Thursday, April 30, 2009

سێمینارێک له‌ مه‌ڕ پرسی کورد له‌ ترکییه‌ له‌ پارڵمانی ئوڕووپا



سێمینارێک له‌مه‌ر پرسی کورد له‌ ترکییه‌ له‌ پارلمانی ئوڕووپا

ئێواره‌ی ڕۆژی چوارشه‌مۆ 29ی ئاوریلی 2009، سێمینارێک له‌ سه‌ر " بارودۆخی مافی مرۆێی کۆردان، ئاشتییه‌کی مانا و پێشوه‌چوونی دێمۆکڕاتیک" به‌ پێی بانگه‌واز و لێگێڕانه‌وه‌ی گرووپی یه‌کێتی چه‌پ له‌ پارلمانی ئوڕووپا له‌ بینای سه‌ره‌کی ئه‌و پارلمانه‌ له‌ برووکسێل به‌ڕێوه‌چوو.
میواندار‌ و به‌ڕێوه‌به‌ی ئه‌و سێمیناره‌ جێنس هۆڵم ئه‌ندامی پارڵمانی ئووڕووپا له‌ پارتی چه‌پی سوێد بوو.
له‌و سێمیناره‌ دا یای ئامینه‌ کاکه‌باوه‌، یه‌ک له‌ نوێنه‌رانی پارتیی چه‌پ (V)له‌ پارلمانی سوید، سه‌باره‌ت به‌ هه‌ڵبژاردنه‌کانی ئه‌و دواییانه‌ی شاره‌دارییه‌کان له‌ ترکییه‌ و سه‌رکه‌وتنی پارتی کۆمه‌ڵه‌ی دێمۆکڕاتی DTP ، و چاوه‌دێری نێردراوانی پارتییه‌کان سه‌باره‌ت به‌و هه‌ڵبژاردنه‌ و ئه‌و هێرشه‌ به‌ربڵاوه‌ی که‌ به‌ دوای هه‌ڵبژاردندا ده‌کرێته‌ سه‌ر DTP قسه‌ی کرد. یای فه‌له‌کناس ئوجا، نوێنه‌ری پارتی سۆسیالیستی دێمۆکراتیکی ئاڵمان له‌ پارلمانی ئوڕووپا سه‌باره‌ت به‌ دوایین ڕاپۆرتی کۆمیسیۆنی ئوڕووپا له‌مه‌ڕ پێڤاژۆی ئه‌ندامه‌تی ترکییه‌ له‌و یه‌کێتییه‌ دا دوا. یای ڕاشێل بێرنوو جێگری به‌ڕێوه‌به‌ری ڕێکخراوی پڕۆژه‌ی مافی مرۆیی کورد له‌ ئینگلیستان و وه‌یلز سه‌باره‌ت به‌ پێڤاژۆی ئه‌ندامه‌تی ترکییه‌ و پێویستی گۆڕان قسه‌ی کرد و یای ڕه‌یحان یاڵچینداغ پارێزه‌ری به‌نێوبانگی مافی مرۆ له‌ ترکییه‌ و له‌ چالاکانی کۆمه‌ڵه‌ی مافی مرۆ که‌ له‌ ترکییه‌وه‌ له‌و سێمیناره‌دا به‌شداری کردبوو له‌ مه‌ڕ پرسی کورد و بارودۆخی ژنان و منداڵان به‌ تایبه‌تی له‌ هه‌رێمی کوردستانی ترکییه و پێشێلکاری مافه‌کانیان‌ قسه‌ی کرد. له‌و سێمیناره‌دا چه‌ند به‌رئه‌ندامی به‌ ڕه‌گه‌ز کوردی پارتی چه‌پی سوێد بۆ به‌شداری له‌ هه‌ڵبژاردنه‌کانی نوێنه‌رانی پارلمانی ئوڕووپا له‌و وڵاته‌ش بیرو بۆچوونی خۆیان هێنایه‌ گۆڕێ. ژماره‌یه‌ک له‌ ئه‌ندامانی پارلمانی ئوڕووپا و که‌سایه‌تی ئاکادێمێکی بێلژیکی و که‌سایه‌تی کورد و له‌وانه‌ نوێنه‌ری حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان له‌ پارلمانی ئوڕووپا له‌و سێمیناره‌ دا ئاماده‌ بوون. سێمینار پاش پرس و وڵام و لێکدانه‌وه‌ی ئه‌و باسانه‌ی له‌ لایه‌ن سێمینارده‌رانه‌وه‌ پێشکێش کران دوای دووسه‌عات و نێو کۆتایی هات.
حه‌سه‌نی قازی

به‌شێک له‌ وته‌ی یای ئامینه‌کاکه‌باوه‌ نوێنه‌ری پارتی چه‌پ له‌ پارلمانی سوێد

رێز نه‌گرتنی ترکییه‌ له‌ مافی مرۆیی کورده‌کان. رێزنه‌گرتنی ترکییه‌ له‌ مافی سیاسی، ئابووری، زمانی و کولتووری کورده‌کان یه‌ک له‌ ئاسته‌نگه‌ کان بووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و وڵاته‌ نه‌توانێ په‌یوه‌ست به‌‌ یه‌کێتی ئوڕووپا ببێ و بێته‌ ناوی.

ترکییه‌ ناڕاسته‌وخۆ حه‌ولی داوه‌ یه‌کێتی ئوڕووپا پێمل بکا ‌ ئه‌و گیروگرفتانه‌ له‌ چوارچێوه‌ی رێفۆرمی قانوونی دا جێ به‌ جێ ده‌کرێن ‌ رێگه‌ ده‌دا به‌ کورده‌کان به‌ زمانی خۆیان بڵاو بکه‌نه‌وه‌ و زمانی خۆیان له‌ مێدیای گشتی دا به‌کار بهێنن و ته‌نانه‌ت به‌شێوه‌ی تایبه‌تی خوێندنی زمانی کوردیش ده‌توانێ به‌ڕێوه‌بچێ. ئه‌و هه‌نگاوانه‌ جگه‌ له‌ گۆڕانی ڕواڵه‌تی نه‌بێ زیاتر نین ، و گه‌لی کورد، زمانی کوردی و کولتووری کوردی هێشتاش له‌ ژێر چه‌وسانه‌وه‌ و زۆرداری دا ده‌ژین. وا وێده‌چێ‌‌ ترکییه‌ هێشتا ئاماده‌ نییه‌ ئه‌و مافانه‌ی ‌ له‌لایه‌ن کۆنسه‌ی ئوڕووپاوه‌ ته‌ئیید کراون، و له‌‌ په‌یماننامه‌ی پاراستنی که‌مایه‌تییه‌ نه‌ته‌وه‌ییه‌کان و ده‌ستووری ئوڕووپا دا گونجێندراون سه‌باره‌ت به‌ زمانی هه‌رێمی و زمانی که‌مایه‌تی گارانتی بکا و ددانیان پێدابهێنێ.
ترکییه‌ ئێستا وڵاتێکی به‌ر ئه‌ندامه‌ته‌ییه‌ له‌ یه‌کێتی ئوڕووپا دا و هه‌تا ئێستاش ئه‌و پێوانه‌ سیاسییانه‌ی پێک نه‌هێناوه‌ که‌ کۆنسه‌ی ئوڕووپا له‌ ساڵی 1993 ( پێوانه‌کانی کۆپێنهاگ) بۆ به‌ ئه‌ندام وه‌رگیران به‌ مه‌رجی داناون، واته‌: " مافی مرۆ و ڕێزگرتن له‌ که‌مایه‌تییه‌کان و پارێزگاری لێکردنیان". له‌ ڕاستییدا ترکییه‌ هێشتا وه‌ک
" که‌مایه‌تی" یه‌ک ئیعترافی به‌ کورده‌کان نه‌کردووه‌. هه‌تا ئێستاش به‌کارهێنان و به‌نێوکردنی وه‌ک "کورد"،
" زمانی کوردی" و " کوردستان" به‌ سووچ داده‌ندرێ.
له‌م کۆبوونه‌وه‌یه‌ دا ئێمه‌ بارودۆخی ڕاسته‌قینه‌ و ستاتوسی گه‌لی کورد له‌ ترکییه‌ تا و توێ ده‌که‌ین. له‌ئه‌و هه‌نگاوانه‌ ده‌دوێین که‌ تاکوو ئێستا به‌ره‌و پێشه‌وه‌ هه‌ڵهێندراونه‌ته‌وه‌ ‌ و ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی که‌ پێویسته‌ ترکییه‌ هه‌ڵیان بهێنێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و شه‌رتانه‌ جێ به‌ جێ بکا که‌ بۆ ئه‌ندامه‌تی پێویستن

له‌ ماوه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌ ناوچه‌ییه‌کانی ئه‌و دواییانه دا‌ و به‌ دوای سه‌رکه‌وتنی پارتی کۆمه‌ڵه‌ی دێمۆکراتی ( DTP ( له‌ به‌شه‌ کوردییه‌کانی وڵات دا، ڕێژیمی ترکییه‌ و ده‌زگای ده‌سته‌ڵادارییه‌که‌ی له‌ دژی کورده‌کان و ده‌ته‌په‌ و ئه‌وسیاسه‌تمه‌دارانه‌ی به‌ڕێگه‌ی دێمۆکڕاتیک دا هه‌ڵبژێردراون توندتر بووه‌ و زه‌بروزه‌نگی له‌ ئاست نوواندوون.

چاوه‌دێری به‌ سه‌ر هه‌ڵبژاردنه‌کانی 29ی مارس له‌ ترکییه‌

به‌پێی بانگهێشتنی پارتی کۆمه‌ڵه‌ی دێمۆکراتی ( DTP ) ئێمه‌ وه‌کوو چاوه‌دێری هه‌ڵبژاردنه‌ ناوچه‌ییه‌کانی ترکییه‌ له‌ دوایین یه‌کشه‌مۆی مانگی مارس دا به‌شداریمان کرد. ده‌ته‌په‌ پارتی هه‌ره‌ گه‌وره‌یه‌ که‌ له‌پێناو وه‌دیهاتن و به‌ ڕه‌سمی ناسینی هه‌موو مافه‌کانی کورده‌کان له‌ ترکییه‌ کار ده‌کا.

