Sunday, July 24, 2016

لەمەڕ ڕووناکبیرایەتی


وتووێژێک لەگەڵ دوکتور ئەمیر حەسەنپوور لەمەڕ ڕووناکبیرایەتی
ئەم هاوپەیڤینە دەقی بەرنامەیەکی ڕاوێژە کە لە ٢١-ی ژووییەی ٢٠١٤ ئاستە کراوە و لە ٩-ی نۆڤامبری ٢٠١٤ لە تێلێڤیزیۆنی ستێرک بڵاوکراوەتەوە. 

قازی: بینەرانی خۆشەویست بەخێر بێنەوە بۆ بەرنامەیەکی دیکەی ڕاوێژ. لە ڕاوێژی ئەو جارە دا میوانداری دەکەین لە بەڕێز پڕۆفێسۆر ئەمیر حەسەنپوور . دیارە مامۆستا ئەمیر حەسەنپوور بۆ هەمووتان ناسراوە، بە ساڵان لە زانکۆکانی ئەمریکا و کانادا کاری کردووە و ئێستاش ئێمە زۆر خۆشحالین لەو بەرنامەیە دا بە شێوەیەکی گشتی باسی ڕۆشنبیریی کورد، ڕووناکبیریی کورد لەگەڵ بەڕێزیان بکەین. دیارە مامۆستا لە بواری زمانناسی، و لە بواری مێژوویی دا زۆر کاری کردووە کە بەشێک لەو کارانە بە زمانی کوردیش بڵاو بوونەتەوە. هەر چۆنێک بێ لەم بەرنامەیە دا ئێمە حەول دەدەین زیاتر لە سەر ڕووناکبیریی کوردی لە پێوەندیی لەگەڵ چەندێک لە سیما ناسراوەکانی ڕووناکبیریی کوردی دا قسە بکەین. مامۆستا زۆر زۆر بە خێر بێیت!

حەسەنپور
: زۆر سپاسوو دەکەم. زۆر خۆشحاڵم لەو بەرنامەیەی ئێوە دا بەشداری دەکەم.

قازی
: بەر لەهەموو شتێک بۆ ئەوەی کە بچینە نێو باسەکە پێم خۆش بوو بزانم لە ڕوانگەی بەڕێزتەوە ڕووناکبیر، ڕۆشنبیر یان ئینتلێکتوێل، ئینتێلێجێنسیا چۆن پێناسە دەکەی؟

حەسەنپوور
: بەڵێ، زۆر باشە لەوەوە دەست پێ بکەین. باس زۆرە لە سەر ڕووناکبیر کە ڕووناکبیر چییە؟ ئەمن بە مەعنایەکی زۆر ساکار دەکاری دێنم، مەبەستم لە ڕووناکبیران لە کۆمەڵەی ئێستای کوردەواری و لە تەواوی ووڵاتانی تر دا، کە دابەشکرانێک هەیە لە نێو کاری  بەدەنی، فیزیکی و کاری فکری دا، ڕووناکبیر بەو کەسانە دەڵێم کە ئەو دەرفەت و ئیمکانەیان هەیە کە  لە لێکدانەوەی باری ئێستە و داهاتوو و ڕابردوو دا بیرو بۆچوونی هەیە ، زۆر جار  ڕێگا نیشان دەدا بۆ داهاتوو و زۆر جاریش باسی ئێستە دەکا. ئێستەی ئێمە چۆنە؟ داهاتوومان دەبێ چۆن بێ؟  ئەوانەی کە خەریکی ئەو کارەن  کە بەرەیەکی زۆر بەرینیشە ؛ بۆ وێنە ئێستا لە کوردستان دا ماوەی بیست سی ساڵە دەکرێ بلێین توێژێکی ڕۆشنبیری ژن پەیدا بووە  لە پێشدا زۆربەی ڕۆناکبیری کورد یا ڕۆشنبیری کورد پیاو بوون. ئێستا توێژێکی ڕووناکبیری ژن پەیدا بووە. لە باری فکرییەوە ڕۆشنبیرەکان ڕەنگە زیاتر لە جاران گۆڕان و دەستە و ڕەنگ و دەنگی جیاوایان تێدا  پەیدا بووە، بەڵام زۆر بە کورتی ئەگەر بڵێم مەبەستم ئەو کەسانەیە کە لە کاری فکری و لێکدانەوە و لێکۆڵینەوە و بەتایبەتی لێکدانەوەی باری ئێستا و داهاتوو دان و ئاسۆیەک پێشان دەدەن بۆ ئەوەی کە دەبێ بۆ کوێ بچین.

قازی
: جا ئێستا بە لەبەر چاو گرتنی ئەوەی کە ئەمن دەزانم جەنابت زیاتر لە ٥٠ ساڵە دەستت کردووە بە لێکۆڵینەوە سەبارەت بە بزووتنەوەی جووتیاران لە ناوچەی موکریان لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و دیارە ئەو کارە دوای ئەوەی کە کاری دەرس گوتنەوەت کەمتر بووەتەوە، ئێستا دەستت پێ کردووە ئەو زانیاری و داتایانەی کە هەت بووە  کۆ بکەیەوە و ئامادەی بکەی. پێم خۆش بوو بزانم لەو سەروبەندی دا یانی سەبارەت بە بزووتنەوەی جووتیاران ئەگەر باسی لایەنی ڕووناکبیرییەکەی بکەین چۆن دەتوانین بیناسێنین یانی کێ بوون ئەوانەی کە لەو مەسەلەیە دا بەشدارییان هەبووە؟

حەسەنپوور: ئەوە زۆر جێیەکی باشە بۆ ئەوەی دەستی پێ بکەین. ئەو ڕاپەڕینەی جووتیاران کە لە کوردستانی ڕۆژهەڵات زەمانی موسەدیقی دەبێتە ساڵی ١٣٣١-ی هەتاوی، ١٩٥٢ ، ڕاپەڕینێکی زۆر گرینگ لە ناوچەی موکریان هەبوو لە گوندەکانی بۆکان و مەهاباد. و ئەو ڕاپەڕینە لەگەڵ ئەوەشدا خەڵکی ناوچە ئەو دەمی ئاگایان لێ بووە، دواییە زۆر کەم باسی کراوە. دوای ئەوەی کە کوودەتا دەکرێ و ڕاپەڕینەکە تێک دەشکێ زۆر کەم باسی کراوە. دەرفەت نەبووە، چون ڕێژیمی شای ڕێگای نەدەدا کاری ئاوا بکرێ، ڕۆشنبیرانیش خۆیان مەودایەکی ئاویان نەبووە باسی بکەن نووسین  قەدەغە بووە، بە دزیش ئەگەر شتێک بووبێ زۆر کەم کاری لە سەر کراوە. بەڵام شتێکی کە گرینگە ئەگەر ئەوەمان لە بەرچاو بێ کە ڕاپەڕینێکی ئاوا هەبووە ڕۆناکبیرانی کورد، ڕۆشنبیرانی کورد چۆن بۆ ئەو ڕاپەڕینە چوون و بۆچوونیان چۆن بووە؟ دەتوانم بڵێم مامۆستا هێمن بۆ خۆی خەڵکی ئەو ناوچەیە بووە ئاگای لەو وەزعییەتە بووە؛ مامۆستا هێمن دەنووسێ، دەڵێ: ئەوە ڕەسەنترین خەباتی گەلی ئێمەیە و کەس بە فریای نەگەیشت، خەڵکی دێهاتی ڕاپەڕین بەڵام کەس  یارمەتی نەدان.

قازی
: باشە ئەو لێکدانەوەیە ، لێکدانەوەیەکەی ساڵانی دواترە، نەک لەو زەمانی دا کە بزووتنەوەکە هەبووە.

حەسەنپوور
: وایە ئی زەمانی دواترە، نەک لە زەمانی خۆی، بەڵام پێم وایە ئەگەر لە زەمانی خۆشی دا مامۆستا هێمن ڕەنگە وای بۆ چووبا. ئەوە بۆچوونێکە. بۆچوونێکی دی ئەوەیە وەک مامۆستا مەسعوود محەمەد کە ڕووناکبیرێکی کوردە و ناسراوە. ئەو دەڵێ کوردستان دەرەبەگایەتی یان فیودالیسمی تێدا نەبووە ...

قازی: باشە دەگەینە بۆچوونی مامۆستا مەسعوود محەمەد، پێت وایە مامۆستا مەسعوود محەمەد لە پێوەندی لەگەڵ بزووتنەوەی جووتیاران لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان هیچی  نووسیبێ؟

حەسەنپوور
: نا! ڕەنگە هەر ئاگاشی لێ نەبووبێ. بەڵام هەر ئەو زەمانی ، برێک زووتر ، لە ' عەربات ' ی بۆ وێنە، لە گوندی عەربات لە لای سولەیمانی لەویش ڕاپەڕیننێکی ئاوا هەبووە، ناڵێم هەر وەک ئەوەی بووە بەڵام لەوێش لە چەند گوندی ئەو ناوچەیە و لە دەشتی هەوڵێرێ ڕاپەڕین هەبووە ناکرێ مەسعوود محەمەد ئاگای لەوە نەبووبێ.

قازی: باشە، با بەشێوەی سیستماتیک بڕۆین ، دەگەینە ئەوێ.

حەسەنپوور
: جا هەر ئەوە بوو ..

قازی
: با پرسیارێکیش بکەم لە پێوەندی لەگەڵ ئەو بزووتنەوەیەی جووتیاران دا، لەوێ چەند چالاکوانێکی کە ئێستا سەنەد و بەڵگە دەرکەوتووە و ئاماژەیان پێ دەکرێ ڕەحمەتی حاجی قاسم کەریمی و کەسێکی دیکە بە نێوی عەوڵا ئێرانی یان ئێرانیزادەیە. نێوبانگی ئەوانە زیاتر دێتە پێشێ. دەکرێ ئەوانە وەک ڕووناکبیر دابندرێن و وەک ڕووناکبیر باسیان بکرێ؟

حەسەنپوور
: نا! ئەمن پێم وایە حاجی قاسم کەریمی و کاک عەوڵای ئێرانیزادە ئەوانە وەک چالاکی سیاسی بەشدارییان کرد گەرچی ئەوان جووتیاریش نەبوون و لە خەباتێکی دی دا کە هەر ئەو کاتی خەڵکی بۆکانێ لە دژی قاسم ئاغای ئێلخانیزادە کردیان ئەوان لەو خەباتە دا بوون. بەڵام ئەوە هاوکات بوو لەگەڵ ڕاپەڕینی جووتیاران. کە وابێ ئەمن ئەوان وەک ڕۆشنبیر باس ناکەم. ئەمن دوایە کە ئەو حەڕەکەتە بوو ، ئەو ڕاپەڕینە بوو دەمەوێ بڵێم ڕووناکبیری کورد چۆنی بۆ چووە. بۆ ڕاپەڕینی جووتیاران، کە ئەو حەڕەکەتە یەکێک لەوانە بووە.

قازی
: جا لە پێوەندی لەگەڵ خۆی ئەو ڕاپەڕینە دا دەمەوێ بزانم، جگە لەو بۆچوونەی هێمن بۆچوونێکی دیکەت نەدیوە کە ئی سەر دەمی خۆی بزووتنەوەکە بێ؟

حەسەنپوور:
نا، ئی وەختی خۆی نا.

قازی: ئەوەش گرینگە بزانین لە وەختی خۆی دا بۆچوون لە سەر ئەو بزووتنەوەیە چۆن بووە؟ دیارە ئەگەر هەبووبێ.

حەسەنپوور
: وەختی خۆی بە داخەوە چاپەمەنییەکی ئەوتۆ نەبوو. حیزبی تودە هەیبوو، بەڵام حیزبی ذیمۆكرات نەیبوو. حیزبی توودەش باسی زۆر ڕاپەڕینی کردووە لەو زەمانی دا، لە زەمانی دوکتور موسەدیق، بەڵام ئەوە لە هیچ کام لە  چاپەمەنییەکانیاندا باس نەکراوە. مەبەستم ئەوەیە ڕەنگە ئەوە گرینگ بێ کە ئەو زەمانی ڕووناکبیران چۆنیان فکر کردووەتەوە بەڵام شتێکی ئاوا لە گۆڕێ دا نییە ، خۆشم شتێکی وام دەست نەکەوتووە. لەگەڵ چەند کەسێکی قسەم کردووە بەڵام مامۆستا هێمن بۆخۆی ئەو زەمانی تێدا بووە. جا مەبەستی من ئەوەیە لە پێوەندی لەگەڵ ڕاپەڕینی جووتیاران کە دەگەڕێتەوە سەر تەواوی ساختی کۆمەڵایەتی ئابووری کوردستان بۆچونەکان ئەوانەن، لە لایەکی زۆربەی ڕۆشنبیری کوردی ناسیۆنالیست دەڵێ ئێمە کۆمەڵگەیەکی چینایەتی نین یا ئەگەر هەین زۆر گرینگ نەبووە ناکۆکی چینایەتی بە تایبەتی لە گوندەکان دا ئێمە دوژمنایەتیمان نەبووە لە نێوان ئاغا و جووتیاران دا. کە مەسعوود محەمەد و جەماڵ نەبەز گەرچی ئەوانە جیاوازییان هەیە ...

