یای مارتا داڵ (میس داڵ خانم) ئاشقی کوردستان بوو
وه‌ته‌نی مه‌حبووبی
کوردستانی بڵیند
ئه‌رزێک پڕ یادگاری
له جحێڵی من *
یای مارتا داڵ ( میس داڵ خانم) ئاشقی کوردستان بوو
حه‌سه‌نی قازی
مارتا داڵ که له ته‌مه‌نێکی که‌م دا نۆروێژی به‌جێهێشت و ڕووی له ئه‌مریکا کرد دوای خوێندن له ئه‌مریکا له ساڵی 1925 دا چووه سابڵاغێ، و هه‌موو لێزانی و توانایی خۆی به‌خت کرد بۆ خزمه‌ت به گه‌لی کورد. کوردستان میشنێری له ژماره‌ی 2، ساڵی 14 فێڤرییه‌ی 1922 دوو نامه‌ی کورتی یای مارتا داڵی بڵاو کردووه‌ته‌وه، یه‌کیان
داوخوازی وه‌رگیرانی وه‌ک میسیۆنێری و ئه‌ویدیکه‌شیان کورته ژیاننامه‌یه‌تی:
20ی ژانڤییه‌ی 1922، شیکاگۆ
جه‌نابی ن.ج.لور
مه‌ی ڤیل، داکوتای باکووری
جه‌نابی لۆری خۆشه‌ویست
هه‌ستم دڵنیام ده‌کا، هه‌ر له منداڵییه‌وه خوڵای گه‌وره به لوتف و که‌ڕه‌می خۆی داوای لێکردووم بۆ خزمه‌ت. دۆعام ئه‌وه‌یه و
ده‌پاڕێمه‌وه ئه‌و ویسته‌ی وه‌دی بێ، سه‌ره‌ڕای ئه‌و گومان و ترسه‌ی که له‌و دواییانه دا به‌سه‌رم داڵ زاڵ بووه و دڵه‌ڕاوه‌کێی تێدا پێک هێناوم. به‌ڵام، هێشتا ده‌مه‌وێ بچمه کوردستانێ،چونکه ناوێرم فه‌رمانی خوڵای وه‌دوایه ده‌مه‌وه. دوای ئه‌وه‌ی خوێندنم ته‌واو کرد پێم خۆشه به‌لانی که‌مه‌وه دوومانگ کاری ڕاهاتن بکه‌م ، بۆ ئه‌وه‌ی بتوانم ئه‌و کارانه‌ی له‌وێ
پێویستن چاکیان ڕاپه‌ڕێنم.
دڵسوزتان مارتا داڵ
1138 N.Leavitt St.,
Chicago,III
ژیاننامه‌یه‌کی کورتی یای داڵ
ئه‌من له 30 ژووه‌نی 1891 له رێنداڵن، ئوێسترداڵن، نۆروێژ له دایک بووم. له‌وێ چوومه مه‌دره‌سه‌ی گشتی. له ته‌مه‌نی 14 ساڵیدا به ئه‌ندامه‌تی کلیسا وه‌رگیرام. له ساڵی 1911 دا هاتمه ئه‌مریکا، له ساڵانی 1915، 1916 1917 له واشنگتن خوێندم. له وه‌رزی هاوینی ساڵانی 1917 و 1918 دا له مه‌دره‌سه‌ی ناوچه‌یی له ئێڤێرت ده‌رسم گوتووه‌ته‌وه. له مانگی ژووییه‌ی 1919 بۆ په‌روه‌رده چوومه" نه‌خۆشخانه‌ی خزمه‌تکارانی ژنی کلیسای لووتێری" وا چاوه‌ڕوان ده‌کرێ تا به‌هاری ساڵی دادێ واته ساڵی 1922خوێندنم ته‌واو که‌م.
شیکاگۆ،
مارتا داڵ
کوردستان میشنێری له ژماره‌ی 10، ساڵی 14، ئۆکتۆبری 1922 دا ده‌نووسێ:
ئه‌م بۆچوونه‌ی خواره‌وه‌مان له میسیۆنێره‌که‌مان یای مارتا دال که نێونیشانی ئاوایه پێگه‌یشتووه:
1138 N. Leavitt St., Chicago,III
" بیری ئه‌وه‌ی که ببم به میسیۆنێرییه‌ک به گوێگرین له نوتق و وتاری گه‌وره سه‌باره‌ت به میسیۆنه‌کان له زه‌ینی مندا پێک نه‌هات به‌ڵکوو، له‌وکاتانه‌دا که چوکم له‌به‌ر خوڵای خۆم دادابوو و له به‌ری ده‌پاڕامه‌وه ئه‌و بڕیاره‌م دا .وای دابنێن هه‌رکامێک له ئێمه که خۆی به مه‌سیحییه‌کی سه‌رله‌پێناو ده‌زانێ له به‌ر خوڵای خۆی بپاڕێته‌وه که کرێکارانێکی زیاتر بۆ کۆکردنه‌وه‌ی حاسڵات بنێرێ و خه‌ڵک وا لێبکا ئاماده بن بۆ کارکردن، به‌ڵام هه‌رکه‌سه له پێشدا ده‌بێ ئه‌رکی خۆی پێک بهێنێ. ئه‌گه‌رئێمه ئه‌وینێکی زیاترمان له ئاست عیسا له دڵ دا هه‌بووبایه ، ده‌مانتوانی هێندێک زیاتر له‌وه بکه‌ین که ده‌یکه‌ین بۆ ئه‌وه‌ی ئینجیلی عیسا بگاته ئه‌وانه‌ی له تاریکاییدا دانیشتوون چ له کوردستان و چ له جێی دیکه."
کوردستان میشنێری، ژماره‌ی 2، ساڵی 17، فێڤرییه‌ی 1925
مارتا داڵ
ئه‌من له ڕێندالن Rendalen له نوڕوێژ له دایک بووم، له ته‌مه‌نی 14ی ساڵیدا به ئه‌ندامی کلیسای لووتێری وه‌رگیرام. له‌و ماوه‌یه‌یدا که خۆم ئاماده ده‌کرد بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌ندامه‌تیم قه‌بووڵ بکرێ خوڵای خۆم و ڕزگارکه‌ری خۆم ناسی. له‌قووڵای دڵمه‌وه ئاواتم ئه‌وه بوو له پێناو عیسا دا بژیم که به‌دڵ خۆشم ده‌ویست.ئه‌من ئه‌و ڕۆژه‌ی له کلیسا قه‌بووڵ کرام به ڕۆژی له دایکبوونی خۆم ده‌زانم. ئه‌و ڕۆژه له‌گه‌ڵ خوڵای خۆم به ته‌نێ دوام و پێم گوت:
" گشت ژیانم ئی تووه". یه‌که‌مجاری ئه‌من له‌گه‌ڵ خوڵای خۆم سه‌باره‌ت به ئه‌وه‌ی که ببمه میسیۆنێری دوام ته‌مه‌نم 16 ساڵ بوو. ئه‌من ده‌مه‌ویست له‌وجێیه‌ی پێویستی هه‌ره زۆر بێ خزمه‌تی پێ بکه‌م. هیوام زۆر که‌م بوو بتوانم بچمه پێگه‌یه‌کی میسیۆن له هه‌نده‌ران چونکه پێم وا بوو ئه‌و په‌روه‌رده‌یه‌ی هه‌مه به‌ش ناکا. ئاواتی چوونم زۆر بوو و زۆر جار له‌و باره‌یه‌وه له گه‌ڵ خوڵای خۆم ده‌دوام.
له ساڵی 1911 هاتم بۆ ئه‌مریکا. له کالیجی کۆلۆمبیا، له ئێڤێرێت، واشنگتن خوێندم. ماوه‌ی 3 ساڵ له نه‌خۆشخانه‌ی خزمه‌تکارانی ژنی لوتێری له شیکاگۆ، ئیله‌نۆی په‌روه‌رده‌م دی، له مانگی مه‌ی ساڵی 1922 خوێندنم ته‌واو کرد. دوای ئه‌وه ده‌وره‌یه‌کی پاش لیسانسم له نه‌خۆشخانه‌ی لێکه‌وتنی شیکاگۆ خوێند. له‌وباوه‌ڕه دام باریته‌عالا بانگه‌وای لێکردووم بچم بۆ پێگه‌ی میسیۆن و ده‌بێ له ڕێبازی خزمه‌ت به ویدا ڕاست بم.
مارتا داڵ
ڕێوڕه‌سمی له به‌ر کارنان
نووسینی: ئی. ئی. ئێسپێلین
یای مارتا داڵ، له دایکبووی ڕێنداڵن، دانیشتووی شیکاگۆ، ئیله‌نۆی له 1921 دا داوای لێکرا وه‌کوو میسیۆنێری له کوردستان، ئێران خزمه‌ت بکا. بارودۆخی پێگه‌که‌مان له‌وێ هه‌تا ئێستا چوونی وی وه‌دره‌نگی خستووه. نزیکه‌ی ساڵێک له‌مه‌وپێش، خودا لێخۆشبوو جه‌نابی ئۆ.ج. مونداڵ دانیشتووی شیکاگۆ، ئیله‌نۆی کۆمه‌ڵه‌ی نزا خوێنانی ئه‌به‌نه‌زه‌ر Ebenezer ی ڕائه‌سپارد یای داڵ وه‌ک کرێکاری نوێنه‌ری خۆیان له کوردستان دیاری بکه‌ن. ئه‌و ڕاسپاره‌ده‌یه‌ی جه‌نابی که‌شیش ده‌ستبه‌جێ به یه‌کده‌نگی په‌سند کرا.
ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمه‌ڵه‌ی لوتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات له کۆبوونه‌ی سێپتامبری ڕابردووی خۆیدا، بڕیاری دا یای داڵ ده‌ستبه‌جێ به‌ره‌و شوێنی چالاکی بچێ. ئه‌و بڕیاره به تێلگراف به یای داڵ ڕاگه‌یێندرا که ئه‌وده‌می له نۆڕوێژ بوو. نه‌ده‌کرا له‌وێوه ڕاسته‌وڕاست بچێ بۆ کوردستان، بۆیه زوو گه‌ڕاوه بۆ ئه‌مریکا. لێره‌وه وا ڕێک خرا بوو به که‌شتی S.S. Canada به هاوڕێیه‌تی له گه‌ڵ میسیۆنێری دیکه، که هه‌تا ته‌وڕێز به‌یه‌که‌وه ده‌بوون، له نیویۆرکه‌وه وه‌ڕێ که‌ون و بێگومان یه‌ک له میسیۆنێره‌کانی خۆشمان بۆ به‌ره‌وپیل هاتنی دێته ته‌ورێز. 18ی ژانڤییه‌ی ئه‌مساڵ ڕۆژی له به‌رکارنانی ڕه‌سمی یاڵ داڵ بوو. هه‌موو لایه‌کمان به‌وپه‌ڕی خۆشییه‌وه چاوه‌ڕوانی ئه‌و ڕۆژه بووین.نه‌ک هه‌ر یای داڵ خۆی به‌ڵکوو که‌شیش مونداڵ و ئه‌ندامانی دیکه‌ی کلیساش.چوونی یای داڵ وه‌ک میسیۆنێری نوێنه‌ری نزاخوێنانی ئه‌به‌نه‌زه‌ر بۆ کوردستان، بۆ جه‌نابی مونداڵ یه‌ک له به‌رهه‌مه پێگه‌یشتووه هه‌ره خۆشه‌کانی خزمه‌تی بێ درێخ و خۆنه‌ویستی بوو به باره‌گای خوڵای.ئه‌و به شادییه‌کی زۆره‌وه چاوه‌ڕێی ئه‌و ڕۆژه‌ی ده‌کرد یای داڵ به ڕه‌سمی له‌به‌ر کار بندرێ، به‌ڵام به‌داخه‌وه ئه‌وه‌نده نه‌ژیا ئه‌م ڕۆژه خۆشه ببینێ.
......... ڕێوڕه‌سمی له به‌ر کارنان له‌دوای نیوه‌ڕۆ به‌ڕێوه‌چوو و ژماره‌یه‌کی زۆر تێیدا به‌شدار بوون.
نزاخوێنانی ئه‌به‌نه‌زه‌ر 201 دۆڵاریان دا به یای داڵ بۆ ئاماده‌کردنی که‌لوپه‌لی پێویست، ئه‌مه‌ش یارمه‌تی دارایی ئه‌وان له‌مساڵ دا ده‌گه‌یێنێته 751 دۆڵار. ئه‌وه نیشانه‌ی ڕوحییه‌یه‌کی ڕاسته‌قینه‌ی میسیۆنێرییه له لایه‌ن ئه‌وانه‌وه. ئه‌وه‌ش به‌جێیه به دڵنیاییه‌وه بگوترێ، یای داڵ تاقه میسیۆنێرییه‌ک نییه که له لایه‌ن نزاخوێنانی ئه‌به‌نه‌زه‌ر ڕا بۆ خزمه‌ت بنێردرێته پێگه‌ی هه‌نده‌ران. ئه‌م کلیسایه کۆمه‌ڵێک ئه‌ندامی گه‌نج و به‌کاری هه‌یه.......... ئه‌من زۆر به شانازی ده‌زانم، دوو حه‌وتوو له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵه‌ی نزاخوێنانی ئه‌به‌نه‌زه‌ربووم."
کوردستان میشنێری، ژماره‌ی 4، ساڵی 17، ئاوریلی 1925
مارتا داڵ له 10ی مارس لای نیوه‌ڕۆ به‌که‌شتی له نیۆیۆرکه‌وه به‌ره‌و کوردستان وه‌ڕێ که‌وت. ئه‌و له‌نێو که‌شتی
S.S.Canada وه نامه‌ی نووسیوه و سڵاو له گشت ئه‌و دۆستانه ده‌کا که بۆی ده‌سته‌ودۆعان و خۆشحاڵه بۆ ئه‌وه‌ی به‌ره‌و شوێنی کارکردنی ده‌چێ...... ئه‌وحه‌تووانه‌ی دوایی خۆی له ئه‌مریکا یای داڵ سه‌ری زۆرقاڵ بوو، و به‌وه خۆشحاڵین ده‌زانین که ده‌توانێ له نێو که‌شتی دا هێندێک بحه‌سێته‌وه. هاورێی سه‌فه‌ری یای گیلێسپی
Gillespiیه که له‌ته‌ورێز کار ده‌کا، بێگۆمان هاورێ و یارمه‌تیده‌رێکی باشه بۆ یای داڵ.ئێمه لێره دا پێمان خۆشه سپاسی مه‌دره‌سه‌ی ئینجیلی له سه‌نت پاول بکه‌ین، چونکه کاتێک یای داڵ سواری که‌شتی ده‌بوو،39 نامه‌یان به‌ده‌ستی گه‌یاند که خوێندکارانی ئه‌و مه‌دره‌سه‌یه بۆیان نووسیبوو. ده‌با خوڵا ده‌ست به عومری هه‌موویانه‌وه بگرێ. یای داڵ ده‌نووسێ:" ئه‌من هه‌ست ده‌که‌م خوڵام له‌گه‌ڵه" و ئێمه‌ش دڵنیای ده‌که‌ین وایه.
کوردستان میشنێری، ژماره 5، ساڵی 17، مه‌ی 1925
یای داڵ له هه‌مه‌دانێ
هه‌ر ئێستا نامه‌یه‌که‌مان له یای داڵه‌وه به ده‌ست گه‌یشتووه که له 30ی مارس، له به‌یڕووت، سوورییه‌وه ناردوویه.
ئه‌و له‌وێوه ڕاسته‌وڕاست به‌ره‌و ئێران چووه، به‌ڕێگای هه‌مه‌دان دا. له‌نامه‌یه‌که‌وه که دوکتور شالک له به‌رواری 11ی مارس نووسیویه ده‌ڵێ ئه‌و پێوه‌یه بچێ بۆ هه‌مه‌دان بۆ به‌ره‌وپیلی یای داڵ. به‌و شێوه‌یه یای داڵ له‌و سه‌فه‌ر دوورودرێژه‌ی دا قه‌ت به ته‌نێ نابێ. ئه‌و له‌و نامه‌یه‌ی له به‌یڕووته‌وه ناردوویه ده‌ڵێ واچاوه‌ڕوان ده‌کا 14ی مارس بگاته هه‌مه‌دانێ.
--- ن.ج. لۆر.
کوردستان میشنێری، ژماره‌ی 7، ساڵی 17، ژووییه‌ی 1925
(کورته‌ی ئه‌و نامانه‌ی مارتا داڵ له ڕێگای به‌ره‌و سابڵاغ، ئێران چوونی دا بۆ جه‌نابی ئی.ئی.ئێسپێلین
E.E.Espelien ی نووسیوه)
برای ئازیز:
له نێو که‌شتی S.S. Canada وه، له 10ی مارسی 1925 ئه‌م نامه‌یه‌ت بۆ ده‌نووسم. هه‌ر ویستم چه‌ند دێڕ بنووسم چونکوو ئه‌وه هه‌تا ئێمه ده‌په‌ڕێنه‌وه دوایین نامه ده‌بێ. ئه‌من خوشحاڵم چونکه هه‌ست ده‌که‌م خوڵای گه‌وره ئه‌م ڕۆژانه زۆرم لێ نزیک بووه. دڵنیام هه‌موو ڕۆژێ هێزم وه‌به‌ر ده‌نێ، ئه‌من پێویستیم پێیه‌تی بۆ ئه‌وه‌ی دڵپه‌شێوی سبه‌ینێ نه‌بم.
سپاس بۆ نامه‌که‌ت. ئه‌من زۆر نامه‌ی دیکه‌شم وه‌رگرت. سی و نۆ نامه له خوێندکارانی ئه‌نیستیتووی ئینجیله‌وه له سه‌نت پاول. ئه‌وه‌ش به‌ڕاستی بۆ من زۆر خۆش بوو چونکه چاوه‌ڕێم نه‌ده‌کرد. ئه‌من له نێو که‌شتیدا کاتێکی زۆر ته‌رخان ده‌که‌م بۆ چاولێکردنی به‌نده‌کانی ئه‌و ئینجیله‌ی ئه‌وان بۆیان ناردووم.ئه‌من زۆرخۆشحاڵ بووم به وه‌رگرتنی ئه‌و نامانه و دوایه نامه‌یه‌ک ده‌نووسم بۆ ئه‌نیستیتووی ئینجیل Bible Institute. له جه‌نابی گاڵۆده‌ی Rev.Galloday، جه‌نابی واک و خانمه‌که‌ی Rev. And Mrs.Walck له سه‌نت پاوله‌وه، ئیدا یاکۆبسۆن
Ida Jacobso،بێرێسفۆرد، س.د. Beresford, S.D. و لیسبون III نامه‌م وه‌رگرت. ئه‌وان ده‌ڵێن له کۆمه‌ڵه‌ی یایانی میسیۆن دا کوردستان میشنێری ده‌خوێننه‌وه __ نامه و شیرینی ئالڤین باکن Alvin Bakken ی خوارزام ( برازام ) و ئه‌و گۆڤارانه‌ی خانمی لیۆنبێرگر Mrs. Lionberger، له ئۆماها،نێبراسکاوه ناردبووی به ده‌ستم گه‌یشتن. به دڵنیاییه‌وه ئه‌وه دڵگه‌رمی و حه‌سانه‌وه‌یه‌کی گه‌وره‌یه بۆ من که ده‌زانم ئه‌و هه‌موو که‌سانه له بیری من دان و دۆعام بۆ ده‌که‌ن. هیوادارم چوونم به زایه نه‌چێ. له‌خوڵای ده‌پاڕێمه‌وه به لوتف وکه‌ڕه‌می خۆی پشتیوانم بێ بۆ وه‌دیهێنانی ئیراده‌ی خۆی. ئه‌من زۆر دۆعای چاک ده‌که‌م بۆ کۆبوونه‌وه‌کانتان له لا کراس La Crosse له‌م ڕۆژانه‌دا. ئه‌وه زۆر خۆشه ئێمه ده‌توانین له باره‌گای ویدا یه‌کتری ببینین ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌رچیش له‌یه‌ک دوورین.