ئێمه‌ گرووپێکی 7 که‌سی پارتی چه‌پVänsterpartiet بووین که‌ سه‌رمان له‌ شوێنی جۆربه‌جۆری کوردستانی ترکییه‌ دا له‌ ماوه‌ی هه‌ڵبژاردن دا. سه‌باره‌ت به‌و سه‌ردانه‌ و چاوه‌دێرییه‌کانمان چه‌ندین ڕاپۆرت بڵاو ده‌که‌ینه‌وه‌.
ئه‌گه‌ر دیمه‌نی ئه‌و شوێنانه‌ی هه‌ڵبژاردن که‌ ئێمه‌ سه‌رمان لێدان به‌گشتی باس بکه‌ین ده‌کرێ بڵێین هه‌ڵبژاردنه‌که‌ تاڕاده‌یه‌کی زۆر به‌وجۆره‌ی پلانی بۆ داندرابوو به‌ڕێوه‌چوو. له‌ هێندێک شوێن له‌‌ ده‌ره‌وه‌ی شوێنی هه‌ڵبژاردن و جار جار له‌ ناو شو‌ێنی هه‌ڵبژاردنه‌که‌ پۆلیسی لێ بوون که‌ ده‌گوترا " بۆ پاراستنی هێمنی" له‌وێده‌رنێ شتێکی که‌ له‌ سوێد و له‌ یه‌کێتی ئوڕووپا دا هه‌ر به‌ زه‌ینیشدا ڕانابرێ.
ئێمه‌ بینیمان که‌ جارجار ده‌نگوه‌رگره‌کان ڕێز له‌ نهێنی بوونی ده‌نگدان و هه‌ڵبژاردن ناگرن ئه‌وکاته‌ی که‌ که‌سانی نه‌خوێنده‌وار ده‌نگیان ده‌دا. له‌ یه‌کێک له‌ شوێنه‌کانی هه‌ڵبژاردندا چاوه‌دێڕێکی هه‌ڵبژاردنی سه‌ر به‌ ده‌ته‌په‌ له‌ به‌ر هۆی جێگه‌ی مشتومڕ له‌ شوێنی هه‌ڵبژاردن کرابووه‌ ده‌ره‌وه‌. له‌و ئاخر شوێنی هه‌ڵبژاردنه‌ی که‌ ئێمه‌ سه‌رمان لێدا، له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌بوو‌ ده‌نگدان به‌ پێی کاتی ناوچه‌یی سه‌عات 17.00 کۆتایی پێ بێ، ده‌رکه‌وت که‌ خه‌ڵکێکی زۆر هێشتا نه‌یانتوانیوه‌ ده‌نگ بده‌ن و به‌رپرسی شوێنی هه‌ڵبژاردنه‌که‌ ڕێگه‌ی دا به‌ چه‌ند که‌سێک بێنه‌ ژووره‌وه‌، و دوایه‌ ده‌رگای شوێنی هه‌ڵبژاردنی داخست ئه‌گه‌رچی هێشتاش خه‌ڵکێکی زۆر له‌ ده‌ره‌وه‌ی شوێنه‌که‌ چاوه‌ڕوانی هاتنه‌ ژووره‌وه‌یان ده‌کرد. که‌شوهه‌وایه‌کی ناخۆش باڵی به سه‌ر‌ شوێنه‌که‌ دا کێشابوو له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی نزیکه‌ی 30 پۆلیس له‌ ناو شوێنی هه‌ڵبژاردن دا بوون.
له‌ ڕۆژی هه‌ڵبژاردندا ڕاپۆرتی ته‌قه‌ کردن و کووژرانمان پێگه‌یشت. له‌ شاری ماردین پۆلیس داوای کارتی پێناسه‌ و ئه‌وراقی هاوکارانی ئێمه‌یان کردبوو و ئه‌وان چه‌ند سه‌عات چاوه‌ڕێ ببوون بۆ ئه‌وه‌ی پێناسه‌و ئه‌وراقه‌ کانیان بدرێته‌وه‌.

سه‌رکه‌وتنی ده‌ته‌په‌ له‌ هه‌ڵبژاردنی شاره‌دارییه‌کانی ترکییه‌ دا ڕووداوێکی مێژوویی بوو. ئه‌و پارتییه‌ له‌نزیک له‌ سه‌د شاره‌داری دا ده‌سته‌ڵاتی به‌ده‌سته‌وه‌ گرت، و هێزی خۆی له‌ چاو هه‌ڵبژادنی پێنج ساڵ له‌مه‌و پێش دووقات زیاد کرد. ده‌ته‌په‌ له‌ 8 شاری گه‌وره‌ی گرینگی کورد هه‌ڵبژاردنی برده‌وه‌، له‌و شوێنانه‌ی که‌ پارتی داد و گه‌شه‌پێدان
AKP مرخێکی زۆری لێ خۆش کردبوون که‌ بیان باته‌وه‌. ده‌ته‌په‌ شاره‌دارێتی دیاربه‌کر، باتمان، وان، سێرت، حه‌کاری، ئیغدر، شرناک و ده‌رسیمی بۆ خۆی مسۆگه‌ر کرد. ژماره‌ی شاره‌دارانی ژن له‌ 9 ژنه‌وه‌ بوو به‌ 14 ( به‌ به‌راوه‌رد کردنی له‌ گه‌ڵ ئاکاپێ که‌ هه‌ر 2 شاره‌داری ژنی هه‌یه‌)و واوێده‌چێ ئه‌و ڕێژه‌یه‌ی % 40 بۆ ژنان که‌ دوای هه‌ڵبژاردنه‌ شاره‌دارییه‌کانی پێشوو بڕیاری له‌ سه‌ر درابوو له‌ هه‌موو شوێنێک ڕه‌چاو کراوه‌.
ئاکاپێ ته‌نێ دووشاره‌داری ژنی هه‌یه‌ و له‌هیچ پارتییه‌کی دیکه‌ی ترک دا ڕێژه‌یه‌کی تایبه‌تی بۆ‌ ژنان دانه‌ندراوه‌.
له‌کوردستانی ترکییه‌ ڕێژه‌ی نه‌خوێنده‌واری له‌ ناو ژنان دا 80-70 له‌ سه‌ده‌، بیکاری ده‌گاته‌ 70 له‌ سه‌د، وێده‌چێ ڕێژه‌ی ژنان له‌ سه‌ره‌وه‌تر بێ. سه‌ره‌ڕای هه‌لومه‌رجی دژوار هه‌ڵکه‌وتی ژنان به‌ره‌وژوورتر چووه‌.

عه‌لی شیمشه‌ک، سه‌رۆکی هه‌رێمی دیاربه‌کری ده‌ته‌په‌، پێی وایه‌ ده‌ست‌که‌وتی گه‌وره‌ی ده‌ته‌په‌ له‌ هه‌ڵبژاردن دا مانای ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ ده‌بێ داوخوازی کورده‌کان به‌ جیدی بگرێ. خه‌ڵک به‌ ئاشکرایی سه‌لماندوویانه‌ که‌ ده‌ته‌په‌ هێزێکی جه‌ماوه‌رییه‌ که‌ ناکرێ نکۆڵی لێبکرێ. داوخوازه‌کانی ده‌ته‌په‌ له‌ گه‌ڵ شتی دی دا بریتییه‌ له‌وه‌ی کورده‌کان مافی قانوونی خۆیان بدرێتێ، ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ ده‌بێ مشوور له‌ سه‌ر بناخه‌ و پێشخان، کار و ئامووزشت له‌ به‌شه‌ کورده‌کانی وڵات دا بخوا، ئه‌وناوچانه‌ی که‌ هه‌ژارترین ناوچه‌کانن له‌ ترکییه‌.

به‌ کورتی

29ی مارس له‌ ترکییه‌ هه‌ڵبژاردن کرا. ئاواتێکی زۆر به‌ به‌ڕێوه‌چوونی هه‌ڵبژاردن له‌ هه‌رێمه‌ کوردییه‌کان به‌سترابوو.
له‌م بارودۆخه‌ سیاسییه‌ی که‌ ئێستا له‌ گۆڕێدایه‌، ئه‌وه‌ی ڕووده‌دا ده‌کرێ به‌ شه‌ڕێکی ڕه‌وانی بزاندرێ بۆ چاوترسێن کردن و ڕه‌واندنه‌وه‌ی خه‌ڵک له‌ هه‌ڵبژاردنان. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هه‌ڵبژاردن به‌ئارامی به‌ڕێوه‌چوو و سه‌ره‌ڕای هێزی خۆ ڕانانی ده‌سته‌ڵاتداران هه‌ڵبژاردن ده‌ستکه‌وتێک بوو بۆ پارتی کۆمه‌ڵه‌ی دێمۆکراتی. کاربه‌ده‌ستانی ترک له‌ هه‌مبه‌ر ئاکامی ئه‌و هه‌ڵبژاردنه‌ دا زۆر زوو کاردانه‌وه‌یان نیشان دا. له‌ جیاتی ئه‌وه‌ی ‌ ئاکامی هه‌ڵبژاردن قه‌بووڵ بکه‌ن، هه‌ر دووحه‌وتوو له‌ دوای هه‌ڵبژاردن 80 ئه‌ندامی سه‌ره‌کی ده‌ته‌په‌یان گرت و به‌ تاوان و ئه‌نگێزه‌ی ساخته‌ی حقووقی یان به‌ پشتیوانی قانوونێکی ناڕه‌وا که‌ ده‌توانێ هه‌موو جۆره‌ ده‌ربڕینێکی دژبه‌ر له‌ لایه‌نی کوردانه‌وه‌‌ به‌ " تێڕۆریزم" یان " هاوکاری له‌گه‌ڵ په‌که‌که‌" دابنێ. له‌ ئوڕووپا ئێمه‌ هیوا داربووین ئه‌و گۆڕانانه‌ی که‌ به‌ڕاستیش له‌ قانوونی ترکییه‌ دا کراون، به‌ جێیه‌ک بگه‌ن و ئاکامی به‌رچاو و کۆنکرێتیان هه‌بێ. به‌ڵام وادیاره‌ یان ئه‌و گۆڕانانه‌ی له‌ قانوونه‌کاندا کراون به‌س نین یان ئه‌وه‌ی کاربه‌ده‌ستان خۆیان له‌ گه‌ڵ ئه‌و قانوونانه‌ ناگونجێنن. له‌ پڕاتیک دا گرینگ نییه‌ که‌ ئه‌مه‌ کێهه‌یانه‌. ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ هێشتاش له‌ سه‌ر بنه‌مای ئێتنیکی ئینسانان هه‌ڵ ده‌ئاوێرێ و فه‌رق و جیاوازییان له‌گه‌ڵ ده‌کا و له‌ مافه‌ دێمۆکڕاتیکه‌کانی خۆیانیان بێبه‌ش ده‌کا. زۆر لایه‌ن ئاواتی خۆیان ده‌ربڕیوه‌ ‌ ترکییه‌ وه‌ک ئه‌ندامی یه‌کێتی ئوڕووپا ببینن، به‌ڵام ئه‌و ڕه‌فتاره‌ی ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ له‌ خۆیه‌وه‌ی نیشان ده‌دا له‌ وڵاتێک ناوه‌شێته‌وه‌ که‌ کاندیدای ئه‌ندامه‌تی بێ له‌ یه‌کێتی ئوڕووپا دا.

