە بەردەوام دەبێ.
 پرسیار : ئایا ئێوە بیرتان لێکردووەتەوە کە ئەوە تەنێ – ئەو کە ئێستا سەرۆکوەزیرە – ئێستا کە داوود ئۆغڵوو ، کە بە سەری خۆی زۆر خۆشەویستە، بەڵام بە پێویستی پێگەی لەمەر خۆی نییە، بەڵام پێتان وا نییە ئەوە رێگا دەدا بە سەرۆک کۆمار ئەردۆغان کە دەستەڵاتی خۆی زیاتریش سەقامگیر بکا؟ چونکە سەرۆک وەزیر بە جۆرێک لەگەڵی نەبوو بۆ هەموار کردنی قانوونی بنچینەیی و کار کردن بەرەو دامەزراندنی سیستمێکی سەرۆکایەتی بەڕێوەبەریی. ئیوە چ بیرتان لێکردووەتەوە کە ئەمە –
 ئا‌غای تۆنر: ئەمن ئەوە دووپاتە دەکەمەوە کە لە ووڵامی لێسلی دا گوتم. ئێمە ئەوە وەکوو شتێکی سیاسیی ناوخۆیی دەبینین لە تورکییە و مەسەلەی خۆیانە. ئەمن هەڵی ناسەنگێنم یان حەول نادەم شی بکەمەوە کە ئەوە مانا و ئاکامی چ دەبێ بۆ کەشوهەوای سیاسی لە تورکییە؟
 پرسیار: پرسیاری زیاتر لە سەر تورکییە ؟
ئاغای تۆنر: جارێ با هەر لە تورکییە بمێنینەوە، بەڕێز من [ ڕووەو ڕۆژنانووسێکی دیکە. وەرگێر ] بەڵێن دەدەم ووڵامی پرسیاری تۆش بدەمەوە!
 پرسیار: کۆمیتەی نەتەوەیی ئەرمەنی لە ئەمریکا – گرووپی لابی یەکەی لە واشنگتن، دی سی، - بانگەوازێکی بەرەو سەفیری ئەمریکا لە تورکییە جان باس بەرز کردووەتەوە بۆ ئەوەی بە ڕاشکاوی و بە شێوەی ڕەسمی نیگەرانی دەرببڕێ سەبارەت بە ساغوسڵامەتی گارۆ پایلان ، کە لە ڕووی ئێتنیکییەوە ئەرمەنی یە و هەڵبژێردراوە بۆ نوێنەرایەتی لە پارڵمانی تورکییە دا. ئەو نوێنەرایەتی کۆمەڵگەیی ئەرمەنی تورکییە دەکا و ئەندامێکی پارتیی کوردی هەدەپە یە، و نوێنەرانی پارتیی حاکمی ئاکەپە هەم لە ڕووی بەدەنی و هەم بە قسە هێرشیان کردووەتە سەری لە پارڵمان دا . داخودا ئێوە ئەو هەلومەرجە دەشۆپێنن ، یا داخودا هیچ نیگەرانییەکتان هەیە سەبارەت بە ساغ و سڵامەتی وی؟
ئاغای تۆنر: باشە، دیسان، ئەمن ووردە ڕیشاڵی ئەو فەردە تایبەتییە یان کەیسی ئەوم لە بەر دەست دا نییە. دەبێ تەماشا کەم بزانم چ بووە، ڕاستت پێ بڵێم، مەبەستم ئەوەیە بڵێم، بە ئاشکرایی بڵێم ، ئەندامی هەر پارتییەکی سیاسی کە کەوتبێتە بەر راونان و ئازار یان لێدان و کوتان، یان بەشێوەیەک لە شێوان گیرا بێ و دەست بەسەر کرابێ ئەوە جێی نیگەرانییە بۆ ئێمە، بەڵام من ئێستا هیچ شتی تایبەتیم لەو بارەیەوە لە بەر دەست دانییە، جا بۆیە ئیدی نامەوێ زیاتری لە سەر بڕۆم پرسیار: ئایا ئەو نیگەرانییە سەبارەت بە ئەندامی هەر پارتییەکی سیاسی هەیە کە ڕاو نرابێ و ئازار درابێ و لە هەر شوێنێک بێ؟ ئاغای تۆنر: نا، لە تورکییە.
 پرسیار: ، ئەها، هەر لە تورکییە؟ ئاغای تۆنر: باشە، نا، هەر لە تورکییە نا پرسیار: بۆم هەیە پرسیارێکی پێوەندیدار بپرسم.
 ئاغای تۆنر: ئەمن هەر دەڵێم – داوای لێ بووردن دەکەم ، ئەمن پێم وا بوو ئەتۆ سەبارەت بەو کەیسە تایبەتییە قسە دەکەی.
پرسیار: نا، ئەتۆ گوتت –
 ئاغای تۆنر: ڕێگام بدە با ڕوونی کەمەوە مەبەستم چ بوو، ئێمە بیر لە هەموو شێوەی ڕاوەدوونان و ئازار دانێکی سیاسی دەکەینەوە، ئاشکرایە، توندو تیژی بە دژی فەردێک، بەڵام پێویستە ئەمن لێی بکۆڵمەوە بزانم تایبەتمەندییەکانی ئەو کەیسە کامانەن.