قازی: دەگەینە ئەوێ. چونکە وەک دەزانی لە سەر ئەو مەسەلەیە مامۆستا مەسعوود محەمەد کتێبێکی نووسیوە لە سەر جەنابت دەگەینە وێ بە موفەسەلتر باسی دەکەین.
حەسەنپوور: بەڵێ، جا ئەخر ئەوە لە جوابی ئەو پرسیارەی خۆت دایە کە ڕۆشنبیران چۆن بۆ وەی دەچن؟

قازی: پێم خۆشە سیستماتیکتر بۆ مەسەلەکە بچین یەک بە یەک. لەو حەڕەکەتەی جووتیاران دا تا ئەو جێگایەی  کە لێت کۆڵیوەتەوە و ئەو لێکۆڵینەوەیەش ماوەیەکی زۆر دوور و درێژە بە دەستەوەتە و کارت لە سەر کردووە هیچ درێژەدەرییەکی زەمانی کۆماری کوردستانی پێوە دەبینین ؟ چونکە لە ڕووی تاریخییەوە ئەگەر تەماشای بکەین  ماوەیەکی زۆر کورتی دوای ڕووخانی کۆمار ئەو حەڕەکەتە هەبووە. هیچی ئاوای تێدا دەبینین؟

حەسەنپوور
: نا، شتێکی کە زۆر گرینگە لە بابەت ئەو ڕاپەرینەی جووتیاران ئەوەیە کە ٧ ساڵ دوای تێکچوونی کۆمار دەست پێ دەکا. لە زەمانی کۆمار دا ئیمکانی ئەوە نەبووە کە جووتیاران ڕاپەڕینیان هەبێ چونکە ئاغاوەت لە ژێر دەسەڵاتی کۆمار دا بوون و جار و بار شتیان دەکرد، یانی زوڵمێکی زۆریان دەکرد لە جووتیاران. جارێکیان دەست و لووتی جووتیارێکیان بڕی کە ئەوانیش چوونە مەهاباد بۆ شکایەت بەڵام بە هیچ جێیەک نەگەیشت. شتی وا بووە ، بەڵام ئەو زەمانی ڕاپەڕینێک نەبووە چون کۆماری کوردستان ڕێگەی بەوە نەدەدا کە ڕاپەڕینێک هەبێ. زەمانی موسەدیق ڕاپەڕینەکە هەبوو، چونکە دەوڵەتی موسەدیق بۆخۆی لایحەیەکی دا بە مەجلیسی شووڕای میللی  کە سەدی بیستی سووروساتێکی کە ئاغاوەت وەری دەگرن لە جووتیارەکان ئەوانە کەم بکرێتەوە و بدرێتەوە بە جووتیارەکان. جووتیارەکان زۆرتر بەرەو پێش چوون، لە بەعزە گوندێکی ئاغاکانیان دەر کرد و بۆخۆیان دەسەڵاتیان پەیدا کرد بەڵام هەر ئەو زەمانی موسەدیق زۆرتر لە نێو جووتیاران دا لایەنگری هەبوو  تا کۆماری کوردستان .

قازی
: زۆر باشە. با بێینە سەر ڕاپەڕینێکی دیکەش کە دەتوانین بڵێین بە شێوەیەک لە شێوەکان جۆرێک ئعتیڕاز و پڕۆتێستێکی توند و تیژ بوو  لە بەرانبەر حکوومەتی مەرکەزی دا و ئەویش لە ناوچەی جوانڕۆ ڕوویدا. سەبارەت بەوە جەنابت لێکدانەوەت چییە لە ڕوانگەی ڕووناکبیری یەوە؟

حەسەنپوور
: ئەو هیچ پێوەندی بە جووتیارانەوە نەبوو، شتێکی عەشیرەیی بوو  ئەو زەمانی کەمێک باسی کراوە. لە دەرەوەی ووڵات بەدرخانییەکان  بوون کە لێرە لە ئوڕووپا لە فەڕانسە باسیان دەکرد. بەو شێوەیە کە دەوڵەتی ئێران ناوچەیەکی کورد و عەشیرەتێکی کوردی سەرکوت کردووە، بەڵام لەوەی زیاتر شتێک لە گۆڕێ دا نییە ئەوەی کە باس کرا بێ.

قازی: یانی هیچ باسی لایەنی سەبەبە کۆمەڵایەتییەکانی، کاردانەوە لە بەرانبەر هەڵسوکەوتی ڕێژیمی مەرکەزی، یانی لە سەر ئەو شتانە هیچ نابینین بەو شێوەیە ؟

حەسەنپوور: نا، هەر ئەوەی کە بەدرخانییەکان نووسیویانە ، ئەوەندەی کە من وەدەستم کەوتووە. ئەوەی کە وەک زوڵمێکی کە دەوڵەتی ئێران لە کوردانی دەکا و ویستوویە ئەو عەشیرەی جوانڕۆیی چەک بکا و ئەوانیش بەربەرەکانیان کردووە، مەسەلەی ماڵیاتە ، کە دەوڵەت دەیەوێ ماڵیات لە جوانڕۆییەکان وەرگرێ و زوڵمیان لێ دەکا ئاوا باس کراوە، لەو چوارچێوەی دا باس کراوە.

قازی: زۆر باشە! با ئێستا بگەینە ئەو قۆناغەی کە جەنابت و ژمارەیەکی دیکە لە خوێندکارانی کورد هاتنە تاران و لە زانکۆکانی تاران دا دەتان خوێند و هاوکات لەگەڵ ئەوەش حەڕەکەتی خوێندکاری لە زانکۆکان دا هەبوو، زەمانێک بوو کە " جەبهەی میللی ئێران" جۆرێک چالاکی و فەعالییەتی نیوە ئاشکرای هەبوو و لە باشووری کوردستانیش بزووتنەوەیەکی چەکداری دەستی پێ کرد بوو و لەولاوە بەشێوەیەک لە شێوەکان ڕەنگی دەداوە لە کۆمەڵگەی کوردی و لە نێو ڕووناکبیرانیش دا و دەزانین کە هێندێک لەو ڕووناکبیرانەی کە هاو دەورەی ئێوە بوون یان هاوکات لەگەڵ ئێوە لە تاران دەیانخوێند پاشتر لە نزیکەوە بەشدارییان کرد لە بزووتنەوەی چەکداری لە کوردستان دا. لە سەر ئەوە بۆچوونت چییە ئێستا ئەمن ناوی  سمایلی شەریفزادە یان کاک حەمەدەمینی سیراجی م وەبیر دێتەوە. یا کەسانی دیکەی کە ڕەنگە ئەمن لە بیرم نەبن  ئێوە دەتوانن باسیان بکەن.

حەسەنپوور
: باسی بکەم لە پێوەندیی لەگەڵ ڕووناکبیریی کوردی دا ؟

قازی
: لە پێوەندی لەگەڵ ئەوەیدا کە ئەوان خوێندکار بوون وەکوو خوێندەواری کورد و لە ڕاستییدا  جۆرێک کاری ڕووناکبیریش لە لایەن ئەوانەوە دەکرا چونکە دەزانین  کە هەر هاوکات لەو زەمانی دا ڕۆژنامەیەک هەبوو لە تارانێ  بە نێوی ڕۆژنامەی ' کوردستان' کە ئەگەرچی ئەو ڕۆژنامەیە  لە لایەن کاربەدەستانی ئێرانەوە داندرا بوو بۆ ئەوەی کە بتوانێ  بە جۆرێک عەکسولعەمەلێک بێ لە بەرانبەر ڕووداوەکانی باشووری کوردستان و عێڕاق.

حەسەنپوور
: ئەگەر لە ڕوانگەی ڕووناکبیری کورد و ئەوەی کە لەو ساڵانە دا چ گوزەرا ئاوا چاوی لێ بکەین ، ئەوە بوو ئەمن کە چوومە زانکۆی تاران ساڵی ١٣٤٠ – ی هەتاوی ، ١٩٦١ ، حەڕەکەتێکی خوێندکاری دەستی پێ کرد بوو ، چەند کەسێک بوون چالاکییان دەکرد کاک حەمەدەمینی سیڕاجی بوو، حەسەنی باباتاهیری، مستەفای ئیسحاقی،  دوایە ئەمیری قازی ، ڕەحمانی شەریفزادە، دوایە سمایلی شەریفزادە و منیش هەر لەو ساڵەی دا چووینە زانکۆی تاران ، لە سەرەتا دا...

قازی
: عەلی حەسەنیانی

حەسەنپوور
: عەلی حەسەنیانی

قازی: فاتیحی شێخەلئیسلامی


حەسەنپوور
: فاتیحی شێخەلئیسلامی، سوارەی ئێلخانیزادە. ئەوانە لە ساڵی ١٣٤٠، ٤١، ٤٢ ، ١٩٦٠، ٦١ ئاوا  زۆرتر حەڕەکەتێکی ناسیۆنالیستی بوو، ڕزگاری گەلی کورد، ئازادیی کوردستان ، بزووتنەوەی چەکداری کە لە کوردستانی  باشوور دەستی پێکرد بوو ئەوە زۆر گرینگ بوو باس هەر باسی وەی بوو. بەڵام لە ساڵی ١٣٤٢ بەو لاوە ئەو ڕووناکبیرانەی کە باسمان کردن لە زانکۆیە بوون بە دوو بەش بەشێک بەرەو مارکسیزم چوون  کە دەکرێ بڵێین کاک فاتیحی شێخەلئیسلامی، من یەکێک لەوانە بووم. ئەوانی تر مانەوە لە ڕوانگەی ناسیۆنالیستییەوە چالاکییان دەکرد و هەر وا ناسیۆنالیست مابوونەوە. ئەوەش زەمانێک بوو کە لە ئوڕووپا، لە ئەمریکا لە کانادا ، لە ئوسترالیا ، لە ژاپۆن حەڕەکەتی خوێندکاری زۆر ڕادیکاڵ ببوو، لە تەواوی دنیایێ  دا خەباتی ڕزگاریخوازیی نەتەوەیی لە ئەفریقا، لە ئەمریکای خواروو ، لە ئاسیا ، لە وییێتنام، شەڕی ئەمریکا لە وییێتنامێ  و خەباتی گەلی وییێتنامێ لە دژی ئەمریکا ، لە چینێ شۆڕشی کولتووری دەستی پێکرد ساڵی ١٩٦٦، زەمانێک بوو کووبا دوو سێ ساڵ بوو ڕزگار ببوو، شۆڕش  لە کووبایێ. زەمانێک بوو کە بزووتنەوەی خوێندکاری و ڕووناکبیران لە تەواوی دنیایێ دا  دیسان دوو بەرەییەکی دی خەریک بوو پەیدا دەبوو. بەشێک زۆرتر ڕادیکاڵ دەبوون، بەشێکی زۆر بەرەو کۆمۆنیزم و مارکسیزم دەچوون. تەنانەت ئەوانەی کە لە خەباتی نەتەوەیش دابوون زۆرتر بەرەو لایەنی مارکسیستی و کۆمۆنیستی دەچوون.
لەو بارودۆخەی دا بوو کە ئێمە لە زانکۆی تارانێ خەباتمان دەکرد و دوای ماوەیەکیش ئیتر تەواو لە بەریەک ترازا. ئەو  بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی کە لە ژێر ڕابەرایەتی حیزبی دێمۆکڕات دا بوو  بە دوو بەش، بەشێک چەند کەسێک لە گەنجەکان کە بە لای چەپ دا ڕۆیشتبوون ' کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی زەحمەتکێشانی کوردستان ' یان دانا و لەوێ دەکرێ بڵێین کوردایەتی بوو بە دوو لەت.

قازی: لەوانە کێ دەکرێ ناوببردرێ وەکوو دامەزرێنەری ' کۆمەڵەی زەحمەتکێشان ' ؟ کێهانە بوون، كێ بوو  لەو سەروبەندی دا ؟




حەسەنپوور
:  وا باشترە ئەمن باسی ئەو نێوانە نەکەم زۆرتر  باسی حەڕەکەتەکەی بکەم. چونکە ئەوە ئەو زەمانی بەشێوەیەکی زۆر نهێنی دەستی پێکرد بوو، دوایە خودی ' کۆمەلە' ش زۆر نەهاتووتە سەر لێکۆڵینەوە و لێکدانەوەی ئەوەی کە دەوری ئەو کەسانە چ بووە. دیارە ئەمن بەعزە کەسێکیانم دەناسی. دیارە شتێکی گرینگ کە هەیە ئەوەیە کە لە کوردستانی باکووریش شتێکی وا خەریک بوو دەقەوما.

قازی: لە باشوور

حەسەنپوور
: ئەوەی کە ' کۆمەڵەی مارکسی – لێنینی  '  لە باشوور، لە باکووریش پ.ک.ک. پەیدا ببوو  کە ئەویش هاتبووە دەرێ لە ژێر ....

قازی
: دیارە ئەوەی کە جەنابت دەیڵێی هێندێک زەمانێکی دواترە.

حەسەنپوور:
هێندێک  زەمانێکی دواترە بەڵام ئاکامێکی ئەو دووبەرەکییەی بوو کە لە ناو ڕۆشنبیری کورد دا پەیدا بوو.