Saturday, April 25, 2009

میخاییل باختین سه‌ودای وتووێژ، پێکه‌نین و ئازادی




ده‌کری ئه‌م کتێبه‌ به‌نرخه‌، له‌م نێونیشانه‌ی خواره‌وه‌ دا له‌ سه‌ر تۆڕی نێونه‌ته‌وه‌یی بخوێننه‌وه

Friday, April 24, 2009

دهۆک داوا ده‌کات قوتابیان به‌ کرمانجی بخوێنن


.........نامه‌یه‌کا ڤه‌کری


نامه‌یه‌کا ڤه‌کری بۆ…

سه‌رۆکاتیا هه‌رێما کوردستانێ زۆر به‌رێز…
سه‌رۆکاتیا په‌رله‌مانێ کوردستانێ زۆر به‌رێز…
سه‌رۆکاتیا ئه‌نجومه‌نێ وه‌زیرێن حکوومه‌تا هه‌رێما کوردستانێ زۆر به‌رێز…
حه‌می لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار…

بابه‌ت/ داخوازی

ئه‌ڤرۆ پرۆسه‌سا په‌روه‌رده‌ ئوو فێرکرنێ ل پارێزگه‌ها دهۆکێ ئوو ده‌ڤه‌رێن کوردی یێن نوو ئازادبوویی ژ پارێزگه‌ها مووسلێ د ئارێشه‌یه‌کا گه‌له‌ک گران دا ده‌رباس دبیت ئوو رێژه‌یا سه‌رکه‌فتنێ ب ئاوایه‌کێ ترسناک نزم بوویه‌، هه‌ر بۆ نموونه‌ رێژه‌یا سه‌رکه‌فتنێ پار ل شه‌شێ ئاماده‌یی پشکا زانستی %14 ئوو پشکا ئه‌ده‌بی %18 بوو. حه‌ر هه‌می لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ژی ب ڤێ پرۆسه‌سێ سه‌ده‌مێ سه‌ره‌کی دزڤریننه‌ سیاسه‌تا نه‌راستا زمانێ خواندنێ هه‌ر ژ دامه‌زراندنا ده‌وله‌تا عیراقێ ئوو هه‌تا ئه‌ڤرۆ.

ئه‌م هه‌می دزانین کۆ نه‌ته‌وه‌یا کورد چ جاران تاکه‌ زمانێ ستاندارد نه‌بوویه‌ کۆ هه‌می کوردان ل هه‌می پارچێن کوردستانێ ب کار ئینابیت به‌لکو کورمانجیا ژۆری ئوو کورمانجیا ژێری مل ب ملێ هه‌ڤ به‌رێ ژی ئوو نوکه‌ بووینه‌ زمانێن ئه‌ده‌بیات، راگه‌هاندن، په‌روه‌رده‌ ئوو کاروبارێن فه‌رمی ب پله‌یێن جودا، جودا کۆ گرێدایی ره‌وش ئوو کاودانێت سیاسی بووینه.

خواندن ب زمانێ کوردی ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ داخوازیه‌کا ره‌وا یا خه‌لکێ مه‌ بوویه‌ هه‌ر ژ سه‌رده‌مێ شۆره‌شگێرێ مه‌زن شێخ ئه‌بدولسه‌لامێ بارزانی ئوو هه‌تا ئه‌ڤرۆ. ل ده‌سپتێکا سالێن سیهێ په‌رله‌مه‌نتارێن کورد، ئه‌ڤ داخوازیه‌ وه‌کی پرۆژه‌ دایه‌ په‌رله‌مانێ عیراقێ یێ وی سه‌رده‌می ئوو داخوازا وان ل سالا (1931)ێ هاته‌ په‌ژراندن ئوو ئه‌ڤ مافه‌ دایه‌ خه‌لکێ مه‌ ب قانوونا زمانێن ناڤخۆیی ژماره‌ (74) کۆ ل رۆژنامه‌یا فه‌رمی “ئه‌لوه‌قا” ژماره‌ 989 ل رێکه‌فتی 1/6 1931 هاتیه‌ به‌لاڤ کرن. لێ ب ته‌ده‌خولا ده‌وله‌تا ترکیایێ ئوو نه‌جددیه‌تا حکوومه‌تا عیراقێ یا وی سه‌رده‌می ئه‌ڤ قانوونه‌ ب جه نه‌هاتیه‌ ئوو ده‌ڤه‌رێن کوردی یێن پارێزگه‌ها مووسلێ بێ پار بووینه‌ ژ مافێ خواندنێ ب زمانێ خۆ.

پشتی سه‌رهلدانا پیرۆزا گه‌لێ مه‌ ل سالا 199-ێ ئوو پێکهاتنا په‌رله‌مان ئوو حکوومه‌تا هه‌رێمێ ل سالا 1992-یێ ئه‌ڤ داخوازیه‌ نوو بوو ڤه‌ ئوو شه‌ش سالان ڤه‌کێشا تا رێ هاتیه‌ دان کۆ خه‌لکێ مه‌ ب زمانێ خو بخوینن، لێ ته‌نێ چار سالان کۆ ئه‌ڤه‌ ب خو ژی بریاره‌کا سه‌یر بوو لێ هاته‌ په‌یره‌و کرن. پشتی قوتابیان چار سال ب دوماهی ئیناین که‌تنه‌ به‌ر ئارێشه‌یه‌کا مه‌زن ئه‌و ژی گوهه‌رینا زمانێ خواندنێ بوو ئوو ژ به‌ر هندێ وه‌زاره‌تا په‌روه‌ردێ ئوو ب هه‌ڤکاری د گه‌ل کۆری زانیاری کورد پێشنیار کر کۆ قوتابی به‌رده‌وام بن ب خواندنێ ب زمانێ چار سالێن بۆری ئوو سه‌رۆکاتیا ئه‌نجومه‌نێ وه‌زیران بریار دا کۆ پۆلا پێنجێ ئوو شه‌شێ ژی ب کورمانجی بیت ئوو د ئه‌نجام دا رێژه‌یا سه‌رکه‌فتنێ ل پۆلا شه‌شێ سه‌ره‌تایی ژ % 31 بلند بوو بۆ % 66 ئانکو دو جار ژ به‌رێ پتر لێهات. لێ پشتی ئه‌و قوتابی چووینه‌ قوناخا ناڤنجی راستی ئارێشه‌یه‌کا گه‌له‌ک مه‌زن بوون ئوو ئاستێ خواندنێ گه‌له‌ک نزم بوو.

ل هه‌مبه‌ر ڤێ ره‌وشا گران وه‌زاره‌تا په‌روه‌ردێ بریاره‌کا دی دا کۆ قوتابی هه‌ر ژ پۆلا دووێ سه‌ره‌تایی ئوو ل هه‌ر دو پارێزگه‌هێن دهۆکێ ئوو هه‌ولێرێ ب هه‌ر دو زاراڤه‌یان بخوینن ئوو ڤێ بریارێ ژی ره‌وش باشتر لێنه‌کر لێ دیسا به‌رده‌وام بوو. پشتی ئێکگرتنا هه‌ر دو ئیداره‌یان ئه‌ڤ ره‌وشه‌ هاته‌ گوهۆرین ئوو دیسا بریار هاته‌ دان کۆ قوتابیێن پارێزگه‌ها دهۆکێ هه‌می قوناخا سه‌ره‌تایی ب کورمانجی بخوینن. نوکه‌ ئه‌و قوتابی ل پۆلا شه‌شێ نه‌ ئوو د شه‌ش سالێن بۆری دا ته‌نێ ب کورمانجی خواندنه‌ ئوو ساله‌کا دی دێ هه‌می خواندن بیته‌ ب کورمانجیا ژێری (سۆرانی) ئوو دێ راستی ئاریشه‌یه‌کا گه‌له‌کا گران بن ژ به‌ر کۆ نه‌ مامۆستا کۆ هه‌ژمارا وان نێزیکی (21 500) مامۆستایانه‌ ئوو نه‌ قوتابی ژی کۆ هه‌ژمارا وان نێزیکی (000 366) قوتابیانه‌ ڤی زاراڤه‌یی ب درستی دزانن ئوو دێ تووشی شکه‌ستنه‌کا مه‌زن بن.

ئه‌م دزانین کۆ قوناخا سه‌ره‌تایی د سالا پار دا ژ شه‌ش سالان بوو نه‌ه سال ئوو ئه‌ڤه‌ ژی دڤیا ب شێوه‌یه‌کێ ئۆتۆماتیکی کورمانجی ل سالێن (7، 8، 9) ژی بێته‌ خواندن ئوو ژ بۆ ڤێ مه‌به‌ستێ په‌روه‌رده‌یا گشتی ئوو ل دویڤ داخوازا هه‌می لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار داخواز ژ وه‌زاره‌تا په‌روه‌ردێ کر، لێ ژ به‌ر کۆ وه‌زیرێ په‌روه‌ردێ رایه‌کا پێشوه‌خت دژی ڤێ داخوازێ هه‌یه‌ ئوو ب ئاشکرایی د ناڤگینێن مه‌دیایێ دا راگه‌هاندیه‌ ب بهانه‌یێن جودا، جودا ل دژ ده‌رکه‌فتی یه‌ ئوو ئه‌ڤ داخوازه‌ ره‌د کریه. هه‌ر ژ به‌ر ڤی هه‌لوێستێ نه‌‌رێنی ئوو نه‌هاریکار، په‌روه‌رده‌یا دهۆکێ نه‌چار بوو داخوازا خو پێشکێشی ئه‌نجومه‌نا پارێزگه‌ها دهۆکێ بکه‌ت ئوو ئه‌نجومه‌نی ئه‌ڤ داخوازیه‌ ب بریارا ژماره‌ (28) ل رێکه‌فتا (3/4/ 2009) په‌سه‌ند کریه.