25ی مارس: سه‌فه‌ره‌که‌مان هه‌ر خۆش و خۆشتر ده‌بێ. تێپه‌ڕێن به گیبرالتار Gibraltarدا زۆر خۆش بوو. ئێمه هه‌تا نزیک ڕه‌وه‌زه به‌رده‌کان چووین و توانیم وێنه‌یه‌ک بگرم. سه‌ربازخانه‌شم دی که 6000 سه‌ربازی ئینگلیسی لێ مۆڵ دراوه، تفه‌نگه‌کانیان له سه‌ر ڕه‌وه‌زه‌به‌رده‌کان بوون و هه‌ر وه‌ها ئه‌و ڕێپێڵگه پێچپێچه‌ی که هه‌تا ترۆپک ده‌چێ.هه‌رکه هاتینه نێو ده‌ریای مدیته‌رانه هه‌موو شت ئارام بوو.ڕۆژی یه‌کشه‌مۆ پێمان وانه‌بوو که‌شتییه‌که له جێی خۆی ده‌جووڵێ؛ به‌ڵام ئه‌مڕۆ دیسان هێندێک جووڵه‌جووڵ هه‌یه. دوێنێ شه‌وێ ده‌بوو پیانۆی نێو که‌شتییه‌که ببه‌ستنه‌وه.ئه‌مڕۆ هه‌وا ئه‌وه‌نده‌ی ناخۆش کردووه ناتوانین بچینه ویشکایی.ئێمه له شاری پالێرمۆ له سیسیلی ن. که‌شتییه‌که‌مان هێندێک دوور له‌نگه‌ر ده‌گرێ و به لۆتکه‌ی پچووک ده‌بێ خۆمان بگه‌یێنینه قه‌راغ ئاوێ.زۆرم پێ خۆشه لا ده‌ین و بتوانم به ته‌پۆڵکه‌کاندا هه‌ڵگه‌ڕێم وه‌نه‌بێ هێندم پێ خۆش بێ شاره‌که ببینم. ئێمه شاری ئه‌لجه‌زیره‌مان دی، شارێکی که هه‌م مۆدێڕنه و هه‌م ڕۆژهه‌ڵاتیانه‌یه، له‌وێش یه‌که‌م موسوڵمانانمان دی. له‌وێ چووینه مزگه‌وتێک، چه‌ند که‌سێک چۆکیان دادابوو و نوێژیان ده‌کرد، زه‌ویان ماچ ده‌کرد و شتی جۆربه‌جۆریان ده‌کرد. به یه‌ک له کۆڵانه ته‌نگه‌کانی شاره‌که‌دا گه‌ڕاین. ئه‌من بۆن و به‌رامه‌ی ئه‌وێ و پێسیی ئه‌وێم پێ خۆش نه‌بوو. ئه‌و به‌شه‌ی شاری زۆر خه‌فه‌تاوی ده‌هاته به‌رچاو.ئه‌من که هاتمه‌وه سه‌رم ژانی ده‌کرد و نه‌متوانی شێو بخۆم _ له‌وه‌تی هاتووم ده که‌شتییه‌وه ئه‌وه یه‌که‌م جار بوو نان به‌دڵمه‌وه نه‌نووسێ. ئێستا ئه‌وه خه‌ریکم جارێکی دی سه‌فه‌رنامه‌ی میسیۆنێری پاول ده‌خوێنمه‌وه، له‌وکاته‌ی دا که هه‌ر به‌و جێگایه‌ی دا تێده‌په‌ڕین که له‌وێ دا باس ده‌کرێ.
29ی مارس: سێیه‌مین و دوایین یه‌کشه‌مۆمان له که‌شتی دا. ئێمه سبه‌ینێ داده‌به‌زین، ڕۆژێک زووتر له‌وه‌ی چاوه‌ڕێ ده‌کرا.ئێستا ئه‌وه بیست ڕۆژه نیۆیۆرکمان به جێ هێشتووه.له‌وه‌تا گه‌یشتووینه‌ته ده‌ریای مدیترانه هه‌وا زۆر سازگار نه‌بووه به‌ڵام، ئه‌مڕۆ ڕۆژێکی ته‌واو هاوینییه. له پالمێرۆوه Palmero تا به مێسینا Messina دا تێپه‌ڕبووین هه‌ر ویشکاییمان لێوه دیاربوو. چیای سترۆمبۆلی Stromboli له دووره‌وه دووکه‌ڵی له سه‌ر هه‌ڵده‌ستا به‌ڵام شاخی ئێتنا Etna له هه‌وراندا ون ببوو.ته‌نگه‌ی مێسینا جوانترین به‌رجه‌وه‌ندی هه‌یه و به‌درێژای قه‌راغ ده‌ریا هه‌ر چرایه و ده‌ترووسکێته‌وه. ئه‌من زۆرم پێ خۆشبوو که به‌شه‌و به‌وێدا تێپه‌ڕین. هیچ هیوای ئه‌وه‌م نه‌بوو له‌م گه‌شته دا ئاتێن ببینم به‌ڵام، دیتم چونکه که‌شتییه‌که‌مان ڕۆژێکی ته‌واو له پیراوس Piraeus له‌نگه‌ری گرت و ئه‌وێ به‌نده‌ری هه‌ره قه‌ره‌باڵغ بوو که دیتمان له‌و ڕۆژه‌وه له نیۆیۆرک وه‌ده‌رکه‌وتووین. که‌شتی زۆر جۆر به‌جۆری لێبوو و زۆر ئاڵای جۆربه‌جۆر به دیاره‌وه بوون.ئێمه شه‌ش کچ شاره‌زایه‌کمان په‌یدا کرد و به ترێن چووین بۆ ئاتێن، که له پیراوسه‌وه هه‌ر نیوسه‌عات دووره. ڕۆژێکی خۆش و تاو و ساو بوو وله‌وێوه هه‌موو شوێنی ده‌ورو به‌رمان ده‌دی، که به‌ڕاستیش هه‌تابڵێی دڵرفێن و جوانه. له پێشدا چووینه ئافیسی کۆمه‌ڵه‌ی وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و کوڕ و کچانه‌ی ببینین که ئه‌و کاره باشانه ده‌که‌ن، به دیتنی کاری وان ئاره‌زووم کرد هه‌ر ئه‌و ده‌می له کوردستانێ بایه‌م بۆ ئه‌وه‌ی یارمه‌تی چالاکییه‌کانی خۆمان بده‌م. هێنده‌ی پێ ناچێ به ئاواتی خۆم ده‌گه‌م.
به‌یڕووت 30 مارس: ئێمه ئاخره‌که‌ی گه‌یشتینه به‌یڕووتێ. ئێره شوێنێکی جوانه، لایه‌کی ده‌ریا و ئه‌ولای دی چیایه. له ئیداره‌ی گومرگ پێویست نه‌بوو باروبه‌ندیلی خۆمان بکه‌ینه‌وه، چونکه ئه‌و پیاوه‌ی ئێمه‌ی برده ویشکانی له‌جیات ئێمه قسه‌ی کرد.لێره زۆر خۆشمان لێ ڕاده‌بوێرێ.
به‌یڕووت 5ی ئاوریل: له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌بوو گشت حه‌وتوو له‌م شوێنه چاوه‌ڕێ بین، له هه‌مان کات دا بیستمان ده‌توانین به 25 دۆڵار سه‌فه‌ری ئورشه‌لیم بکه‌ین و لێبڕاین ئه‌وه ده‌رفه‌تێک نییه له ده‌ستی بده‌ین.له پێشدا به چوار سه‌عاتان به قه‌راغ ده‌ریا دا چووینه حه‌یفا. خۆڕسک و وڵاتی فه‌له‌ستین له هه‌موو جێگایه‌کی که من تائێستا دیتوومه یه‌کجار زۆر جیاوازه.لێر و له‌وێ دار خورما ده‌بیندران.ئێمه گه‌یشتینه سه‌حرایه‌ک که چ ڕێگه‌ی لێ نه‌بوو و ، بۆ چه‌ندین میل به لێواره‌ی ده‌ریا دا له سه‌ر خیزه‌ڵان ئاژۆتمان. ئه‌من وشترم زۆر پێ جوانه و له‌ڕێیه‌دا وشترێکی زۆرمان دیت. له حه‌یفاوه بۆ چه‌ندین سه‌عاتان سواری ترێن بووین، له پێشدا به پێده‌شتان دا و دوایه به پێچ و گه‌وه‌ی چیایان دا و ئه‌وه ڕاکیز Rockies ی ده‌وڵه‌ته یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکای وه‌بیر هێنامه‌وه.
زۆرشتم سه‌باره‌ت به گه‌ڕه‌کی ئه‌مریکایی له ئورشه‌لیم بیستبوو،بۆیه بۆ مانه‌وه چووینه ئه‌وێ. ئه‌و گه‌ڕه‌که که‌سێک به نێوی ئاغای سپاتۆرت Spatort ی خه‌ڵکی شیکاگۆ سازی کردووه. هه‌ر ئه‌وکه‌سه‌ی که نووسیویه " له گه‌ڵ ڕوحم زۆر ده‌گونجێ". ئه‌و کاتێک ئه‌وه‌ی نووسی که خه‌به‌ری پێگه‌یشت کچه‌کانی له ئاتلانتیک که‌شتییه‌که‌یان غه‌رق بووه. ئێستا کوڕه‌که‌ی به‌رپرسی ئه‌و گه‌ڕه‌که‌یه. ئه‌وان ئامانجیان چاکه‌یه و له گه‌ڵ هه‌موو که‌س زۆر مێهره‌وانن. زۆر له‌گه‌ڵ ئێمه باش بوون و شاره‌زایه‌کیان دیاری کرد بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ماوه‌یه‌ی له‌وێ بووین رێنوێنیمان بکا.
یه‌که‌م جێی که لێی ده‌گه‌ڕام بیبینم کاڵڤاری Calvary بوو به‌ڵام، به داخه‌وه که‌س نه‌یده‌زانی له کوێیه. ئێمه جێیه‌کمان دی که به "گۆڕی باغچه" Garden Tomb به‌نێوبانگه، زۆر که‌س پێیان وایه ئه‌وه هه‌ر ئه‌و جێیه‌یه. ئه‌و شوێنه له‌و ساڵانه‌ی دواییدا دۆزراوه‌ته‌وه. ته‌پۆڵکه‌که‌ی نزیکی، که ئێستا گۆڕستانێکی موسوڵمانانه، ده‌کرێ گۆڵگاتا
Golgatha بێ. ئه‌وه ته‌نیا شوێنێکه که کاتۆلیکه‌کان ده‌ستیان به‌سه‌ردا نه‌گرتووه.ئه‌وان جێیه‌کی تایبه‌تی خۆیان هه‌یه بۆ گۆڵگاتا، کلیسای مه‌زاری پیرۆز Holy Sepulchre. به ته‌واوی ئاشکرایه که ئه‌وه ئه‌و شوێنه نییه. ئێمه چووینه هۆڵی داوه‌ری Judgment Hall یش. ئه‌وان ته‌واو دڵنیان که ئه‌وه شوێنه‌که‌یه. ئێمه به‌و جاده‌یه دا ڕۆیشتین به‌و ده‌روازه‌یه‌ی دا که ده‌گوترێ سه‌لیبی پێدا بردووه. نازانم چۆنت ئه‌و هه‌سته بۆ بگێڕمه‌وه که به گه‌ڕان له کۆڵانه‌کانی ئورشه‌لیم دا تێمدا پێک هاتبوو. ئه‌و سرووده هه‌میشه له گوێمدا ده‌زرینگایه‌وه،" داخودا عیسا ده‌بێ به‌ته‌نێ سه‌لیب هه‌ڵگرێ". ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌رچیش ئێمه به ته‌واوی دڵنیانین ئه‌وه هه‌ر ئه‌و جێیه بێ که ئه‌و لێی ژیا و،لێی مرد و دیسان هه‌ستاوه. بۆ من ئه‌وه‌نده ڕاسته‌قینه بوو کاتێک به ته‌نیشت گۆڕه‌که‌وه ڕاوه‌ستابووم ده‌متوانی گوێم له‌و ڕستانه بێ: " ئه‌و لێره نییه، ئه‌و هه‌ستاوه‌ته‌وه." ئێمه له ڕووباری سێدرۆن Cedron په‌ڕینه‌وه و چووینه گێتسامنێ Gethsemane. شتێک نه‌ماوه ببیندرێ جگه له چه‌ندداری کۆنه‌ساڵ نه‌بێ. له‌وێش کلیسایه‌کی کاتۆلیک هه‌بوو. ئه‌من زۆرم پێ خۆش بوو بزانم ئه‌و نوخته‌یه کوێیه که ئه‌و شه‌وه خۆڕاگری لێکردووه، بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێ چۆک داده‌م و بپاڕێمه‌وه. له‌وێوه چووینه شاخی ئۆلیڤێت Olivet که کاتۆلیکه‌کان له سه‌ر به‌ردان شوێنپێیان ساز کردووه به نیشانه‌ی شوێنپێی عیسای داده‌نێن کاتێک وه‌سه‌ر شاخی که‌وتووه. ئێمه چووینه بێتانی Bethany ش. ئه‌و چاوه له خانووه‌که که له‌وێ ماوه‌ته‌وه ده‌ڵێن له سه‌رده‌می عیساوه ماوه‌ته‌وه. له بێتله‌هێم Bethlehem کاتۆلیکه ڕۆمانه‌کان، کاتۆلیکه یۆنانییه‌کان و ڕێڕه‌وێکی دیکه که ئێستا نێویانم له بیر نه‌ماوه، کلیسایه‌کیان دروست کردووه. لێره هه‌میشه سه‌ربازێک کێشک ده‌کێشێ بۆ ئه‌وه‌ی که‌شیشه‌کان له گه‌ڵ یه‌کتری به‌شه‌ڕ نه‌یێن. ئێمه به مووچه‌ی شوان Shepherd field یشدا تێپه‌ڕێن، که ته‌نیا ڕووبه‌ڕێکه له‌وانه، ڕه‌نگه ئه‌وه ئه‌م شوێنه بێ که فریشته‌کان خۆیان له شوانان ئاشکرا کرد.
ده‌بوو به‌یانی زوو ئوورشه‌لیم به‌جێ بهێڵێن، واته ڕۆژی سێیه‌می که ئێمه گه‌یشتبووینه ئه‌وێ، بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌ینه‌وه حه‌یفا. ئه‌و شۆفێره‌ی بڕیار بوو ئێمه بگه‌ێێنێته ترێن که سه‌عات 4:40 ده‌قیقه وه‌ڕێ ده‌که‌وت سه‌عات 5 گه‌یشتێ. چمان پێنه‌ده‌کرا جگه له‌وه‌ی نه‌بێ به‌دوای ترێنه‌که دا بچین و بیگه‌ینێ. به نێو شاخاندا له هه‌واێه‌کی توف و باو بۆران دا ئاژۆتمان، به‌فر، باران و هه‌وره‌تریشقه هاوڕێی ڕێمان بوون. ئێمه زۆر پێش له‌وه‌ی که ترێنه‌که بگاته لیدا Lydda که له ئورشه‌لیمه‌وه 35 میل دووره گه‌یشتینه ئه‌وێ. شۆفێره‌که هه‌ر به‌و دراوه‌ی که‌ده‌بوو بمانگه‌یێنێته وێستگه‌ی ترێن بردینی بۆ لیدا. له حه‌یفا به‌وڵاوه دووجاریان ڕاگرتین و پۆلیس ماشێنه‌که‌مان گه‌ڕا بۆ ماده‌ی نارکۆتیک. جارێک چه‌رخی ماشێنه‌که‌مان په‌نچه‌ر بوو و ته‌رزه و بارانیش دایدایێ. ڕێگاکه ناخۆش بوو بۆیه ماوه‌یه‌کی درێژی پێ چوو هه‌تا گه‌یشتینه به‌یڕووتێ.به‌یانی سه‌عات 6 دیسان درێژه به سه‌فه‌ره‌که‌مان ده‌دین.
به‌غدا 10ی ئاوریل: " سه‌رله‌به‌یانی ڕۆژی دووشه‌مۆ سه‌ری سه‌عات 6 له ماشێنێکی گه‌وره‌ی ڕه‌نگ خۆڵه‌مێشی دا که کورسییه‌کانی ڕاحه‌ت بوون وه‌ڕێ که‌وتین. له پێشدا به شاخێکدا تێپه‌ڕین و که‌مێکیش به‌فر ده‌باری. له دیمیشق نانی به‌یانیمان خوارد و دوایه وه‌نێو سه‌حرا که‌وتین. سه‌عات 5:30 ئێوارێ گه‌یشتینه پاڵمیرا Palmyra تازه ڕۆژ ده‌چوو ئاوا بێ. ئه‌من هه‌میشه پێم وابووه دیتنی ڕۆژئاوا بوون له ده‌ریا دا زۆر جوانه، به‌ڵام ئه‌و جوانییه ناکرێ له گه‌ڵ ئه‌و ڕۆژئاوا بوونه‌ی دا مرۆ له سه‌حرا ده‌یبینێ به‌راورد بکرێ. ئه‌من له ژیانم دا ڕه‌نگی ئه‌وه‌نده جوانم نه‌دیتبوو. شه‌وێ له دێیه‌کی عه‌ڕه‌بی که خانووی گڵینی هه‌بوو لاماندا. له " هۆتێلی سه‌حرا"!! دا نووستین. جێیه‌کی هێنده خۆش نه‌بوو به‌ڵام، ته‌ختێکی باشمان هه‌بوو. ئێمه ده‌بوو به‌یانی زوو وه‌ڕێ که‌وین،بۆیه ده‌بوو سه‌عات چوار وه‌ده‌رکه‌وین به‌ڵام، ماشێنه لۆرییه‌که هێشتا نه‌هاتبوو و ده‌بوو چآوه‌ڕێ بکه‌ین. لۆرییه‌که ئاخره‌که‌ی گه‌یشتێ و موسافیرێکی دیکه‌شی پێ بوو، پیاوێکی ئینگلیسی و سه‌گه‌که‌ی که نێوی "Shadow " بوو. جابۆیه ئێستا ئێمه چوارکه‌سین له ته‌نیشت دوو شۆفیره‌کان و ڕێوه‌به‌ری کاروانه‌که. له سه‌عات 10:30 وه‌رێ که‌وتین و ئه‌و ڕۆژه سه‌فه‌رێکی درێژمان له‌به‌ر بوو.نیوه‌ی ڕێگامان بڕیبوو که لۆرییه له کار که‌وت و ده‌بوو ڕایکێشن. ئه‌وه بۆ ماوه‌یه‌کی درێژ باش چوو به‌ڵام، له شوێنێکی سه‌خت چه‌رخه‌که‌ی شکا و ده‌بوو پێاوێکی به ته‌نیشته‌وه دانێن ئاگای لێ بێ. ئێمه ئه‌وی شه‌وێ که‌می مابوو بۆ سه‌عات دوازده، گه‌یشتینه دێیه‌کی پچووکی دیکه، له‌وێ ئه‌و شیرکه‌ته‌ی ئێمه‌ی ده‌برد مزڵی خۆی هه‌بوو و خه‌ڵکه‌که له گه‌ڵمان باش بوون. شێوێکی گه‌رم و چای داغ چاوه‌ڕێی ده‌کردین. بۆ به‌یانییه‌که‌ی ڕا هه‌تا سه‌عات حه‌وت وه‌ڕێ نه‌که‌وتین. ئه‌و ڕۆژه له چۆمی فرات په‌ڕینه‌وه و ساعه‌ت 2ی دوای نیوه‌ڕۆ گه‌یشتینه به‌غدا. مه‌ودای نێوان به‌یڕووت و به‌غدا 650 میله، و ئێمه چاک گه‌یشتینێ.
هه‌مه‌دان 15ی ئاوریل: شه‌وی یه‌کشه‌مۆ به ترێن به‌غدامان به‌ره‌و خانه‌قین به‌جێ هێشت و له‌وێوه دیسان سواری ماشێن بووین. ئێمه به زۆر چیای جوان دا تێپه‌ڕێن! به‌ڵام، هیچ دارمان به دی نه‌کرد. دووشه‌مۆ شه‌و گه‌یشتینه کرماشان و، له‌وێ له لای میسیۆنێره‌کان ماینه‌وه.ئه‌وان جێیه‌کی زۆر جوانیان هه‌یه. زۆرم پێخۆشبوو دیسان هێندێک خواردنی خۆش ده‌خۆم. ئه‌من له تاوی شیرو ڕۆنی که‌ره ئه‌وه قڕم دێ. ته‌نانه‌ت ئاوه‌که‌ی ئه‌وێش خورێنی زۆر خۆش بوو. _ له نێوان به‌غدا و هه‌مه‌دان دا ئێمه بۆخۆمان مشوورمان له خۆراکی خۆمان و شوێنی حاوانه‌وه‌مان خوراد. شیرکه‌ته‌که هه‌تا به‌غدا ئه‌و ئه‌رکه‌ی وه‌ئه‌ستۆ گرتبوو __ دوێنێ شه‌وێ له کاتێکدا باران ده‌باری گه‌یشتینه هه‌مه‌دانێ. ئه‌من له لای دوکتور فانک Funk وهاوسه‌ری ده‌مێنمه‌وه و هه‌ر تازه نامه‌یان له یای ئه‌ندرسۆن و دوکتور شاڵکه‌وه پێ گه‌یشتووه که بۆ دیتنی من دێن بۆ ئێره. نازانی به بیستنی ئه‌و خه‌به‌ره چه‌نده خۆشحاڵ بووم. ئه‌من تا ئێستا نه‌متوانیوه تێلێگرافیان بۆ بکه‌م به‌ڵام، لێره‌وه تێلێگرافیان لێ ده‌که‌م.یای گیلێسپی Gillespie له به‌یڕووته‌وه تێلگرافی بۆ ته‌ورێز کرد. ئه‌و پێی وابوو یه‌کێک له جه‌ماعه‌ته‌که‌ی وان دێ بۆ ئێره به‌ڵام، ئه‌من هیوادار نه‌بووم که‌سێک له جه‌ماعه‌تی خۆمان ببینم به‌رله‌وه‌ی بگه‌مه ته‌ورێزێ. میسیۆنێره‌کانی ئێره وه‌زعیان باشه. ئه‌من ئه‌مڕۆ سه‌رله‌به‌یانی به‌گشت نه‌خۆشخانه‌که‌ی ئێره دا گه‌ڕام بۆ ئه‌وه‌ی بزانم لێره چۆن کار ده‌که‌ن.بۆ هیچ شت پێویست نه‌بوو دراو بده‌م، ته‌نانه‌ت جارێکیش چه‌مه‌دانه‌که‌م نه‌کرده‌وه، ئه‌وه‌ش له سایه‌ی سه‌ری کۆمپانی گواستنه‌وه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی Eastern Transportation Company .