قازی
: با ئێستا هێندێک لێرە ڕابوەستین.  یانی لەو چالاکییانەی کە خوێندکارانی کورد لە زانکۆی تاران و زانکۆکانی دیش کە لەوانەیە تاق و لۆ‌ق خوێندکاری کوردی لێ بوو بێ و قسەی وان گەیشتبێتە ئەوانیش ، یەک پێوەندی ئەوانە لەگەڵ بزووتنەوەی سەرتاسەری خوێندکاری لە ئێران چۆن بوو ؟ بۆ وێنە لە گەڵ بزووتنەوەیەکی خوێندکاری کە ڕەنگە چەپیش بوو بن بەڵام لە ژێر پەرچەمی ' جەبهەی میللی ' و ئەواندا کاریان دەکرد و دوویەمیش تەئسیراتی ئەو چالاکییانە ئەو دەمی لە کۆمەڵی کوردی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان چۆن بوو؟

حەسەنپوور
: ئەو دەمی ئەمن چوومە زانکۆی تارانێ ، سێ چوار ساڵ بوو وەزعێکی قەیرانی سیاسی و ئابووری لە ئێرانێ پەیدا ببوو کە ئاکامەکەی ئەوە بوو کە ڕێژیمی شا ڕێگەی دەدا – سەرکوت و ئەوە هەر هەبوو - ، بەڵام  لە زانکۆی تارانێ دەکرا بەعزە خۆپێشاندانێکی بکەی بەڵام  پۆلیس دەهات، ئەگەر گرتبایانی ئیدی هەر دەستبەجێ ئیعدامیان نەدەکردی. دەکرێ بڵێین فەزایەکی کەمێک کراوە هەبوو. ئەو زەمانی بۆچوونێکی ڕێفۆرمیستی زاڵ بوو بە سەر بزووتنەوەی خوێندکارانی ئێرانی دا کە زۆرتر دەیانگوت: شا دەبێ سەلتەنەتێ بکا نەک حکوومەت.  مەبەستیان ئەوە بوو شتێک بێ وەک سەلتەنەتی ئینگلیستانێ ، وەک سوێدێ کە شا خۆی لە کاری سیاسەتی دەوڵەت دا ، دەوڵەتی ئێرانێ دا خۆی تێ وەرنەدا و لە کەنار دا بێ مەبەستیان ئەوە بوو. کە شتی وا هەر ئیمکانی نەبوو ئەو دەمی، بەڵام ئەوە هەر وەک گوتم تا ناوەڕاستی ئەو دەیەیەی یانی ١٣٤٥ ، ٤٦  ووردە ووردە ئەوەش گۆڕدرا. خوێندکاری ئێرانیش بەرەو چەپ چوون. بۆ وێنە ' ڕێکخراوەی چریکهای فیدایی خەلق ' یان دروست کرد، ئەوانەی کە مەزهەبی بوون، دینی بوون ' سازمانی موجاهیدینی خەلق ' یان دروست کرد. هەر وەک باسم کرد لە نێو خوێندکار و ڕۆشنبیری کوردیش ئەوە پەیدا بوو. پەیدا بوونی ' کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان ' بەشێک لەو حەڕەکەتەی بوو کە لە تەواوی دنیایێ هەبوو.

قازی
: ئەوە دیارە زۆر دواترە لە باری تاریخییەوە ئەگەر ئەوە لە بەر چاو بگرین. یانی  دامەزرانی' کۆمەڵەی زەحمەتکێشانی کوردستان'  ئەو پەڕەکەی دەگاتە ساڵی ١٩٧٨ – ٧٩

حەسەنپوور
: ١٣٤٨ [ ی هەتاوی ] ، هەر ئەو ساڵانە بووە. ئەمن باسی ئەو دەیەی دەکەم ، هەر لەو دەیەی دا بووە.

قازی
: ئێستا بێینە سەر ئەو مەسەلەی کە پێشتر بەڕێزت ئاماژەت پێ کرد. مەسەلەی ئەو پۆلیمیک یان گۆڕینەوەی بیر و فکرەی بوو کە لە نێوان جەنابت و نەمر مەسعوود محەمەد دا پێک هات. ئەویش وا بزانم کاتێک بەڕێزت لە نێوەڕاست ساڵانی ١٩٧٠ی زایینی.

حەسەنپوور
: لە ساڵی ١٩٧٦

قازی
: لە ساڵی ١٩٧٦ کە خەریکی  لێکۆڵینەوە دەبێ بۆ تێزی دوکتورایەکەت  پێوەندی دەکەی لەگەڵ ' کۆڕی زانیاری کورد ' لە بەغدا ، کە دیارە مامۆستا مەسعوود محەمەد دەورێکی دیاری هەبوو لەو کۆڕە دا و ئێوە هێندێک بیرو ڕا دەگۆڕنەوە و پاشتر ئەو نامانەی جەنابت کە ئەو ڕای دەگرێ لە لای خۆی لە دوو توێی  یەکێک لە کتێبەکانی دا دەمێنێتەوە و چەند ساڵێک دواتر ئەو سەر لەو نامانە دەداتەوە و دەیەوێ ووڵامێکی دوور و درێژ بنووسێتەوە بۆ جەنابت و ئەو نامەیە دەبێ بە کتێبێک بەڵام ئیدی لەو وەختە دا کە نامەکە تەواو دەبێ ئەو دەمی ئیدی ئەو دەستی بە ئادرێسی بەڕێزت ڕاناگا و

حەسەنپوور
: نەیدەزانی ئەمن لە کوێم.

قازی: وەک کتێب چاپی دەکا  بە ناوی: ' بۆ ئەمیری حەسەنپوور لە هەر کوێیەک بێت '  ئێستا دەمەوێ جەنابت بە کورتی یەک : ئەوەی کە تۆ لەو نامانە دا بۆت نووسیبوو چ بوو؟ و بە کورتی ووڵامی وی چ بوو؟ و ووڵامی دیکەی تۆ چییە کە هەتا ئێستا  جگە لە چاوپێکەوتنێک دا کە کاتی خۆی لە گۆڤاری ' گزینگ ' لە ساڵی  ١٩٩٣ بڵاو بووەوە، هەتا ئێستا ووڵامێکی بەربڵاوی ئەو کتێبەت نەداوەتەوە.

حەسەنپوور
: ئەوە حیکایەتێکی دوور و درێژە. ئەگەر پێوەندی بدەینەوە بە ڕووناکبیری دەبێ باسی ووردە  حیکایەتەکەی نەکەم. بە کورتی ئەوە بوو کە مەسعوود محەمەد چەند کتێبێکی بۆ نارد بووم یەکیان  کتێبە سێ بەرگییەکەی خۆی بوو سەبارەت بە  ' حاجی قادری کۆیی '. داوای کرد بوو کە بیر و بۆچوونی خۆمی سەبارەت بە کتێبەکانی بۆ بنووسم. منیش ئەوەندەی کە فرسەت بوو ئەو کاتەی بیخوێنمەوە، ئەو کتێبەم خوێندەوە زۆر بە کورتی لە ٣ پاراگراف دا بۆم نووسی ئەو باسەی کە کردووتە دەڵێی لە کوردستان دا فیودالیسم نەبووە ئەوە دروست نییە ، چونکە مەبەست لە فیودالیسم  ئەوەیە، بە کورتی باسم کرد بوو مەبەست لە فیودالیسم چییە. چەوساندنەوەی جووتیار لە لایەن دەرەبەگەوە ئەوە پێی دەڵێن فیودالیسم، وە گوتبووم فیودالیسمی کورد لەگەڵ ووڵاتانی دی زۆر لایەنی هەیە کە وێک دەچن  و ئەدەبباتی کوردی لە دەورەی دەرەبەگی دا، کە زۆرتری ئەدەبییاتی کوردی لەو دەورەیەی دا پەیدا بووە لە ئەدەبییاتی دەرەبەگی فەڕانسە و ژاپۆن نزیکە. شتی ئاوا ، باسێکی ئاوام کرد بوو. کە مەسعوود محەمەدی ئیدی ... ، لە نامەکانی دا ووڵامی ئەوەی دابووەوە. چون ئەو نامانە ماون و دەمەوێ بەو زووانە تا ساڵێکی تر بڵاویان کەمەوە. لەوێشدا ئەو باسانەی کرد بوو. بەڵام ئەوە بۆخۆی جێی سەرنجە کە مامۆستا مەسعوود محەمەد  بۆ ئەوەی هێندە پێ گرینگ بووە ، ئەو ٣ پاراگرافەی کە من گوتوومە. دیارە زۆرتر بەشێک لە بەر ئەوەی کە ئەوە لە ڕوانگەیەکی مارکسیستی یەوە بووە، یەکیش لە بەر ئەوەی کە ڕەخنەیەکی زۆر جیدی یە لە ناسیۆنالیسمی کورد و لە ڕووناکبیری ناسیۆنالیستی کورد کە ئەو ناکۆکی چینایەتی چ بەینی کرێکار و دەسمایەدار بێ ، چ بەینی  ئاغاوەت و جووتیار بێ ئەوەی ئینکار دەکەن. پێم وایە لەبەر وەیە وای بۆ گرینگ بووە دەنا خۆ من هەوەڵ کەسێک نیم کە قسەی وام کرد بێ. ڕەنگە شتی دیش بووبێ کە من ئاگام لێ نییە بەڵام بە کورتی ئەوەیە کە مامۆستا مەسعوود محەمەد یەکێک لەوانەیە کە دەڵێ ئەو ناکۆکی یە ناکۆکییەکی گرینگ نییە، بەلانی کەمەوە لە کوردستان دا گرینگ نییە ، ئاغاوەت برا گەورەی جووتیاران بوون و تەنانەت لە کتێبەکەی دا باسی وەی دەکا دەڵێ: کاتێکی ئێوەی خەڵکی شار مەبەستی چەپییەکان و غەیری چەپە کە لەگەڵ دەوڵەتان بە شەڕ دێن و دێنە گوندەکان ئاغاوەتن کە دەتان پارێزن و ڕێگەو دەدەن. ئەوە بۆچوونەکەی وییە، کە ئەوە بۆچوونێکی  زاڵە لە نێو بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی دا  کە باسی جووتیاران نەکەی، باسی خەباتی جووتیاران لە دژی  ئاغاوەت هەر نەکەی، ناکۆکی ناوەکی، ناو گەلی کورد ، ناو کۆمەڵی کورد ئەوە گرینگ نییە. هەر ناکۆکی کورد و  غەیری کورد، کورد و عەڕەب، کورد و ترک ، کورد و فارس و دەوڵەتەکانیان ئەوە گرینگە. بە کورتی مێژووی کورد، مێژووی گەلی کورد لە ناکۆکی دەرەکی دا کورت دەکەنەوە و ناکۆکی ناوخۆ کە کێشەیەکی دێمۆکڕاسی یە بۆ وێنە زۆربەی گەلی کورد جووتیار بوون چۆن دەکرێ  لە ژێر دەستەڵاتێکی ئاوا، واتە دەسەڵاتی دەرەبەگی دا بن. نیوەی گەلی کورد ژنن چون دەکرێ ژنی کورد لە ژێر  دەسەڵاتی پاتریارکی دا بمێنێ. کاتێکی کە ڕووناکبیری ناسیۆنالیستی کورد بێدەنگی دەکا سەبارەت بەو ناکۆکییە گرینگانەی کۆمەڵی کورد و تەنیا دوشمنایەتی لەگەڵ گەلانی بەدەسەڵات دەکاتە مەسەلەی سیاسی ئەوە ئاکامی یەکجار خراپی هەیە. زۆر جار دوشمنایەتی بەینی ئەو گەلانە ساز دەکا. و دوشمنایەتی بەینی کورد و ئەو دەوڵەتانە، دەوڵەتی عەڕەب، دەوڵەتی ترک و دەوڵەتی فارس ئەوانە دەکاتە دوشمنایەتی بەینی  کورد و ئەو گەلانە. یانی ئاکامی ئاوا خراپی هەبووە کە  تا ئەوڕۆش ئێمە دەیبینین کە گەلی کورد چی بە سەر هاتووە. زۆر شتی دەگەڕێتەوە سەر ئەو بۆچوونە.

قازی
: هەر لەو پێوەندییە دا، یانی لەو لێکۆڵینەوانەی کە جەنابت بۆ تێزی دوکتوراکەت دەت کرد  کە دەتوانین نێوی بنێین تاریخی زمانی کوردی و هەر وەها ناسیۆنالیسمی کوردی بۆ ئەو کارە پێوەندیت کرد بوو بە هێندێک لە ڕووناکبیرانی ناسراوی ئەو سەرو بەندی کە لە زەمینەی زمانی کوردی دا کاریان کردووە یەکێک لەوانە  باسمان کرد مەسعوود محەمەد و کەسێکی دیکەش ڕەحمەتی تۆفیق وەهبی بوو کە وا بزانم ئێستا جەنابت لە سەر ئەو چاوپێکەوتنەی کە لە گەڵت کردووە کار دەکەی وەکوو کتێبێک ڕەنگە ئامادەی بکەی بۆ ئەوەی لە بەر دەستان بێ. پێم خۆشبوو سەبارەت بە دەوری تۆفیق وەهبی بەگیش قسە بکەی وەکوو ڕووناکبیرێکی کورد بە تایبەتی لە چوارچێوەی پێشخستنی کولتوور و زمانی کوردی دا.

