دوکتور هێڕمان شاڵک سه‌رۆکی نه‌خۆشخانه‌ی بیتله‌هێم - گێتسێمانێ له‌ سابڵاغ

هه‌وای خۆش و ڕووناک
ئاوی سارد و پاک
شوانان به‌ هه‌زاران
و سوحبه‌تانی چاک
وه‌ته‌نی باپیرم، کوردستان قه‌دیم
کێو و شاخ و ده‌شتی خۆشن بۆ دڵم *

دوکتور هێڕمان شاڵک (Hermann Schalk ) سه‌رۆکی نه‌خۆشخانه‌ی Bethlehem- Gethsemane ( بێتله‌هێم گێتسێمانێ) له‌ سابڵاغ

حه‌سه‌نی قازی

دوکتور هێڕمان شاڵک له‌ ده‌وره‌ی سێیه‌می چالاکی " کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات" له‌ ناوچه‌ی موکریان و سندووس چووه‌ سابڵاغێ. کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 2ی، ساڵی 14، فێڤرییه‌ی 1922. ئۆتۆبیوگرافی دوکتور شاڵکی به‌ قه‌‌ڵه‌می خۆی ئاوا بڵاو کردووه‌ته‌وه‌: " ئه‌من له‌ 31ی مانگی مه‌ی 1880، له‌ Kotzargon کۆتزارگۆن له‌ پروسییای ڕۆژهه‌ڵات ( East- Prussia ) له‌ دایک بووم. باب ودایکی خۆشه‌ویستم ئه‌ندامی کلیسای لووتێری بوون.له‌ ته‌مه‌نی 6 ساڵی تا ته‌مه‌نی 14 ساڵی چوومه‌ مه‌دره‌سه‌ی گشتی. له‌ ته‌مه‌نی 19 ساڵاندا له‌ ژێر کارتێکه‌ری ئینجیل دا که‌ ئه‌وده‌می که‌شیشی لووتێری ئێدلهۆف (Edelhoff)له‌ ئێلکۆدادین (Elchodadien) بانگه‌شه‌ی بۆ ده‌کرد هاتمه‌ سه‌ر ڕێڕه‌وی لووتێری. دوای ماوه‌یه‌کی کورتی که‌ هه‌موو فیداکارییه‌کانی ژیانم به‌ختی عیسا کرد چوومه‌ حه‌وزه‌ی عیلمییه‌ی کارلسهۆف (Karlshof) له‌ پرووسیای ڕۆژهه‌ڵات.خوێندنم له‌وێ هه‌ر ساڵێکی پێ چوو، چونکوو‌ ئه‌و بارودۆخه‌ی له‌ گۆڕێ دا بوو ماوه‌ی پێ نه‌دام زیاتر له‌ ساڵێک له‌وێ بم. به‌پێی قانوونێک که‌ بۆ خزمه‌تی تۆبزی سه‌ربازی‌ پێشتر له‌ گۆڕیی دا بوو ئه‌من ده‌بوو بچمه‌ خزمه‌تی ئیجباری. ئه‌وه‌ ئه‌و کاته‌ی بوو که‌ ته‌مه‌نم 21 ساڵ بوو. ئه‌و یه‌کساڵه‌ی خزمه‌ته‌ تاقیکردنه‌وه‌یه‌کی قورس بوو بۆ ژیانی عیسایی من؛ به‌ڵام شوکر بۆ خوڵای ئه‌و هێزه‌ی تێدا پێک هێنام بتوانم به‌ سه‌ر وه‌سوه‌سه‌ دا زاڵ بم. له‌ ساڵی دووه‌م دا له‌ تاقیکردنه‌وه‌ی مه‌دره‌سه‌ بێهداشی نێزامی دا سه‌رکه‌وتوو بووم، که‌ ئه‌وه‌ش ئاماده‌کارییه‌کی پێ نه‌زاندراو بوو بۆ خزمه‌تی میسیۆنێری. له‌وه‌ش ده‌رچێ، ئه‌وه‌ سه‌ره‌تایه‌ک بوو بۆ ئه‌وه‌ی خودا به‌کارم بهێنێ بۆ وه‌عزدان سه‌باره‌ت به‌ ئیبجیل به‌ تایبه‌تی له‌ نێو سۆسیالیستان دا. له‌‌ پێناو عیسا دا بڕیارم دا 4ساڵ له‌ نه‌خۆشخانه‌ی نیزامیدا خزمه‌ت بکه‌م. هاوپۆله‌کانم وه‌ک ئه‌فسه‌ر په‌روه‌رده‌ ده‌کران بۆ خزمه‌تی حکوومه‌ت. ئه‌من مرخێکی گه‌وره‌م سه‌باره‌ت به‌ ده‌ر‌مان و زانستی پژیشکی تێدابوو.