میانه، ئێران 28ی ئاوریل: به پێچه‌وانه‌ی چاوه‌ڕوانی من که بووه مایه‌ی په‌ژاره‌م دوکتور شاڵک نه‌هات بۆ دیتنی ئێمه له هه‌مه‌دان، به‌ڵکوو هه‌رمه‌نییه‌کی ته‌ورێزی هاته ئه‌وێ.دوکتور شاڵک ڕای ئه‌سپاردبوو ده‌بێ به ڕێی هه‌ره کورت دا له هه‌مه‌دانه‌وه بچین بۆ سابڵاغ، نه‌ک ئه‌وه‌ی بچینه ته‌ورێز و له‌وێوه بچین؛ به‌ڵام ئه‌وان نه‌یانده‌ویست به‌و ڕێگایه‌یدا بچن که دوکتور شاڵک گوتبووی و ئه‌منیش جگه‌له‌وه‌ی به هه‌ر ڕێگایه‌کی ئه‌وان پێی دا ده‌چن بچم چی دیکه‌م له ده‌ست نه‌ده‌هات.ئه‌و سندووقانه‌ی پێم بوون به‌و ڕیگایه‌ی دا دوکتور شاڵک گوتبووی ناردمن و هیوا دارم ئه‌وکاته‌ی ده‌گه‌مه سابڵاغێ گه‌یشتبنه جێ. به‌و ڕێگایه‌دا ده‌بوو دوو گارییان بگرین.
ئێمه‌پێنج ڕۆژ له هه‌مه‌دان ماینه‌وه. له‌ماڵی دوکتور فانک و هاوسه‌ری زۆر خۆشم لێ ڕابورد، دوایین شه‌وی که له‌وێ بووم یارمه‌تیم کردبۆ عه‌مه‌لێکی جه‌ڕاحی جمجمه. عه‌مه‌لێکی سه‌خت بوو. لێره خه‌ڵک هه‌تا نه‌خۆشی لێیان پیس نه‌کا و نیوه مردوو نه‌بن ناچنه لای دوکتور _ به تایبه‌تی ژنان _ و هێندێکیان مردنیان پێ باشتره له‌وه‌ی بچنه لای دوکتورێکی پیاو.
ئێمه حه‌وتوویه‌ک له‌مه‌وبه‌ر سه‌رله‌به‌یانی دووشه‌مۆ هه‌مه‌دانمان به‌جێ هێشت. یه‌که‌م حه‌وتوو هه‌وا زۆر خۆش بوو. له ڕێیه له کاروانسه‌رایان لامان دا. دوو شه‌وان چووینه نێو دێیه‌کان. به کورتی بڵێم ئه‌وه کاتێکه مرۆ پێویستی به ته‌ختی سه‌فه‌ری خۆی و مه‌لافه‌ی خۆیه‌تی. ئه‌و خزمه‌تکاره‌ی که یای گیلێسپی Gillespie پێکێشی ده‌کرد له گه‌ڵمان بێ له ده‌ره‌وه‌ی هه‌مه‌دان گێڕایانه‌وه. ئه‌و ئیزنی ئه‌وه‌ی نه‌بوو بگه‌ڕێته‌وه ورمێ، چونکه په‌نابه‌رێکی خه‌ڵکی ئه‌وێ بوو.به بێ ئه‌ویش ئێمه زۆر به‌خۆشی چووین، چوار فایتوونچی مان هه‌بوو و هه‌ر وه‌ها ئه‌و پیاوه‌ی له ته‌ورێزه‌وه ناردبوویان بۆ دیتنی ئێمه. له هه‌مه‌دانه‌وه هێندێک خوراکمان له‌گه‌ڵ خۆمان هه‌ڵگرت. خانمی فانک هێندێک نانی قاوه‌یی و ڕۆنی که‌ره‌ی دامێ، که لێره وه‌ده‌ست ناکه‌وێ و قوتوویه‌کیشی شیرنیات دامێ. ئه‌من ده‌بێ زۆرم برسی بێ جا بتوانم ئه‌و خۆراکه‌ی له ڕێگایه ده‌درێ بخۆم، هه‌ر نه‌بێ به ڕۆژی ڕووناک. ئه‌و پیاوه‌ی له‌گه‌ڵمانه په‌نیر ده‌کڕێ و له ده‌سره‌سڕه‌که‌یه‌وه ده‌پێچێ. ئه‌من پێکێشی ده‌که‌م له سه‌ر ئاوی کوڵیو و شیری کوڵیو و زۆر به حه‌مبه‌ڵی و وه‌سواسی داده‌ندرێم.
له هه‌ر دێیه‌کی لامان ده‌دا خه‌ڵکی نه‌خۆش ده‌هاتنه لامان.ئه‌من هیچی وام بۆ ئه‌وان له ده‌ست نه‌ده‌هات بیکه‌م چونکه‌ده‌رمانێکی ئه‌وتۆم پێ نییه و نیوه‌ی نێوی ئه‌و نه‌خۆشیانه‌ش نازانم که هه‌یانه. زۆر به‌داخه‌وه‌م که ده‌بوو پییان بڵێم ناتوانم هیچیان بۆ بکه‌م. له ڕێیه زۆر منداڵی خشپیلانه و جوانم دی سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی پیس بوون و به چه‌ند کۆنه په‌ڕۆیه‌ک داپۆشرابوون. هێندێکیان له به‌ر خواردنی گیاوگۆڵ زگیان هه‌ڵمسابوو. ئه‌من زۆر منداڵی پچکۆڵانه‌م دی که جگه له کڵاوی سه‌ریان شتاقی خوڵایان ده‌به‌ر دا نه‌بوو. سه‌ریان له به‌ر قور و پیسایه‌تی و گه‌رما داپۆشراوه، ئه‌وان زیبکه‌ی ئه‌وتۆیان له سه‌ری دێ که فژی سه‌ریان هه‌ڵده‌وه‌رێنێ. ئه‌من به‌ڕاستیش دڵم بۆیان دێشێ.
دوێنی ڕۆژێکی دژوارمان هه‌بوو. بارانێکی توند ده‌باری وبۆیه ده‌بوو له په‌نا و پێچی گه‌وه‌ی شاخی خۆمان وه‌شێرین. ده‌بوو چه‌مه‌دانه‌کانمان له وشترێک بارکه‌ین و به فایتوونی به‌تاڵ و چوار ئه‌سپه‌وه جه‌ماعه‌ت زۆر سه‌غڵه‌ت بوون. ئه‌من زۆر به‌داخه‌وه بووم هه‌م بۆ ئه‌سپه‌کان و بۆ پیاوه‌کانیش، ته‌نیا جیاوازییان ئه‌وه بوو پیاوه‌کان شه‌لاقیان وێ نه‌ده‌که‌وت. ئێمه به‌پێیان ڕۆیشتین و دیاره ئه‌من زۆر خۆشحاڵ بووم که چه‌کمه‌ی لێنگ درێژم ده‌پێ دا بوو. هه‌تا که‌شکه‌ژنۆمان ده‌چووین ده‌قوڕه‌وه، ئه‌ویش چ قوڕێک، پێوه‌ده‌نووسا، قه‌تم قوڕه‌زه‌له‌قی ئاوا نه‌دیتووه.دوای ئه‌وه‌ی له گه‌وه‌ی شاخی تێپه‌ڕین تاریک داهات و ڕێگاکه‌مان هه‌ته‌ڵه کردو ده‌بوو بۆ ماوه‌یه‌کی دڕێژ له چۆمێک ده‌ین. دواجار ناچار بووین ڕاوه‌ستین تا پیاوێک ده‌بینینه‌وه ڕێگامان پێ نیشان دا. سه‌عاتێک چاوه‌ڕێ بووین به‌ڵام، ده‌تگوت پێنج سه‌عاته. سه‌عات 10 لامان دا و له سه‌عات 6ی به‌یانییه‌وه هیچمان نه‌خواردبوو _ ئه‌سپه‌کانیش هیچیان نه‌خواردبوو. ئێمه ئێستا له تێلگرافخانه ده‌مێنینه‌وه، جێیه‌کی باشه. ده‌بێ ئه‌مرۆ هه‌موو لێره بمێنینه‌وه تا ئه‌سپه‌کان ده‌حه‌سێنه‌وه. چوار ڕۆژی دیکه‌مان پێ ده‌چێ هه‌تا بگه‌ینه ته‌ورێزێ. ئه‌گه‌ر ئه‌من جارێکی دیکه به‌و ڕێگایه دا بێم له هه‌مه‌دانه‌وه به سواری دێم. "
_ م. د.
له ژماره‌ی 8ی کوردستان میشنێری ساڵی 17، مانگی ئووتی 1925 دا، دیسان کورته ژیانی یای داڵ له گه‌ڵ وێنه‌ی وی به سه‌روبه‌رگی نه‌خۆشه‌وانییه‌وه بڵاو کراوه‌ته‌وه. نێوه‌رۆکی ئه‌و ناساندنه هه‌ر ئه‌وه‌یه که له ژماره‌کانی پێشووتری کوردستان میشنێری دا هآتووه.
هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ی کوردستان میشنێری دا یه‌که‌م نامه‌ی مارتا داڵ له سابڵاغه‌وه بڵاو کراوه‌ته‌وه:
سابڵاغ، ئێران، 11ی مه‌ی 1925
جه‌نابی لۆری ئازیز!
ڕۆژی شه‌مۆ 9ی مانگی مه‌ی [ 1925] گه‌یشتمه ئێره. نۆ حه‌وتوو دوای ئه‌وه‌ی شیکاگۆم به جێ هێشت.دوای ئه‌وه‌ی سێ ڕۆژ له‌ته‌ورێز ماینه‌وه، دیسان به فایتوون وه‌ڕێ که‌وتین.ڕێگاکانی ئه‌م به‌ره‌ی ته‌ورێز باشتر بوون و خۆڕسکیش زۆر جوان بوو.داریكی زۆرتر و چیای جوانتر، زه‌وی گه‌نمی که‌سک که گوڵه‌خاشخاشکیان تێدا‌بوو که‌روێشکه‌ی ده‌کرد. له ڕۆژی دووه‌می گه‌شته‌که‌ماندا ده‌ریاچه‌ی ورمێمان لێ وه‌دیارکه‌وت. ئه‌من ئه‌و شه‌وه‌ی که ده‌هات ڕۆژئاوا بێ قه‌ت له بیرناکه‌م، له سه‌ربانی کاروانسه‌رای سه‌ر ڕێیه ڕاوه‌ستابووم و له‌وێوه چاوم له ئاسۆی ده‌ریا ده‌کردو دوایه‌ش مانگه‌شه‌وێکی ڕوونی به‌دوو داهات.هه‌تا له سابڵاغێ نزیکتر ده‌بووینه‌وه زۆر کوردمان دیتن. ئه‌و که‌سانه‌ی حه‌ولیان داوه باسی کوردان بۆ من بکه‌ن زۆر به چڵونیوه‌چڵی ئه‌وه‌یان کردووه.ئه‌من قه‌ت پێم وانه‌بوو ئه‌وان ئه‌وه‌نده گه‌ڵێکی خۆش سیما و قۆز بن، ئه‌وان زۆر جیاوازن له هه‌رخه‌ڵكیکی که ئه‌من هه‌تا ئێستا دیتبێتم. جلوبه‌رگیان زۆر ته‌ماشایی و جوانه‌و ئه‌گه‌رچی هه‌موویان چه‌ک له خۆیان شه‌ته‌ک ده‌ده‌ن و خه‌نجه‌ریان ده‌به‌ر پشتێندی دایه ئه‌من بڕووسکه‌یه‌کیش چییه ترسم ڕێ نه‌نیشت. ئێمه زۆر له‌سه‌ره‌خۆ ده‌مان ئاژۆت.بۆیه هه‌تا گه‌یشتینه سابڵاغێ پێنج ڕۆژی پێ چوو. چه‌ندمیلێکمان مابوو بگه‌ینێ میسیۆنێره‌کانمان به سواری هاتبوون به به‌ره‌وپیلمانه‌وه.به‌ڕاستیش به یه‌کتردیتنمان زۆر گه‌شاینه‌وه.دوکتور شاڵک ده‌یه‌ویست وێنه‌یه‌ک بگرێ، به‌ڵام باران دایدایێ و نه‌یتوانی. ئه‌و خۆراکه‌ی ئه‌وان بۆ نانی نیوه‌ڕۆ هێنابوویان خواردمان و دوایه درێژه‌مان به سه‌فه‌ره‌که‌مان دا. کاتێک له که‌ڵکی به‌گزادان وه‌سه‌رکه‌وتین له دووره‌وه دیمه‌نی شاری ده‌رکه‌وت. ئه‌وه هه‌ستێکی سه‌یری تێدا پێک هێنام، وه‌بیر قسه‌کانی مه‌سیح که‌وتمه‌وه. لێره‌ش که‌سی ئاوا هه‌ن که خوێنیان له پای نێوی ویدا ڕژاوه و، بێزاری و رق و کین به دژی عیسا و پێڕۆیانی هه‌یه. به‌ڵام ئی ئاواش هه‌ن که دڵیان بۆ دیتنی ترووسکه‌ی ڕووناکایی ده‌خورپێنێ. ئه‌من زۆر خوشحاڵم به‌شێکم له‌وه کاره دا هه‌یه هه‌رچه‌ند که‌میش بێ، بۆ هێنانی په‌یامی عیسا و ئه‌وینی وی. مه‌گه‌ر خودا بزانێ ئێره چ جێیه‌کی جوان و زه‌نوێره، به چیا سه‌رکه‌ش و دڵڕفێنه‌کانی، به چۆمه‌که‌ی، داره زۆرو زه‌وه‌نده‌کانی، زه‌وییه ڕاکشاوه که‌سکه‌کانی و گوڵه‌کانیه‌وه.
کاتێک گه‌یشتینه ئه‌و سه‌ری شاری ئه‌وانه‌ی له نه‌خۆشخانه کار ده‌که‌ن، منداڵه‌بێ دایوبابه‌کان و خزمه‌تکاره‌کانی میسیونه‌که‌مان به پێشوازمانه‌وه هاتبوون، هه‌موو بۆ به خێرهێنانمان هاتبوون. زۆرم پێ خۆش بوو کاتێک خزمه‌تکاره کورده‌که‌ی یای ئه‌ندرسۆن پێی گوتم هیچ بیری وڵاتی خۆم نه‌که‌م، ئه‌وان له‌گه‌ڵم چاک ده‌بن. دوای ئه‌وه‌ی شێومان کرد چه‌ند که‌سی دیکه هاتنه سه‌ردانمان.بۆ من زه‌حمه‌ت بوو هه‌ستی خۆم کۆنتڕۆڵ بکه‌م کاتێک ئه‌وان سه‌رله‌به‌یانی یه‌کشه‌مۆ له ڕێوڕه‌سمی دۆعا و پاڕانه‌وه دا به کوردی سروودی "شوکر بۆ تۆ ڕه‌ب" یان خوێنده‌وه. زیاتر له 50 که‌سی لێ بوو. دوکتور شاڵک به زمانی ترکی وه‌عزی ده‌کرد وپیاوێکیش بۆی وه‌رده‌گێڕا.دوای شێو هێندێک سروودمان خوێنده‌وه. دوکتور چه‌ند مه‌زموورێکی خوێنده‌وه بۆ به خێرهێنانی من.دوای دۆعا و پاڕانه‌وه‌چووینه باغچه‌ی مڵکی تازه‌ی میسیۆن. کاتێک ئه‌و شوێنه‌م دی ئه‌وجار زانیم بۆچی کاتێک دوکتور باسی ده‌کا بزه‌ی دێته سه‌ر لێوان. ئه‌و شوێنه دوای دۆعا و شوکرانه‌بژێرییه‌کی زۆر کڕدراوه و ئێمه واهه‌ست ده‌که‌ین ئه‌وه پشتیوانییه‌کی تایبه‌تی بێ له لایه‌ن باریته‌عالاوه. دوکتور زۆر پلانی گه‌وره‌ی هه‌ن....... کاتێک له باغچه‌ی بووین سێ لاوی کوردهاتن بۆ سه‌ردانمان. ئه‌و پیاوانه له لای یای شوێنهوود ده‌رسی زمانی ئینگلیسی ده‌خوێنن. به‌رله‌وه‌ی ئه‌وان بانگ بکرێن داوایان کردبوو بێن و له ڕێوڕه‌سمی دۆعاخوێنی دا ئاماده بن. دوو له‌وانه به به‌رده‌وامی دێن و له‌ڕووناکی ده‌گه‌ڕێن. دوکتور ده‌ڵێ ئه‌گه‌ر ئه‌وان وێرابایان مه‌سیحیان قه‌بووڵ ده‌کرد به‌ڵام ڕه‌نگه به‌و کاره گیانیانی له سه‌ر دانێن. پێم وایه، یای شوێنهوود به‌سه‌رهاتی ئه‌وان بۆ بڵاوبوونه‌وه له کوردستان میشنێری دا ده‌نووسێ. ته‌نێ ئه‌و هێندێک له بڵاوکردنه‌وه‌ی شتان ده‌ترسێ. لێره ئێستا نائارامی و بشێوێنییه‌کی زۆر هه‌یه، بۆیه ئه‌وان ده‌بێ زۆریان ئاگا له خۆیان بێ. خه‌ڵک لێره له‌وه ده‌ترسێن ئێمه بۆیه هاتووینه ئێره بیانکه‌ین به مه‌سیحی. خه‌ڵکێکی زۆر له به‌ر ئه‌و هۆیه دووره‌په‌رێزی له نه‌خۆشخانه‌که‌مان ده‌که‌ن. ئه‌من ته‌نێ ئاواتم ئه‌وه‌یه زۆر خه‌ڵکی که له ماڵێ [ له ئه‌مریکا] ده‌ست ده‌گێڕنه‌وه له پشتیوانی کردنی کاره‌کانی ئێمه بریابه بریای خوڵای بایه ئه‌و پیاو چاکانه‌یان بدیبایه. ئه‌من پێم وایه ئه‌و ده‌می باوه‌ڕیان ده‌هێنا لێره خه‌ڵکێک هه‌یه، که ده‌کرێ ببن به ده‌سته‌ڵاتێک له پێناو خوڵای دا له جیهانی موسوڵمان دا ئه‌گه‌ر بکرێ ئه‌وان به‌ره‌و عیسا ڕابکێشرێن. ناتوانم ئه‌و بیره له زه‌ینی خۆم بڕه‌وێنمه‌وه ،ئه‌من پێم وایه ئه‌گه‌ر دۆستانی ئێمه له وڵات هێندێک زیاتریان سه‌باره‌ت به کاری ئێمه زانیبا، ئه‌و ده‌می به خۆشحاڵییه‌وه یارمه‌تییان ده‌کردین. 15 نه‌خۆشمان خستووه، ئه‌وه جارێ ئه‌و ژماره‌یه‌یه که ده‌توانین ئاگادارییان لێ بکه‌ین. ژماره‌ی نه‌خۆشان هه‌موو مانگێک زیاد ده‌کا و کاتێک نه‌خۆشخانه تازه‌که‌مان ساز بێ هیوادارین کاری گه‌وره بکه‌ین.