حەسەنپوور:
تۆفیق وەهبی ش لە بواری ناسیۆنالیستی دا بوو ، لە سەرەتای دەسپێکردنی دەوڵەتی عێڕاق کە ئینگلیستان دایمەزراند ئەو ئەفسەر بوو لە جەیشی عوسمانی دا دوایە هات لە کوردستانی باشوور بوو بە ئەفسەر و ماویەکیش بوو بە وەزیر و بوو بە پارێزگاری ناوچەی سولەیمانی ، دەورێکی ئاوای هەبوو. بەڵام لە کاری زمانیش دا، چاک کردنی زمان بە تایبەتی دانانی ڕێزمانی کوردی ، وەرگێڕانی بەعزە کتێبێکی عەسکەری لە زەمانی شێخ مەحموودی دا ، حکوومەتی شێخ مەحموودی دا، ئەو کارانەی کردووە بەڵام  زۆرتر لە بابەت گۆڕینی ئەلفووبێی عەڕەبی بۆ ئەوەی کوردی باشتر پێ بنووسرێ ، چاک کردنی ئەلفووبێی عەڕەبی کاری کردووە و لە دانانی ووشەی پەتی کوردی بۆ ووشەی خوازراو لەو بابەتانەوە دەورێکی گرینگی گێڕاوە، بەڵام لە ئاخری ژیانی خۆی دا، لە سی ساڵ بیست ساڵی ژیانی ئاخری خۆی دا  کە لە لەندەنێ دەژیا تۆفیق وەهبی  ئەو توندو تیژییەی کە ئێستا لە کوردستانی باشوور دەیبینین و لەو زەمانییەوە دەیبینین کە هەرچی ووشەی  خوازراوە فڕێی دەن و  ووشەی کوردیی پەتی بۆ  دا دەرێژن ، تۆفیق وەهبی خۆی دەستی لەوەی هەڵگرتبوو. بۆچوونەکەی بڕێک دێمۆکڕاتیکتر بوو لە ئەوانی تر کە بە دوای ویدا ڕۆیشتن. بەڵام دەوری لە چاک کردنی زمانی کوردی دا ، وەک ڕێفۆرمرێکی زمانی کوردی دەورێکی گرینگی گێڕا. من وتووێژێکی کە لەگەڵم کردووە و ئێستا ماوە لەگەڵ لێکدانەوەیەکی خۆم لە دەوری تۆفیق وەهبی لە چاک کردنی زمانی کوردی دا رەنگە، قەرارە تا ساڵێکی تر بڵاو بێتەوە لە سولەیمانی.

قازی: کەسێکی دیکەش کە دیارە نامەیەکی زۆر موفەسەلت بۆ نووسیوە ، وا بزانم ووڵامی نامەکەی ئێوە لەو کتێبەی کە لە سەری نووسراوە بڵاو کراوەتەوە، ئەویش عەبدولڕەحمانی زەبیحی یە، لەگەڵ ئەویش وەک لێکسیکۆگڕافیک پێوەندیت کردووە کە دوو بەرگی قامووسەکەی بڵاو بووەتەوە. جا پێوەندیت لەگەڵ گرتووە و هێندێک پرسیارت لێ کردووە سەبارەت بە فەرهەنگنووسی. لە سەر ئەوەش ئەگەر هێندێک زیاتر باس بکەی و هەر وەها دیسان بیبەستییەوە بە ڕووناکبیریی لە بواری پێش بردنی زمان و گەشە پێدانی کولتوور.

حەسەنپوور
: دەکرێ بڵێین زەبیحی لە باڵی چەپی ناسیۆنالیسمی کورد بوو . ئەو تەعەسوبی دژی عەڕەب و فارس و ترکی نەبوو چونکە وەک چەپ فکری دەکردەوە - ئێمە دوور کەوتووینەوە لە باسەکەی خۆمان لە ڕاستییدا – چون زەبیحی و جگەرخوێن و گۆران ئەوانە جۆڕێکی تریان فکر دەکردەوە. زۆر جیاواز بوون لەگەڵ تۆفیق وەهبی و لەگەڵ جەماڵ نەبەز و ئەو جوورە کەسانە. لە بابەت زمانیشەوە جیاوازیان هەبوو. بۆ وێنە ئەو فەرهەنگەی کە باست کرد، قامووسی زبانی کوردی ئی زەبیحی ووشەی خوازراوی زۆر تێدایە وەک ئیسپات کردن بۆ وێنە. ئەو کاتی کە بەرگی ئەوەڵی فەرهەنگەکەی حازر ببوو کە ' کۆڕی زانیاری ' قەرار بوو بڵاوی بکاتەوە چەند کەسێک لە کۆڕی زانیاری دا پێیان خۆش نەبوو ئەوە بڵاو بکرێتەوە چون ووشەی خوازراوی وەک ' ئیسپات کردن ' ی تێدا بوو. بەڵام زەبیحی پێی وا بوو ووشەیەکی وەک ' ئیسپات کردن ' کە لە فارسی یا لە عەڕەبی ڕا هاتووە بووەتە بە بەشێک لە زمانی کوردی و دەبێ وەک ووشەیەکی کوردی چاوی لێ بکەین. ئەوە لە ڕوانگەی سیاسی چەپی زەبیحی ، لەوێڕا دێ کە بۆچوونێکی دێمۆکڕاتیکتری هەبوو سەبارەت بە کێشەکانی زمانی کوردی. یا بۆخۆی لەوێدا دەنووسێ، لەو فەرهەنگە دا دەڵێ:
' بەروار ' بە مانای تاریخ بە هەڵە ئەمن پێم وا بوو. بەرواری سەرێ و خوارێ ناوی گوند بووە . ئەو بە هەڵە پێی وا بووە بەروار بە مانای تاریخە . دەڵێ ئەمن بۆخۆم دەستم لێ هەڵگرتووە ئەوانیدی دەست هەڵناگرن ئێستاش هەر  بە تاریخی دەڵێن بەروار. جا مەبەستم ئەوەیە زەبیحی هەم بۆچوونێکی دێمۆکڕاتیکی هەبوو سەبارەت بە  کێشەکانی زمانی کوردی، هەم هەڵەی خۆشی لە بەر چاو گرتووە بە کوردی دیش دەڵێ ئێوە ئەو کارەی مەکەن.

قازی: پاشان ئەگەر هێندێک بێینە زەمانی دواتر، جەنابیشت ماوەیەک لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بووی دوایە گەڕایەوە بۆ ئوڕووپا و ئەمریکا. هەرچۆنێک بێ کاتی بەرنامەکەمان تێر ناکا با بگەینە ساڵی ٢٠٠٣ و ئەو ئاڵوگۆڕەی کە لە عێڕاقێ بە هاتنی ئەمریکا و ڕووخاندنی ڕێژیمی بەعس هاتە گۆڕێ. پێت وایە لەو قۆناغە دا دەوری ڕووناکبیرانی کورد چۆن بووە بۆ دیتنی ئەو وەزعەی کە ئێستا دەیبینین یانی لەو سەروبەندی ڕا تائێستا ؟

حەسەنپوور: لە ٢٠٠٣ بەملایەوە؟  دەورێکی بەڕاستی باشیان نەبووە ڕووناکبیری کورد، زوربەی. دیارە کە ئەمن دەڵێم ڕووناکبیری کورد مەبەستم ئەو ڕووناکبیرانەیە کە لە چوارچێوەی کوردایەتی دا کار دەکەن. ڕووناکبیری دیش هەیە،   ڕووناکبیری کۆمۆنیست هەیە،  ڕووناکبیری فێمێنیست هەیە. ئێستا لەو ساڵانە دا ڕووناکبیران جۆراوجۆرترن. بەڵام زۆربەیان ڕاستەکەی دەورێکی  باشیان نەبووە، لەبەر ئەوەی ئاسۆیەکی کە دەیبینن بۆ  گەلی کورد ئاسۆیەکی زۆر بەرتەنگە ، زۆر خوارە، زۆر نزمە. هەر وەک کوتم وەک زۆربەی ڕۆشنبیرانی پێشوو  ئەوانە کێشەی گەلی کورد، ناکۆکی گەلی کورد لەگەڵ ئەو  دەوڵەتانە، لە ڕوانگەی خۆیانەوە لەگەڵ ئەو گەلانە دادەنێن  ؛ ترک و فارس و عەڕەب. و بۆ چارەسەری ئەو ناکۆکییە کە ئۆتۆنۆمی یان وەدەست کەوێ یان سەربەخۆیی یان وەدەست کەوێ  ئامادەی وەن لەگەڵ هەر هێزێکی دی لەوان خراپتریش بێ یەک بگرن.
کە وا هەڵکەوت لە شەڕی هەوەڵی ئەمریکا ، کە سەدام کووەیتی داگیر کردبوو ، بۆ وەدەرنانی لە کوویتێ ئەمریکا شەڕی لەگەڵ کرد ، بەشێک لە کوردستانی باشوور کەوتە دەست دوو حیزبەکان ؛ پارتی و یەکێتی، حکوومەتێکی هەرێم پەیدا بوو  بە یارمەتی ئەمریکا  و دوایەش ساڵی ٢٠٠٣ کە شەڕی دووەم بوو لە دژی سەدام ، سەدام سەرەونخوون کرا  ئەو حکوومەتە هەرێمەی کە ساز کرا لەو بار ودۆخی تاریخی ئەو زەمان دا  وەک حکوومەتێکی نیوە سەربەخۆی لێ هات کە ئێستاش لە یەک دوو حەفتەی ڕابردوو دا  کە داعش هات بەشێک لە مووسڵ و بەشێک لە  ناوچە سوننییەکانی عێڕاقێی داگیر کرد  ئێستا پارتیی دێمۆکڕات دەڵێ ئێمە دەمانەوێ  کوردستانێ... پارتی دێمۆکڕاتیش هات  کەرکووکی گرت و ئەو ناوچە کوردانەی کە لە ژێر دەسەڵاتی عێڕاقێ مابووەوە  ئەوانەشی گرت و باسی وەی دەکا  کە کوردستان دەبێ سەربەخۆ بێ.


قازی
: دیارە هێزەکانی دیکەشی تێدا بوو، هەر پارتیی دێمۆکڕاتی کوردستان نییە، دەی
 حەسەنپوور:  دیارە، جا مەبەستم ئەوەیە پارتیی دێمۆکڕاتی کوردستان ، مەسعوود بارزانی زۆرتر باسی سەربەخۆیی هێنا گۆڕێ ، مەبەستم باسی سەربەخۆیی یە. هەر وەک کوتم ڕووناکبیری کورد کاتێکی کێشەی  گەلی کورد لەوەی دا دەبینێ ، داهاتووی گەلی کورد  هەر لەوەی دا کورت دەبێتەوە. داهاتووی گەلی کورد ئەوەیە کە کوردستان سەربەخۆ بێ. ئەوەی کە کوردستانی سەربەخۆ لەوێدا  زۆربەی گەلی کورد کە خەڵکی زەحمەتکێش و  هەژارن ، نیوەی گەلی کورد کە  ژنن ئەوانە  چییان لێ دێ ، بەرنامەیەکی نییە بۆ ئەوەی ئەو داهاتووە چی لێ دێ.
ئەوەی هەر لە خۆڕا ناڵێم. من دەڵێم ٢٣ ساڵە  دەوڵەتێکی نیوە سەربەخۆی  کورد لە ئارا دایە لە کوردستانی باشوور،  ئەو دەوڵەتە چی کردووە لەو ٢٣ ساڵە دا کە ئەگەر سەربەخۆ بێ لەوەی باشتر بکا. من ئەوەش بڵێم من پێم وایە گەلی کورد لە  هەموو پارچەکان دا مافی وەی هەیە کە  سەربەخۆ بێ و دەوڵەتێکی سەربەخۆی هەبێ چونکە لە هەرچوار پارچە دا زوڵمێکی یەکجار زۆری لێ کراوە. لە حقووقی نێونەتەوەیش دا گەلێکی کە ئاوا زوڵمی لێ کرابێ  زوڵمەکە چارەسەری نەکرێ مافی وەی هەیە کە سەربەخۆ بێ. جا مەبەستی من ئەوە نییە کە نابێ گەلی کورد سەربەخۆ بێ  ، مەبەستم ئەوەیە ئەو پڕۆژەی سەربەخۆییە کە دەڵێن  کوردستانی باشوور دەبێ سەربەخۆ بێ  من دەڵێم باسەکە زۆرتر ئەوەیە: سەربەخۆ بێ لە کێ ؟  و بۆ چی ؟ بۆ چ مەبەستێکی.  ئەگەر کارنامەی ٢٣ ساڵی حکوومەتی هەرێم لە بەرچاو بگرین من پێم وایە سەربەخۆش بێ لەوەی باشتر نابێ.

قازی
: پێت وایە لەو ماوەیە دا دەوری  ڕووناکبیران، دەوری ڕۆشنبیران چۆن بووە؟

حەسەنپوور
:  دەوری ڕۆشنبیران یەکجار خراپ بووە.