جا بۆیه‌ له‌وێ حه‌کیمه‌کان ده‌رفه‌تێکی زۆر باشیان بۆ ڕه‌خساندین که‌ زۆر شت فێر ببین، ئه‌گه‌رچی خوێندکاری پژیشکیش نه‌بووین. ئه‌و چوارساڵانه‌ ئاماده‌ییه‌کی زۆر باش بوو بۆمن بۆ خۆ به‌ختکردن بۆ خزمه‌تی پژیشکی و میسیۆنێری. له‌ ساڵی 1918، له‌ مانگی ئاوریل دا، بانگ کرام بۆ خزمه‌تی میسیۆن. دوای خوێندنێکی به‌ته‌کووزی شه‌ش مانگه‌ی ئینجیل و بانگه‌شه‌ بۆ ئینجیل له‌ زۆرێک له‌ دێیه‌کانی نزیک فڕایینوالدێ Freienwalde له‌ ژێر چاوه‌دێری که‌شیش لۆهمان Lohmann دا، که‌ یه‌که‌م سه‌رۆکی چاڵاکییه‌کانی میسیۆن بوو له‌ ترکییه‌، له‌ مانگی ئۆکتۆبری ساڵی 1918 وه‌ک میسیۆنێر و یاریده‌ده‌ر نێردرامه‌ نه‌خۆشخانه‌ی میسیۆن له‌ مه‌رعه‌ش، له‌ ئاسیای پچووک.دوای خوێندنی زمانی ترکی و زمانی ئینگلیسی ده‌رفه‌تێکی باشم ده‌ستکه‌وت بۆ وه‌عزدادانی ئینجیل له‌ نێو مه‌سیحییه‌کان و موسوڵمانه‌کاندا له‌پێوه‌ندی ئه‌و خزمه‌ته‌ پژیشکییه‌یدا که‌ ده‌مکرد. دووساڵ کارکردن له‌ نه‌خۆشخانه‌ی ئه‌وێ ئه‌وباوه‌ڕییه‌ی تێدا پێک هێنام‌ ئه‌وه‌ تاقه‌ ڕێگایه‌که‌ بۆ ئه‌وه‌ی شوێنێکی باش له‌ سه‌ر موسوڵمان دابنێ، بێتوو گشت ئه‌وانه‌ی له‌ نه‌خۆشخانه‌ دا کار ده‌که‌ن به‌ڕاستیش مه‌سیحی سه‌رله‌پێناو بن. شه‌ش حه‌وتوو کارکردن له‌ نێو هه‌رمه‌نییه‌کان، له‌ ماوه‌ی قه‌تڵی عام له‌ ساڵی 1909، له‌ ئادانا، تارسوس، مێرسین و زۆر له‌ دێیه‌کان، باوڕییه‌کی ته‌واوی تێدا پێک هێنام که‌ پێداویستی به‌ میسیۆنێری پژیشکی چه‌نده‌ زۆره‌. ته‌نانه‌ت هه‌ر ئه‌و قه‌تڵی عامه‌ بوو دنه‌ی دام بۆ خوێندنی پژیشکی بۆ ئه‌وه‌ی له‌ نێو موسوڵمانه‌کان دا کار بکه‌م. ئه‌و سه‌روبه‌ندی ئه‌من بڕوانامه‌ی لیسانسی ئه‌ڵمانیم نه‌بوو. بۆ وه‌ده‌ست هێنانی بڕوانامه‌یه‌کی ئه‌وتۆ ده‌بوو 3 ساڵی دیکه‌ بخوێنم. ئه‌من بڕیارم دا بچمه‌ زانکۆی ئه‌مریکایی پژیشکی له‌ به‌یڕووت، سوورییه‌، و له‌ ساڵی 1910 دا چووم. به‌کاری ئاماده‌ییه‌وه‌ خوێندنی پژیشکییه‌که‌م شه‌ش ساڵی خایاند. به‌ ته‌نیشت خوێندنه‌وه‌ ده‌رفه‌تێکی باشیشم هه‌بوو بۆ ناسین و تێگه‌یشتن له‌ خوو وخده‌ و که‌سایه‌تی خه‌ڵکی خۆجێیی . له‌ ساڵی 1916 دوای تاقیکردنه‌وه‌کان دیپڵۆمم وه‌رگرت و ده‌رجه‌ی دوکتوری پژیشکی و جه‌ڕاحیم له‌ ئه‌یاله‌تی نیۆیۆرک وه‌رگرت، که‌ ڕێگه‌ی ده‌دام وه‌ک حه‌کیم کار بکه‌م. دوای تاقیکردنه‌وه‌ی ترکیش ، دیپڵۆمێکم وه‌رگرت که‌ ڕێگه‌ی پێده‌دام له‌ نێو ئیمپراتۆری عوسمانی دا وه‌ک حه‌کیم کار بکه‌م.