سابڵاغ، ئێران، 31 مه‌ی 1925
تازه ڕێوڕه‌سمی جێژنی په‌نجایه Pentecost مان به‌ڕێوه برد. زه‌حمه‌ته ئه‌گه‌رمرۆ نه‌توانێ هیچی لێ تێبگا. به‌ڵام ئه‌من سروود خوێنییه‌که‌م پێ خۆشه و هیوا دارم ماوه‌یه‌کی زۆری پێ نه‌چێ تا له زمانه‌که‌ڕادێم. ئه‌مڕۆ به‌یانی ئه‌مریکاییه‌ک![ هه‌رمه‌نییه‌ک] وه‌عزی کرد، چونکوو سێشه‌مۆی ڕابردوو دوکتور شاڵک ده‌بوو بچێ بۆ ته‌ورێز بۆ ئه‌وه‌ی هێندێک کاروبار ڕاپه‌ڕێنێ. شتێک له‌مه‌ڕ مڵکه تازه‌که‌مان. دوکتور شاڵک ئه‌م حه‌وتوویه ده‌گه‌ڕێته‌وه.
ئه‌مه حه‌وتووی چواره‌می منه لێره و هه‌ست ده‌که‌م له ماڵی خۆمم.ئه‌وه‌نده خوشحاڵم لێره‌م نه‌بێته‌وه، هه‌ست ده‌که‌م له‌و جێیه‌م که خوڵا ده‌یه‌وێ له‌وێ بم و یه‌کجار زۆر به‌وه مه‌منوونم. ئه‌من به‌ڕاستی ئاشقی ئه‌م خه‌ڵکه‌م و ئاواتی ئه‌و ڕۆژه ده‌خوازم بتوانم به زمانه‌که‌یان قسه بکه‌م بۆ ئه‌وه‌ی کارێکیان بۆ بکه‌م. ئێستا خه‌ریکی زمان فێر بوونم، و له کاری عه‌مه‌لی جه‌ڕاحی دا یارمه‌تی دوکتور ده‌ده‌م. زۆر خۆشحاڵ ده‌بم به‌وه‌ی که کاری نه‌خۆشخانه ده‌که‌وێته ئه‌ستۆی من.
دوکتور شاڵک و خانمی شاڵک زۆرئینسانی باشن.و ئه‌من زۆر خۆشحاڵم که کاریان له گه‌ڵ ده‌که‌م. ئه‌گه‌ر پاییزێ جه‌نابی Fjere فیه‌رێ بێ که ئێمه هیوادارین بێ، دڵنیاین کاره‌کان زۆر باشتر ده‌بن. [ تێبینی: به پێی نووسراوه‌کانی کوردستان میشنێری جه‌نابی فیه‌رێ له چوون بۆ پێگه‌ی میسیۆنه‌که‌یان له سابڵاغ په‌شیمان ده‌بێته‌وه و دوای ماوه‌یه‌ک خۆی له کار کردن له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات ده‌کێشێته‌وه.ح.ق.] دوکتور شاڵک ده‌یه‌وێ له‌ئێستاوه ئه‌من به سه‌ر دراوی نه‌خۆشخانه ڕابگه‌م. ئه‌و نایه‌وێ چیدیکه داهاتی ئه‌وێ بخاته سه‌ر خه‌زێنه‌ی کۆمه‌ڵه.دوایه ده‌کرێ ئه‌و دراوه بۆ خه‌رج و مخاریجی ڕۆژانه‌ی نه‌خۆشخانه به‌کار بهێنین. هه‌ڵبه‌ت، نه‌خۆشخانه‌که‌مان هێشتا ناتوانێ خه‌رجی خۆی دابین بکا به‌ڵام، له دادێ دا ئه‌من دڵنیام ده‌توانێ پاش ئه‌وه‌ی خانووبه‌رکه‌مان وه‌رگرت و به باشی دامه‌زراین. دوکتور شاڵک تاقه دوکتوری جه‌ڕاحه له شاری دا، به‌ڵام چه‌ندین دوکتوری خۆجێییش هه‌ن، و هه‌موویان به دژی وی کار ده‌که‌ن. دوکتور وێنه‌تان جاروبار له کاتی عه‌مه‌لی جه‌ڕاحی دا یاریده‌ی ده‌دا، به‌ڵام دوکتور شاڵک ناتوانێ وه‌ک ئاسیستان لای خۆی ڕایگرێ چونکه داوای دراوێکی زۆر ده‌کا بۆ خزمه‌ته‌کانی. ژماره‌ی نه‌خۆشان هه‌موو مانگێک زیاد ده‌کا. جاری وا بووه له ڕۆژێک دا پێنج عه‌مه‌لی جه‌ڕاحیمان کردووه. چه‌ند عه‌مه‌لێکیان زۆر سه‌خت بوون. دوکتور شاڵک زۆر جه‌ڕاحێکی قابیله و ئامراز و که‌لوپه‌لێکی زۆری هه‌یه. ئه‌من له نه‌خۆشخانه‌یه‌کی ئه‌مریکایی دا له‌وه‌م زیاتر نه‌دیتووه. دوکتور شاڵک ئه‌و ئامرازانه‌ی به نرخێکی هه‌رزان له دوای شه‌ڕ له ئه‌ڵمان کڕیوه. ئێستاکانێ جێیه‌کمان ته‌رخان کردووه بۆ ده‌رمانگه. هێشتا جێیه‌کی زۆر باش نییه به‌ڵام، ته‌نانه‌ت له‌و شوێنه پچکۆڵه‌یه‌شماندا ده‌توانین زۆر کار بکه‌ین. له نه‌خۆشخانه دوو به‌شمان هه‌یه، و هه‌ربه‌شێکیان حه‌وت ته‌ختی تێدایه، ژوورێکی تایبه‌تی و ژوورێکی عه‌مه‌لی جه‌ڕاحی. ئه‌گه‌ر نه‌خۆش زۆربن و جێگامان ته‌نگ بێ، نه‌خۆشه‌که له سه‌ر عه‌رزی ده‌خه‌وێنین. ئه‌وان عاده‌تیان وایه له سه‌ر عه‌رزی بنوون و زۆری گوێ ناده‌نێ.
دوێنێ باروبه‌ندیلی من به کاروان له هه‌مه‌دانه‌وه گه‌یشته جێ. چوار حه‌وتوو له‌وێ ڕاگیرابوو. زۆر خۆشحاڵم شته‌کان هه‌موویان گه‌یشتنه جێ. تایپ ڕایتر ( ماشێن ته‌حریر)ه که‌شمان به سڵامه‌ت گه‌یشتێ. هه‌ر یه‌ک دوو پێچی شل ببوونه‌وه.
ئه‌من ده‌رسێکی ئه‌سپ سواریم خوێندووه. زۆر به سوێوه‌م زوو فێر بم چونکه لێره سواریی زانین زۆر گرینگه. زۆرم پێخۆشه بچمه ده‌ره‌وه‌ی شاری و سه‌ری لادێیان بده‌م. زۆر جوانه. هه‌ڵبه‌ت، ئێستا جوانترین وه‌رزی ساڵه. ئه‌مڕۆ یه‌که‌م ڕۆژی گه‌رمای جیدییه. ئه‌وه لێره هاوین گه‌یشتووه‌تێ.
مارتا داڵ
کورته‌یه‌ک له نامه‌ی تایبه‌تی بۆ سه‌رنووسه‌ر
یای داڵ له به‌رواری 21ی ژووه‌نی [1925] ده‌نووسێ: " ئه‌من ئێستا ئه‌وه 6 حه‌وتوویه له سابڵاغم. به بوونم لێره زۆر خۆشحاڵم. هه‌ست ده‌که‌م ئه‌م شوێنه ئه‌و جێیه‌یه که خوڵا ده‌یه‌وێ له‌وێ بم. زۆر به هه‌ڵپه‌وه خه‌ریکی فێر بوونی زمانم بۆ ئه‌وه‌ی بتوانم کاری ڕاسته‌قینه ده‌ست پێ بکه‌م _ ئه‌من له کاتی عه‌مه‌له جه‌ڕاحییه‌کان دا یارمه‌تی ده‌که‌م به بێهۆش کردنی نه‌خۆشه‌کان و زۆربه‌ی کاتی دیکه‌م به‌خت کردووه بۆ فێربوونی زمان و یاریده‌دانی کاری دروومان بۆ نه‌خۆشخانه __ ئێمه زۆر خۆشحاڵین که جه‌نابی فیه‌رێ Fjere دێ چونکه زۆر پێویستمان به که‌شیشێکه و، هیوادارین ئه‌و زوو وه‌ڕێ که‌وێ و تا پاییزێ بگاته ئێره [ جه‌نابی فیه‌رێ قه‌ت نه‌هات. ح.ق.] _ لێره ورده ورده هه‌وا گه‌رم ده‌بێ و ئێمه به‌زوویی ده‌چینه هه‌واران له شاخی بۆ ماوه‌ی مانگێک هه‌تا هه‌وا هێندێک فێنکی ده‌کاته‌وه.ئێمه چاوه‌ڕوانی سه‌رفه‌مانده‌ی ئه‌ڕته‌شی ئێران ده‌که‌ین که سه‌ر له هه‌موو شاره‌کان ده‌دا __ ته‌داره‌ک و ئاماده‌ییه‌کی زۆر بۆ پێشوازی لێکردنی به‌ده‌سته‌وه‌یه.خیابانه‌کان ماوه‌ی حه‌وتوویه‌که خاوێن کراونه‌ته‌وه و زۆر به‌جوانی به ئاڵا و مافووره ڕازێندراونه‌ته‌وه. ئێمه ئه‌وڕۆژانه زۆر سه‌رمان قاڵ بووه به دوورینی ئاڵای ئێران، و بۆ یه‌که‌مجار ئاڵا ئه‌مریکاییه‌که‌ی خۆم هه‌ڵ کردووه __ ئه‌من زۆر له بیری ئێوه دا بووم له وڵات [ ئه‌مریکا] و زۆرم دۆعای سه‌رکه‌وتن بۆ کردوون له‌و کۆنگره‌یه‌یدا که له میناپۆلیس Minneapolis ده‌یبه‌ستن. به هه‌ڵپه‌وه چاوه‌ڕێ ده‌که‌م خه‌به‌ری ئه‌و کۆنگره‌یه ببیستم. چاوه‌ڕێی هاتنی نامه‌ی ئێوه ده‌که‌م ___ سڵاو بۆ گشت لایه‌کتان!"
کوردستان میشنێری ژماره‌ی 10، ساڵی 17، ئۆکتۆبری 1925
( کورته‌یه‌ک له نامه‌یه‌کی خسووسی یای داڵ بۆ سه‌رنووسه‌ر )
سابڵاغ، ئێران، 13ی ئووتی 1925
ئه‌گه‌ر خه‌ڵک ته‌نێ زانیبایان کوردستان چ جێیه‌کی سه‌رنجڕاکێشه و کورده‌کان چ گه‌ڵێکی به‌ڕێزن، ئه‌وان ئه‌گه‌ر هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و دوو هۆیانه‌ش سه‌رنجیان دابایه سه‌ر کارو چالاکی ئێمه، چ که‌مته‌ر خه‌مییان نه‌ده‌کرد. ئێستا ئه‌وه چوار حه‌وتوویه ئێمه له کوێستانین و زۆر به بوونمان لێره خۆشحاڵین، ته‌نانه‌ت لێره‌ش ڕۆژ داغه، له یه‌که‌م ڕۆژه‌کانی هاتنمان بۆ هه‌واری تیشکی تاوێ بڕێک ملمی سووتانده‌وه. به‌ڵام ئێواران و شه‌وانه هه‌وا فێنک و تازه‌یه. خه‌وتن له به‌ر سێبه‌ری داران زۆر خۆشه. ئێره باشترین و له‌بارترین جێیه بۆ چادر لێ هه‌ڵدان. هه‌وا خۆش و سازگاره، ئه‌و ئاوه‌ی له ڕه‌وه‌زه به‌ردی شاخییه‌وه هه‌ڵده‌قوڵێ ڕوون و سارده. نازانی ئێمه ئه‌وه چه‌نده به‌لامانه‌وه خۆشه چونکه له شاری هه‌میشه ده‌بێ ئاوی خواردنه‌وه بکوڵێنین. لێره دارو دره‌ختیش زۆره. ئێران وڵاتێکه داری که‌مه، به پێچه‌وانه‌ی ئێره که ئه‌من زۆری چێژ لێ وه‌رده‌گرم.بریا ئێوه ئه‌م شاخه زه‌نوێرانه‌تان دیتبایه.هه‌تا چاو هه‌ته‌ر ده‌کا یه‌ک ده‌چێ ده‌پاڵ ئه‌وی دیکه‌وه و ئێمه تاوپه‌ڕان و سه‌رله به‌یانیان ڕه‌نگی هه‌ره‌جوان و چاوڕاکێش ده‌بینین. ده‌ریاچه‌ی ورمێش له دووره‌وه ده‌بینین.ئه‌م وڵاته زۆر دڵڕفێنه و سه‌رنجی مرۆ به‌ره‌و لای خۆی ڕاده‌کێشێ. به‌ڕاستیش مرۆ که یه‌که‌م جار ده‌یبینێ سه‌ری سوڕ ده‌مێنێ.بۆ من هه‌موو شت هێشتا هه‌ر تازه‌ییه و هیوادارم هه‌میشه هه‌ر وا بمێنێته‌وه. له هه‌موو شت گه‌وره‌تر ئه‌وه‌یه ده‌زانم خوڵا ئه‌منی ناردووته ئێره و ئه‌و کاری بۆ دیاریی کردووین که بیکه‌ین. ئه‌من ئه‌م گه‌له‌م زۆر خۆش ده‌وێ و به‌وه شادمانم چونکه ده‌زانم که‌سی ئاوا هه‌ن که به دوای ڕاستی و ڕووناکی دا ده‌گه‌ڕێن. ئێمه ده‌زانین خه‌ڵکی دیکه‌ش به دووی ئێمه دا دێن ئه‌گه‌ر ئێمه به شێوه‌یه‌کی ئاوا بژین که خوڵا پشتیوانیمان لێ بکا و به‌کارمان بهێنێ......
هێندێک له نه‌خۆشه‌کانمان له گه‌ڵ خۆمان هێناوه‌ته ئێره و هێندێکی زیاتریش دوای هاتنمان هاتوون بۆ ئێره. ته‌نانه‌ت خه‌ڵکی زۆر نه‌خۆشیش،جا بۆیه له‌و ماوه‌یه‌دا بێکار نه‌بووین.ڕۆژێک کوڕێک که ته‌مه‌نی له ده‌ور وبه‌ری 14 ساڵان دا بوو ونه‌خۆشی دڵی هه‌بوو له شارییه‌وه به پێیان هاتبووه ئێره. ئێمه نازانین ئه‌و به‌و نه‌خۆشییه‌ی خۆیه‌وه چۆن توانیبووی خۆی بگه‌یێنێته ئێره، نازانین ڕێگایه‌که‌شی چۆن دۆزیبووه‌وه. دوکتور له شاری ڕا هاتبووه‌وه و له ڕێگا له نزیک هه‌واره‌که‌مان دیبووی و یه‌كێک له کوڕه‌کانی نارد بچێ هه‌لیگرێ و بیهێنێ.کاتێک ئه‌و کوڕه زۆر نه‌خۆش که‌وتبوو ئه‌و خه‌ڵکه‌ی له لایان ده‌بوو جوابیان کردبوو. هێچ که‌س لێی نه‌پرسییه‌وه. ئه‌من پێم وایه ئه‌وان مێشیشیان لێ میوان نه‌ده‌بوو ئه‌گه‌ر ئه‌و کوڕه له ڕێی هاتنی دا بۆ ئێره مردبایه. کارێکی ئه‌وتۆ له‌ده‌ست ئێمه نه‌ده‌هات بۆی بکه‌ین به‌ڵام بڕێکمان ئارام کرده‌وه، ئه‌و هه‌ر ده ڕۆژی دیکه ژیا. ئه‌وه یه‌کجارخۆشه مرۆ بتوانێ یارمه‌تی ئه‌و جۆره که‌سانه بدا که هیچکه‌س لایان لێ ناکاته‌وه....... هێندێک منداڵی دیکه‌شمان له لایه _ هێندێک نه‌دار و هه‌ژار و هێندێکیشیان کوڕه ده‌وڵه‌مه‌ندی کوردن.هێندێک له نه‌خۆشه‌کان له دێیه دراوسێیه‌کانه‌وه هاتوون و دوکتوریش چه‌ند جار بانگ کراوه‌ته‌وه بۆ شاری بۆ ئه‌وه‌ی ته‌ماشای نه‌خۆشان بکا. له پاپیزێ که له شاخی دێینه خوارێ ده‌زانم کارێکی زۆرمان ده‌بێ.هه‌تادێ باوه‌ڕی خه‌ڵک به دوکتور شاڵک زیاتر ده‌بێ. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و وه‌عزیش ده‌کا پێشتر به چاوی گومانه‌وه سه‌یریان کردووه و لێی دڕدۆنگ بوون.باوه‌ڕیان پێ نه‌ده‌کرد که ئه‌و دوکتورێکی ڕاسته قینه بێ.ئه‌وه زۆر خراپه دوکتوران ئه‌و نێوبانگه‌یان هه‌یه که ئه‌وان ناتوانن دوکتوری گه‌وره و له هه‌مان کات دا مه‌سیحیش بن و له پێناو خوڵای دا خزمه‌ت بکه‌ن.
ئه‌من به مرخێکی زۆره‌وه ده‌نگو باسی کلیساکانم خوێنده‌وه. شه‌وی ڕابردوو له به‌ر تریفه‌ی مانگه‌شه‌و ڕۆژنامه‌ی چێرچ هێراڵد Church Heraldم خوێنده‌وه. لێره مانگ زۆر پڕنوور و دره‌وشاوه‌یه. ئه‌من له وڵاته‌وه نامه‌یه‌کی زۆرم بۆ نایه بۆیه زۆر سپاستان لێ ده‌که‌م بۆ ناردنی ڕۆژنامان.
له نۆڕوێژه‌وه خه‌به‌رم بۆ هات که بابم له 2ی ژووه‌ن له پڕرا مردووه.ته‌نێ هه‌شت مانگ و نیو دوای ئه‌وه‌ی ئه‌من له ئه‌مریکاوه چووبوومه‌وه ماڵێ.زۆر خوشحاڵ بووم کاتێک چاوم پێی که‌وت. ئه‌و 79 ساڵ بوو و مردنی چاوه‌ڕوانکراو بووبه‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا نه‌مانی ناخۆشه. کاتێک ئه‌من له ماڵێ بووم ئه‌و حاڵی باش بوو و زۆر چالاک بوو. دوای ئه‌وه‌ی تووشی نه‌خۆشی سه‌تڵووجه‌م هاتبوو دووساڵ و نیو بوو نه‌خۆشی دڵی هه‌بوو، هه‌ر ئه‌وه‌ش بووه هۆی مردنی. ئه‌من دواتر بابه‌ت بۆ " کوردستان میشنێری" ده‌نووسم.
دڵسۆزتان له خزمه‌تی باریته‌عالا دا،
مارتا داڵ
کوردستان میشنێری له ژماره‌ی 1ی ساڵی 18، ژانڤییه‌ی 1926 خه‌به‌ری نه‌خۆش که‌وتنی یای داڵی بڵاو کردووه‌ته‌وه. له‌و باره‌یه‌وه ن.ج. لۆر سێکرێتێر و خه‌زێنه‌داری کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات ده‌نووسێ:
" نه‌خۆشیی یای داڵ
دوکتور شاڵک ده‌نووسێ له 20ی ئۆکتۆبره‌وه [1925] خۆشکی خۆشه‌ویستمان، مارتا داڵ زۆر پیس نه‌خۆش که‌وتووه و تووشی مالارییای گه‌رمێنی هاتووه.ئه‌وخه‌به‌ره له‌ناکاوه هه‌موومانی تووشی دڵپه‌شێوی و نیگه‌رانییه‌کی زۆرکردووه.یای داڵ ده‌رزی گشت ئه‌و ڤاکسینانه‌ی بۆ ژیان له ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک پێویستن له خۆی دابوو. دوکتور شاڵک ده‌نووسێ هۆی سه‌ره‌تایی نه‌خۆشییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه مێشووله پێوه‌ی دابوو.ئه‌و هه‌و کردنه بۆ ماوه‌یه‌کی درێژ به ڤاکسیناسیۆن پێشی گیرا، به‌ڵام دوایه له ماڵێ دا تووشی هه‌ڵامه‌تێکی توند بوو و ئه‌وه سیستمی خۆپاراستنی به‌ده‌نی یای داڵی تا ئاستێکی ئاوا لاواز کرد که ئیدی چبڕ ڤاکسین نه‌یده‌توانی پێشی نه‌خۆشییه‌که‌ی بگرێ که تووشی که‌وتوویی کردبوو. دوکتور شاڵک له گێڕانه‌وه‌ی چیرۆکی ئه‌و نه‌خۆشییه‌دا ده‌نووسێ که ئه‌وه دژوارترین و ئاڵۆزترین جۆری نه‌خۆشییه که ئه‌و هه‌تا ئێستا ته‌داوی کردووه.جگه له به‌زه‌یی خوڵای، ئێمه ده‌بێ شوکرانه‌بێژی کارلێهاتوویی دوکتور شاڵک بین بۆ ئه‌وه‌ی یای داڵ هێشتا له‌گه‌ڵمانه. دوایین ڕاپۆرتی له لایه‌ن یای داڵه‌وه هاتووه ئی به‌رواری 19ی نۆڤامبره [1925]. دوکتور شاڵک ده‌ڵێ نه‌خۆشه‌که ئێستا له قۆناخی به مه‌ترسی تێپه‌ڕیوه و هیوا دارن به ته‌واوی چاک بێته‌وه. با له ده‌رگای خوڵای بپاڕێینه‌وه که ئه‌و میسیۆنێرییه ئازیزه‌ی ئێمه‌ی له‌و به‌ڵایه ڕزگار کردووه و دۆعابکه‌ین هه‌رچی زووتر سڵامه‌تی خۆی وه ده‌ست بهێنێته‌وه.