قازی
: بە شێوەی عام دەتوانین وا بڵێین ؟ بی گشتێنین؟

حەسەنپوور
:  دیارە هەر وەک کوتم ڕۆشنبیری کورد  کوت کوتە، گشتی وەک یەک فکر ناکاتەوە ، بەڵام ئەمن زۆر مەبەستم لە ڕۆشنبیری ناسیۆنالیستی کورد بوو. ئەو ڕۆشنبیرانەی کە بەخۆیان دەڵێن ئێمە کوردایەتێ دەکەین.  زۆرتر مەبەستم ئەوانەیە و ئەوانەیە کە  لە بیست ساڵی ڕابردوو دا، بیست و دوو سێ ساڵی ڕابردوو دا ئەوانەی کە جوورێکی دیکەش فکریان کردووەتەوە، لە بەرەی چەپیش  دا بوون ئەوانە هەر هاتوونەتە ناو ئەو بەرەیەی و بەلای  شتی دی دا ناڕۆن. جا ئەوەی کە چاو لێ بکەین، من قەدەرێک لەوەی پێش ئاشنایەکم هەیە کە لە یەکێک لە حیزبەکانی کوردستان دا بوو ، لە باشوور لە ڕابەرایەتی دا بوو ، ناسازێکی هەبوو ویستم حاڵی پرسم. دەیکوت:  ئەمن ئەوەندە ناڕەحەت نیم بەو نەخۆشییەم کە ناڕەحەتم بە باری ئێستای کوردستان. مەبەستی زۆرتر ئەوە بوو ئەوە چ وەزعێکە کەئەو گشتە گەندەڵییە هەیە  لە ووڵات دا.کوردستان دوو پارچە بووە  لە نێو حیزبەکان دا، حیزبێکی دی دیسان دوو پارچە بووە ، ئەوەی کە لە نێوان ' ڕۆژئاوا ' و  ' کوردستانی باشوور ' خەندەقیان داناوە  ، ئەوانەی کە پێیان وا بوو گەلی کورد یەکە و  یەکگرتوویە و یەک گەلە لە بەرامبەر دوشمن دا  ئێستا  خەندەقی دروست دەکەن  بەینی پارچەیەکی ڕۆژئاوا کە ئۆتۆنۆمییەکی بۆخۆی ساز کردووە  لە هەر حاڵ دا.
حکوومەتێکی کە لە  ئەوەڵێ بە فیفتی – فیفتی دایان نا ، دوو حیزبەکان هەر کە دەسەڵاتیان وەدەست کەوت  لە ئەوەڵێوە کردیانە دوو بەش. ئەوەی کە لە کوردستان دا هێزی دینی دەسەڵاتی پەیدا کردووە لە بەرانبەر دین دا دەڵێن چی؟  وەزعی ژنان لە کوردستان دا چۆنە؟  وەزعێکی زۆر باشی نەبووە.  ئازادی ئامرازی ڕاگەیاندنی گشتی لە کوردستان دا ، ئازادییەکانی سەرکوت کراوە. دروستە ئێستا ئامراز زۆرە  ئێستا وەک جاران نەماوە بەڵام  لە هەمان کاتیش دا سانسۆر کردن و سەرکوت کردنیش هەبووە. ڕۆشنبیری کورد دەڵێ چی ئێستا کە دەڵێ وە دوای ئەو دروشمە کەوتوون کە دەبێ کوردستان سەربەخۆ بێ. ئاسۆیەکی کە لە بەر چاویانە چییە؟  ئەو ئاسۆیە ئەمن دەڵێم هەر ئەو ئاسۆیە کە  لە ٢٣ ساڵی ڕابردوو دا لە بەر چاویان بووە  و دەردێکی گەلی کورد دەرمان ناکا.

قازی:
باشە،  لە ڕوانگەی خۆتە ئەو ئاسۆیە دەبێ چ بێ؟ لە ڕوانگەیەکی پۆزیتیڤەوە  ئەگەر تەماشای بکەی.

 
حەسەنپوور:  لە ڕوانگەی منەوە، ئەمن ڕاستەکەی ئەوەیە کە دەڵێم  وەزعی کوردستانی باشوور ، پارچەکانی دی و وەزعی تەواوی دنیایێ  یەکجار خراپە. دنیا لە ئاژاوەیەکی زۆر خراپ دایە ، داهاتوویەکی زۆر خراپی لە پێش چاوە. ژینگە  لە دنیایێ دا خەریکە لە بەین دەچێ،  نزیکەی بیست و یەک میلیۆن کاری بەردەیی ، کۆیلەیی هەیە  لە دنیایێ دا، لە کوردستانی  باشوور دا کرێکاری بەنگلادێش و نێپال و هیندووستانێ دەچەوسێننەوە ، وەزعی ژنان لە دنیایێ دا زۆر خراپە. نزیکەی یەک بیلیۆن کەس، هەزار میلیۆن کەس لە دنیایێ دا خانوویەکی نییە لە ژێر میچێکی دا بژی لە دەرەوە دەژی و وەزعی دنیایێ یەکجار خراپە. دنیا بەرەو کارەساتێکی یەکجار خراپ دەڕوا.
من دەڵێم نە ناسیۆنالیزم جوابی ئەو کێشانە دەداتەوە، نە دین. ئەوەی کە جوابی ئەوانە دەداتەوە کۆمۆنیزم ە. کۆمۆنیزمیش پێم وا نییە ئەو کۆمۆنیزمە نییە کە چەلان بووە. کۆمۆنیزمی چەلان تەواو بوو.ئەوەی ئەمن دەڵێم کۆمۆنیزمێکە کە دەبێ ساز بکرێ لە سەر ڕا ،لە سەر بنچینەی پۆزیتیڤی جاران  و لە سەر ئەوەی ئەو تەجروبە نێگاتیڤانەی کە بووە لە بزووتنەوەی کۆمۆنیستی دا ، ئەوانە دووپاتە  نەبێتەوە ، لە سەر ڕا خۆی ببووژێنێتەوە  لە سەر بنچینەیەکی تازە و ڕووناکبیر دەورێکی گرینگ دەگێڕێ لێرە . ڕووناکبیریش هەر ئاوایە، بەرەو کام دنیا دەڕوا ؟ ئەو دنیایەی کە ئێستا بۆیان ساز کردووین  وەک جەهەننەمی وایە بۆ زۆربەی خەڵکی دنیا  و بەرەو کارەساتی خراپ دەڕوا. ئایا ڕۆشنبیری کورد بەرەو ئەوە دەیەوێ بڕوا یان بەرەو داهاتوو؟
 قازی: زۆر زۆر سپاس  مامۆستا بۆ بەشداریت لە بەرنامەی ' ڕاوێژ ' دا. داوای سەرکەوتنت بۆ دەکەم.

حەسەنپوور
:  ئەمنیش سپاست دەکەم.  زۆرت لێ مەمنوونم.

قازی
: بینەرانی خۆشەویست بەم شێوەیە دەگەینە کۆتایی بەرنامەی ئەمجارەشمان.تاکوو 'ڕاوێژ' ێکی دیکە لای ئێوەمان خۆش.      
     


 
  





وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا، زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی، دووشەمە ١٨ و جومعە ٢٢-ی ژووییەی ٢٠١٦

دووشەمە ١٨-ی ژووییەی ٢٠١٦
مارک سی .تونر
 جێگری قسە وێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا
 زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی
 واشنگتن، دی سی

 پرسیار: کاتێک مرۆڤ ئاوڕ دەداتەوە و لە پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لەلایەن تورکییەوە  دەڕوانێ، ئەمن وای بۆ دەچم ڕەنگە لە بەر شەڕی دژی داعش ، دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و یەکێتیی ئوڕووپا  تا ئێستا بێدەنگ بووبن ئێستا لە بەر ئەوەی قەیرانییەکە زۆر قووڵ بووەتەوە وەدەنگ هاتوون.بەڵام لەو داخویانییانەی دا کە ئێوە و یەکێتیی ئوڕووپا دەیدەن هیچ باسی هیرش و دەستێوەردانی تورکییە بۆ سەر هەرێمە کوردەکان نییە، کە دیارە ئەوە شیاوی بۆچوونی دەست بە جێ یە. هەم ڕێکخراوی ئەمنستی نێونەتەوەیی و هەم کۆمەڵەی نێونەتەوەیی مافی مرۆڤ ئەو هێڕشکاریانەیان شەرمەزار کردووە. جا ئەمن بیر لەوە دەکەمەوە ئێستا کە بابەتی مافی مرۆڤ لە تورکییە کێشەیەکە بۆ دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و یەکێتیی ئوڕووپا، ناکرێ مەسەلەی پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ لە باشووری ڕۆژهەڵات [ باکووری کوردستان ، وەرگێڕ ] یش بهێندرێتە گۆڕێ ، بە تایبەتیش لە بەر ئەوەی ئەو کێشەیە بە توانایەکی دەکرێ پەرەی زیادتر بدا بە کێشەی عەسکەری؟

ئاغای تونر: باشە، بڕوانە ، سیاسەتی ئێمە سەبارەت بە چالاکییەکانی پ.ک.ک. تەواو ڕوون بووە. ئێمە پ.ک.ک. بە ڕێکخستنێکی تێڕۆریستی بیگانە دەزانین و پشتیوانی لە حەولەکانی تورکییە دەکەیەن بۆ ڕاونانی پ.ک.ک. بەڵام وەکوو هەموو عەمەلیاتەکانی دیکەی دژی تێڕۆریسم، ئێمە هەمیشە دەمانەوێ ببینین هەموو حەولێک بدرێ بۆ دەست پاراستن و بە دڵنیاییەوە کەمکردنەوەی هەرە زۆری خەساری مەدەنی. و بە دڵنیاییەوە ئێمە دەمانەوێ هەموو جۆرە ئۆپێڕاسیۆنی دژی تێڕۆریسم بە شێوەیەکی ئەوتۆ بەڕێوەبچێ کە مافی مرۆڤ و نیگەرانییەکانی لەمەر مافی مرۆڤی لە بەر چاو بێ. ئێمە لە ماوەی شەش مانگ تا یەک ساڵی ڕابردوو دا، بەداخەوە، لە ڕاستیدا شاهیدی زێدە بوونی توندوتیژی بووین – لە نێوان پ.ک.ک. و کاربەدەستانی تورکییە دا. ئێمە شاهیدی تێکچوونی ئەو میکانیزمە بووین کە بەمەبەستی موزاکەرات و وتووێژ لەگەڵ پ.ک.ک. دامەزرابوو. ئێمە پێمان خۆشە ببینین کە پ.ک.ک. هێرشەکانی بۆ سەر کاربەدەستانی تورک یان پۆلیسی تورک و هێزە ئەمنییەتییەکانی تورک ڕابگرێ، و پێمان خۆشە، دیسان، گەڕانەوە ببینین ، بەرەو جۆرەیەک مێکانیزم کە تێیدا بکرێ وتووێژی ئاشتیانە بکرێ، باشتر بلێم گفتوگۆ بۆ کۆتایی هێنان بە توندو تیژی. بەڵام، هەرچۆنێک بێ ، ئێمە پشتیوانی دەکەین لە تورکییە بۆ بەرگری لە شارومەندانی. 

پرسیار: باشە، فکری موزاکەرە بۆ ئەوەی ئێستا کۆتایی بدرێ بە توندو تیژی – و ئەوە دەکرێ وەک جۆرەیەک لە دەستپێشخەری پێچەوانە وەبەر چاو بێ – بەڵام حاڵی حازر وورەی ئەڕتەش ناکرێ زۆر باش بێ بە لەبەر چاوگرتنی ئەو شێوەیەی کە ئێستا حکوومەتی تورکییە ئەڕتەشەکەی خۆی ڕەپێچەک دەدا. و ئەوە لەوانەیە نەبێ – و دەکرێ پ.ک.ک. وەسوەسە بکا بۆ کردەوەی زۆر هێرشکارانەتر، کە ئەوەش مانای کێشەی زیاترە ، توندو تیژی زیاتر دەبێ ، خەڵکی بێگوناه دەمرن ، و ئەوە لە چوارچێوەیەکی گشتی دا – دەکرێ  ئەمڕۆ یان سبەینێ نەبێ ، بەڵام لەو چوارچێوەیە دا دەبێ - لەوانەیە بەجێ بێ کە هێندێک لایەن – ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان، دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ، یەکێتیی ئوڕووپا -  فکر لە موزاکەرات بکەنەوە وەکوو پێشگێڕەوەیەک لە هەموو دژکردەوەیەکی هێرشکارانەی پ.ک.ک. و بەوشێوەیە لە حاڵی حازر دا بارێکی قورس لە سەر پشتی ئانکارا هەڵگرن ، چونکە ئێستا زۆر گیروگرفتی هەیە کە پێیانەوە خەریک بێ؟ 

 ئاغای تونر: بڕوانە، ئەمن ئێستا نامەوێ لەخۆوە لە سەر ئەگەری هیچ دەورێکی نێونەتەوەیی بدوێم بۆ چارەسەر کردنی کێشە لەگەڵ پ.ک.ک. ئەمن هەر ئەو ڕاستییە دووپاتە دەکەمەوە و دایدەگرمەوە کە ئێمە هیوادارین پ.ک.ک. ددان بە جەرگی دا بگرێ ، واتە دەست  بپارێزێ لە هەموو جۆرە کردەوەیەکی توندو تیژی و تێڕۆریسم بە دژی خەڵکی تورکییە ، و بە دڵنیاییەوە بە لەبەرچاوگرتنی حەساسییەتی دوای هەوڵی کودەتای ڕۆژی جومعە – واتە دەست بپارێزێ لە کردەوە تێرۆریستییەکانی کە بە دژی هێزە ئەمنییەتییەکانی تورک دەیانکا. بەڵام سەبارەت بە ئەگەری حەول و تێوەگلانی کۆمەڵگەی نێوەنەتەوەیی لەگەڵ پ. ک. ک. ، ئێستا ناتوانم لە سەر ئەوە بدوێم. 