لێ دابینکرنا پرۆگرامێن خواندنێ ئه‌رکێ وه‌رزاره‌تا په‌روه‌رده‌یێ یه‌ ئوو ژ به‌ر کۆ ئه‌و ل دژن ئه‌ڤ بریاره‌‌ ناهێتنه‌ جێبه‌جێ کرن، ژ به‌ر هندێ خه‌لکێ مه‌ داخواز دکه‌ت کۆ وه‌زاره‌تا په‌روه‌ردێ هه‌لویستێ خو یێ نه‌ئه‌‌رێنی بگوهۆرت ئوو ب ئه‌رکێ خو رابت.

ئه‌م گه‌له‌ک ب تشته‌کێ سه‌یر دزانین کۆ ئه‌و داخوازا خه‌لکێ مه‌ یا کۆ ل سالا (1931)ێ ژ لایێ په‌رله‌مانێ عیراقێ ڤه‌ هاتیه‌ په‌سه‌ند کرن ئوو ترکیا نه‌هێلایی بێته‌ جێبه‌جێ کرن، وه‌زاره‌تا په‌روه‌رده‌یا هه‌رێما کوردستانێ هه‌مان هه‌لوێستی وه‌رگریت.

ئه‌م ئه‌ڤ لایه‌نێن ل ژێر ئیمزا کری داخواز دکه‌ین خواندن ل هه‌می قوناخێن خواندنێ ببیته‌ کورمانجی ئوو کورمانجیا ژێری ژی (سۆرانی) وه‌کی مادده‌یه‌کێ سه‌ره‌کی هه‌ر ژ چارێ سه‌ره‌تایی ئوو هه‌تا دویماهیێ بێته‌ خواندن ئوو ئه‌م ژ دل پشته‌ڤانێن کۆ هه‌ر که‌سه‌ک ل ده‌ڤه‌را مه‌ هه‌ر دو زاراڤه‌یێن کوردی ب درستی بزانیت ئوو دێ گه‌له‌کێ باش بیت کۆ کورمانجی ژی وه‌کی ماده‌ه‌یه‌کی ل پارێزگه‌هێن هه‌ولێر ئوو سلێمانیێ ئوو جهێن دی ژی بێته‌ خواندن ل دویڤ شیان ئوو حه‌زا وان.

ل دویماهیێ ژی زمانێ کوردی ب هه‌می زاراڤ ئوو ده‌ڤۆکێن خو ڤه‌ زمانێ مه‌ یه‌ ئوو ئه‌م شانازیێ پێ دکه‌ین ژ به‌ر کۆ وی پتر ژ چیایێن مه‌ هه‌بوونا مه‌ پاراستیه‌ ئوو دێ پارێزیت لێ تا کۆ زمانه‌کێ ئێکگرتی یان نه‌ته‌وه‌یی درست ببیت دڤیا رێ ل هیچ زاراڤه‌کێ زمانێ مه‌ نه‌هێته‌ گرتن ئوو هیچ زاراڤه‌یه‌ک ژی نه‌هێته‌ سه‌پاندن ژ به‌ر کۆ بریاره‌کا وه‌ها ژ بلی کۆ بریاره‌کا نه‌دیموکراتی یه‌ دێ ئاکامێن گه‌له‌ک نه‌‌رێنی هه‌بن.

دگه‌ل رێزێن مه‌ دا

نڤیسینگه‌ها دهۆکێ یا په‌رله‌مه‌نتارێن کوردستانێ
رێڤه‌به‌ریا گشتی یا په‌روه‌رده‌یا دهۆکێ
د گه‌ل دا رێڤه‌به‌رێن په‌روه‌ردێ ل (دهۆک، زاخۆ، سێمێل، ئامێدی، به‌رده‌ره‌ش، تلکێف، شێخان، به‌رپرسێ که‌رتێ زمار، شنگار ئوو ئاکرێ).
ئێکه‌تیا نڤیسه‌رێن کوردستانێ - تایێ دهۆکێ
ئێکه‌تیا مامۆستایێن کوردستانێ - تایێ دهۆکێ
رێڤه‌به‌ریا ره‌وشه‌نبیری ئوو هونه‌ری - تایێ دهۆکێ
زانکۆیا دهۆکێ
سه‌ندیکا رۆژنامه‌ڤانێن کوردستانێ ل دهۆکێ
ناڤه‌ندا زانکۆ ئوو په‌یمانگه‌هێن دهۆکێ
ئێکه‌تیا قوتابیێن کوردستانێ
کۆمه‌لا خویندکارێن کوردستانێ - لقێ دهۆک
رابوونا خویندکار ئوو لاوێن کوردستانێ ل دهۆکێ
جڤاتا باژێرڤانیا دهۆکێ
ده‌زگه‌ها سپیرێز
سه‌ندیکا کارکه‌رێن کوردستانێ تایێ دهۆکێ
ئێکه‌تیا زانایێن ئایینی ل کوردستانێ
ئێکه‌تیا قوتابیێن کوردستانێ، ناڤه‌ندا پارێزگه‌ها دهۆکێ
بزاڤا ره‌وشه‌نبیری یا ئاکرێ
رێکخراوا گه‌شه‌پێدانا قوتابیێن کوردستانێ
نوهه‌درا
ئێکه‌تیا قوتابیێن کلد ئوو ئاشووری ل دهۆکێ
ئه‌نجومه‌نێ پارێزگه‌ها دهۆکێ
ئێکه‌تییا ئافره‌تێن کوردستانێ
ئێکه‌تیا ژنان - لقێ دهۆک
ئێکه‌تیا خوشکان - لقێ دهۆک
په‌یمانگه‌ها دهۆک یا پرسێن سیاسی
نڤیسینگه‌ها دهۆک یا ئاژانسا کوردستانێ یا ده‌نگ ئوو باسان
کۆڤار ئوو رۆژنامه‌:
(ئه‌ڤرۆ، مه‌تین، چاڤدێر، به‌هدینان، که‌پر، سڤوره‌، په‌یڤ، میدیا، ڤه‌ژه‌ن، ره‌وشه‌ن، هێلین، نووبوون، سیلاڤ، نوژین، هیزل، پرێز، ره‌نگز، دوبان)
4/11/ 2009

Sunday, April 12, 2009

گروبا خه‌باته‌ یا ڤاته‌یی وازه‌نی



HEQÊ TRT-6’î ÇIN O KE ALFABEYA MA BIVURNO

Komara Tirkîya destpêkê ronayîşê xo ra nata ziwanê kurdkî ser o polîtîkaya înkar û zordarîye domnaye. Labelê çarçeweya tayê vurnayîşanê nê serranê peyênan de, dest bi weşanê kanalê TRT-6’î kerd. Ma weşanê nê kanalî bi meraq û baldarîye taqîb kenî. Herçiqas weşanê nê kanalî zafane bi lehçeya kurmanckî bo bi kirmanckî (zazakî) zî weşan keno. No weşano kirmanckî yo ke dereceyêka komîke de dewam keno, herinda ke binnuşteyan de alfabeya kurdkî bişuxulnî, ma bi heyret vînenî ke tayê herfî vurnayê. Ganî na rewşe gamê aver rast bibo. Tu sedemêko maqul çin o ke lehçeyê kurdkî bi alfabeya cîya binusîyê. Na kerdena TRT-6î zirar dana ziwanê ma. Ne selahîyetê TRT-6î ne zî yê sewbîna dezgeyî esto alfabeya ma bivurno. Badê polîtîkaya qedexeker û zordare ke demeyêko derg dewam kerd zî nika wina mudaxelekerdişê ziwanê ma, bi hawayêko cidî ma endîşenak keno. Seba ke na rewşe gamê aver rast bibo, ma selahîyetdaraanê TRT-6î îqaz kenî û ma wazenî ke rayaumûmî na babete de hîşyar bo.
Grûba Xebate ya Vateyî



حه‌قێ6-TRT ی چنۆ که‌ ئالفابه‌یا ما بڤورنۆ!

کۆمارا ترکییا ده‌ستپێکێ ڕۆنایشێ خۆ را ناتا زوانێ کوردکی سه‌ر ئۆ پۆلیتیکایا ئینکار وو زۆردارییه‌ دۆمنایه‌. لابه‌لێ چارچه‌وه‌یا تایێ ڤۆرناییشانێ نێ سه‌ڕانێ په‌یێنان ده‌، ده‌ست ب وه‌شانێ کانالێ6 - TRT ی که‌رد. ما وه‌شانێ نێ کانالی ب مه‌راق و بالدارییه‌ تاقیب که‌نی. هه‌رچقاس وه‌شانێ نێ کانالی زافانه‌ ب له‌هجه‌یا کورمانجکی بۆ ب کرمانجکی (زازاکی) زی وه‌شان که‌نۆ.

نۆ وه‌شانا کرمانجکی یۆ که‌ ده‌ره‌جه‌یێکا کۆمیکه‌ ده‌ ده‌وام که‌نۆ، هه‌رندا که‌ بنوشته‌یان ده‌ ئالفابه‌یا کوردکی بشوخولنی، ما ب حه‌یره‌ت ڤینه‌نی که‌ تایێ حه‌رفی ڤۆرنایێ.

گانی نا ره‌وشه‌ گامێ ڕاست ببۆ. تو سه‌ده‌مێکۆ ماقول چنۆ که‌ له‌هجه‌یێ کوردکی ب ئالفابه‌یا چییا بنوسییێ. یا که‌رده‌نا TRT- 6ی زرار دانا زوانێ ما. نه‌ سه‌ڵاحییه‌تێ6 –TRT ی نه‌ زی یێ سه‌وبینا ده‌زگه‌یی ئه‌ستۆ ئالفابه‌یا ما بڤورنۆ.