ئه‌و خانووه کۆن و ناله‌بارانه‌ی میسیۆنێره‌کانی ئێمه‌ی تێدا ده‌ژین رێگه‌یان نادا به باشی ئاگایان له سڵامه‌تی خۆیان بێ. ئافرێنه‌رمان به نه‌خۆش که‌وتنی یای داڵ ده‌بێ ئێمه‌ی وه‌هۆش هێنابێته‌وه. ئیدی ئێمه نابێ ڕێگه بده‌ین میسیۆنێره‌کانمان له خانووی خۆجێیی دا بژین. دۆستانی میسیۆنی ئێمه ده‌بێ هه‌لی ئه‌وه بۆ میسیۆنه‌که‌مان بڕه‌خسێنن بۆ ئه‌وه‌ی له به‌راییه‌کانی ساڵی 1926 دا خانوو بۆ میسیۆنێره‌کانمان دروست که‌ین."
کوردستان میشنێری ژماره‌ی 2، ساڵی 18، فێڤرییه‌ی 1926
نامه له یای داڵه‌وه
سابڵاغ، ئێران، 9ی دیسامبری 1925
خانمی وینترگیست Wintergeist ی خۆشه‌ویست:
ئه‌مڕۆ نامه‌که‌تانم به ده‌ست گه‌یشت. زۆر سپاستان ده‌که‌م. ئێوه ناتوانن بزانن که ئه‌من چه‌نده‌م پێخۆشه که خه‌به‌ری دۆستان ده‌بیستم. ئه‌من زۆرجار بیرم له ئێوه کردووه‌ته‌وه له‌وه‌تا ئه‌و ماوه خۆشه‌ی که له ماڵی ئێوه‌م به سه‌ر برد. له‌وه‌تا هاتوومه‌ته ئێره زه‌مان زۆر به خێرایی تێپه‌ڕیوه. بۆم زه‌حمه‌ته باوه‌ڕ بکه‌م ئه‌مڕۆ ته‌واو حه‌وت مانگه که هاتوومه‌ته سابڵاغێ.
تازه له نه‌خۆشییه‌کی زۆر سه‌خت هه‌ستاومه‌ته‌وه. حه‌وت حه‌وتوو له‌مه‌وبه‌ر نه‌خۆش که‌وتم. ئێستا هه‌ستاومه‌ته‌وه و ده‌توانم بڕێک کار بکه‌م به‌ڵام، ناتوانم به‌ته‌نێ له پلیکانان بچمه خوارێ. دوکتور شاڵک ده‌ڵێ ئه‌من له مردنه‌وه ژیاومه‌ته‌وه. پێم وایه، ده‌بێ وابووبێ.ئه‌وه تاڕاده‌یه‌ک ته‌جره‌به‌یه‌کی سه‌یر بوو. خوڵا ئه‌وجاره‌ش ڕزگاری کردم. ئه‌من دڵنیام ئه‌و بۆ هێندێک مه‌به‌ست ئه‌وه‌ی به‌سه‌رهێنام و ئه‌من ده‌زانم ده‌بێ شوکرانه‌بژێری بم. نه‌خۆشییه‌که له پێشدا به‌مالاریا ده‌ستی پێکرد، دوایه گورچیله‌م وه‌ژان هات و بووه هۆی ئه‌وه‌ی که بۆ ماوه‌ی دوو حه‌وتووان له هۆش خۆم چووم. جگه له‌وانه‌ش ڕێخۆله‌کانم خوێنیان له‌به‌ر ده‌چوو و هه‌موو سیستمی ئه‌عساب و مێشکم ئاڵۆزببوو. ئێستاش دڵم هه‌ر ده‌ئێشێ.
ئه‌من چۆن چاک بوومه‌وه؟ خه‌به‌ر گه‌یاندرابووه ئه‌مریکا که هیچ هیوایه‌ک نه‌ماوه بۆ چاک بوونه‌وه‌ی من. ته‌نه‌نات بیریان له‌وه‌ش کردبووه له کوێم بنێژن. جا ده‌توانی بیری لێ بکه‌یه‌وه که چه‌نده له مردن نزیک بووم. دوکتور شاڵک هه‌م دوکتورم بوو و هه‌م نێرس. شه‌وێکیان که به سه‌ر سه‌رمه‌وه ڕاوه‌ستابوو و واوێده‌چوو ئیدی ئه‌من هه‌تا سه‌ر له به‌یانی ده‌ر نه‌به‌م، ئه‌و چوو بووخانمی شاڵک و یای شوینهوودی له خه‌و هه‌ڵستاند بوو. ئه‌وان هاتنه ژووره‌که‌مه‌وه و هه‌موویان له دهوری ته‌خته‌که‌ی من چۆکیان دادا و ده‌ستیان به دۆعاکردن کرد. دوکتور ده‌لێ کاتێک ئه‌و هه‌ستاوه‌ته سه‌ر‌پێیان هه‌ستی به ئارامی کردووه. وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌سێک پێی گوتبێ: " نا ئه‌و نامرێ". هێنده‌ی پێ نه‌چوو هه‌ستیان به ئاڵوگۆڕێک له بارودۆخی مندا کردبوو و که‌م که‌م چاک بوومه‌وه.
ئه‌من زۆر خۆشحاڵم له‌وه‌ی چاک بوومه‌ته‌وه و ده‌توانم له سه‌ر کارکردن به‌رده‌وام بم. چه‌ندین ساڵ چاوه‌ڕێ بووم که بێمه پێگه‌ی میسیۆن و ئێستا زۆرشاد و ڕازیم که لێره‌مه. ئه‌من کوردستان و کورده‌کانم زۆر خۆش ده‌وێ. هیوادارم خوڵا ئیزنم بدا به‌لانی که‌مه‌وه چه‌ندساڵێک لێره کار بکه‌م. ده بڵا له‌گوێن شکۆ و نێوی به‌رزی بێ
نه‌خۆش به به‌رده‌وامی دێنه لامان و دوکتور شاڵک هه‌میشه سه‌ری قاڵه. بیری لێ بکه‌وه ده‌بێ چ بووبێ ئه‌وده‌می ئه‌و به‌ته‌نێ کاری نه‌خۆشخانه‌ی ڕاپه‌ڕاندووه! ئێستا ئێمه هه‌ردووکمان خۆشحاڵین که دیسان ده‌توانم یاریده‌ی بده‌م. ئێمه بۆچوونمان وه‌ک یه‌ک وایه و ئه‌وه‌ش کارکردنمان به‌یه‌که‌وه زۆر هاسانترده‌کا. ئه‌و مه‌سیحییه‌کی سه‌رله‌پێناو و پیرۆزه، ئامانجی ئه‌نجام دانی ئیراده‌ی خوڵایه.
ئێمه هێشتا ده‌ستمان نه‌کردووه به‌دروست کردنی خانووبه‌ره‌ی نه‌خۆشخانه‌که‌مان. زه‌ویمان هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی خانووی له سه‌ر دروست که‌ین. جێگاکه هه‌تا بڵێی باشه له‌سه‌ر هه‌ورازێکه و له ده‌م چۆمییه. هیوادارم ماوه‌یه‌کی زۆری پێنه‌چێ و بکرێ وێنه‌یه‌کی نوێی نه‌خۆشخانه‌ی بیتله‌هێم – گێتسێمانێ تان بۆ بنێرین. ئه‌گه‌ر پلانه‌کانی دوکتور شاڵک وه‌دی بێ پێم وایه ئێمه جێیه‌کی هه‌ره‌باشمان ده‌بێ.هاوکات، ئێمه ده‌بێ له‌و خانووانه‌ی به‌کرێمان گرتوون ئه‌وه‌نده‌ی ده‌توانین کاره‌کانمان باش ڕاپه‌ڕێنین. ئێمه زۆر قه‌ره‌باڵغین.ته‌نانه‌ت ئێستا نه‌خۆشمان له سه‌ر عه‌رزی درێژ کردووه چونکه ته‌خت به‌شی هه‌موان ناکا. ئێمه هه‌ر له‌م خانوویه دا ژووری نه‌خۆشانمان هه‌یه که 15 نه‌خۆشی تێدا جێ ده‌بێته‌وه، هه‌ر وه‌ها ژووری عه‌مه‌لی جه‌ڕاحی و ژووری من. هه‌لبه‌ت، دیاره ئه‌وه ته‌نگه به‌ره و جێیه‌کی ئاسووده نییه. ده‌بێ ئه‌و پلیکانانه ببینی که نه‌خۆشه‌کانی پێدا ده‌هێننه خوارێ دوای عه‌مه‌لی جه‌ڕاحی،چونکه دوو له ژووره‌کان له نهومی سه‌ره‌وه‌ن و، هه‌موو پیاوه‌کان له‌وێ ڕاده‌گرین. لێره ئێمه ئه‌و به‌خته‌وه‌رییه‌مان به نسیب نه‌بووه به ئاسانسۆر له نهومان سه‌رکه‌وین وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێوه له ئه‌مریکا هه‌تانه. ئه‌و هه‌ڵگێڕ وه‌رگێڕه هه‌م بۆ نه‌خۆشه‌کان و هه‌م بۆ ئه‌وانه‌ی به‌کۆڵیان داده‌ده‌ن و هه‌ڵیان ده‌گرن زۆر ئه‌سته‌م و سه‌خته. ده‌رمانگه‌یه‌که‌مان هه‌موو به‌یانیان پڕه. هه‌تا دێ خه‌ڵکێکی زیاتر دێنه لامان چونکه باوه‌ڕیان به دوکتور شاڵک زیاتر ده‌بێ.
ئێستا ئه‌وه کریسمه‌س نزیک ده‌بێته‌وه ئه‌من ده‌بێ له فکری ئاماده‌کردنی جێژنانه دا بم بۆ گشت خزمه‌تکاره‌کانمان. هه‌موو ڕۆژێ لێم ده‌پرسن ئه‌رێ چه‌ندی دیکه‌ی ماوه بۆ کریسمه‌س. ئه‌وان ده‌زانن له کریسمه‌س دا شتێکیان بۆ دێ و له بیریان ناچێ پێمان بڵێن پێویستییان به چییه. ئه‌من به داخه‌وه‌م که ئه‌م نامه‌یه به‌ر له‌کریسمه‌س به ده‌ستت ناگا. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، ئاواته‌خوازی ساڵێکی هه‌ره شاد و خۆشم بۆتان. ده‌زانم ئێوه به‌رده‌وام ده‌بن له‌سه‌ر دۆعاکردن بۆ ئێمه وکاره‌کانمان.
دڵسۆزتان له خزمه‌تی خوڵای دا
مارتا داڵ
* تێبینی ن.ج.لۆر: ئێمه پێمان خۆشه سپاسی خۆمان پێشکێش بکه‌ین به خانمی وینترگیست که‌ئه‌و نامه‌یه‌ی یای داڵی داینێ کاتێک سه‌ردانی فیلادێلفیامان کرد. ئاغا و خانمی وینترگیست به‌میوانداری مێهره‌وانانه‌ی خۆیان منه‌تباریانکردین بۆ ئه‌و دڵئاواڵه‌یی و سه‌خاوه‌ته‌ی له ئاست گشت کرێکارانی سه‌ر به کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵاتی ده‌نوێنین. "
کوردستان میشنێری ژماره‌ی 4، ساڵی 18، ئاوریلی 1926
نامه‌ی مارتا داڵ
دۆستانی ئازیز له وڵات [ ئه‌مریکا]
مه‌به‌ستم ئه‌وه بوو به ڕێگای " کوردستان میشنێری" دا پیرۆزبایی کریسمه‌ستان لێ بکه‌م به‌ڵام، کاتێک نیوه‌ی نامه‌که‌م ته‌واو کردبوو نه‌خۆش که‌وتم. ئه‌من پێم خۆشه سپاسی هه‌مووتان بکه‌م که کارتی پیرۆزبایی کریسمه‌ستان بۆ ئێمه ناردبوو.پێم خۆشه بۆ هه‌رکامێکتان به جیاواز و به تایبه‌تی نامه بنووسم و ڕه‌نگه هه‌ر واش بکه‌م. ئه‌وه هه‌ستێکی زۆر خۆشی له من دا پێک هێنا خه‌به‌ری ئێوه ببیستم و بزانم که ئێوه ئێمه‌تان له بیره. یه‌که‌م کریسمه‌سی من له کوردستان کریسمه‌سێکی خۆش بوو.زۆر شاد بووم که له نه‌خۆشی هه‌ستاومه‌وه، نه‌خۆشییه‌کی ئاوای که ته‌نانه‌ت بڕیاڕیان دابوو له کوێشم بنێژن. سپاس بۆ خوڵای ئه‌و جاره‌ش ده‌فریام هات و ڕزگاری کردم.هیوادارم ته‌واو بێمه‌وه سه‌ره‌خۆ بۆ ئه‌وه‌ی درێژه بده‌م به خزمه‌ت کردنی.
ماوه‌یه‌کی کورت له دوای کریسمه‌س ئێمه له حاکمی سه‌رده‌شته‌وه نامه‌یه‌کمان بۆهات که تێیدا نووسیبووی پێویستییان به نێرسێکه.له به‌ر ئه‌وه‌ی ئێمه هێنده زۆرنین که که‌سێکمان له نێو دا هه‌ڵبژێردرێ ئه‌من ده‌بوو ئه‌و که‌سه‌بم که بچێ. چونکه ئه‌وه یه‌که‌م سه‌فه‌ری من به ته‌نێ بوو هێندێک دڵه‌خورپه‌م هه‌بوو. حاکمی سه‌رده‌شت،7 ئه‌سپ، دوو سه‌رباز و سێ خزمه‌تکاری ناردبوو بۆ بردنی من. جگه له‌وان میرزا حوسێن و کچێکیش له گه‌ڵم بوون. بۆیه ئێمه جه‌ماعه‌تێکی ته‌واو بووین کاتێک سه‌رله‌به‌یانی ڕۆژی جومعه، 8ی ژانڤییه [1926] له سابڵاغێ وه‌ڕێ که‌وتین. سه‌رله‌به‌یانییه‌کی زۆر جوان بوو. شه‌وێ به‌فرێکی ته‌نک باریبووبۆیه هه‌موو جێیه‌ک سپی و جوان بوو. کۆبوونه‌وه‌ی ئاسایی له به‌ر ده‌گا. کاتێک ده‌بینن ئه‌سپه‌کان ئاماده ده‌کرێن له‌هه‌موو لایه‌که‌وه خه‌ڵک دێن بۆ ته‌ماشا کردن هه‌ر وه‌ک ئه‌وه‌ی له‌ئه‌مریکا خه‌ڵک غارده‌ده‌ن بۆ ته‌ماشا کردنی ئاور. دوکتور [شاڵک] و سه‌عید بۆ ماوه‌یه‌ک به سواری له‌گه‌ڵمان هاتن و به‌ڕێیان کردین. که گه‌یشتینه ده‌ره‌وه‌ی شاری دوکتور هێندێک وێنه‌ی هه‌ڵگرت. دوای ئه‌وه‌ی دوکتور گه‌ڕایه‌وه،ئه‌و سه‌ربازه‌ی که به‌رپرسی جه‌ماعه‌ته‌که بوو به سواری ئه‌سپه‌که‌ی له من نزیک بووه‌وه و لێی پرسیم داخودا ده‌ترسێم یان نا؟ له‌کاتێک دا فیشه‌کدانه دووقه‌ده‌که‌ی پیشان ده‌دام پێی گوتم: " نابێ بترسێی چونکه هیچ شتێک سه‌ده‌مه‌ت پێ ناگه‌یێنێ." دوایه ئه‌سپه‌که‌ی تاو دا و ده‌ستی کرد به ته‌قه کردن به‌ملاولا دا.ئه‌من ده‌بێ په‌سنی بده‌م که ئه‌و ده‌یتوانی له یه‌ک کات دا هه‌م ئه‌سپه‌که‌ی غار بدا و هه‌میشه ته‌قه بکا. میرزا حوسێن پێی گوتم سه‌ربازه‌که بۆ ڕێزلێنان له من ئه‌وه‌ی کرد و بۆیه له جیات من سپاسی کرد.ئه‌و سه‌روسه‌کوتی زۆر مڕچ و مۆن و به‌هه‌یبه‌ت بوو به‌ڵام دیار بوو له ژێره‌وه دڵێکیش لێده‌دا. زۆرم پێ خۆش بوو به چاکه باسی دایکی خۆی بۆ گێڕامه‌وه.مێهره‌وانییه‌کی زۆری له ئاست من نیشان دا.
ئێمه به ته‌بیعه‌تێکی زۆر جوان دا تێده‌په‌ڕین، له هه‌ورازان سه‌رده‌که‌وتین و ده‌هاتینه خواره‌وه، له هێندێک جێیان ڕێگه هه‌ره تێپه‌ڕگه‌یه‌کی ته‌نگ بوو. ئه‌من له‌وه ده‌ترسام ئه‌سپه‌که سه‌رسم بدا و له پێچه‌کان دا ڕه‌ت به‌رێ. به‌ره‌و نیوه‌ڕۆ له‌و کاته‌ی دا که ئێمه به دۆڵێکی زه‌نوێر دا تێده‌په‌ڕین ڕۆژ ته‌واو گه‌رمی کردبوو ، ولێرو له‌وێش تووشی جۆگه و جۆبار ده‌هاتین. زوو دیسان له هه‌ورازان وه‌سه‌رکه‌وتین و له‌وێ به‌فر که‌وتبوو و دایدا بارانێ. ئه‌وده‌می ئه‌من وه‌بیر بارانییه‌که‌م که‌وتبوومه‌وه که له ماڵێ به‌جێمهێشتبوو. سه‌ربازه‌که بارانی کابرایه‌کی پیری جه‌ماعه‌ته‌که‌ی خۆی له به‌ری داکه‌ند و به‌منی دادا. ئه‌وه به درێژایی سه‌فه‌ره‌که‌مان چه‌ند جار ڕوویدا، جا بۆیه ئه‌و پیاوه پیره به‌سته‌زمانه هه‌ر ئه‌و کاتانه‌ی که باران لێی ده‌کرده‌وه و تاووساو بوو خێری له بارانییه‌که‌ی خۆی ده‌دی. که له‌و دێیه‌ی نزیک بووینه‌وه که شه‌وێ ده‌بوو له‌وێ مزڵ بگرین سه‌ربازه‌که وه‌پیش که‌وته‌وه بۆ ئه‌وه‌ی هاتنی ئێمه‌یان پێ ڕابگه‌یێنێ، و ئه‌وجار گه‌ڕاوه بۆ پێشوازی لێکردنمان. کاتێک ئێمه دابه‌زین ژووره‌که گه‌رم بوو و ئاوی چاییش خه‌ریک بوو ده‌کوڵی. هێنده‌ی پێ نه‌چوو گوێمان له کورکاندنی مریشکان بوو. وادیار بوو بۆ شه‌وێ خۆراکی مریشکمان ده‌ده‌نێ. خانمی دێیه‌که هێنده‌ی پێ نه‌چوو هات بۆ به‌خێرهێنانمان. ئه‌و زۆر به سوێوه بوو ئێمه بزانین مێرده‌که‌ی خاوه‌نی ئه‌و دێیه‌یه، 15 ئه‌سپ و چه‌نده نۆکه‌ر و قه‌ره‌واشیان هه‌یه و ئه‌و به‌خۆی چ خانمێکی گه‌وره‌یه. ئه‌وه‌ی که ئه‌و هیچ باسی نه‌کرد به‌ڵام، ئه‌من زۆر بۆم سه‌رنجڕاکێش بوو بزانم شه‌ش منداڵه ژیکه‌ڵه‌کانی بوون. له دێیه‌که دا هیچ مه‌دره‌سه نه‌بوو به‌ڵام کوره‌کان فێری خوێندنه‌وه ده‌کران. ئه‌من نه‌مده‌توانی هه‌ستی به‌داخه‌وه بوونم له خۆم دوورکه‌مه‌وه، له به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و منداڵه ژیکه‌ڵانه ده‌بێ له که‌شوهه‌وایه‌ک دا گه‌وره بن که چ ده‌رفه‌تیان نابێ بچنه مه‌دره‌سه.