جومعە ٢٢-ی ژووییەی ٢٠١٦
 ئێلیزابێت ترودۆ
 بەڕێوەبەری ، ئیدارەی چاپەمەنی
وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا
زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی
واشنگتن، دی سی

 یای تورودۆ: فەرموو، لۆری
 پرسیار: وەزاڕەتی کارو باری دەرەوە کارێکی گەورەی کرد بە میوانداری و ماڵخێوی ئەو هەموو کۆنفڕانسە نێونەتەوەییانە لە سەر عێڕاق.
 یای ترودۆ: سپاست دەکەم، جێی پێ زانینە. تیمێکی گەورە ئەو کارەی بەڕێوە برد
 پرسیار: بە ڕاستیش باش بوو ، و ئەمن زۆر خۆشحاڵ بووم دیتم نوێنەری حکوومەتی هەرێمی کوردستان – کەی ئار جی لە واشنگتن یش لەوێ بەشدار بوو.
 یای ترودۆ: بەڵێ ، لەوێ بوو
 پرسیار: و ئەوە زۆر باش بوو . و ئێوە تەنانەت دراوی زیاتریشتان کۆ کردەوە – بە شێوەیەک دراوی زۆرتر
 یای ترودۆ: زیاتر لە 2.1 بیلیۆن  دۆڵار بۆ عێڕاق
 پرسیار: و ئێوە گوتبووتان ، ئەگەر ئەمن چاکم لە بیر مابێ، کۆ کردنەوەی ٢ بیلیۆن ئامانج بوو، ئێوە توانیتان زیاتر لەوەی ئامانجتان بوو کۆ کەنەوە.
 یای ترودۆ : ئەوە ڕاستە
 پرسیار: جا ئەمن پرسیارێکم هەیە سەبارەت بە قۆناغی دواتر.
 یای ترودۆ: ئێ
پرسیار: چونکە حکوومەتی عێڕاق – وەک دەزانی لە ڕیزی ١٦٨ ووڵاتی گەندەڵی دونیا دا  ووڵاتی ١٦١ە بە پێی ئیندێکسی  شەفافییەتی نێونەتەوەیی ، و لە کردەوە دا لەو ڕووەوە بە حکوومەتێکی دەست پاک داناندرێ. چ مێکانیسمێک لە گۆڕێ دایە بۆ ئەوەی دەستەبەر بێ ئەو دراوە بە دروستی خەرج دەکرێ، و لەبەر ئەوەی هەرێمی کوردستان دوو لە سێی خەڵکی لە جێی خۆ هەڵکەندراو و پەنابەری شەڕی داعش دەحاوێنێتەوە ، پێویستە دەستەبەری بکرێ کە کوردستان بەشی عادڵانەی خۆی لەو یارمەتییە – لەو یارمەتییە ئینسانییە وەربگرێ

یای ترودۆ: باشە، ئەمن لەوە ڕا دەست پێدەکەم بڵێم دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا منەتباری هەر کام لەو ووڵات و ڕێکخستنانەیە کە لەو کۆنفڕانسە دا بەشدار بوون. وەک دەزانی، ئەوە سەرکەوتنێکی زۆر گەورە بوو، سپاست دەکەم کە ئەتۆش بەوە دەزانی. ئەو ووڵات و ڕێکخستنانەی بەشدار بوون سەرۆکایەتییەکی گرینگیان لە خۆیانەوە نیشان دا ، و ئەوان بەو یارمەتییە هەلی ئەوە دەڕەخسێنن بۆ ئەوەی ئەو شارومەندانەی عێڕاق کە داعش لە جێی خۆی هەڵی کەندوون بگەڕێنەوە - یانی بڕیار بدەن بۆ گەڕانەوە – بۆ سەر ماڵ و خاڵی خۆیان ، بۆ وەدەستهێنانی ئەو خزمەتانەی پێویستییان پێی هەیە  بۆ ئەوەی کۆمەڵگەکانی خۆیان ساز کەنەوە.
ئەگەر بە تایبەتیش سەبارەت بە دراوەکە بڵێم، چونکە من دەمەوێ هێندێک باسی لێوە بکەم. ئەو بەڵێنەی ئەو باربوودەرانە داویانە لە سەر چوار بواری گرینگ کە عێڕاق پێداویستی پێی هەیە خەرج دەکرێ: یارمەتی مرۆڤیی ، هەڵگرتنەوەی مین، یارمەتی بۆ ڕێخۆشکردن بۆ سەباتی دەستبەجێ، و یارمەتی بۆ ڕێخۆشکردنی بۆ سەباتی پەرەپێدراو. ئەوەی دواییان، ئەوەندەی من لێی تێدەگەم، وەک پردێكی حەول هەڵدەسووڕێ لە نێوان حکوومەتی عێڕاق و ئیتیلاف دا لەو ناوچانەی کە لە دەست داعش ڕزگار دەکرێن.  سەبارەت بەوە حکوومەتی عێڕاق چۆن ئەوە هەڵدەسووڕێنێ، شەریکایەتی  ئێمە و حکوومەتی عێڕاق قووڵ و پتەوە. ئەوە شتێکە کە ئێمە زۆر جار باسمان کردووە لەمەڕ پشتیوانی خۆمان لە حکوومەتی عێڕاق لە کاتێکدا ئەوان سەرقاڵی ڕێفۆرم کردنی حەولەکانی خۆیانن بۆ ئەنجام دانی ئەوە. جا ئەوە شتێکە کە ئێمە زۆر لە نزیکەوە تێوەی گلاوین.
لەمەر ئەو پرسیارەت کە چ دراوێک دەچێتە کوێ، کۆنفڕانسەکە تازە کۆتایی بە کارەکانی داوە، جا بۆیە من پێشاوپێش هیچ ناڵێم. ئەوەی ئێمە دەیڵێین ئەوەیە، شتێکی کە هەمیشە گوتوومانە، ئەویش ئەوەیە دراو و پشتیوانی بە ڕێگای بەغدا دا دەدرێ ، بەڵام ئێمە بە تەواوی لەوە ئاگادارین هیندێک لە ناوچەکانی ووڵات ئەزموونێکی تایبەتییان چێشتووە بە دەست داعشەوە.

 پرسیار: بێ گومان ئێوە هەنگاوی ئەوتۆ هەڵ دەهێننەوە بۆ ئەوەی دەستەبەر بێ بەغدا ئەو دراو بەجێ خەرج دەکا و دراوەکە ناچێ لە گیرفانی خەڵکەوە؟

 یای ترودۆ: ئەوە یەکێک لەو قسانەیە کە ئێمە بەردەوام سەبارەت بە یارمەتیی دەوڵەتە یەکگرتووەکان دەیکەین بێ لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە ئەو یارمەتییە بۆ کوێی جیهان دەچێ.  







Monday, July 18, 2016

وەزاڕەتی کار و باری دەرەوەی ئەمریکا، زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی دووشەمە ١١ ، سێشەمە ١٢ و چوارشەمە ١٣-ی ژووییەی ٢٠١٦

  
 دووشەمە ١١- ی ژووییەی ٢٠١٦
جان کیربی
 قسەوێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا
 زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی
واشنگتن، دی سی 

 پرسیار: لە ٢٠ –ی ژووییە ، ئێوە ماڵخێوی کۆنفڕانسێک دەکەن بۆ بەڵێن دانی یارمەتی ئینسانی بە عێڕاق.

 ئاغای کیربی: ڕاستە ، من لە کردنەوەی ئەم کۆنفڕانسەی ئەمڕۆ دا ڕامگەیاند.

پرسیار: باشە. ( پێ دەکەنێ.) لەوپێوەندییە دا گرفتێک هەیە سەبارەت بە بەشداری حکوومەتی هەرێمی کوردستان ئەوەی لە باکووری عێڕاق هەیە. ئەوان ژمارەیەکی زۆر پەنابەریان حاواندووەتەوە – نزیکەی ٢ میلیۆن – بەڵام بە گشتی بۆیان نییە لەو جۆرە کۆنفڕانسانە دا بەشداری بکەن  چونکە دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا ئەو کارەی داوەتە دەست بەغدا داخودا نوێنەرانی کورد بانگ دەکرێن یان نا و  دەزانین بەغداش نوێنەرانی کورد بانگ ناکا بۆ بەشداری.  جا بۆیە پرسیارەکەم ئەوەیە: بۆ کۆنفڕانسی ئەمجارە ، ئایا ئێوە گوشار دەهێنن بۆ سەر بەغدا بۆ ئەوەی دەستەبەر بێ کە نوێنەرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستانیش بانگ بکرێن؟ بریتانیاییەکان لە ڕابردوو دا ئەو گوشارەیان هێنا و ئەوە جێ بە جێ بوو. یان ڕەنگ بێ خۆتان ڕاستەوڕاست نوێنەرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان بانگ بکەن بۆ ئامادە بوون لەو کۆنفڕانسە دا؟

 ئاغای کیربی: باشە، بەرلە هەموو شت ، ئەمن دەمەوێ باسی گرینگیی ئەو کۆنفڕانسە بکەم ، و ئەوەی کە وەزیری کاروباری دەرەوە بە هەڵپەوە چاوەڕوانی پێک هاتنێتی . ئەوە گردبوونەوەیەکی گرینگ دەبێ لە پێناو مەبەستێکی گرینگ دا: بۆ هاندانی زیاتری کۆمەڵگەی نێو نەتەوەیی بۆ پشتیوانی لە عێڕاق لە  ڕووبەڕوو بوونەوەی ئەو ئاڵنگارییە جیدییە ئابووریانە کە هێشتا ملیان لێ دەسوێ  و حەول دەدا رێفۆرمی سیاسی و ئابووری بکا؛ هاوکات لەگەڵ ئەو شەڕەی لەگەڵ ئەو دوژمنە کوژەرەی دەیکەن کە هێشتا لە سەر خاکی ئەوانە. جا بۆیە لەو گردبوونەوە و لە ڕۆژە دا کاری زۆر هەن کە دەبێ ئەنجام بدرێن، و وەزیری کاروباری دەرەوە دەیەوێ قۆڵی لێ هەڵماڵێ و بەو کارانەوە خەریک بێ.  ئەمن هیچ زانیارییەکم لا نییە سەبارەت بە بانگکراوەکان و یان چلۆنایەتی بانگ کردنەکان. تەنیا شتێکی کە ئەمن ئێستا دەیڵێم، هەر وەک ئەوەی ئێمە لە ڕابردووش دا بە ئاشکرایی گوتوومانە ئەوەیە کە ئەو پشتیوانییەی دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا  دەیدا بە عێڕاق لەم کاتە دا کە پێداویستییەکی زۆر بەو پشتیوانییە هەیە – ئەوە بەردەوام دەبێ بە ڕێگای حکوومەتی عەبادی لە بەغدا بکرێ. ئەمن پرسیارەکەت وەردەگرم بۆ ئەوەی لێی بکۆڵمەوە سەبارەت بە پێواژۆی بانگ کردنەکان. بەڵام ئێستا لەو بارەیەوە زانیارییەکی ئەوتۆم نییە. بەڵام دەمەوێ جەختی بکەمەوە ئێمە بەردەوام دەبین ئەو پشتیوانییە بە ڕێگای بەغدا دا دابین بکەین.

 پرسیار: باشە ، وا وێدەچێ بە لەبەرچاو گرتنی ئەو دەورە گرینگەی پێشمەرگەی کورد دەیگێڕن لە شەڕی دژی دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق و شام و ئەو دەست ئاواڵەیی گەورەیە و باوەش کردنەوەی کە بۆ وەرگرتنی ئەو هەموو  پەنابەر و خەڵکی لە جێی خۆ هەڵکەندراو لە خۆیان نیشان داوە ، بە ڕاستیش لێیان دەوەشێتەوە دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا سەرنجیان بداتێ  و بە هەندیان بگرێ ، و ئەگەر ئەوان بەشێکی موناسیب لەو یارمەتیانەی کە دەدرێ بە بەغدا وەر نەگرن ، بە جێیە دەوڵەتە یەگرتووەکان پا بنێتە پێشەوە و ئەو گرفتە نەهێڵێ.

 ئاغای کیربی: باشە، ئەمن باسی ئەو تەسەورەی دەکەم کە ئێمە نیمانە.  ئەمن بەر لە گردبوونەوەکە باسی بەڵینی یارمەتییەکان و قەدرایی ، چۆنێتی و خەسڵەتیان ناکەم و ئەوەش ناڵێم ئەو یارماتییانە لە ناوخۆی عێڕاق دا چۆن بڵاو دەبنەوە. بەڵام ئەتۆ ئاماژەت بە خاڵێکی گرینگ کرد، خاڵێکی کە ئەمن لەیەکەم ووڵامی کە بە پرسیارەکەتم دایەوە کەمتەر خەمیم لێ کرد و باسم نەکرد ، ئەویش ئەوەیە ئەوە ئاشکرایە کە ئێمە  بە ئەوە دەزانین ، بە ئەو خزمەت و فیداکاری ، وێران ، و ئازایەتی کە پێشمەرگە لە مەیدانی شەڕ دا هەموو ڕۆژێ لە خۆیەوە نیشانی داوە بەوە دەزانین.  و ئێمە دەزانین ئەو شەڕە چ بارگرانییەکە لە سەر باکوور و ئەو دەورە گرینگەی کە حکوومەتی هەرێمی کوردستان گێڕاویەتی بۆ ڕووبەڕوو بوونەوەی. هەر بۆیەشە وەک دەبینی هەر کاتێک برێت مەکگورک سەری هەرێمەکە  دەدا ، قەت وا نییە نەچێتە ئەربیل [ هەولێر]  و چاوی بە نوێنەرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستان  نەکەوێ و قسەیان لەگەڵ نەکا. و هەر ئاواش وەزیری کاروباری دەرەوە کێری لە زۆربەی سەفەرەکانی دا بۆ عێڕاق حەولی داوە چاوی پێیان بکەوێ – دوا جار لە بەغدا بوو، حەولی دا لەوێ چاوی پێیان بکەوێ. جا بۆیە ئێمە ئەوانەمان لە بەرچاوە. ئێمە ئەو دەور و لێوەشاوەییەی ئەوانمان لەبەرچاوە کە لە خۆیانییەوە نیشانی دەدەن، تەنێ ئەمن نامەوێ وەپێش  تایبەتییەکان بکەوم مەبەستم بەڵێنی یارمەتییە لەلایەن هەر دەوڵەتێکەوە بێ و هەر وەها سەبارەت بە چلۆنایەتی دابەش کردنیان.