بادێ پۆلیتیکایا قه‌ده‌خه‌کار وو زۆرداره‌ که‌ ده‌مه‌یێکۆ ده‌رگ ده‌وام که‌رد زی نکا ونا موداخه‌له‌که‌ردشێ زوانێ ما، ب هاوایێکۆ جدی ما ئه‌ندیشه‌ناک که‌نۆ. سه‌با که‌ نا ڕه‌وشه‌ گامێ ئاڤه‌ر ڕاست ببۆ، ما سه‌ڵاحییه‌تدارانێ TRT- 6ی ئیقاز که‌نی وو ما وازه‌نی که‌ رایاعوموومی نا بابه‌ته‌ دا هیشیار بۆ.

گرووبا خه‌باته‌ یا ڤاته‌یی


ژێده‌ر: نێت کورد

Saturday, April 11, 2009

کۆنفڕانسی نێونه‌ته‌وه‌یی کورد و کوردستان له‌ زانکۆی ئێکسێتر 3،2،1ی ئاوریلی 2009




وێنه‌: وێنه‌گری زانکۆی ئێکسێتر

کۆنفرانسی نێونه‌ته‌وه‌یی کورده‌کان و کوردستان : ناسێنه‌، سیاسه‌ت، مێژوو
1، 2و3ی ئاوریلی 2009
نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی
ئه‌نیستیتووی لێکۆڵینه‌وه‌کانی عه‌ڕه‌ب و ئیسلامی
زانکۆی ئێکسێتر
حه‌سه‌نی قازی

له‌ ڕۆژانی 1و 2و 3ی ئاوریلی 2009، نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی له‌ زانکۆی ئێکسێتر له‌ بریتانیا یه‌که‌م کۆنفرانسی نێونه‌ته‌وه‌یی خۆی سه‌باره‌ت به‌ بابه‌تی جۆر به‌جۆر له‌ مه‌ڕ کوردان پێک هێنا. له‌و کۆنفرانسه‌ دا لایه‌نی چاوڕاکێش به‌شداری ژماره‌یه‌کی زۆر له‌ ئاکادێمیسیه‌نی کوردی گه‌نج بوو که‌ به‌ بابه‌ته‌ زانستییه‌کانیان سه‌لماندیان کورد له‌ بواری زانستیش دا ده‌توانێ ئه‌سپی خۆی تاو دا و له‌ بێده‌وڵه‌تیش دا له‌ ده‌وڵه‌تداران وه‌دوا نه‌که‌وێ.ڵێره‌ دا پێویسته‌ ده‌ستخۆشانه‌یه‌کی گه‌رم له‌ به‌ڕێوه‌به‌ری نێوه‌ندی ی کوردی دوکتور هاشمی ئه‌حمه‌د زاده‌ و هاوکارانی بکرێ بۆ پێکهێنانی ئه‌و کۆنفڕانسه‌ گرینگه‌ و میوانداری گه‌رم و گوڕیان. به‌و هیوایه‌ی نێوه‌ندی کوردی له‌ زانکۆی ئێکسێتر ئه‌و بابه‌تانه‌ی له‌و کۆنفڕانسه‌ دا پێشکێش کران له‌ کتێبێکی سه‌ربه‌خۆ دا بڵاو بکاته‌وه بۆئه‌وه‌ی هۆگرانی بابه‌تی کوردناسی که‌لکیان لێ وه‌ربگرن. ئێمه‌ بۆ ئاگاداری خوێنه‌ره‌وانی ڕوانگه‌ لێره‌ دا سه‌رباسی بابه‌ته‌کان که‌ به‌ زمانی ئینگلیسی پێشکێش کران بڵاو ده‌که‌ینه‌وه‌.
سه‌رله‌ ئێواره‌ی ڕۆژی چوارشه‌مۆ 1ی ئاوریل وتاری کرانه‌وه‌ی کۆنفڕانس و به‌خێرهێنانی به‌شداربووان له‌ لایه‌ن پڕۆفێسۆر تیم دان، سه‌رۆکی مه‌دره‌سه‌ی زانسته‌ ئینسانی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان له‌ زانکۆی ئیکسێتر پێشکێش کرا، پاشان دوکتور ئه‌میری حه‌سه‌نپوور مامۆستای زانکۆی تۆرانتۆ له‌ کانادا وتاری سه‌ره‌کی کۆنفڕانسی به‌ نێوی " سه‌باره‌ت به‌ گۆڕانی پێگه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی: له‌ شه‌ڕه‌فخانه‌وه‌ تا باوکه‌ دۆمێنیکانه‌کان تا جیهانی بێ هه‌وساری ئینرنێت" پێشکێش کرد و ووڵامی پرسی ئاماده‌بووانی دایه‌وه‌.

ڕۆژی پێنجشه‌مۆ 2ی ئاوریل

پانێلی یه‌که‌م : "مه‌سه‌له‌ی کورد" ی ترکییه‌، پێشوه‌چوون و کێشه‌

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل، دوکتور حه‌مید بۆزئه‌رسلان ( به‌داخه‌وه‌ نه‌گه‌یشتبووه‌ جێ )

باسه‌کان :

1- پێوه‌ندییه‌کانی کورد _ ترک له‌ هه‌ڵبژاردنی گشتی 22ی ژووییه‌وه‌ تا هه‌ڵبژاردنی هه‌رێمی 29ی مارس: چاره‌ سه‌رییه‌کان یان بنبه‌ست ؟
ڕابێرت ئولسۆن، زانکۆی کێنتاکی، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

2- سه‌روه‌ریی ده‌وڵه‌تی و سیاسه‌تی ترس: ئێتنۆگڕافی توندوتیژی سیاسی و خه‌باتی کورد له‌ ترکییه‌.
ڕه‌مه‌زان ئاراس، زانکۆی ئۆنتاریۆی ڕۆژئاوا ، کانادا

3- حه‌ولی ترکییه‌ بۆ هاتنه‌ نێو ئوڕووپا: هه‌ڵکشان و داکشانی حه‌ولی پارتی داد و گه‌شه‌ پێدان بۆ چاره‌سه‌ر
کردنی کێشه‌ی کورد.
مایکڵ گانتر، زانکۆی تیكنۆلۆژی تێنێسی، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

4- ترکاندن و ئه‌شکه‌نجه‌ له‌ دیاربه‌کر
وه‌ڵات زه‌یدانلی ئۆغلوو، زانکۆی ئانگێلیا رۆسکین، بریتانیا

پانێلی دووه‌م : ده‌ربڕینه‌کانی دیندارێتی

به‌ڕیوه‌به‌ری پانێل، پڕۆفسۆر کریستین ئالیسۆن، زانکۆی ئێکسێتر

باسه‌کان:

1-شینی دودوک و شایی زوڕنا: چه‌شنناسێکی هه‌ستی مووزیکی له‌ نێو کۆمه‌ڵگه‌کانی ئێزدی دا له‌ هه‌رمه‌نستان.
یای ئێستێل ئامی دوێ لا برۆتێک، تاقیگه‌ی ئێتنۆمیوزیکۆلۆژی، پاریس، فه‌ڕانسه‌

2- بیره‌کانی هه‌نووکه‌یی له‌مه‌ر پیوانێک له‌ کۆمه‌ڵی ئه‌م ڕۆژگاره‌ی ئێزیدی دا
یای دوکتور خانا عومه‌رخاڵی ، زانکۆی جۆرج- ئاگوست، گوێتنگن، ئه‌ڵمان

3- زه‌رده‌شتایه‌تی گه‌له‌ری و دینی ڕۆژئاوای ئێران

پرۆفێسۆر فیلیپ کڕه‌ینبرووک، زانکۆی جۆرج – ئاگوست، گوێتینگن، ئه‌ڵمان

4-دۆکومێنتکردنی زمانان و کولتوورانی ژێر مه‌ترسی کورده‌کان: نموونه‌ی گۆرانی و کۆمه‌ڵگه‌کانی ئه‌هلی حه‌قی
ئێران.
دوکتور جێفری هه‌یگ، زانکۆی کیل، ئه‌ڵمان

کۆبوونه‌وه‌ی دوای نیوه‌ ڕۆ

پانێلی یه‌که‌م: ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌کان له‌گه‌ڵ فره‌چه‌شنی و هه‌مه‌ ڕه‌نگی : کورده‌کان و ئه‌وانیدی

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل: فیلیپ کڕه‌ینبرووک، زانکۆی جۆرج- ئاگوست، گوێتینگن، ئه‌ڵمان

باسه‌کان:

1- هێندێک سه‌رنج له‌ سه‌ر عه‌شیره‌ته‌ به‌لووچه‌کانی به‌ ڕه‌چه‌ڵه‌ک کورد.
دوکتور واحه‌ بۆیاجییان، زانکۆی ده‌وڵه‌تی ئێریوان، هه‌رمه‌نستان

2- بنه‌ماڵه‌ و تێپه‌ڕین به‌ خوێندنگه‌ دا: مه‌سه‌له‌ی ناسێنه‌ی گه‌نجی کورد
دوکتور ئێرانی محه‌مه‌دی، مه‌دره‌سه‌ی خوێندنی به‌رز و زانستی کۆمه‌ڵایه‌تی، پاریس، فه‌ڕانسه‌

3- " ئه‌وان گوندیان هه‌یه‌، ئێمه‌ ئه‌شکه‌وت". خۆپێشاندانه‌کانی ڕۆژهه‌ڵات له‌ قه‌یرانی گۆڕانی کۆمه‌ڵایه‌تی دا: بزووتنه‌وه‌ی 1968 له‌ ترکییه‌ و بزووتنه‌وه‌ی سیاسی کورد له‌ترکییه‌.
ئازاد زانا گویندۆغان ، زانکۆی بینگامپتن، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

پانێلی دووه‌م: ناساندن، مێژوو و به‌ره‌وپێشچوونی ناسێنه‌ی کوردی

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل: دوکتور رابێرت ئولسۆن، زانکۆی کێنتاکی، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

باسه‌کان:

1- ناسیۆنالیزم، بێده‌وڵه‌تی، و لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی له‌م ڕۆژگاره‌ دا
یای دوکتور ژانێت کڵاین، زانکۆی ئاکرۆن، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

2- بۆ ئێمه‌ نه‌ عه‌داڵه‌ت، نه‌ ئازادی و نه‌ یه‌کسانی هه‌یه‌: تێگه‌یشتنی خه‌ڵکی ئاسایی له‌ شۆڕشی 1908 ی
دیار به‌کر.
یای دوکتور نیلای ئۆزۆک، زانکۆی بینگامپتن، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