هێندێک ژنی دیکه‌ش هاتن له‌به‌ر ده‌رگاوه که کرابووه‌وه چاویان لێ ده‌کردین. کاتێک ئه‌من سڵاوم لێکردن هه‌موویان هاتنه ژوورێ و زۆریان پێ خۆشبوو قسه بکه‌ن.میرزا حوسێن و ئه‌وکچه‌ی له‌گه‌ڵمه هه‌ردووکیان که‌مێک ئینگلیسی ده‌زانن جا بۆیه به یارمه‌تی وان ده‌متوانی هێندێکیان قسه له‌گه‌ڵ بکه‌م. یه‌ک له‌و پرسیارانه‌ی که زۆرجار لێم ده‌کرێ ئه‌مه‌یه: " میرده‌که‌ت له کوێیه؟" کاتێک پێیان ده‌ڵێم ئه‌من زه‌واجم نه‌کردووه به سه‌رسووڕمانه‌وه چاوم لێده‌که‌ن. ئه‌وان بۆیان ناچێته‌وه سه‌ریه‌ک چۆن شتی وا ده‌بێ. لێره کاتێک کچێک ده‌گاته ته‌مه‌نی 10 ساڵان ده‌ست ده‌که‌ن به‌وه‌ی بۆی به دوای مێردێک دا بگه‌ڕێن.
دوای چێژ وه‌رگرتن له شێوێک که بریتی بوو له مریشکی سووره‌وه‌کراو، نانی خۆماڵی و چای خواردنه‌وه ئێمه به دهوری سۆبه‌یه‌ک دا دانیشتین و هه‌تا وه‌ختی نوستنێ قسه‌مان کرد. ئه‌وه شوێنێکی گشتی بوو بۆ لادانی ڕێبواران بۆیه چه‌ندین پیاوی دیکه‌ش هاتن و له‌وێ دانیشتن و سیغاریان ده‌کێشا، هێندێکان به وه‌ره‌ق کایه‌یان ده‌کرد، هێندێک قسه‌یان ده‌کرد وهێندێکیش نوێژیان ده‌کرد. له سه‌عات 2، به پێی کاتی میرزا حوسێن، که کاتی کوردییه، ته‌نیا سه‌عاتێکی که ئێمه ده‌بوو به پێی وی ببزووینه‌وه و، پێنج سه‌عات له پێش کاتی ئێمه‌یه، داوا له پیاوه‌کان کرا بڕۆن بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه بتوانین بنووین. هه‌تا ئه‌وه‌ی که دووکه‌ڵی سیغار بزر نه‌بوو و هه‌وای ژووره‌که هێندێک ساردنه‌بووه‌وه خه‌وم لێنه‌که‌وت.
به‌ری به‌یانی بۆ ڕۆژی دواتر ئێمه درێژه‌مان دا به سه‌فه‌ره‌که‌مان. شه‌وێ به‌فرێکی زۆر باریبوو، جا بۆیه ئێمه نیگه‌ران بووین چۆن له‌وکێوه سه‌رکه‌شانه‌ی که له‌پێشمان بوون سه‌رکه‌وین. دوای نزیکه‌ی 6 سه‌عات سواری له‌و ڕۆژه دا له‌یه‌کێک له‌و شاخه به‌رزانه نزیک بووینه‌وه و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی جه‌ماعه‌ت ده‌یانه‌ویست به‌یانی زوو به‌و شاخه دا تێپه‌رن شه‌وێ له دێیه‌کی که ته‌واو گه‌وره و جێیه‌کی ئاسووده بوو ماینه‌وه.
بۆ به‌یانی ئه‌و شه‌وه که سه‌رله‌به‌یانییه‌کی ڕووناک، سازگار، و جوانی یه‌کشه‌مۆ بوو وه‌ڕێ که‌وتین. حوسێن له پێشه‌وه‌ی سواران بوو و به ده‌نگ سروودی " خوڵام نیزیکترت" Nearer My God to Theeی ده‌خوێنده‌وه. ئه‌وه هه‌ستی ئه‌وه‌ی تێدا پێک هێنام که ده‌بێ یه‌کشه‌مۆ بێ. ئه‌و ڕۆژه جه‌ماعه‌ت ئاخری ناچاریان کردم زینی ئه‌سپه‌که‌م بگۆڕم وله سه‌ر زینێکی ئاسووده‌ی خۆجیی دانیشم بۆ ئه‌وه‌ی دامپێچن چونکه هه‌وا له شاخه‌کان زۆر ساردی ده‌کرد، به‌ڵام نه‌متوانی خۆم بگرم و تا گه‌یشتینه ترۆپکی شاخی، زینه‌که‌م هیچ پێ ئاسووده نه‌بوو.ده‌تگوت هه‌موو گه‌ی به‌ده‌نم له جێ چوون، جا بۆیه تکام لێکردن با سواری ئه‌سپه قاوه‌ییه‌که‌ی خۆم و زینی ئاسایی ببمه‌وه،به دڵنیاییه‌وه تووشی به‌فر ده‌هاتین. یه‌کێک له خزمه‌تکاره‌کان جڵه‌وی ئه‌سپه‌که‌می ده‌کێشا و یه‌کی دیکه‌ش به ته‌نیشتمه‌وه بوو بۆ ئه‌وه‌ی ئاگای لێم بێ نه‌که‌وم کاتێک ئه‌سپه‌که به نێو تۆپه‌ڵه به‌فراندا بازی ده‌دا. بۆ ماوه‌یه‌ک ئێمه ناچار بووین به پێیان بڕۆین.زۆرم پێ سه‌یر بوو گوێم لێ دێبوو هه‌ر کاتێک ئه‌من ده‌نێو به‌فری ئه‌ستووردا ده‌که‌وتم پیاوه‌کان ده‌ستیان ده‌کرد به دۆعا کردن. ئێمه ئاخره‌که‌ی گه‌یشتینه دوندی شاخی. ده‌تگوت گه‌یشتوونه‌ته ته‌شقی ئاسمانێ. هه‌موو جێیه‌ک مژ بوو. بریا زانیبام ئه‌و شاخه چه‌نده به‌رز بوو. که له شاخی ڕا به‌ره‌و داوێنی هاتینه خوارێ کاتی ئه‌وه هاتبوو بۆ شه‌وێ له جێیه‌ک لابده‌ین. ئه‌و جاره تووشی جێیه‌کی زۆر ئاسووده نه‌هاتین. له ماڵه‌که دا له‌گه‌ڵ گا و مانگا و گوێدرێژان له جێیه‌ک دا بووین. هه‌ر که ده‌مانه‌ویست به دهوری ئاور دا دانیشین که له نێوه‌ڕاستی عه‌رزی گڕی لێ هه‌ڵده‌ستا ئه‌من بڕێک کشامه‌وه دوایه و به سه‌ر بێچوه گوێلکێکی تازه زاو دا که‌وتم که‌له شیرن خه‌و دا بوو. له سه‌ر سه‌کۆیه‌ک دوو ژن خه‌ریک بوو نانیان ده‌کرد و چه‌ند منداڵێکیش حه‌ولیان ده‌دا له دهوری " ته‌ندوور" خۆیان گه‌رم که‌نه‌وه. ئێستا ده‌زانم بۆ ئه‌و هه‌موو منداڵانه ده‌هێنن بۆ نه‌خۆشخانه که جێیه‌کیان سووتاوه. " ته‌ندوور" کونێکی گه‌وره‌یه ده عه‌رزی دا که بۆ دروستکردنی نانی خۆماڵی به‌کاری ده‌هێنن و ئاوردووی ته‌پاڵه‌یه. ئه‌و ژنانه‌ی نانیان ده‌کرد به‌خێرهاتنیان کردین. ئه‌و خه‌ڵکه داوای لێبوردن ناکه‌ن له به‌ر ئه‌وه‌ی جێگاکه‌یان باش نییه . ته‌نێ پێمان ده‌ڵێن به هاتنمان یه‌کجار خۆشحاڵن و ئه‌وه‌ی هه‌یانه ده‌مانده‌نێ.
دوای چا خواردنه‌وه و بڕێک شت خواردن ئێمه له‌وێ وه‌ده‌رکه‌وتین بۆ ئه‌وه‌ی جێیه‌کی باشتر بۆ نووستن ببینینه‌وه.
جێیه‌کمان دیته‌وه که ئاورگه‌که‌ی له لایه‌ک بوو و شوێنێکیش بۆ ده‌رچوونی دووکه‌ڵ هه‌بوو و، ته‌نیا ئه‌سپێکیان له ماڵێ دا بوو. دوای ئه‌وه‌ی که شه‌وێکی خۆشمان به‌ده‌وری ئاور دا به شه‌وچه‌له خواردن، سروود خوێندنه‌وه و قسه کردن ده‌رباز کرد وه‌ختی ئه‌وه بوو جێیه‌ک بۆ نوستن بدۆزینه‌وه.به ته‌نیشت ئاوره‌که‌وه جێیه‌کیان دا به من و سارا و له‌وێ ته‌خته خه‌وه‌که‌م دامه‌زراند. چوار منداڵ له نزیک ئێمه له سه‌ر سه‌کۆیه‌ک نووستبوون و چاویان له من بڕیبوو و دیار بوو کاتێکی خۆشیان هه‌یه. ئه‌من پێم وایه ئه‌وه یه‌که‌مجار بوو ببین که‌سێک له سه‌ر ته‌ختی خه‌و ده‌نوێ. جگه‌له‌وان چوارکه‌سی دیکه‌ش هه‌ر له هه‌مان ژوور دا نوستبوون.قوتوویه‌کی پچووک که نه‌وتی تێکرابوو وه‌ک چرا داندرابوو و هه‌موو شه‌وه‌که داییسا و بڕووسکه‌یه‌کیش چییه هه‌وا له ژووره‌که‌دا نه‌بوو. هه‌رکه ده‌نگی کاوێژ کردنی ئه‌سپه‌که ته‌واو بوو ئه‌من چاکم خه‌و لێ که‌وت.بۆ به‌یانی ڕا هه‌ستم کرد ناتوانم له سه‌ر پێم بڕۆم چونکوو ژانێکی زۆری ده‌کرد. ئه‌من هێشتا فێر نه‌بووم وه‌ک خه‌ڵکی خۆماڵی چوار مه‌شقه‌کی دانیشم بۆیه ڕۆژی پێشووتر یه‌کێک پێی له پێم نا. ئه‌و ڕۆژه ئێمه ده‌بوو بگه‌ینه سه‌رده‌شت. بۆیه سه‌ربازه‌که داوای لێکردم سواری ئه‌سپه سپییه جوانه‌که‌ی ئه‌و بم. سه‌ربازه‌کان هه‌ر دووکیان له گشت سه‌فه‌ره‌که‌دا زۆر خۆش مه‌شره‌ب بوون. ئه‌و به‌یانییه یه‌کێکیانم دی بڕێک تووڕه بوو و دیاره ئه‌من ئه‌وه‌م پێ خۆش نه‌بوو. ئه‌من نازانم کێشه‌که چ بوو به‌ڵام یه‌كێک له‌وان قه‌مچییه‌که‌ی ده‌رکێشا له پیاوێک بدا. میرزا حوسێن به‌ریوانی کرد و نه‌یهێشت لێیدا.
ئێستا ئه‌وه له سه‌رده‌شت نزیک ده‌بووینه‌وه و ته‌بیعه‌ت زۆر جیاواز بوو. مه‌زرای که‌سک و داری زۆر.له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌م وه‌رزه دا دار گه‌ڵا ناکه‌ن ئه‌من بۆم ڕوون نه‌بووه‌وه ئه‌و دارانه چ جۆره دارێکن.له چۆمێکی گه‌وره‌ی جوان په‌ڕینه‌وه. ئاوه‌که‌ی ئه‌وه‌نده قووڵ بوو که ده‌بوو پێمان هه‌ڵکێشینه سه‌ره‌وه چونکه ئاو له ئاوزه‌نگیانی ده‌دا. دیسان له هه‌ورازێک وه‌سه‌ر که‌وتین، به‌فرێکی زۆر که‌وتبوو و ته‌نێ ڕێپێڵگه‌یه‌کی خز هه‌بوو پێیدا باژوێین. نزیک نیوه‌ڕۆ گه‌یشتینه ماڵی سوڵتان [ فهرماندهری نیزامی ئێرانی ]. ئه‌و له به‌رده‌رگا هات به پێشوازمانه‌وه، خۆی ناساند و ئێمه‌ی برده نێوماڵه‌که‌ی که بریتی بوو له ژوورێکی فه‌ڕشکراو. زۆر مافووره‌ی جوانی هه‌بوو به‌ڵام چ مێز و کورسی نه‌بوو. دوای ماوه‌یه‌کی کورت شێوێکی خۆشیان داینێ. له سه‌ر عه‌رزی نانمان ده‌خوارد به‌ڵام، دهوری و که‌وچک و چنگاڵیان دانابوو که له‌م وڵاته دا ئاسایی نییه. ئه‌من ئێستا زۆر به باشی ده‌توانم به ده‌ستیشم نان بخۆم. ته‌نێ کاتێک قاپێک سووپم له پێشدا دا ده‌نێن به بێ که‌وچک نازانم چبکه‌م و داده‌مێنم. ئه‌وانی ده‌ور و به‌رم به ئاسایی هه‌ست به ده‌سته‌وه‌ستان بوونم ده‌که‌ن و که‌وچکێکی داری گه‌وره‌م بۆ دێنین [ ئه‌سکوێ] و ئه‌وده‌می ئیدی سووپه‌که‌م پێ ده‌خورێ.
سوڵتان فارسه؛ ژنه‌که‌ی کورده و دوو منداڵی خشپیلانه‌ی جوانیان هه‌بوو. دوای ده ڕۆژ مانه‌وه له سه‌رده‌شت ئێمه به‌ره‌و بانه ده‌چووین بۆ ئه‌وه‌ی یارمه‌تی ژنی فهرماندهری ئه‌وێ بده‌م له کاتی منداڵ بوونی دا. سه‌فه‌ر له سه‌رده‌شته‌وه بۆ بانه ڕێگای دوو ڕۆژان و وه‌رزشێکی ڕاسته قینه بوو. سوڵتان له‌وێوه دووسه‌رباز و چه‌ند ئه‌سپی زۆر جوانی به دوودا ناردبووین. له سه‌رده‌شت چاومان به ئه‌فسه‌رێک که‌وت که له بانه خزمه‌تی ده‌کرد و وه‌ک دوکتوری سه‌بازان کاری ده‌کرد وله نه‌خۆشخانه‌یه‌کی ئینگلیسی هێندێک په‌روه‌رده‌ی دیتبوو. مرۆ که به کوردستان دا سه‌فه‌ر ده‌کا بچێته هه‌ر کوێیه‌ک چاوی به ئینسانی چاک ده‌که‌وێ. ڵێره هیچ ڕێگای ئاسن ، هیچ جاده‌ی شاره ڕێ یان ئوتومبیل نییه به‌لام له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا مرۆ ده‌توانێ زۆر به خۆشی لێره سه‌فه‌ر بکا.
له نێوان ڕێگای سه‌رده‌شت و بانه دا له‌و جێگایه‌ی بۆ شه‌وێ لامان دا خانه‌خوێ زۆر له‌گه‌ڵمان مێهره‌وان بوون و میواندارییه‌کی باشیان لێکردین،ته‌نانه‌ت به گۆرانی گوتن و بلوێر ژه‌نین. هێندێک له گۆرانییه کوردییه‌کان زۆر خۆشن به‌ڵام، هێندێکی دیکه‌یان موسیقییه‌کی ئاوایان له گه‌ڵ نییه.دوکتوره‌که و میرزا حوسێنیش گۆرانییان گوت. ئه‌وان هه‌ردووکیان ده‌نگیان زۆر خۆشه و به ڕاستیش چاکیان ده‌گوت. ده‌مه‌و ئێواره‌ی ڕۆژی دووه‌م له دووره‌وه شاخێکی به‌رزمان دی به‌فر دای پۆشیبوو، و پێیان گوتین بانه له بناری ئه‌و شاخه دایه. ئێمه ئێستا له ته‌ختانی دابووین و ده‌مانتوانی خێراتر باژوێین، بۆیه به‌رله‌وه‌ی تاریک دابێ گه‌یشتینه بانه. سوڵتانی ئێره [ فهرماندهری نیزامی] کورده و ئێمه وه‌ک له ماڵی خۆمان بین وابوو. ئه‌و سوڵتانه ژنێکی ژیر و سێ منداڵی خوێن شێرینی هه‌یه. جیاوازی نێوان ئه‌م سوڵتانه و ئه‌وه‌ی له سه‌رده‌شت چووینه ماڵی بۆمن زۆر چاوڕاکێش بوو. له ماڵی سوڵتانی سه‌رده‌شتێ هیچ پیاوێک بۆی نه‌بوو بێته ژوورێ چونکه هیچ پیاوێک نه‌ده‌بوو ڕووی خانمه‌که‌ی ببینێ.
لێره له بانه میزرا حوسێن هه‌ر هاته ئه‌و ژووره‌ی که ئێمه‌ی لێ بووین، و خانمی سوڵتان ته‌نانه‌ت کاتێک قسه‌ی له گه‌ڵ ده‌کرد رووی خۆی دانه‌ده‌پۆشی. له بانه دیتنه‌وه‌ی خانوو ئه‌سته‌مه بۆیه سوڵتان ده‌یه‌ویست تاقه ژووری خۆی به‌جێ بهێڵێ و بیدا به ئێمه. ئێمه ئه‌وه‌مان قه‌بووڵ نه‌کرد بۆیه ئه‌وان داوایان له خێزانێکی دراوسێیان کرد خۆیان بچنه جێیه‌کی دی و ژووره‌که‌یان بده‌ن به ئێمه. ده‌بێ چه‌ند حه‌وتوویه‌ک لێره بمێنینه‌وه. ئه‌و مێهره‌وانییه‌ی ئه‌و فه‌رمانده‌ره له گه‌ڵ ئێمه‌ی کرد و ئه‌و سه‌رنجه‌ی ده‌یدا سه‌ر ئێمه زۆری کاری تێکردم. ئه‌من ده‌پاڕێمه‌وه ڕووناکایی ئینجیل ڕوحیان ڕوون دابگێڕێ. ئه‌گه‌ر وابێ ده‌بێته هێزێکی ته‌واو. له ماوه‌ی ئه‌و ڕۆژانه دا زۆر نه‌خۆش هاتوونه‌لام ته‌ماشایان بکه‌م چونکه لێره هیچ دوکتورێک نییه. جگه له‌وه ئه‌من له لای میرزا حوسێن ده‌رسی زمانان ده‌خوێنم، بۆیه ڕۆژه‌کان خێرا ڕاده‌برن. ئێره به شاخه‌کانی پڕ له به‌فرییه‌وه‌شوێنێکی زۆر جوانه. خه‌ڵکی خۆشه‌ویست له وڵات، به دۆعا و دراوی خۆتان یارمه‌تیمان بده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی دروشمی " کوردستان بۆ عیسا" هه‌رچی زووتر وه‌دی بێ.
دڵسوزتان له خزمه‌تی خوڵای گه‌وره دا،
مارتا داڵ"
کوردستان میشنێری له ژماره‌ی 10ی ساڵی 18، ئۆکتۆبری 1926 دا نامه‌یه‌کی یای داڵ ی چاپ کردووه که له ژماره‌یه‌کی ڕۆژنامه‌ی " Bible Student " دا بڵاو کراوه‌ته‌وه
"له ڕۆژنامه‌ی " Bible Student " وه.