 پرسیار: یان لە مەڕ بانگهێشتنەکان؟

 ئاغای کیربی: باشە، وەک من گوتم، ئەمن تەماشا دەکەم بزانم سەبارەت بە چۆنییەتی بانگ کراوەکان زانیاری زیاتر پەیدا دەکەم یان نا و بزانم پڕۆتۆکۆڵەکەی چییە. ئەمن نازانم دەتوانم چەندە زانیاری ت بۆ پەیدا کەم ، بەڵام من پرسیارەکەت وەردەگرم، و چاو لەوە دەکەین بتوانین پرسیارێکی باشترت بدەینەوە.

 پرسیار: زۆر سپاست دەکەم.

پرسیار: سپاس جان ، ئەمن ئەمڕۆ پرسیارم هەن سەبارەت بە تورکییە -

 ئاغای کیربی: تۆقیم

پرسیار: یەکەم لە -

ئاغای کیربی: تەواو تۆقاندمت.

پرسیار: پرسیاری یەکەم لە مەڕ سوورییە، سوورییە/ تورکییە یە . ئەمڕۆ ، سەرۆک وەزیری تورکییە بینعەلی ییلدرم ڕایگەیاند دە ڕاستییدا هۆ و سۆنگەی زۆر لە گۆڕێ دا نییە بۆ ئەوەی تورکییە شەڕی سوورییە بکا ؛ بە پێچەوانە ، لە ڕاستییدا زۆر هۆ و سۆنگە هەن بۆ ئەوەی تورکییە پێوەندیی باشی هەبێ لە گەڵ سوورییە ، کە – دیارە ئەو مەبەستی لە ڕێژیمی سوورییەیە. ئێوە ئەو نیشانانەی لە ئانکاراوە دێن چۆن دەبینن داخودا ئەوە دەکرێ بەمانای ئاشت بوونەوەی نێوان ئانکارا و دەمیشق بێ ؟

ئاغای کیربی:  باشە، ئەمن ئەوانە بۆ کاربەدەستانی تورکییە بە جێ دەهێڵم لێیان بدوێن . مەبەستم ئەوەیە، ئەمن ئەو ڕاپۆرتانەم دیوە، بەڵام ئەوان خۆیان دەبێ بڵێن مەبەستیان لەو قسانە چییە. ئەوەی ئەمن دەیڵێم ئەوەیە تورکییە هاوپەیمانێکە لە ناتۆ دا، تورکییە پارتنێرێکی سەرەکی یە لە ئیتیلاف دا، تورکییە یارمەتی داوە و یاریدەدەر بووە لە پێوەندی لەگەڵ ڕاونانی داعش لە ناوخۆی سوورییە لە ڕووی مادییەوە و بە زۆر شێوەی دیکە. هەر وەها کێشەی پەنابەران لە بەری سنووری ئەوان  بە شێوەی هەرە توف بەردەوام بووە – ئەوان ئاگاداری لە زیاتر لە ٢ میلیۆن کەس دەکەن و ئەوەشیان زۆر باش ڕاپەڕاندووە.  و ئەمن ئەوەشی لێ زیاد دەکەم ئەوان درێژەیان داوە بە حەولەکانیان بۆ ئەوەی پێش بە شەپۆلی هاتنی شەڕکەرانی بێگانە بە سنوورەکانی خۆیان دا بگرن. جا بۆیە تورکییە شانی وەبەر داوە، تورکییە تێوە گلاوە. و وەک من گوتم ، ئەوە ڕاهاتنێکی تێۆری نییە بۆ ئەوان .ئەوە شتێکی واقعی یە و ڕاست لە سەر سنوورەکەیان. جا بۆیە ، بەش بەحاڵی خۆمان ، پێمان خۆشە ئەو هاوکارییە بەردەوام بێ. ئێمە چاو لە  ڕێین تورکییە بەردەوام بێ بۆ یارمەتیدانی حەولەکانی ئیتیلاف. و ئێمە لە پێوەندیی بەردەوام داین لەگەڵ کاربەدەستە تورکەکان کە ئەو هاوکارییە چۆن باشتر بکەین و ئەو باشتر بوونانە چۆن بەڕەوپێش بەرین و چون ئەوە باشتر بکەین کە هەموو بەیەکەوە ڕووبەڕووی دوژمنی هاوبەش ببینەوە. 

پرسیار: لە دوایی حەوتوو دا ، خەبەری ئەوە هەبوو کە یەکێک لە ڕێبەرانی پ.ک.ک. لە باکووری سوورییە پێ کراوە.   لە بەشی سوورییە دا – بەشی کوردیی سوورییە . ئایا ئێوە هیچتان بیستووە ئەو خەبەرە پشتڕاست بکاتەوە؟ ناوی ئەو ڕێبەرە باهۆز ئەرداڵە.

 ئاغای کیربی : نا هیچ خەبەرم نییە.

 پرسیار: باشە، خەبەرێک لە مەر ناوخۆی تورکییە. هەر ئەمڕۆ ، کۆمەڵەی 'چاوەدێری مافی مرۆڤ' ڕاپۆرتێکی بڵاو کردووەتەوە کە تێیدا هاتووە تورکییە پێش بەو لێکۆڵینەوانە دەگرێ کە کۆمیساریای بەرزی مافی مرۆڤی نەتەوە یەکگرتووەکان و هەر وەها گرووپەکانی لایەنگری مافی مرۆڤ دەیانەوێ بیکەن سەبارەت  بە لە جێی خۆ هەڵکەندن و کوشتنی ناقانوونی خەڵکی مەدەنی. ئێوە  لە سەر ئەو پێشێلکارییانەی کە حکوومەتی تورکییە کردوویەتی لە ماوەی مانگەکانی ڕابردوو دا ، کە تێیدا ژمارەی خەلک کە دەکرێ بگاتە نیو میلیۆن کورد لە ناو تورکییە دا ناچار کراون زێد و واری خۆیان بە جێ بهێڵن دەڵێن چی . ئایا لەو بارەیەوە چ لێکدانەوەیەکت هەیە و هیچت هەیە بیڵێی ؟ 

ئاغای کیربی: ئێمە هەر تازە بەو ڕاپۆرتەی لەمەڕ مافی مرۆڤمان زانیوە. ئێمە ئەوە خەریکین تا و توێی دەکەین. ئەمن هیچ بۆچوونێکی تایبەتیم نییە لە سەر ئەوەی کە ڕاپۆرتە لێی دەدوێ. ئاشکرایە، ئەوانە کێشەی جیدین ، و ئەوانە نیگەرانی زۆر جیدی دەورووژێنن. بەڵام تا ئەو کاتەی ئێمە دەرفەتمان دەست کەوێ بەو ڕاپۆرتەی کۆمەلەی چاوەدێری مافی مرۆڤ دا بێینەوە ، ئەمن پێم وایە ئەمن نابێ بەم شێوەیە یان شێوەیەکی دیکە هیچ بڵێم.  ئاشکرایە ، بە گشتی بڵێم ، ئێمە گشت ئیدیعاکان سەبارەت بە خراپ بزووتنەوە لەگەڵ پەنابەران یان خەڵکی بێگوناهی مەدەنی زۆر زۆر بە جیدی دەگرین. و بۆ ئەوەی بزانین کە هەر کام لەو ئیدیعایانە چەندە ڕاستن ، ئێمە پێمان خۆشە بە تەواوی لێیان بکۆڵدرێتەوە و بە تەواوی و بە شەفافی لێیان بکۆڵدرێتەوە و ئەو کەسانەی کە بەرپرسی ئەو کارانە بوون حیسابی خۆیان بدەن.ئەمن هیچ شتی تایبەتیم نییە سەبارەت بەو ڕاپۆرتە تایبەتییە بیڵێم. 

پرسیار: دوایین پرسیار : ئەو ئیدیعایانەی لە مەر - 

ئاغای کیربی: دڵنیای ئەوە دوایی یە؟ ( پێ دەکەنێ.)

 پرسیار: بەڵێ.

  ئاغای کیربی: باشە.

 پرسیار: ئەو ئیدیعایانە سەبارەت بە جووڵانەوە و ڕەفتاری حکوومەتی تورکییە لەگەڵ باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکییە
 [ باکووری کوردستان، وەرگێڕ] ، چەندین مانگە درێژەی هەبووە ، لە هاوینی ڕابردووەوە ، و ئەو پرسیارانە زۆر زۆر جاران لە ئێوە کراون.

ئاغای کیربی: وەک من گوتم ، ئێمە ئەو ئیدیعایانە زۆر، زۆر بە جیدی وەردەگرین. هیچ کەس نایەوێ ببینێ ئەو شتانە ڕوو بدەن. و ئێمە بەردەوامین لە پێداگری لە گەڵ تورکییە کە  بە تەواوی لەوانە بکۆڵێتەوە و ڕوونیان کاتەوە. بەڵام ئەتۆ سەبارەت بە پرسێکی تایبەتی لەمەر ڕاپۆرتێک لێت پرسیم کە تازە بڵاو کراوەتەوە، و ئێستا ئێمە ئەوە خەریکین پێیدا دەچینەوە. بەڵام جارێکی دی، بە گشتی بڵێم ، ئێمە ئەوە زۆر، زۆر بە جیدی وەردەگرین.


سێشەمە ١٢- ی ژووییەی ٢٠١٦
  جان کیربی
 قسەوێژی وەزاڕەتی دەرەوەی ئەمریکا
 زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی واشنگتن، دی سی

پرسیار: تورکییە؟  

ئاغای کیربی : بە ڕاستیتە؟

 پرسیار: ئەرێ

 ئاغای کیربی: باشە   پرسیار: سپاست دەکەم جاش [ جاش قسە بێژی کۆشکی سپی یە، وەرگێڕ ] – سپاست دەکەم، جان

 ئاغای کیربی : جاش؟ ( پێ دەکەنێ )

 پرسیار : بمبوورە ، لێم تێک چوو چاش کەسێکی دیکەیە. پرسیار: ئەو یەکی دیکەیە .

 پرسیار: بەڵێ جان ، دوێنێ -

 ئاغای کیربی: ئەمن بە هیچجۆر نامەوێ خۆم وا ڕانێم کە توانایی من دەگاتە هاوکارەکەم لە کۆشکی سپی

پرسیار: دوێنێ ، ئێمە قسەمان لە سەر کرد . ئەمن پرسیارم کرد سەبارەت بە ڕاپۆرتی گرووپی ' کۆمەڵەی چاوەدێری مافی مرۆڤ' سەبارەت بە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکییە [ باکووری کوردستان ، وەرگێڕ ]، و ئەتۆ گوتت ئێوە دەچن و ڕاپۆرتەکە دەخوێننەوە و لێی قووڵ دەبنەوە. ئێستا هیچت هەیە بیڵێی لە سەر ئەو ڕاپۆرتە ؟

 ئاغای کیربی: ئەمن شتێکی زیاتری ئەوتۆم نییە بۆت باس بکەم لەوەی کە دوێنێ پێم گوتی. ئاشکرایە ئێمە دەزانین  ئەو ڕاپۆرتە ڕادەگەێێنێ کە حکوومەتی تورکییە ووڵامی کۆمیسەری بەرزی مافی مرۆڤی ڕێکخراوی نەتەوەیەکگرتووەکانی نەداوەتەوە – ئەو نامەیەی کە تێیدا کۆمێسەر داوای مۆڵەتی کردووە  بۆ تیمێکی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ ئەوەی لە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکییە لێکۆڵینەوە بکەن لەو پێشێلکاریانەی کە بە توانایەکی لە لایەن هێزە ئەمنییەتییەکانی تورکییەوە کراون بە دەم ئۆپێڕاسیۆنە عەسکەرییەکان لە ناو شارەکاندا. ئێمە پێداگری دەکەین لەگەڵ تورکییە کە ئیزن بدا بە لێکۆڵینەوەی کاریگەر لە لایەن دۆزگەرانی تورکەوە سەبارەت بە کووژرانی خەڵکی مەدەنی و ڕووخاندن و تێک درانی مالوموڵکی مەدەنی لە جزیرێ - پێم وایە ئەتۆش وای دەردەبرێ -

پرسیار: بەڵێ جزیرێ

ئاغای کیربی: - جزیرێ ، سپاست دەکەم ٠ و شارەکانی دیکە لە باشووری ڕۆژهەڵات و ڕێگا بدا کە تیمەکانی ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و گرووپە ئێن جی ئۆ یەکان ( نا حکوومییەکان) بچنە ناوچەکە و بەڵگە لە سەر ئەو ڕوداوانەی لەوێ ڕادەبرن کۆ کەنەوە. ئاخر شتی لەو پێوەندییە دا دەیڵێم ئەوەیە ئێمە هەڵبەت پێداگری دەکەین لەگەڵ تورکییە، کە هەموو جۆرە ئیحتیاتکاری پێویست بکا، بۆ پاراستنی خەڵکی مەدەنی و بە شێوەیەکی شێلگیرانە بەرعۆدە قانوونییەکانی خۆی لە بەرچاو بێ.