3- هه‌ڵوه‌شانی ئیمپراتۆری عوسمانی و سه‌رهه‌ڵهێنانی ناسیۆنالیزمی کورد.
ده‌نیز ئه‌کینجی، زانکۆی ئێکسێتر، بریتانیا

4- پلورالیزمی قانوونی و وێژیاکی جینسی کۆمه‌ڵایه‌تی سه‌باره‌ت به‌ ته‌ڵاق له‌ ئامێدی (دیاربه‌کر) سه‌ده‌ی
حه‌ڤده‌هه‌م دا.
یاڤوز ئایکان، مه‌دره‌سه‌ی خوێندنی به‌رز و زانستی کۆمه‌ڵایه‌تی، پاریس، فه‌ڕانسه‌

پانێلی سێیه‌م: فه‌زاکانی سیاسی کورد له‌ دۆخی گواستنه‌وه‌ دا

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل: دوکتور مایکڵ گانتر، زانکۆی تێکنۆلۆژی تێنێسی، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

باسه‌کان:

1- به‌ مێژوو کردنی ناسێنه‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردی: کێ چی به‌ خه‌یاڵ دا دێ، چۆن و که‌نگێ ؟
دوکتور سه‌عیدی شه‌مس، به‌ڕێوه‌به‌ری نێوه‌ندی سێنسیا

2- به‌ره‌ژووربردنی مافه‌کانی کوردان و دێمۆکڕاسی له‌ فه‌زایه‌کی به‌رته‌نگ دا: پارتییه‌ سیاسییه‌کانی لایه‌نگری کورد له‌ ترکییه‌.
دوکتور چه‌نگیز گوینه‌ش، زانکۆی ئێسێکس، بریتانیا

3- کورده‌کان له‌ سوورییه‌: پێنج ساڵ دوای سه‌رهه‌ڵدان
رابێرت لۆ، ئه‌نیستیتووی چاتام هاوز، بریتانیا

4- چۆن هاوبه‌ندییه‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان ده‌بنه‌ هه‌وێنی سازبوونی پارتییه‌ سیاسییه‌کان: شه‌بکه‌ی تێکه‌ڵاویی و پارتییه‌ سیاسییه‌کانی لایه‌نگری کورد له‌ دیاربه‌کر ( ترکییه‌)
گیل دۆڕۆنسۆرۆ، بنیاتی کاڕه‌نگی و نیکۆڵ وات، زانکۆی ده‌وڵه‌تی سانفڕانسیسکۆ، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا.

پانێلی چواره‌م : سیاسه‌ته‌کانی به‌رهه‌مهێنانی کولتووری

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل : یای دوکتور کلێمنس سکاڵبێرت یوجه‌ل، زانکۆی ئێکسێتر

باسه‌کان:

1- شیکردنه‌وه‌یه‌کی به‌راوه‌ردکاری وێژیاکی ڕومان له‌ نێوان کوردستانی ترکییه‌ و هه‌نده‌رانه‌که‌ی به‌له‌به‌رچاوگرتنی بیری زێد، ئی بوون و ناسێنه‌.
ئوێزله‌م غالیب ، زانکۆی ئێکسێتر، بریتانیا

2- ده‌نگبێژ، مه‌لا، ڕووناکبیر: به‌رده‌وامی و گۆڕان له‌ کولتووری کوردی له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاستی مۆدێڕن دا.
مه‌تین یوکسه‌ل، زانکۆی شیکاگۆ، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

پانێلی پێنجه‌م : جینسی کۆمه‌ڵایه‌تی، زه‌بر و زه‌نگ و نه‌ته‌وه‌

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل : سارا کیلر، زانکۆی ئێکسێتر، بریتانیا

باسه‌کان:

1- سنووره‌کان، ناسێنه‌کان و زه‌بر و زه‌نگ
یای دوکتور مینوو عه‌لی نیا ، زانکۆی مید – سویدن ، سوێد

2- ژنان وه‌ک وه‌رگێڕ: له‌مه‌ڕ وه‌قسه‌هاتنی کێشکچێتی گوندان (کورۆجولوک) له‌ نێو ژنانی کورد له‌ وانێ
یای ڕۆژدا ئالاک، مه‌دره‌سه‌ی خوێندنی به‌رز و زانستی کۆمه‌ڵایه‌تی پاریس، فه‌ڕانسه‌
[ یای ڕۆژدا نه‌یتوانیبوو بێ بۆ ئێکسێتر، باسه‌که‌ی له‌ لایه‌ن یای سارا کیلره‌وه‌ خوێندرایه‌وه‌]

3- وه‌سه‌رپه‌ڕینی ژنان له‌ جه‌نگه‌ی شه‌ڕ دا وه‌کوو زه‌بروزه‌نگێک له‌ سه‌ربنه‌مای جینسی کۆمه‌ڵایه‌تی له‌ کۆمه‌ڵی کوردی دا.
یای ئێبروو سونگون، زانکۆی پاریس، فه‌ڕانسه‌

4- ژنانی کوردی چه‌کدار
دوکتور ده‌یڤید ڕۆمانۆ ، کالێجی ڕۆدێس، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

پانێلی شه‌شه‌م: سیاسه‌ته‌کانی هاوچه‌رخی کورد

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل : پرۆفێسۆر گارێت ستانسفیلد، زانکۆی ئێکسێتر

باسه‌کان:

1- زه‌قکردنه‌وه‌ی وه‌گه‌ڕکه‌وتنی کوردان به‌ڕێگه‌ی په‌راوێزه‌کانیاندا: لێدوان و وه‌گه‌ڕکه‌وتنه‌کانی هاوکاتی ناسێنه‌ له‌ تونجه‌لی.
یای دوکتور ماری لوێ ڕای، زانکۆی لیل ، فه‌ڕانسه‌

2- ده‌روازه‌ی سنووری خابوور، کاردانه‌وه‌ی بازرگانی سه‌رسنوور له‌ سه‌ر باشووری ڕۆژهه‌ڵاتی ترکییه‌.
یای گولجان کۆڵای، مه‌دره‌سه‌ی خویندنی به‌رز و زانستی کۆمه‌ڵایه‌تی، پاریس، فه‌ڕانسه‌

شیو و ئاهه‌نگ به‌ به‌شداری گۆرانیبێژی به‌ توانا تارا ڕه‌سووڵ

ڕۆژی جومعه‌ 3ی ئاوریل

پانێلی یه‌که‌م : تاراوگه‌، له‌جێی خۆ هه‌ڵکه‌ندران و وه‌گه‌ڕخستنه‌ سیاسییه‌کانی ئه‌وپه‌ڕی سنووران

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل: یای ژانێت کڵاین ، زانکۆی ئاکڕۆن

باسه‌کان:

1- سیاسه‌تی تاراوگه‌ی کوردی له‌ هۆله‌ند، له‌ 1990 کانه‌وه‌ تا ساڵی 2005
یای لیزا نێڵ، زانکۆی له‌یدن، هۆله‌ند

2- پارێزه‌رانی مافی مرۆڤ، ' مه‌سه‌له‌ی کورد' و ده‌وڵه‌تی ترک له‌ دوای لابردنی ناوچه‌کانی نائاسایی: به‌رده‌وامی یان گۆڕان.
یای مارلیس کاسییر، زانکۆی گێنت، بێلژیک

3- ڕێوایه‌ته‌کان، په‌ڕینه‌وه‌کان، ڕاهێزاندن: کوردستان وه‌ک سه‌رزه‌وی سنوور
یای دییان کینگ، زانکۆی کێنتاکی، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

4- " کاردانه‌وی گه‌ڕانه‌وه‌"ی وه‌گه‌ڕخستنه‌کانی ئه‌وپه‌ڕ سنووری کوردی
ئۆلیڤر گرۆژان، مه‌دره‌سه‌ی به‌رزی خوێندن و زانستی کۆمه‌ڵایه‌تی پاریس، فه‌ڕانسه‌

پانێلی دووه‌م: بابه‌تی کوردی، زمان و ئه‌ده‌بییات

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل : دوکتور هاشمی ئه‌حمه‌د زاده‌، زانکۆی ئێکسێتر، بریتانیا

باسه‌کان:

1- ستاندارد کردنی زمان و مه‌سه‌له‌ی شێوه‌زاره‌ کوردییه‌کان: گه‌نگه‌شه‌ی زمانی له‌ کوردستانی عێراق.
حه‌سه‌نی قازی، لێکۆله‌ره‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆ

2- ناسێنه‌ی ئۆبژه‌ی کورد: یه‌کپارچه‌، پارچه‌پارچه‌، یان ئیدێئۆلۆژیک‌؟
به‌ختییاری سه‌جادی، زانکۆی ئێکسێتر، بریتانیا

3- شکۆی زمان له‌ شێعره‌کانی شێرکۆ بێکه‌س دا.
یای فه‌ره‌نگیسی قادری، لێکۆله‌ره‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆ

پانێلی سێیه‌م: ناسێنه‌کانی ڕاستینه‌ی مه‌جازی و وێژیاکه‌کانی مێدیای نوێ

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل: دوکتور ئه‌میری حه‌سه‌نپوور، زانکۆی تۆرانتۆ، کانادا

باسه‌کان:

1- له‌ قالب دانه‌وه‌ی ناسێنه‌ی کورد: زمان، سیاسه‌ت و مێدیای نوێ
دوکتور کریستییان سینکلێر، زانکۆی ئاریزۆنا، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا

2- ناسێنه‌ کوردییه‌کان، سازدراوه‌کانی قیاسی، و مێدیای نوێ
دوکتور جه‌عفه‌ری شێخولئیسلامی، زانکۆی کارلتۆن، کانادا

3- دراوسێیه‌تی به‌سه‌رداسه‌پاو: به‌ خه‌یاڵ داهاتنی "عه‌ڕه‌ب" له‌ میدیای چاپی کوردیی عێڕاق دا له‌وه‌تا ساڵی 2003.
یای دوکتور ئاندریا فیشر_ تاهیر ، نێوه‌ندی ڕۆژهه‌ڵاتی مۆدێڕن، بێرلین، ئه‌ڵمان

پانێلی سێیه‌م: ئیدێئۆلۆژییه‌کانی ناسیۆنالیزم له‌ کوردستانی عێڕاق

به‌ڕێوه‌به‌ری پانێل : پرۆفێسۆر تیم دان، زانکۆی ئێکسێتر، بریتانیا

باسه‌کان:

1- یه‌کێتی نیشتمانی کوردستان له‌ عێڕاق: ڕه‌چه‌ڵه‌که‌کانی، ئیدێئۆلۆژییه‌کانی، ڤیزیۆنه‌کان و ڕاستییه‌کان
هۆمه‌ر شێخمووس، لێکۆله‌ره‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆ

2- ڕێبه‌رایه‌تی کورد له‌ عێراق: ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی چه‌لنجه‌کان، مه‌ترسییه‌کان و ده‌رفه‌ته‌کانی دوای سه‌دام حوسێن له‌ عێڕاق.
دوکتور مکایل ئێپل، زانکۆی حه‌یفا، ئیسراییل

3- زیندووبوونه‌وه‌ و سه‌رهه‌ڵهێنانه‌وه‌ی ناسیۆنالیزمی کوردی ( 1985- 1975) – گه‌شتێک له‌ نکۆڵیلێکردنه‌وه‌ تا ددان پێداهێنان.
شۆڕش حاجی، زانکۆی ئێکسێتر، بریتانیا

4- سێ قۆناخی ناسیۆنالیزمی کورد: کورده‌واری، کوردایه‌تی، و کوردستانێتی
دوکتور ماهیر عه‌زیز، زانکۆی ئێکسێتر

دوویه‌م وتاری سه‌ره‌کی کۆنفڕانس

" دۆخی هونه‌ر" و دابێی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی
دوکتور حه‌مید بۆزئه‌رسلان، مه‌دره‌سه‌ی خوێندنی به‌رز و زانستی کۆمه‌ڵایه‌تی، پاریس ، فه‌ڕانسه‌

وته‌ی کۆتایی
" گیرو گرفته‌کانی خوێندنی کوردناسی له‌ زانکۆکانی هه‌نده‌ران"
دوکتور هاشمی ئه‌حمه‌د زاده‌، به‌ڕێوه‌به‌ری نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی له‌ زانکۆی ئێکسێتر، بریتانیا به‌ پێشکێش کردنی ئه‌و باسه‌، وێڕای سپاسی به‌شداران و هیوای چاوپێکه‌وتنی دیکه‌ کۆتایی کۆنفڕانسی ڕاگه‌یاند.

Friday, April 10, 2009

نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی له‌ زانکۆی ئێکسێتر CKS





نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی (CKS ) له‌ زانکۆی ئیکسێتر

کورده‌کان‌ له‌ناوچه‌یه‌کدا ده‌ژین که‌ له‌نێوان ترکییه‌، عێراق، ئێران، سوورییه‌ و یه‌کێتیی شووره‌وی پێشوو دابه‌ش کراوه‌، و به‌ هه‌بوونی کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی چالاک له‌ هه‌نده‌ران، گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه‌ی بێده‌وڵه‌وتن له‌ دنیا، و گه‌وره‌ترین که‌مایه‌تی ئێتنیکین له‌ ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست دا. ئه‌وان له‌ ناوچه‌یه‌کی ستراتێژیک دا ده‌ژین، که‌ سه‌رده‌مایه‌ک شانۆی تێکهه‌ڵچوونی نێوان ئیمپراتۆرییه‌کانی عوسمانی، ئێرانی و ڕووسییه‌ بوو، و دواتریش بوو به‌ ناوچه‌یه‌کی سنووری جێی کێشه‌ له‌ نێوان ده‌وڵه‌ت – نه‌ته‌وه‌ مۆدێڕنه‌کاندا. ئه‌گه‌رچی کورده‌کان داوای ناسێنه‌یه‌کی جوێ له‌ زۆربه‌ی دانیشتوانی ئه‌و ده‌وڵه‌ت – نه‌ته‌وانه‌ ده‌که‌ن که‌ تێیاندا ده‌ژین، و زۆر حه‌ولی بێئه‌ژماریان داوه‌ بۆ دیاریی کردنی چاره‌نووسی خۆیان، ئه‌وان زۆرجار له‌ په‌راوێزی لێکۆڵینه‌وه‌ له‌مه‌ڕ ترکییه‌، عه‌ڕه‌ب و ئێران دا لێیان ده‌ڕواندرێ. جه‌ختی ئێمه‌ له‌سه‌ر لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی، کورده‌کان ده‌کا به‌ چه‌ق و نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی ئێمه‌ و ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ ده‌ره‌خسێنێ کۆمه‌ڵ، کولتوور و سیاسه‌تی کورد ' به‌ گشتی' به‌ هه‌موو ئاڵۆزی و فره‌ ڕه‌نگی و چه‌شناوچه‌شنی خۆیه‌وه‌ به‌‌ درێژایی و له‌ نێو ده‌وڵه‌ته‌- نه‌ته‌وه‌کان دا له‌به‌رچاو بگیرێ.
ئێکسێتر ته‌نیا زانکۆی بریتانییایه‌ که‌ جه‌ختێکی پته‌و له‌ سه‌ر بواری لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی ده‌کا.به‌و شێوه‌یه‌، ئێمه‌ ئێستا وه‌ک نێوه‌ندێکی سه‌ره‌کی لێکۆڵینه‌وه‌ له‌و بواره‌ دا له‌ شانشینی یه‌کگرتوو ناسراوین و‌ یه‌ک له‌ نێوه‌نده‌ جیهانییه‌کانی هه‌ڵکه‌وتووین له‌و بواره‌ دا. ئاشکرایه‌ جه‌ختی سه‌ره‌کی' لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی' له‌ سه‌ر کورده‌کان، مێژوو، سیاسه‌ت، دین، زمان، ئه‌ده‌بییات، مه‌ردمناسی، کۆمه‌ڵناسی، پێوه‌ندییه‌کانی نێونه‌ته‌وه‌یی و حقووق وه‌به‌ر ده‌گرێ. له‌به‌رئه‌وه‌ی کورده‌کان به‌ نێو چه‌ندین ده‌وڵه‌ت و له‌ هه‌نده‌ران بڵاو بوونه‌ته‌وه،جه‌ختی لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی گرینگی دیکه‌ له‌ سه‌ر گه‌لی ' بێده‌وله‌ت' له‌مه‌ر پێوه‌ندیی نێوکۆیی ئه‌وان و ئه‌و ده‌وڵه‌تانه‌ی که‌ تێیاندا ده‌ژین ده‌بێ.

نێوه‌ندیی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی له‌و دواییانه‌دا له‌ یارمه‌تی دارایی سه‌خیانه‌ی بنیاتی ئیبراهیم ئه‌حمه‌د و حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان که‌لکی وه‌رگرتووه‌، ئه‌و یارمه‌تییانه‌ ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌یان پێداوین‌ ژماره‌ی کارمه‌ندان، لێکۆڵینه‌وه‌ و چالاکییه‌ فێرکارییه‌کانی خۆمان په‌ره‌ پێبده‌ین. هه‌ر له‌ئێستاوه‌ ده‌وره‌ی ماسترمان له‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی دا هه‌یه‌و ئێستا خه‌ریکی تێکهه‌ڵکێش کردنی ده‌ره‌جه‌ی لیسانسیشین له‌و بواره‌ دا. ئێمه‌ هه‌ر وه‌ها ده‌رفه‌تی چاوه‌دێری به‌ سه‌ر خوێندنی دوکتورا ( پی ئێچ دی) یشمان هه‌یه‌ له‌ سه‌ر زنجیره‌یه‌ک بابه‌ت، به‌ پێی جه‌ختکردنه‌وه‌ له‌ سه‌ر دیسپلینی جۆر به‌ جۆر.

ئێمه‌ به‌ به‌رده‌وامی کۆنفڕانسی نێونه‌ته‌وه‌یی پێک ده‌هێنین و چالاکانه‌ حه‌ول ده‌ده‌ین بۆ هاوکاری له‌ گه‌ڵ زانکۆکانی دیکه‌ به‌ ڕێگه‌ی به‌شداری له‌ پڕۆژه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌ی گه‌وره‌تر و هاوکاری دیکه‌ دا.

له‌مه‌ڕ نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی

نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی له‌ ساڵی 2006 دامه‌زرا. ئێمه‌ بۆ چه‌ند ساڵان زمانی کوردیی سۆرانیمان گوتووه‌ته‌وه‌ و ئێستا به‌ کرمانجیش ده‌رس ده‌ڵێینه‌وه‌. به‌شی ماستری ئێمه‌ له‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی دا له‌ ساڵی 2007 ده‌ستی پێکرد.ئێستا خه‌ریکی پێشخستنی ده‌رجه‌ی لیسانسین له‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست دا به‌ کوردی و به‌ عه‌ڕه‌بی و کوردی. گشت ئه‌و به‌رنامه‌ی ده‌ره‌جانه‌ له‌ شانشینی یه‌کگرتوو دا تاقانه‌نه‌. ئێمه‌ به‌رده‌وامین له‌ سه‌ر چاوه‌ دێری کردن به‌ سه‌ر ده‌رجه‌ی دوکتورا دا سه‌باره‌ت به‌ بابه‌تگه‌لی کوردی. ئێستا ئێمه‌ چوار ئه‌ندامی ته‌واو وه‌ختی ئاکادێمی مان هه‌یه‌ و له‌ وزه‌مان دایه‌ ده‌رفه‌تی چاوه‌دێری به‌ سه‌ر کاری خوێندنی زنجیره‌یه‌ک له‌ دیسیپلین و بابه‌تان بڕه‌خسێنین. کتێبخانه‌که‌مان ( که‌هه‌میشه‌ له‌مه‌ڕ دنیای عه‌ڕه‌ب و ئیسلامی ده‌وڵه‌مه‌ند بووه‌ له‌به‌ر پێوه‌ندیمان له‌ گه‌ڵ ئه‌نیستیووی لێکۆڵینه‌وه‌ی عه‌ڕه‌بی و ئیسلامی) له‌و دواییانه‌دا ده‌وڵه‌مه‌ندتر بوو له‌ سایه‌ی یارمه‌تی سه‌خییانه‌ی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان، که‌ دراوی ته‌رخان کرد به‌تایبه‌تی بۆ کۆکراوه‌ی که‌ره‌سته‌ له‌ مه‌ڕ لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی. زانکۆ کوردییه‌کانیش کتێبیان باربووی کتێبخانه‌که‌مان کردووه‌، ئێستا له‌ کتێبخانه‌که‌مان دا کۆکراوه‌ی ده‌گمه‌ن هه‌ن وه‌ک ئارشیڤی تایبه‌تی هۆمه‌ر شێخمووس که‌ به‌ کتێبخانه‌که‌مانی به‌خشیوه‌. ئێمه‌ پێوه‌ندی نزیکمان هه‌یه‌ له‌ گه‌ڵ زانستکارانی زانکۆکانی دیکه‌، زۆریان وه‌ک قسه‌که‌ری میوان به‌سه‌رمان ده‌که‌نه‌وه‌ و بابه‌ت پێشکێش ده‌که‌ن و سه‌باره‌ت به‌ چه‌ند پڕۆژه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌ هاوکارییان له‌گه‌ڵ ده‌که‌ین.ئێمه‌ هه‌ر وه‌ها پلانی پێکهێنانی کۆنفڕانسی به‌رده‌ام له‌ ئاستی جۆربه‌جۆر دا داده‌ڕێژین که‌ جه‌ختی سه‌ره‌کییان له‌ سه‌ر لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی ده‌بێ.