ئه‌م په‌یامه‌ی خواره‌وه‌مان له لایه‌ن ئه‌ندامێکی ده‌سته‌ی خزمه‌ت Service Band وه بۆهاتووه که له جێیه‌کی دوور له کوردستان، ئێران خزمه‌ت به خوڵای خۆی ده‌کا:
زۆرسپاستان ده‌که‌م بۆ ئه‌وه‌ی ڕۆژنامه‌ی " Bible Student " م بۆ ده‌نێرن و به ڕێکوپێکی به ده‌ستم ده‌گا و هه‌ر وه‌ها ئه‌و ئاو نه‌باته‌ش که هه‌ر له‌و دواییانه‌دا به ده‌ستم گه‌یشت......[ کورت کردنه‌وه له ده‌قی ماک دا ح.ق.] ئه‌من هه‌ره ماویه‌کی که‌م شانازی ئه‌وه‌م هه‌بوو له Bible School مه‌دره‌سه‌ی ئینجیل بخوێنم.به‌ڵام، له‌و ده‌مییه‌وه ئێوه‌م هه‌ر له بیره و پێشکه‌وتنه‌کانی مه‌دره‌سه‌که‌م به مرخ و مه‌یڵێکی زۆره‌وه شۆپاندووه......... [ کورت کردنه‌وه‌له ده‌قی ماک دا ح.ق.] له ساڵی یه‌که‌مدا نه‌خۆشی، ناهومێدی و ده‌ردی سه‌ری جیاوازم ته‌جره‌به کرد به‌ڵام، هه‌میشه‌ش ده‌می زۆر خۆشم بووه و له پشتیوانی خوڵای گه‌وره بێبه‌ش نه‌بووم...... [ کورت کردنه‌وه له ده‌قی ماک دا ح.ق] له‌و ڕۆژه‌وه هاتوومه ئێره پێم وایه هه‌ر له ماڵی خۆمم. ئه‌من ئاشقی ئه‌م گه‌له‌م و ته‌نیا ئاواتم ئه‌وه‌یه رۆژێک بێ بتوانم به زمانه‌که‌یان قسه بکه‌م بۆ ئه‌وه‌ی چیرۆکی ڕزگاریده‌ری ئه‌وینداریان بۆ بگێڕمه‌وه. چونکه ئه‌وان پێویستییان پێی هه‌یه! له‌وه‌تی هاتووم له نێو نه‌خۆشان دا کار ده‌که‌م ........[ کورت کردنه‌وه له ده‌قی ماک دا ح.ق.] ئه‌گه‌ر چی ئه‌وکاره‌ی لێره کراوه ماوه‌یه‌کی درێژی پێ نه‌چووه به‌ڵام ئێمه به ئاکامه‌که‌ی زۆر دڵگه‌رمین. چه‌ندین پیاونی گه‌نج هه‌ن که به دوای ڕاستیدا ده‌گه‌ڕێن سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که چه‌ندین جار هه‌ڕه‌شه‌یان لێ کراوه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی که دێنه کۆبوونه‌وه‌کانی ئێمه........
___ مارتا داڵ "
له ژماره‌ی 1ی ساڵی 19، ژانڤییه‌ی 1927 گۆڵاده‌ی Golladay ئیدیتۆری کوردستان میشنێری ئاماژه به نامه‌یه‌کی یای داڵ ده‌کا و ده‌نووسێ: " له نامه‌یه‌ک که له‌و دواییانه‌دا یای داڵ بۆ خانمی وی Mrs.Wee ناردووه پیرۆزبایی کریسمه‌س له دۆستانی میسیۆنه‌که‌مان ده‌کا. ئه‌گه‌رچی دره‌نگ گه‌یشتووه به‌ڵام، جێی پێزانیینه.
ئه‌و له نامه‌که‌یدا ده‌ڵێ ته‌بیعییه ئه‌و کرێکارانه‌ی له پێگه‌ی دوور له وڵات کارده‌که‌ن بیر له نیشتمان و خۆشه‌ویستانی خۆیان بکه‌نه‌وه، به تایبه‌تی کاتێک وه‌رزی کریسمه‌س نزیک ده‌بێته‌وه؛ به‌ڵام ئه‌وان که‌یف خۆشن به‌وه‌ی که شادی بنه‌ڕه‌تی کریسمه‌س له کوردستانی دووره ده‌ست دا به ئی خۆیان بزانن و هه‌ر وه‌ها به ئی ئێمه له وڵات. ئه‌و ده‌نووسێ دوای دژوارییه‌کانی چه‌ند مانگ له‌مه‌وبه‌ر، که ناچاری کردن پێگه‌که‌یان بۆ وه‌رزێک به‌جێ بهێڵن، بارودۆخ ئارام بووه‌ته‌وه و، ئێستا پێشبینی هیچ گیروگرفت و کێشه‌ی دیکه ناکه‌ن، به‌ڵانی که‌مه‌وه له حاڵی حازر دا.
داڵ ده‌ڵێ له کاتی نووسینی ئه‌م نامه‌یه‌دا، که له‌سه‌ره‌تای نۆڤامبر [ 1926] دا نووسیویه‌تی، نه‌خۆشخانه ته‌نێ پێویستی به په‌نجه‌ره و سپیکاری هه‌یه و ئاماده ده‌بێ بۆ ئه‌وه‌ی تێوه‌ی بچن و له‌و ماوه‌یه دا ده‌بوو ده نه‌خۆش له ژووری ئه‌نبارێ دا بخه‌وێنن و یای داڵ لێی زیاد ده‌کا ئه‌و هێندێک له منداڵه‌کانی له ژووری تایبه‌تی خۆی دا حاواندووه‌ته‌وه. لێره دا ده‌بێ سه‌رنجی هێندێک له که‌یبانوانی تا ڕاده‌یه‌ک وه‌سواسی و به‌هیچ قایل نه‌بوو که قه‌ت به‌وه‌ی ڕازی نین هه‌یانه بۆ ئه‌م ڕسته‌یه ڕابکێشین، " ئێوه نازانن ته‌نانه‌ت خانووی گڵیش ده‌کرێ زۆر جوان ساز بکرێن." له‌وه‌ڕا به ته‌واوی ڕوون نابێته‌وه مه‌به‌ست له دانیشتوانی ئه‌و خانوه گڵییانه کێن، __ میسیۆنێره‌کان یان دراوسێکانیان. هه‌رچۆنێک بێ، ئه‌من بیر له‌وه ده‌که‌مه‌وه ئێمه وه‌ک بابه‌تێکی ژیانی ڕۆژانه چۆن چێژ له‌و ته‌جره‌به‌یه وه‌ردگرین؟
که‌شوهه‌وای کوردستان ده‌بێ زۆر جیاواز بێ له بارو دۆخی هه‌وای ئێمه لێره له ئۆهایۆ Ohio، چونکه یای داڵ له نامه‌که‌ی دا ده‌ڵێ، تا کاتی نووسینی ئه‌و دێڕانه، ئه‌وان له گشت وه‌رزی پاییزێ دا هه‌ر ڕۆژێکی بارانییان هه‌بووه. به‌لانی که‌مه‌وه ژیان له کوردستان هێندێک تێ هه‌ڵده‌هێندرێته‌وه.
له کۆتایی نامه‌که دا یای داڵ له سه‌ر نێوی ڕه‌نجبه‌رانی کوردستان سپاس له‌و که‌سانه ده‌کا به باربووه‌کانی خۆیان ،یارمه‌تییان کردووه نه‌خۆشخانه‌که ببێ به ڕاستییه‌ک.
__ گۆڵاده‌ی
له‌کوردستان میشنێری ژماره‌ی 1ی ساڵی 21! [ 20]، ژانڤییه‌ی 1928 سه‌رنووسه‌ر کورته‌یه‌ک له نامه‌یه‌کی یای داڵی بڵاو کردووه‌ته‌وه و ده‌نووسێ: " له ڕاپۆرتێک دا یای داڵ ڕاده‌گه‌یێنێ جه‌نابی بێورگر Rev.Boerger له نێو کورده‌کان دا زۆر خۆشه‌ویسته، و زۆریان سه‌ردانی ده‌که‌ن. ئه‌و خه‌به‌ره نه‌ک هه‌ر جێگه‌ی خۆشحاڵییه بۆ ئێمه که به‌رپرسی ناردنی جه‌نابی بێورگر بووین بۆ ئه‌وێ به‌ڵکوو، به تایبه‌تی بۆ من ده‌رسێکی گرینگیشه. ئه‌وه ده‌یسه‌لمێنی ئه‌گه‌ر ئێمه که‌سێکی مه‌عقوول،و چاونه‌ترسمان له‌وێ هه‌بێ که تاقه‌ت بێنێ له‌وێ بمێنێته‌وه، زمان فێر بێ، برایه‌ک و ڕاوێژکارێک بێ بۆ ئه‌و خه‌ڵکه، ئێمه ده‌توانین کاری هه‌ره باش بکه‌ین......."
ئه‌م وێنه‌یه به سپاسه‌وه له کتێبی " نگاهی به تاریخ مهاباد" نووسینی سه‌ید محه‌مه‌دی سه‌مه‌دی وه‌رگیراوه
ئیدی له ژماره‌کانی دواتری کوردستان میشنێری دا ،ئه‌وانه‌ی به‌ده‌سته‌وه‌ن چ نامه یان ڕاپۆرتی یای داڵ (میس داڵ خانم) نابینین. میس داڵ له سابڵاغ ده‌مێنێته‌وه و نازانین پێوه‌ندی وی له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات چ شێوه‌یه‌ک به‌خۆیه‌وه ده‌گرێ. له نێوه‌ڕاست مانگی ئۆکتۆبری ساڵی 1942 دا کۆنسوولی بریتانیا له ته‌ورێز R.W.Urquhart ر.و. ئورکوارت سه‌ردانی سابڵاغ ده‌کا و له ڕاپۆرته‌که‌ی دا (1) که بۆ وه‌زاڕه‌تی کاروباری ده‌ره‌وه‌ی بریتانیای ناردووه زۆر به چاکی و به ورده ڕیشاڵ باسی که‌سایه‌تی یای داڵ و لێکدانه‌وه‌کانی له‌سه‌ر بارودۆخی سیاسی ئه‌و سه‌روبه‌ندی ده‌کا. ر.و.ئورکوارت ده‌نووسێ: "....... یه‌که‌م که‌سی نزیکه‌ی سه‌عات 7ی به‌یانی هات بۆ دیتنم ژنێکی نۆڕوێژی بوو. ئه‌و دوای کۆچکردنی بۆ ده‌وڵه‌ته یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا، له‌وێ خوێندبووی و ببوه نێرس و، له به‌رایی ساڵانی 1920 [ ده‌زانین که یای داڵ له مانگی مه‌ی 1925 دا هات بۆ سابڵاغێ، تێبینی ح.ق.] دا له‌وێوه هاتبوه مه‌هاباد بۆ خزمه‌ت کردن له میسیۆنی پژیشکی ئه‌مریکایی له‌وێ. ئه‌و ده‌ستی له میسیۆنه‌که هه‌ڵگرت و مێردی به کوردێک کرد، ئه‌گه‌رچی زۆریشی به دڵ نه‌بوه به‌ڵام، گله‌یی له به‌ختی خۆی ناکا و به‌وه‌ی کردوویه ڕازییه‌و ، له مه‌هاباد و ده‌وروبه‌ریدا بووه به که‌سێکی گرینگ و وه‌ک نێرس (نه‌خۆشه‌وان) کار ده‌کا. ئه‌و ئه‌نده‌روونی ماڵی زۆر له سه‌رۆکه کورده‌کانی دیوه، له ڕه‌زاییه‌وه بگره تا ده‌گاته سه‌رده‌شت.
ئه‌و بووه‌ته که‌سی جێی بڕوای هێندێک له ڕێبه‌ره ناوچه‌ییه‌کان و، کاتی هاتنی میوانی بریتانیایی یان ئه‌مریکایی بانگی ده‌که‌ن بێ و قسه‌کانیان وه‌ربگێڕێ. بۆیه، ناسیاوییه‌کی باشی سه‌باره‌ت به که‌سایه‌تییه‌کانی ئه‌وێ و هه‌روه‌ها بارودۆخ و پێشوه‌چوونه‌کانی تازه‌ی مه‌ڵبه‌ندی مه‌هاباد هه‌یه. ئه‌من له‌وبڕوایه دام ئه‌و قسانه‌ی ئه‌و خانمه ده‌یکا به ته‌واوی به جێ و جێی باوه‌رن و پوخته‌یان ئه‌مانه‌ن:
هه‌ر له یه‌که‌م ڕۆژه‌کانی ڕزگار بوون له چنگ زۆرداریی ڕه‌زا شا، پیاوی وه‌ک قازیی محه‌مه‌د حه‌ولیان داوه کورده‌کان یه‌کگرتوو که‌ن.ئه‌وان تێکۆشاون به‌ڵام سه‌رنه‌که‌وتوون کێشه و دووبه‌ره‌کی له نێو به‌رن و له هه‌نگاوی یه‌که‌م دا به‌ره‌و کوردستانێکی یه‌کگرتوو به پشتیوانی هێزێکی لاوه‌کی، بۆ نموونه، وه‌ک بریتانیا ده‌یانه‌وێ به لانی که‌مه‌وه ڕێژێمێک بۆ کورده‌کانی ئێران ساز که‌ن وه‌ک ئه‌وه‌ی که کورده‌کانی عێراق هه‌یانه.
ئه‌وان له پێشدا ڕوویان له بریتانیا نا که، وه‌ک هێزێک زیاتر له هه‌موو لایه‌نێکی دی وێده‌چوو و چاوه‌ڕوانی لێ ده‌کرا یارمه‌تییان بکا.
له 25ی سێپتامبری 1941 ئه‌فسه‌رێکی بریتانیایی و یه‌کی ئه‌مریکایی گه‌یشتنه مه‌هاباد، قازیی محه‌مه‌د، له کاتێکدا که ئه‌و یایه قسه‌کانی وه‌رده‌گێڕا و دیلمانجی بۆ ده‌کرد، گه‌ڵاڵه‌یه‌کی گشتی سه‌باره‌ت به کوردستانێکی یه‌کگرتوو له گه‌ڵ ئه‌فسه‌ره بریتانیاییه‌که هێنا گۆڕێ و داوای لێکرد به چ شێوه‌یه‌ک ده‌توانێ پێوه‌ندی له گه‌ڵ سه‌رکردایه‌تی عه‌سکه‌ری بریتانیا بگرێ.
ئه‌فسه‌ره بریتانیاییه‌که هیچ به‌ڵێنێکی به قازی نه‌دا به‌ڵام، ڕووسه‌کان ئه‌وه‌یان بیسته‌وه و ترسیان ڕێ نیشت. زانیاریده‌ره‌که‌ی من لێبڕاوانه ئه‌و خاڵه جه‌خت ده‌کاته‌وه و ده‌ڵێ: تا ئه‌وکاته‌ی که کورده‌کان ڕوویان له بریتانیاییه‌کان نا و له لایه‌ن ئه‌وانه‌وه به ساردی وه‌رگیران و چ به‌ڵێنێکیان نه‌درایه، هیچ جۆره وتووێژێکی سیاسی له نێوان کوره‌دکانی مه‌هاباد و ڕووسه‌کان له گۆڕێدا نه‌بوو. دیاره له‌وانه‌شه کورده هیوابڕاوه‌کان به زانایی کارێکی ئه‌وتۆیان کردبێ ڕووسه‌کان له نێوه‌رۆکی قسه‌کانیان له گه‌ڵ بریتانییه‌کان ئاگادار بن، بۆ ئه‌وه‌ی هانیان ده‌ن بۆ ڕقه‌به‌ری بریتانیا به ده‌نگیانه‌وه بێ ......
زانیاریده‌ره‌که‌ی من ده‌ڵێ وه‌ک باس ده‌کرێ بڕیاری پێکهێنانی کۆنفڕانس و دیدارێک له نێوان ئه‌فسه‌ره بریتانیاییه‌کان و ڕێبه‌رانی کورد له بۆکان له ئارادا بووه و قازی محه‌مه‌د و ئه‌وانیدی له مه‌هاباده‌وه وه‌ڕێ که‌وتوون بۆ ئاماده‌بوون له‌و دانیشتنه دا، هه‌ر له‌و کاته دا ئه‌فسه‌ره ڕووسه‌کان ده‌گه‌نێ، به دوای نوێنه‌رانی مه‌هاباد دا ده‌چنه بۆکان، ده‌یان هێننه‌وه و ڕۆژی دواتر به ئۆتۆمبیل ده‌یانبه‌ن بۆ ته‌ورێز بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێوه به‌ره‌و باکۆ بچن.
یای نۆروێژییه‌که ده‌ڵێ نازانێ کۆنفڕانسی بۆکان چی به سه‌ر هات و ئه‌وه‌ش نازانێ داخودا بریتانیا فکری له به‌ستنی کۆنفڕانسێکی ئاوا کردبووه‌وه یان نا؟...... هه‌رچۆنێک بێ زانیاریده‌ره‌که‌ی من و، هه‌روه‌ها کۆمه‌ڵانی خه‌ڵک له مه‌هاباد ، له‌و بڕوایه دان دیدار و چاو به یه‌ک که‌وتنی بریتانیاییه‌کان و کورده‌کان بووه‌ته هۆی ورووژاندنی قووڵترین هه‌ستی ئێره‌یی ڕووسه‌کان و چوونی کورده‌کان بۆ باکۆ [ نۆڤامبری ساڵی 1941] ئاکامی ڕاسته‌وخۆی ئه‌وه‌بووه. قازیی محه‌مه‌د و دۆسته‌کانی زۆر به شانازییه‌وه له باکۆ وه هاتنه‌وه به‌ڵام، مانگه‌کانی دوای ئه‌و سه‌فه‌ره به ڕواڵه‌ت به‌ره به‌ره دڵساردی و نائومێدی پێوه دیار بوو.
زانیاریده‌ره‌که‌ی من ده‌ڵێ، ئێرانییه‌کانیش بێکار دانه‌نیشتوون، به‌ڵام سه‌رکه‌وتنێکی ئه‌وتۆشیان نه‌بووه، ئه‌میر ئه‌سعه‌دی دێبۆکری له مانگی ئاوریل دا [ 1942] چووه تاران و، وه‌ک فه‌رماندار به ئۆتۆمبیل و دراوێکی ئه‌وتۆوه گه‌ڕایه‌وه که بتوانێ سواره و ده‌ستووپێوه‌ند له دهوری خۆی کۆ بکاته‌وه به‌ڵام، نێوبراو ئه‌و پله‌یه‌ی لێ نه‌ده‌وه‌شاوه و نه‌یتوانی یارمه‌تییه ده‌وڵه‌تییه‌کان ڕه‌وایانه دابه‌ش بکا و له حاڵی حازر دا عه‌شیره‌ته ناڕازییه‌کان، که ده نێویان دا مه‌نگوڕه‌کان له هه‌موویان ناڕازیترن، جێی ئه‌میر ئه‌سعه‌دیان گرتووه‌ته‌وه و ئه‌ویش چووه‌ته‌وه سه‌ر مڵک و ماڵی خۆی له بۆکان.....
زانیاریده‌ره‌که‌م ئاماژه به که‌یسی سه‌رنجڕاکێشی بنه‌ماڵه‌کان کرد که ئه‌ندامانی ئه‌وتۆیان تێدایه که سه‌ر به ڕووسه‌کان داده‌ندرێن و ئی واشیان هه‌یه سه‌ر به ئێران وه‌حیساب دێن..... له‌وێ هیچ که‌س وه‌ک سه‌ر به بریتانیا به من نه‌ناسێندرا و ئه‌وه‌ش به نۆره‌ی خۆی گرینگه و جێی ئێعتیباره بۆ ئێمه.
خاڵه‌کانی دیکه له چیرۆکی ئه‌و یایه نۆڕوێژییه دا ئه‌وه بوو که کورده‌کان به گشتی قانوون و ڕێسا تازه‌کانی ئێران به هێند ناگرن و هه‌ر گوێشیان ناده‌نێ. بۆ نموونه، ئه‌مساڵ ژماره‌یه‌کی یه‌کجار زۆر کچی خوارووی 16 ساڵان به مێرد دراون. چینه‌کانی خواره‌وه‌ی کۆمه‌ڵ به‌تایبه‌تی ده‌یانه‌وێ هه‌رچییه‌کی شه‌قڵی ئێرانی پێوه‌بێ کۆتایی پێبده‌ن و به ته‌واوی با ده‌نه‌وه سه‌ر داب و شوێنی کۆنی عه‌شیره‌تیی خۆیان.
زانیاریده‌ره‌که‌ی من له‌مه‌ڕ پێوه‌ندییه‌کانی نێوان کورده‌کان و ڕووسه‌کان ئه‌وه‌نده‌ی نه‌ده‌زانی بتوانێ قسه‌ی لێوه بکا. له وتووێژی دواتر دا، ئه‌وه‌ی سه‌باره‌ت به سیاسه‌تی ڕووس یان نه‌بوونی سیاسه‌تی ڕووس به منی گوت ئه‌وه بوو که پێی وایه رووسه‌کان له مه‌ڕ سه‌فه‌ر و ته‌جروبه‌ی باکۆ تاڵووکه‌یان کردووه و ئێستا ورده ورده له‌و بۆچوونه‌ی ئه‌و ده‌می بوویانه پاشگه‌ز بوونه‌ته‌وه ، سیاسه‌تی ئێستایان به گشتی، ڕووی له‌وه‌یه خۆیان به دوور بگرن و ئه‌وه‌ش بووته هۆی نائومێدی کورده‌کان. ئه‌و یایه نۆڕوێژییه ده‌ڵێ: کاتێک له‌و دواییانه‌دا، کۆلۆنێل ئه‌سڵانۆڤ به دوای ڕووتکرانی تاجرێکی عێراقی سه‌ری له مه‌هاباد دا، ده‌مانچه‌ی له کاکه سوار سه‌رۆکی مه‌نگوڕان هه‌ڵکێشاوه که ئه‌و ده‌می به‌رپرسی پاراستنی مه‌هاباد بوو و هه‌ڕه‌شه‌ی لێکرد،بێتوو جارێکی دیکه شتی ئه‌وتۆ ڕووبدا، هه‌ر بیبینێ ته‌قه‌ی لێده‌کا،ئاکامی ئه‌و هه‌ڕه‌شه‌یه ئه‌وه بوو ئه‌گه‌رچی گشت دراوه‌که‌ش نا به‌ڵام، به‌شی زۆری درایه‌وه به خاوه‌نی و، کاکه سوار وه‌ک ئه‌فسه‌ری پاراستنی هێمنی له سه‌ر کار لاچوو و عه‌لی خان جێی ئه‌وی گرته‌وه...."