 پرسیار: ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکان و گرووپەکانی پاراستنی مافی مرۆڤ ئەوە بە مانگانە داوای ئەو مۆڵەتە دەکەن. ئێستا ساڵی ٢٠١٦ یە، تورکییە هاوپەیمانێکی ئێوەیە لە ناتۆ دا – ئەتۆ ئەوە چۆن دەبینێ – چۆنە کە بۆ تورکییە ، بۆ تورکییەی هاوپەریمانتان هەڵناسووڕێ ،و ڕێگا نادا بە لێکۆلەرەوەران کە بچن و لە پێشێلکارییەکانی مافی مرۆڤ بکۆڵنەوە؟

ئاغای کیربی: دەزانی ، با دیسان دایگرمەوە، ئەمن پێم وایە هەڵوێستی خۆمانم بۆ باس کردی. ئێمە پێداگری لەگەڵ ئەوان دەکەین ڕێگای چوونی ئەو گرووپانە بدا و ئەو لێکۆڵینەوانە ئەنجام بدا. ئێمە لەو باوەڕە داین ئەوە گرینگە نەک لە بەر ئەوەی ئەوان هاوپەیمانێکن لە ناتۆ دا ، بەڵکوو ئەوە کارێکی دروستە کە بکرێ. و دیسان بڵێم ، ئێمە لەو بارەیەوە ڕوانگەی خۆمان دەڵێین و قسەی خۆمان ناخۆینەوە.

پرسیار: و شتێکی دیکە : کەسێک هەیە بە ناوی خورشید کوتلەر، ئەو ئەندامێکی ناوچەیی پارتی لایەنگری کوردە ماوەی ٥ ڕۆژە دیارە نییە و لە تویتر دا بە میلیۆن هەشتەگ لە سەری بڵاو کراوەتەوە و هەر وەها لە تۆڕی کۆمەڵیی دیکەش دا، و کاربەدەستانی تورکییەش لە ماوەی چوار پێنج ڕۆژی ڕابردوو دا هیچیان نەگوتووە لە سەر چارەنووسی وی. پێم خۆشبوو بزانم لەو بارەیەوە دەڵێی چی.

ئاغای کیربی: ئەمن ئەو ڕاپۆرتەم نە دیوە. با بزانین بەڵکوو بتوانین لەو بارەیەوە ئاگادارت کەینەوە. 
تێبینی: پرسیارەکانی لەمەڕ تورکییە ئیلهان تانیر نووچەگەهانی جەمهوورییەت لە واشنگتن هێناویەتە گۆڕێ




چوارشەمە ١٣-ی ژووییەی ٢٠١٦ 
 مارک سی. تونر
 جێگری قسەوێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا
 زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی واشنگتن، دی سی

پرسیار: باشە ، ئەمن دەمەوێ نوختەیەک ڕوون کەمەوە کە -

ئاغای تونر: باشە ، فەرموو

پرسیار: - وا وێدەچێ هێندێک میدیای کورد بە هەڵە باسیان لێوە کرد بێ.

ئاغای تونر: باشە ، فەرموو

پرسیار: و ڕەنگە ئەتۆش بتەوێ ئەو نوختەیە ڕوون بێتەوە ، و دوایە پرسیارێکت لێ دەکەم. ئاغای تونر : باشە. پرسیار: نوختەی ڕوون کردنەوە. ئەو یادداشتی لەیەک تێگەیشتنە کە لە نێوان پێنتاگۆن و حکوومەتی هەرێمیی کوردستان دا ئێمزا کراوە بۆ دانی ٤١٥ میلیۆن دۆڵار یارمەتی بە پێشمەرگە -

 ئاغای تونر : باشە،

 پرسیار: - ئایا ئەو لەیەک تێگەیشتنە بە ڕەزامەندی بەغدا کراوە ، ئایا ئەوە ڕاستە؟

ئاغای تونر: بەڵێ ڕاستە. پرسیار: ئێ ئاغای تونر: بەڵێ ئەوە بە ڕەزایەتی حکوومەت لە بەغدا، بەڕێوە چوو.

پرسیار: باشە. ئەمن پێم وایە ئەوە بۆ هەموو لایەک باشە کە ڕوون بێ چییە.

ئاغای تونر: هەڵبەت وایە.

پرسیار: جا ئێستا پرسیارێکم هەیە.

ئاغای تونر: سپاست دەکەم

پرسیار: باشە. وا وێدەچێ جیاوازییەک هەبێ -

ئاغای تونر: هەڵبەت . فەرموو بەردەوام بە.

 پرسیار: جیاوازییەک هەبێ لە نێوان بۆچوونی وەزاڕەتی بەرگری و وەزاڕەتی کاروباری دەرەوە دا سەبارەت بە پێوەندییەکان لەگەڵ حکوومەتی هەرێمی کوردستان. و ئەو یادداشتی لەیەک تێگەیشتنە ئەو کاتە هاتە گۆڕێ کە وەزیری بەرگری کارتر چەند مانگ لەوە پێش لە بەغدا بوو و لەوێ بە حکوومەتی عەبادی گوت وەزاڕەتی بەرگری خەریکە ئەو یارمەتییانە بدا بە پێشمەرگە بۆ ئەوەی ئەوان بتوانن یارمەتی بکەن لە شەڕ بە دژی داعش دا و لەوێ پرسی ذاخودا بەغدا – داخودا حکوومەتی بەغدا هیچی هەیە بە دژ ئەوە و ئەوان نەیان بوو . یانی ئەوان بۆیان هەبوو دژی ئەوە بن ، بەڵام دژایەتییان دەر نەبڕی، باشە، بەڵام کە کار دەگاتە شتێکی وەک کۆنفڕانسی بەڵێنی یارمەتیدان کە حەوتووی داهاتوو دەبەسترێ بۆ پشتیوانی کردن لە عێڕاق ، بۆچوونی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوە ئەوەیە کە تەشویق بکا – کە ئەوە باش دەبێ و چاک وایە و زۆر شتی بە نەرم و نیان تری دیکە – دەڵێ حکوومەتی عێڕاق تەشویق دەکا نوێنەرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستانیش لەو کۆنفڕانسە دا بن ، و حکوومەتی عێڕاق ئەو کارە ناکا . جا پرسیارەکەی من ئەوەیە : ئایا وا وەبەرچاو نایە کە ئەگەر وەزاڕەتی کاروباری دەرەوە مۆدێلی پێنتاگۆن واتە وەزاڕەتی بەرگری ڕەچاو کا و بە عێڕاق بڵێ: ئێمە دەمانەوێ ئەوە بکەین یان دەمانەوێ ئێوە بیکەن . ئایا چ دژایەتێکتان هەیە. ئەگەر ئاوا بکرێ دەکرێ ئاکامی باشتری هەبێ وانییە؟


 ئا‌غای تونر: باشە، بەر لە هەموو شت، سەبارەت بەو یادداشتی لەیەک تێگەیشتنە کە ئەتۆ ئاماژەت پێ کرد. ، بڕوانە، من داوات لێ دەکەم پرسیار لە هاوکارانم بکەی لە وەزاڕەتی بەرگری بۆ ئەوەی سەبارەت بە ووردە ڕیشاڵی ئەو یارمەتییە عەسکەرییە قسەت بۆ بکەن. جێگری کارای وەزیری بەرگری . ئێلیسا سلۆتکین ئەمن پێم وایە ئەو حەوتوویە چوو بۆ ئەربیل [ هەوڵێر، وەرگێڕ ] بۆ ئەوەی ئەو کارە تەواو بکا. وەک تۆش ئاماژەت پێ کرد ، ئەوە سەبارەت بە یارمەتییەکە بە حکوومەتی هەرێمی کوردستان کە پێشتر ڕاگەیێندرا بوو . و ئەوە ، وەک گوتم بە ڕەزامەندی حکوومەتی بەغدا کرا، کە ڕاستت بوێ ، بەشێک بووە لە پێواژۆی شێلگیری ئێمە بۆ یارمەتی کردن بە حکوومەتی عێڕاق تا دوایی – جا چ بەڕێگای وەزاڕەتی کارو باری دەرەوە یان بەڕێگای وەزاڕەتی بەرگری یەوە- ئەویش ئەوەیە ئێمە کار دەکەین بۆ پشتیوانی لەو هێزە کوردانەی کە مەهارەتێکی مەزن ، و ئازایەتێکی گەورەیان نیشان داوە لە مەیدانی شەڕی دژی داعش دا ، بۆ دەرپەڕاندنی لەو خاک وکەوشەنەی کە لە کۆنتڕۆڵی دا بووە. و وەک باسم کرد ، ئێمە زۆر سەخت کار دەکەین بۆ پشتیوانی کردن لەو حەولانە. بەڵام ئێمە ئەوە لە ژێر ئیشڕاف و لە ژێر کۆنتڕۆڵی حکوومەتی عێڕاق دا دەکەین. و ئێمە سەبارەت بەوە لەگەڵیان دواوین نەک هەر لە گەڵ کوردەکان بەڵکوو لەگەڵ ئەو گرووپانەی دیکەش کە لەعێڕاق شەر دەکەن، چونکە لێرە دا ئامانجی دوایی ئەوەیە – ئەوەی کە ئێمە دەمانەوێ لێرە دا سازی کەین – توانایی و قابیلییەتی حکوومەتی عێڕاقە بۆ دابین کردنی ئەمنییەت بۆ خەڵکی خۆی بە دەستی خۆی. ئەوە ئامانجی سەرەکی بووە. ئێمە بە پێویستی نامانەوێ هەمیشە لەوێ بین بۆ پشتیوانی کردنیان. ئێمە دەمانەوێ توانایی و قابیلییەتی ئەوان ساز بکەین بۆ دابین کردنی ئەمنییەتی خۆیان .
 ئێستا، ئەتۆ ئاماژەت کرد بە کۆنفڕانسی باربوو دەران – یان کۆنفڕانسی بەڵێنی دان، با بێمە سەر ئەو خاڵە. هەڵبەت ، ئەو کۆنفڕانسە دەرفەتێکە بۆ ئێمە کە یارمەتی مرۆڤی زیاتر بکەین و هەر وەها یارمەتی جێگیر کردنی حکوومەت لە عێڕاق، کە ئەوە کوردەکانیش وەبەر دەگرێ. ئەوە بەشێکێتی، و ئەمن نامەوێ لەو ڕووەوە هیچ جۆرە ئاڵۆزییەک هەبێ ، بەڵام ئەوە بە ڕێگای حکوومەتی عێڕاق ڕا دەکرێ – دیسان وەک گوتم ئەو یارمەتییە لە ژێڕ ئیشڕاف و کۆنتڕۆڵی حکوومەتی عێڕاق دا دەبێ.
  بەڵام بە سەرداگیراوی گوتنی ئەوەی کە ئێمە بە جۆرەیەک شانی وەبەر نادەین یان ڕاستەوخۆ کار ناکەین لەگەڵ کوردەکان تا ئەو ڕادەیەی کە دەلوێ، و گوێ نادەینە نیگەرانییەکانیان ، و باسی نیگەڕانییەکانیان لەگەڵ ناکەین ئەوە وانییە ، مەبەستم ئەوەیە بڵێم بڕوانە – کاربەدستانی پایەبەرزی ئەمریکایی زۆر جار سەفەریان کردووە بۆ حکوومەتی هەرێمی کوردستان مەبەستم بۆ کوردستان ە ،  لەوانە برێت مەکگورک زۆر جار سەفەری کردووە ، بۆ هەر سەفەرێکی کە ئەوان بۆ هەرێم یان کرد بێ سەری کوردستانیشیان داوە ، و ئێمە لە سەر ئەوە بەردەوام دەبین. ئەتۆ  ئاماژە دەکەی بە تێکنیکی جیاوازی وەزاڕەتی بەرگری – بڕوانە ئەمن لێرە دا باسی ئەوە ناکەم کە گشت ئەوانە چۆن هەڵدەسووڕێن. گشت ئەوەی لەو بارەیەوە بیڵێم ئەوەیە  وەزاڕەتی بەرگری ، وەزاڕەتی کارو باری دەرەوە ، هەمان تیم، و هەمان حکوومەتن. ئێمە گشتمان بەیەکەوە کار دەکەین.، بەیەکەوە بەستراوینەتەوە، بۆ ئەوەی ئەو پشتیوانییە بکەین کە هەست دەکەین پێویستە بۆ ئەوەی حکوومەتی عێڕاق ، گەلی عێڕاق ئەو ئەمنییەتەیان هەبێ کە پێویستییان پێی هەیە. 

پرسیار: باشە، ئەمن دەزانم بریتانیاییەکان لە سەر ئەوە زۆر پێداگریان کرد کاتێک کۆنفڕانسێکی هاو شێوەیان ڕێک خست و کارێکی ئەوتۆیان کرد حکوومەتی عێڕاق نوێنەرانی حکوومەتی هەرێمی کوردستانیش لەگەڵ دەستەی نوێنەرایەتییەکەی خۆی بخا. تەنێ وا وێدەچێ وەزاڕەتی کارو باری دەرەوە هەر عێڕاق تەشویق دەکا بۆ ئەوە بەڵام ئەگەر پێکێشی لە سەر ئەو داوایە بکا ، ئەو دەمی لەوانەیە عێڕاقییەکان مل بدەن.

ئاغای تونر: بڕوانە، مەبەستم ئەوەیە بڵێم – ئەوەی کە بانگ کراوە یان شێوەی بانگ کردنەکە بۆ بەشداری لە کۆنفڕانسەکە دا چۆنە – ئەوە بەشێکە لە ئەرکی گرووپێکی کاری ئیتیلاف – ئەوە ئەوانن کە خەڵک بانگ دەکەن. جا بۆیە من داوات لێ دەکەم پێوەندییان پێوە بکەی و بە ووردی بزانی کە کێ بانگ دەکەن و هۆ سۆنگەی بڕیارەکەیان چییە.
 تێبینی : ئەو پرسیارانە لە لایەن یای لۆری میلرۆی کە ڕۆژنامەنووسێکی بە ئەزموونی ئەمریکایی یە هاتوونە گۆڕێ