ئامانجه‌کانمان

ئێمه‌ ئامانجمان ئه‌وه‌یه‌ به‌رده‌وام بین له‌ سه‌ر ده‌وری سه‌ره‌کی خۆمان وه‌ک نێوه‌ندێکی لێکۆڵینه‌وه‌ له‌و بواره‌ دا له‌ شانشینی یه‌کگرتوو، و یه‌ک له‌ نێوه‌نده‌ هه‌ڵکه‌وتووه‌کانی جیهانی له‌و بواره‌ دا. ئێمه‌ پێمانخۆشه‌ هاوکاری خۆمان له‌ گه‌ڵ زانستکاران له‌ هه‌ر کوێیه‌ک هه‌ن په‌ره‌ پێبده‌ین، و ده‌ستپێشخه‌ری لێکۆلینه‌وه‌ی زیاتر بکه‌ین. به‌ دانانی نه‌خشه‌ی به‌رنامه‌ی کۆنفڕانسی نێونه‌ته‌وه‌یی و ۆرک شاپ ئێمه‌ هیواداریشین زه‌مینه‌یه‌ک بۆ باس و لێدوان سه‌باره‌ت به‌ بابه‌ته‌کانی پێوه‌ندیدار به‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی پێک بهێنین.
به‌رنامه‌کانی خوێندینی لیسانس و ماستری ئێمه‌ به‌و مه‌به‌سته‌ ڕێک خراون که‌ بناخه‌یه‌کی پته‌و بده‌ن به‌خوێندکاران له‌ بواری زمان و کولتوور و لێوه‌شاوه‌یی زانستی دا.ئێمه‌ به‌ ته‌واوی له‌وه‌ ئاگادارین که‌ گێره‌ و کێشه‌ی ده‌ستوێڕاگه‌یشتنی ئه‌و خوێندکارانه‌ی که‌ ده‌یانه‌وێ شان بده‌نه‌ به‌ر لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی به‌تایبه‌تی دژواره‌، ئه‌وه‌ش هه‌م له‌ به‌ر هۆی ماڵی و هه‌م له‌ به‌ر هۆکارگه‌لی سیاسی، و ئێمه‌ به‌تایبه‌تی زۆری پێ خۆشحاڵین که‌ ده‌توانین یارمه‌تی ماڵی بکه‌ین به‌خوێندکاره‌کانمان( که‌ له‌لایه‌ن حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستانه‌وه‌ دابین ده‌کرێ) که‌ ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ ته‌نێ ژماره‌یه‌کی که‌م له‌ خوێندکاران ده‌گرێته‌وه‌.
ئامانجمان ئه‌وه‌یه‌ کتێبخانه‌که‌مان و کۆکراوه‌ی ئارشیڤی له‌ مه‌ڕ لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی زیاتر په‌ره‌ پێبده‌ین، هیوادارین تا ئه‌و جێیه‌ی ده‌توانین ئه‌م که‌ره‌سته‌ و ماتریاله‌ی له‌به‌رده‌ستمان دایه‌ بخه‌ینه‌ سه‌ر سیستمی دیجیتالی بۆ ئه‌وه‌ی زانستکاران له‌ ئاستی جیهانی دا بتوانن که‌لکیان لێوه‌ربگرن.

مامۆستاکان

لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی له‌ ئێکسێتر له‌ چالاکی چه‌ندین ئه‌ندام که‌لک وه‌ردگرێ که‌ له‌بواری جۆربه‌جۆر دا پسپۆڕن:



دوکتور هاشمی ئه‌حمه‌دزاده‌ ( لیسانس زانکۆی زاهیدان، لیسانس، ماستر و دوکتورا زانکۆی ئووپسالا) مامۆستای زمان و ئه‌ده‌بییاتی کوردی و به‌ڕێوه‌به‌ری نێوه‌ندی لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی یه‌. مرخی لێکۆڵینه‌وه‌ی له‌ زه‌مینه‌ی زانستی ئینسانی و زانسته‌ کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان دایه‌‌. له‌ بواری زمان و ئه‌ده‌بییات دا، ئه‌و له‌ مه‌ر سه‌رهه‌ڵهێنان و پێشوه‌چوونی ڕۆمانی کوردی کآر ده‌کا، ئه‌و هه‌ر وه‌ها له‌ بواری میژوو و سیاسه‌تیش ده‌رس ده‌ڵێته‌وه‌. وه‌کوو زانستکارێکی کۆمه‌ڵایه‌تی، دوکتور ئه‌حمه‌دزاده‌ به‌تایبه‌تی مرخی له‌ سازدرانه‌کانی ناسیۆنالیزم له‌ نێو کوردان دایه‌، و خه‌ریکی شیکاری به‌راوه‌ردکارانه‌ی بارودۆخی کوردییه‌ له‌ نێو ده‌وڵه‌ته‌ جۆربه‌جۆره‌کاندا.



دوکتور گارێت ستانسفیلد ( لیسانس، ماستر و دوکتورا زانکۆی دارام ) پرۆفسۆری سیاسه‌تی ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاسته‌. مرخی وی سه‌باره‌ت به‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی ده‌که‌وێته‌ نێو بواری زانستی سیاسی و پێوه‌ندییه‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کان. کاری ئه‌و دواییانه‌ی وی جه‌ختی کردووه‌ له‌ سه‌ر پێشوه‌چوونی سیاسی کورده‌کان له‌ عێراق له‌ ساڵانی 1990 کان، پێکهاتن و چالاکییه‌کانی حکوومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ؛ هه‌ڵکه‌وتی به‌ربڵاوتری کورده‌کان له‌ ده‌وڵه‌تی عێراق دا به‌ دوای گۆڕانی ڕێژیم له‌ ساڵی 2003، به‌ جه‌خت و ئیستێکی تایبه‌تی له‌ سه‌ر وێژیاگی له‌مه‌ڕ فێدێرالیسم. ئه‌و ئێستا خه‌ریکی توێژینه‌وه‌ی پێشوه‌چوونی سیاسی دوای عێراقی 2003 یه‌ و به‌ تایبه‌تی له‌ هاوکرده‌وه‌یی دوولایه‌نه‌ی دین و گرووپه‌ ئێتنیکییه‌کان و چه‌مکی ناسیۆنالیزم و فێدێرالیزم ده‌کۆڵێته‌وه‌.



پرۆفێسۆر کریستین ئالیسۆن ( لیسانس زانکۆی ئۆکسۆن، دوکتورا سۆئاس، له‌نده‌ن) جێگری پرۆفێسۆره‌ له‌ لێکۆڵینه‌وه‌ی کوردی دا. بواری لێکۆڵینه‌وه‌ و توێژینه‌وه‌ی له‌ مه‌ڕ پێوه‌ندی نێوان ئه‌ده‌بی زاره‌کی و نووسراو، ئه‌ده‌بی زاره‌کی و کولتووری گه‌له‌ری، به‌ تایبه‌تی له‌ ناوچه‌ کرمانجی ئاخێوه‌ره‌کاندایه‌. ئه‌و هه‌ر وه‌ها مرخێکی پته‌ویشی هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ دینی که‌مایه‌تی به‌تایبه‌تی ئێزدایه‌تی. ئه‌و هه‌نووکه‌ سه‌باره‌ت به‌ وێژیاگه‌کانی بیره‌وه‌ری ده‌نووسێ.



دوکتور کلێمنس سکاڵبێرت – یوجه‌ل ( لیسانسی جوگرافیا، زانکۆی تولۆز لوێ میره‌ی، لیسانسی زمانی کوردی، زانکۆی ئینالکۆ پاریس، دوکتورا زانکۆی 4ی پاریس _ سۆربۆن) مامۆستای سیاسه‌تی ئێتنیکی یه‌. دوکتورایه‌که‌ی له‌ سه‌ر پێوه‌ندی نێوان زمان و ناسیۆنالیزم ، سه‌رهه‌ڵهێنانی زمانێکی نه‌ته‌وه‌یی کوردی و پێشوه‌چوونی بواری ئه‌ده‌بییاتی کوردی جه‌ختی کردووه‌. ئه‌و ئێستا له‌ سه‌ر مژاری به‌رهه‌مهاتنی کولتووری که‌مایه‌تی له‌ ترکییه‌، و به‌ هاوکاری له‌ گه‌ڵ پڕۆفسۆر ستانسفیلد، له‌ سه‌ر پێکهاتن و ڕێکخراوی سه‌رزه‌وییه‌کانی ئه‌و په‌ڕ سنووران کار ده‌کا.

نێونیشانی پێوه‌ندی :
Contact us
Postal address:
Centre of Kurdish Studies,
IAIS/HuSS
Stocker Road,
University of Exeter,
Exeter,
EX4 4ND.
UK
Telephone: +44 1392 269250
Fax: +44 1392 264035
Email: cks-info@exeter.ac.uk
CKS Secretary : Laura Scrivens l.scrivens@exeter.ac.uk
Admissions: admissions@exeter.ac.uk
Schools liaison: schools-liaison@exeter.ac.uk

تێبینی: ئه‌م بابه‌ته‌ی سه‌ره‌وه‌ له‌ ماڵپه‌ڕی زانکۆی ئێکسێتره‌وه‌ وه‌رگێڕدراوه‌