ئه‌و قسانه‌ی یای داڵ له‌و دیداره‌ی سه‌ره‌وه دا له گه‌ڵ ر.و.ئورکوارت کۆنسوولی بریتانیا له ته‌ورێز کردوویه‌تی به جوانی ده‌یسه‌لمێنی زۆر له بارودۆخی سیاسی ڕۆژ له ناوچه ئاگادار بووه و هه‌ر وه‌ها لایه‌نگری و دۆستایه‌تیشی له گه‌ڵ کوردان داده‌گرێته‌وه.
ویلیام ئیگلتنی کوڕ که بۆ نووسینی کتێبی "The Kurdish Republic of 1946 " به‌ڕێز سیرووسی حه‌بیبی
( ئاغای داڵی) کوڕی یای مارتا داڵ (2) له به‌راییه‌کانی ساڵانی 1960 دا یارمه‌تی داوه و له دیداره نهێنییه‌کانی له گه‌ڵ هێندێک له کاربه‌ده‌ستانی پێشووی کۆماری کوردستان له مه‌هاباد دهوری وه‌رگێڕی هه‌بووه سه‌باره‌ت به کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات له‌سابڵاغ و یای داڵ ده‌نووسێ (3): " ..... به‌ر له شه‌ڕی یه‌که‌می دنیاگره‌وه میسیۆنێرێکی لووتێری ئه‌مریکایی، ل.ئو. فاسوم له مه‌هاباد دامه‌زرا بۆ کارکردن ده نێو چه‌ند بنه‌ماڵه‌یه‌کی مه‌سیحی و جووله‌که‌ی که له شاره‌که‌دا ده‌ژیان.ده‌ستکه‌وتی هه‌ره مانا و به‌رچاوی وی ئاماده کردنی ڕێزمانێکی به‌که‌لکی کوردی بوو به زمانی ئینگلیسی که ئێستا زۆر به ئه‌سته‌م ده‌ست ده‌که‌وێ. دوای شه‌ڕ میسیۆنێکی فێرکاری و پژیشکی له مه‌هاباد دامه‌زرا، به‌ڵام له وه‌ختێکی خراپ دا و، ئه‌وه هاوکات بوو له گه‌ڵ هێرشی سمکۆ بۆ سه‌ر شاره‌که له ساڵی 1920 دا [ئه‌و ڕووداوه له به‌راییه‌کانی ساڵی 1921 دا بووه. تێبینی ح.ق.] که له‌و هێرشه دا پرۆفێسۆر باشیمۆن کووژرا و ئه‌و خانمانه‌ی له‌وێ کاریان ده‌کرد په‌نایان برده ته‌ورێزێ. دواتر له ساڵی 1932 زۆرداریی ناسیونالیستی ڕه‌زا شا له دژی میسیۆنێری بێگانه بووه هۆی داخستنی میسیۆنه‌که و ڕاگیرانی چالاکی په‌روه‌رده‌یی ئه‌وان.[ ده‌وڵه‌تی ئێران به ڕه‌سمی له ساڵی 1936 کۆتایی به‌کاری میسونێره‌کان دا و پێگه‌ی ئه‌وانی له سابڵاغ کۆ کرده‌وه. تێبینی ح.ق.] به پێچه‌وانه‌ی چالاکی میسیۆنێره پرسبیتێرییه‌کان له ورمێ، که له ساڵی 1835 دا چوونه ئه‌وێ و له‌ماوه‌ی سه‌د ساڵی دواتر دا میراتێکی مادییان به‌جێهێشت وه‌ک مه‌دره‌سه و نه‌خۆشخانه و میراتێکی مه‌عنه‌وی بۆ بۆژاندنه‌وه‌ی دینی مه‌سیحی، لووتێرییه‌کانی مه‌هاباد به ئه‌سته‌م ئه‌و ده‌ره‌تانه‌یان ده‌ست که‌وت ڕچه‌ی خۆیان له سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌ی ئه‌وێ به جێ بهێڵن. به‌ڵام ئه‌م قسه‌یه وه‌نه‌بێ به ته‌واوی ڕاست بێ ؛ چونکه Miss Dahl یای داڵ، یه‌ک له نێرسه‌کانی میسیۆنی ئه‌مریکایی که به ڕه‌چه‌ڵه‌ک نۆڕوێژی بوو، له گه‌ڵ پیاوێکی کورد که سه‌ر به بنه‌ماڵه‌یه‌کی کۆنی مه‌هاباد به نێوی حه‌بیبی بوو زه‌واجی کرد و هه‌موو ژیانی خۆی ته‌رخان کرد وه‌ک مامان و نه‌خۆشه‌وان خزمه‌ت به خه‌ڵک بکا...
قازیی محه‌مه‌د هه‌میشه به ڕێزه‌وه له گه‌ڵ ئه‌و بێگانانه‌ی که به‌ده‌گمه‌ن سه‌ردانی مهابادیان ده‌کرد ده‌جووڵاوه و، به تایبه‌تی دۆستایه‌تی و هاموشۆی له گه‌ڵ ئه‌مریکاییه‌کان ده‌کرد.میسیونێره لووتێرییه‌کان و دوکتورێکی ئه‌ڵمانی که له مهاباد ده‌ژیان قازیی محه‌مه‌دیان به دۆستی خۆیان داده‌نا و، کاتێک له ساڵی 1942 هێرشی عه‌شیره‌ته‌کان بۆ سه‌ر سابڵاغێ مه‌ترسییه‌کی هه‌ره گه‌وره بوو، "میس داڵ خانم" تاقه ئوڕووپاییه‌کی که ئه‌و ده‌می له شاری دا ده‌ژیا، بۆ پاراستنی کوڕه‌که‌ی شه‌وانه په‌نای ده‌برد بۆ ماڵی قازی...
.... [ له کاتی هاتنی بارزانییه‌کان بۆ مه‌هاباد] یه‌کێک له‌وخانووبه‌رانه‌ی که تێیدا ده‌ژیان له لایه‌ن میسیۆنێکی ئه‌مریکایی دروست کرابوو و " میس داڵ خانمی حه‌بیبی" چۆلی کرد بوو و له گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌که‌ی له مانگی ئووتی ساڵی 1945 دا چوو بۆ تاران، کاتێک هه‌ستی به ناسیونالیزمی کوردی لایه‌نگری شووڕه‌وی کرد و پێی وابوو مانه‌وه‌ی له مه‌هاباد له سه‌روبه‌ندێکی ئاوا دا له‌وانه‌یه ببێ به بارگرانییه‌ک به سه‌ر شانی قازیی محه‌مه‌ده‌وه...."
له ساڵانی 1960 دا مارتا داڵ ( میس داڵ خانم) له نه‌خۆشخانه‌ی شیروخورشیدی سابڵاغێ کاری ده‌کرد و له‌وانه‌یه به سه‌دان کچ و کوڕی سابڵاغی به یارمه‌تی مامانێکی ئاوا قابیل ڕووی دنیایان دیبێ. ئه‌من وه‌بیرم دێ ناسیاوێکم خانمه‌که‌ی له سه‌ر مانگ و ڕۆژی خۆی بوو و له‌و نه‌خۆشخانه‌یه که‌وتبوو.ده‌یگێڕاوه ڕۆژێک که چووه‌ته نه‌خۆشخانه میس داڵ خانمی دیوه که‌ڕۆژنامه‌یه‌کی ئینگلیسی ده‌خوێنێته‌وه که له لاپه‌ڕه‌ی یه‌که‌می دا وێنه‌ی ژاکلین کێندی و ئۆناسیس که سواری که‌شتی ڕابواردن بوون چاپ کرابوو. ئه‌و براده‌ره‌ی من ئینگلیسی ده‌زانێ، ده‌یگوت میس داڵ خانم ڕۆژنامه‌که‌ی پێشان دام و به کوردی پێی گوتم: " به کوربانت بم ده‌بینی ئه‌وه کسه‌شیان بۆ ژاکلین ساز کرد"!! ئه‌وه‌ش تا ڕاده‌یه‌ک ده‌یسه‌لمێنێ که یای داڵ چه‌نده له زێهنییه‌تی ڕۆژهه‌ڵاتی ئاگادار بووه. نووسه‌ری کورد سه‌ید محه‌مه‌دی سه‌مه‌دی له کتێبی " نگاهی به تاریخ مهاباد" (4) له به‌شی
" کورته مێژووی خزمه‌تی پژیشکی له مه‌هاباد" به کورتی باسی مارتا داڵی کردووه و ده‌نووسێ : " ڕه‌وانشاد میس داڵ خانم له گه‌ڵ که‌سێکی مه‌هابادی (خودالێخۆشبوو حوسێنی حه‌بیبی) زه‌واجی کرد و کوڕه‌که‌یان ئاغای سیرووسی حه‌بیبی یه که به‌حه‌ق میله‌تێک ده‌بێ شانازی بکا به هه‌بوونی ئه‌و که‌سایه‌تییه زانستییه" هه‌رله‌و کتێبه‌دا دو وێنه‌ی میس داڵ خانم له دوو بۆنه‌ی جیاواز دا بڵاو کراوه‌ته‌وه.
ڕه‌حمه‌تی سه‌عیدی هومایون له بیره‌وه‌رییه‌کانی دا " بێشوای بیداری" (5) ده‌نووسێ: ..." قازیی محه‌مه‌د به ڕاده‌ی پێویست ئاگای له ڕووداوه‌کانی جیهانی و ڕۆژگار هه‌بوو. ئه‌و بێگانانه‌ی که ئه‌و سه‌روبه‌ندی ڕێگه‌یان ده‌که‌وته شاری مه‌هاباد، سه‌ردانی قازیی محه‌مه‌د یشیان ده‌کرد. ئه‌و زۆر به گه‌رمی و به‌ڕێزه‌وه له گه‌ڵیان ده‌جووڵاوه. ئه‌ندامانی میسیونی دینی ی ئه‌مریکایی که له مه‌هاباد بوون ئه‌وه‌نده له لایه‌ن بنه‌ماڵه‌ی قازییه‌وه پشتیوانیان لێ ده‌کرا که دوو که‌س له یایانی سه‌ر به‌و میسیۆنه به نێوی میس گودهارت و میس داڵ له پێوه‌ندییه‌کانی خۆیان له گه‌ڵ خه‌ڵکی شاری، ماڵی قازی یان به ماڵی بابی خۆیان به نێو ده‌کرد" و له په‌رواێزی ئه‌و نووسینه دا هاتووه:
" ئه‌و دوو یایه خزمه‌تێکی زۆری پژیشکی و ده‌رمانییان کرد. میس داڵ تا کۆتایی ژیانی له مه‌هاباد مایه‌وه. له‌گه‌ڵ لاوێکی بنه‌ماڵه‌یه‌کی به نێوبانگی مه‌هاباد ژیانی هاوسه‌ری پێک هێنا. دانانی په‌یکه‌ری ئه‌و یایه خۆش نێو و خزمه‌تکاره‌ی خه‌ڵک، له یه‌کێک له خیابانه‌کانی مه‌هاباد وه‌ک نیشانه‌ی سپاس و قه‌درزانی پێویسته."
به‌ڕێز محه‌مه‌دی سه‌مه‌دی له نووسینێکی تازه‌تر دا" نیم نگاهی تازه به گذشته‌ی مهاباد – تاریخچه‌ی پزشکی—"
(6) هێندێک درێژتر باسی یای داڵ ده‌کا و ده‌نووسێ: " مارتا داڵ Martha Dahl به ڕه‌چه‌ڵه‌ک ئه‌مریکایی و له دایکبووی نۆڕوێژ بوو و خه‌ڵک به میس داڵ خانم بانگیان ده‌کرد. عومرێک دایکانه خزمه‌تی به خه‌ڵکی مه‌هاباد و ده‌ورو به‌ری کرد. ئه‌و له شاری مه‌هاباد له گه‌ڵ ئاغای حوسێنی حه‌بیبی، خه‌ڵکی مه‌هاباد ژیانی هاوسه‌ری پێک هێنا و کوڕێکیان بوو ئاغای سیرووسی حه‌بیبی که له که‌سایه‌تییه عالم و زاناکانی مه‌هابادییه که به‌ساڵان وه‌ک مامۆستا خزمه‌تی کردووه. میس داڵ خانم له سه‌رده‌می پیریی و به ساڵداچوویی دا، کاتێک به مه‌به‌ستی گه‌ڕانه‌وه بۆ نێو خزمه‌کانی مه‌هابادی به جێهێشت، ڕاگه‌یێندراوێکی ڕووه‌وه خه‌ڵکی شاری و ده‌وروبه‌ری له چه‌ند شوێنی پڕ هاتووچووی شاری به دیواره‌وه هه‌ڵئاوه‌سی بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵک بیبین و بیخوێننه‌وه. ئه‌و هه‌نگاوه‌ی وی کارێکی زۆری له دڵی خه‌ڵک کرد. ئه‌وه‌ی له‌و ڕاگه‌یێندراوه له بیرم دا ماوه که‌متازۆر ئاوایه:
به خه‌تی درشت له سه‌ره‌وه نووسرابوو: " ڕۆله سابڵاغییه‌کانی من ، ماڵاواییتان لێ ده‌که‌م!
سڵاو له مه‌هاباد، سڵاو له کوڕانم، سڵاو له کچانم... ئه‌من دوای نیو سه‌ده خزمه‌ت له شاری خۆشه‌ویستم دا مه‌هاباد، قه‌ت ئێوه له‌بیر ناکه‌م. هه‌میشه دڵم بۆ ئێوه ڕۆڵه‌کانم لێده‌دا.ئێستا که به پێچه‌وانه‌ی ویستی ده‌روونی خۆم پێویست بووه له مه‌هاباد بڕۆم، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بۆم هه‌ڵناسووڕێ بێمه دیده‌نی تاک تاکی ئێوه و ماڵاواییتان لێ بکه‌م به‌ڕێگه‌ی ئه‌م ڕاگه‌یاندنه‌وه ماڵاوایی له هه‌مووتان ده‌که‌م و ده‌مه‌وێ گه‌ردنم ئازا که‌ن و ..."
زۆربه‌ی خه‌ڵکی مه‌هاباد به ڕاستی وه‌ک دایکی خۆیان چاویان له‌و یایه گه‌وره‌یه ده‌کرد و له دڵه‌وه خۆشیان ده‌ویست چونکه ته‌مه‌نی گه‌نجێتی خۆی له سابڵاغێ گه‌یاندبووه پیری،به‌داخه‌وه له تاران ماڵاوایی له ژیان کرد.
ڕه‌وانی شاد و حه‌ساوه بێ. زۆر به جێ و حه‌قناسایه ئه‌گه‌ر به‌شی ژنان و زانی نه‌خۆشخانه‌ی هیلالی ئه‌حمه‌ری مه‌هاباد نێوی ئه‌و دایکه میهره‌وانه‌ی له سه‌ر دابندرێ."
مامۆستا ئه‌میری حه‌سه‌نپوور له به‌شی یه‌که‌می فیلمی به‌ڵگه‌یی " میسیونی کوردستان" که له مانگی مه‌ی ساڵی 2009 له تێلێڤیزیۆنی په‌روه‌رده‌یی Scola دا بڵاو کراوه سه‌باره‌ت به مارتا داڵ گوتی: " ئه‌من له ساڵی 1943 له سابڵاغ له دایک بووم و له‌وێ گه‌وره بووم. ئه‌وێ میس داڵ خانمی لێ بوو که ئێمه ده‌مانزانی ئه‌مریکاییه، به‌ڵام زۆر له ئێمه که منداڵ بووین نه‌مانده‌زانی سه‌ر به میسیۆنێکی مه‌زه‌بی بووه به‌ڵام، زۆر له خه‌ڵکی به‌ساڵداچوو له سابڵاغێ ئه‌وه‌یان ده‌زانی ئه‌و له میسیۆنێکی ئه‌مریکایی دا کاری کردووه و دوایه له گه‌ڵ پیاوێکی کورد ژیانی هاوسه‌ریی پێک هێناوه، کوڕێکی لێی بووه و له کاتی ته‌نگانه‌دا یارمه‌تی خه‌ڵکی مهابادی داوه. کاتێک که هیچ ده‌ره‌تانی خزمه‌تی پژیشکی و ده‌رمانی نه‌بوو ئه‌و تاقه که‌سێک بوو که په‌روه‌رده‌ی ده‌رمانیی هه‌بوو و خه‌ڵکی سابڵاغێ به ڕاستی بوون و چاکه‌ی وییان زۆر له چاوی دابوو به شێوه‌یه‌ک که له‌و ساڵانه‌ی دوایی دا له پاش نه‌مانی شاره‌داری مهاباد ئه‌و کۆڵانه یان ئه‌و خیابانه‌ی که ئه‌وی تێدا ژیاوه به نێوی وی کراوه به
میس داڵ خانمه. میسداڵ خانم له شاری سابڵاغێ ماوه له‌گه‌ڵ ئه‌و خه‌ڵکه‌ی ژیا و تا ئاخری ژیانیشی یارمه‌تی ئه‌و خه‌ڵکه‌ی ده‌دا. ئه‌من که بۆخۆم له دایک بووم، خوشکێک و هه‌موو براکانمان ، هه‌میشه میس داڵ خانم ده‌هات یارمه‌تی دایکمی ده‌دا بۆ ئه‌وه‌ی منداڵی ببێ و زۆر ماڵباتی دیکه‌ی سابڵاغێش هه‌روا بوون."
بیره‌وه‌ری ئه‌و ئینسانه‌ی له ڕێنداڵنه‌وه چووه شیکاگۆ و له‌وێوه گه‌یشته کانێشێخان و ئاربابا به زیندوویی ده‌مێنێته‌وه.
ئه‌م وێنه‌یه به سپاسه‌وه له کتێبی " نگاهی به تاریخ مهاباد" نووسینی سه‌ید محه‌مه‌دی سه‌مه‌دی وه‌رگیراوه
* بڕگه‌یه‌ک له سروودێکی نه‌ته‌وه‌ی که ل.ئو.فاسوم له‌سابڵاغ بۆ نه‌ته‌وه‌ی کوردی نووسیوه.
1. بڕوانه: یادادشتی دیدارێک له مه‌هاباد، ر.و.ئورکورات، وه‌رگێڕانی حه‌سه‌نی قازی.گۆڤاری گزینگ،ژماره‌ی 37،زستانی 2003. سوێد، لل 40-45. ئه‌و بابه‌ته بۆ جاری دووه‌م له کتێبی : ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان له به‌ڵگه‌نامه‌کانی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی بریتانیا دا ,وه‌رگێڕاوی کوردی 130 به‌ڵگه نامه، ئه‌نوه‌رسوڵتانی، بنکه‌ی ژین، سلێمانی 2005, چاپ کراوه‌ته‌وه
2. ئاغای سیرووسی حه‌بیبی کوڕی یای مارتا داڵ و میرزا حوسێنی حه‌بیبی له نێو خه‌ڵکی سابڵاغ دا به 'ئاغای داڵی' به نێو بانگه و ڕه‌نگه به ده‌گمه‌ن که‌سێک بێ که هه‌م پاشناوی دایکی و هه‌م ئی بابی خۆی وه‌رگرتووه.
3.بڕوانه: The Kurdish Republic of 1946, William Eagleton Jr, Royal Institute of International Affairs,Oxford University Press 1963
4. بڕوانه: نگاهی به تاریخ مهاباد، سید محمد صمدی،انتشارات رهرو مهاباد 1373
5. بڕوانه: پیشوای بیداری، خاطرات سعید همایون، به کوشش هاشم سلیمی،ناشر: موءسسه چاپ و نشر آراس، هولر، 2004
6.بڕوانه: نیم نگاهی تازه به گذشته‌ی مهاباد _ تاریخچه‌ی پزشکی _، سید محمد صمدی.گۆواری مهاباد، ژماره‌ی97،خاکه‌لێوه‌ی 1388،لل 45،46،47
1 comment:
Graet. Kake Hassan the house next to that centre is still standing. I gained access to it the other week while i was photographing old Sablaxi houses.
Would be a good idea to do an photo exb of old and new Mahabad.
Just an idea.
Keep up the good work
Kameel Ahmady
Post a Comment