له‌ جه‌نگه‌ی شه‌ڕ دا ئه‌من ته‌جروبه‌یه‌کی زۆرم سه‌باره‌ت به‌ کاری جه‌ڕاحی په‌یدا کرد.هه‌روه‌ها سه‌باره‌ت به‌ نه‌خۆشییه‌کانی گه‌رمێنی و په‌تای چڵکی.له‌ مانگی مه‌ی ساڵی 1917 تا مانگی ئۆکتۆبری 1918 له‌ Serdjichan! له‌ مێزۆپۆتامیا نه‌خۆشخانه‌یه‌کی 120 ته‌ختیم ئیداره‌ده‌کرد، له‌ پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ سازکردنی هێڵی ڕێگای ئاسنی به‌غدا که‌ کاری له‌ سه‌ر ده‌کرا. له‌وێ کاربه‌ده‌ستی سه‌ره‌کی پژیشکی بووم. ده‌رفه‌تێکی به‌ربڵاوم هه‌بوو بۆ کار کردن له‌ نێو کورده‌کان دا. ته‌نێ عه‌مه‌لییاتێکی که‌ زۆر گرینگ نه‌بوو له‌ سه‌ر منداڵێکی چوارساڵانه‌ که‌ بێ ئه‌وه‌ی چ ده‌ستی هه‌بێ له‌ دایک ببوو، ڕێگای کورده‌کانی به‌ره‌و رووی ئێمه‌ کرده‌وه‌. زۆرمان سه‌فه‌رکرد بۆ لایان، له‌ سه‌ره‌تاوه‌ به‌ مه‌به‌ستی ناسیاو بوون و دۆستایه‌تی دامه‌زراندن.دوای پێکهاتن ئێمه‌ ده‌بوو ترکییه‌ به‌جێ بهێلین. ئه‌وه‌ش له‌ ساڵی 1919 دا بوو. سێ منداڵی خۆشه‌ویست و به‌ندی دڵی من ده‌بوو له‌ ترکییه‌ی خۆشه‌ویستی ئێمه‌ دا بنێژرێن. ئه‌وانه‌ یادگاری ئازیزی هاوسه‌ری خۆشه‌ویستم و منن، بۆ ئه‌وه‌ی موسوڵمانه‌کان له‌ بیر نه‌که‌ین، که‌ یه‌کجار زۆر پێویستییان به‌ ئێمه‌ هه‌یه‌.
له‌ ساڵی 1919 له‌ دانزیگ danzig ده‌ره‌جه‌ی لیسانسم وه‌رگرت، له‌ مانگی ژانڤییه‌ی 1920 تا ژووییه‌ی 1921 له‌ سه‌ر خوێندنی پژیشکی گشتی له‌ گه‌وره‌ترین زانکۆی بێرلین به‌رده‌وام بووم ،له‌ ئۆکتۆبری 1921 تاقیکردنه‌وه‌ی ده‌وڵه‌تیم له‌ گه‌ڵ ده‌سته‌ی دوویه‌م ته‌واو کرد. مانگی نۆڤامبر و دێسامبرم ته‌رخان کرد بۆ نووسینی کاری زانستی سه‌باره‌ت به‌ هۆیه‌کانی هه‌بوونی چاره‌سه‌ری بۆ نه‌خۆشی مالاریا.ئه‌وه‌ کارێک بوو بۆ وه‌رگرتنی دوکتورای ئه‌ڵمانی. ماوه‌یه‌کی زۆر درێژ ته‌رخان کرا بۆ ئاماده‌کردنی ده‌رمان، چونکوو خودا حه‌وجێی به‌ مرۆی لێزانه‌، به‌ تایبه‌تی له‌ نێو موسوڵمانه‌کان دا، ئه‌گه‌رچی هێشتا به‌ ته‌واوی ئاماده‌ نیم، به‌ڵام بانگه‌واز کردنم بۆ چوونه‌ نێو کورده‌کان، ئه‌وه‌نده‌ به‌هێزه‌ که‌ ئه‌من ده‌بێ بچم.
هێرمان.شاڵک، دوکتوری پژیشکی
ئۆلیڤا، ئۆکتۆبری 1921."
کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 9ی، ساڵی 14،سێپتامبری 1922 کورته‌ ئاگادارییه‌کی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵاتی سه‌باره‌ت به‌ دوکتور هێرمان شاڵک بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ که‌ تێیدا هاتووه‌:
" دوکتور شاڵک و خێزانی که‌ خه‌ڵکی دانزیگ ن له‌ ئوڕووپا، له‌ 1ی نۆڤامبری ساڵی 1921وه‌ کار بۆ کۆمه‌ڵه‌که‌مان ده‌که‌ن، سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ به‌ خۆشییه‌وه‌ به‌شدارانی کۆبوونه‌وه‌ی ئاگادار کرد که‌ هه‌موو گێره‌ و کێشه‌ی پاسپۆرت ئێستا جێبه‌جێ بوون، شاڵکه‌کان له‌وانه‌یه‌ ده‌ستبه‌جێ به‌ره‌و پێگه‌ی میسیۆنه‌که‌مان بچن. ده‌سته‌ به‌ڕێوه‌به‌ری ئامۆژگاری کردوون خۆیان ئاماده‌ که‌ن بۆ ئه‌وه‌ی له‌ کۆتاییه‌کانی مانگی ئۆکتۆبر له‌ ئه‌ڵمانه‌وه‌ وه‌ڕێکه‌ون. کێشه‌ی نێوان ئینگلیستان و ترکییه‌ له‌ ئاسۆ دا خۆی ده‌رده‌خا له‌وانه‌یه‌ هه‌ڕه‌شه‌یه‌ک بێ وببێته‌ هۆی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ئه‌و بڕیاره‌....... "له‌ ژماره‌ی 3ی، ساڵی 15، مانگی مارسی 1923 دوکتور هێرمان شاڵک بابه‌تێکی به‌ نێوی " بانگه‌وازی خوڵای" به‌ زمانی ئه‌ڵمانی نووسیوه‌ که‌ ج.ن. لور ( J.N.Lohre ) سه‌رۆکی میسیۆن وه‌رگێڕاوه‌ته‌ سه‌ر زمانی ئینگلیسی.له‌و نووسینه‌دا شاڵک له‌ گه‌ڵ نزاو پاڕانه‌وه‌ی دینی سه‌باره‌ت به‌ چوونی بۆ ناوچه‌کانی ژێر ده‌سته‌ڵاتی عوسمانی ده‌نووسێ:" هاوسه‌ره‌که‌م، که‌ ئه‌و ده‌می ده‌ستگیرانم بوو،گوتی " منیش له‌گه‌ڵت دێم".کاربه‌ده‌سته‌ نیزامییه‌کانی باڵاده‌ستم گوتیان: " ده‌بێ له‌ که‌له‌ی دابی! ئێمه‌ ده‌توانین لێره‌ش که‌لکت لێوه‌ربگرین". ئه‌من خۆم ناچار دی ده‌ست له‌و کارچاکه‌ی هه‌مبوو هه‌ڵگرم، وڵاتی خۆم و، ئه‌و ماڵه‌ خۆشه‌ی هه‌مبوو به‌جێ بهێڵم و زوو وه‌رێکه‌وم.ئه‌و به‌خته‌م هه‌بوو بۆ ماوه‌ی ده‌ ساڵان له‌ نێو هه‌رمه‌نییه‌کان، کورده‌کان و ترکه‌کاندا بژیم..... له‌وماوه‌یه‌ دا ئه‌من دوو ڕووداوی زۆر ناخۆشم لێ قه‌وما، سێ منداڵی خۆشه‌ویستم له‌وێ له‌ خاکی ڕۆژهه‌ڵات نێژراون و بوونه‌ قوربانی هه‌وای ناله‌بار، سه‌روه‌ت و که‌لوپه‌لیشم له‌ده‌ست دا، به‌ڵام قه‌ت له‌وه‌ په‌شیمان نین که‌ به‌دووی بانگه‌وازی خوڵایه‌وه‌ چووم...."هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ی کوردستان میشنێری دا وێنه‌یه‌کی به‌کۆمه‌ڵی دوکتور شاڵک وهاوسه‌ری و سێ منداڵی دیکه‌یان بڵاو کراوه‌ته‌وه‌.
له‌ ژماره‌ی 4ی ساڵی 15، مانگی ئاوریلی 1923 له‌ کوردستان میشنێری دا ژیاننامه‌ی هێدویگ شاڵک ( Hedwig Schalk ) بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. هێدویگ شاڵک که‌ دوایه‌ چووه‌ بۆ سابڵاغێ ئه‌و ژیاننامه‌ی به‌ ئه‌ڵمانی نووسیوه‌ و به‌ڕێزی ج.ن.لور وه‌ریگێڕاوه‌ته‌وه‌ سه‌ر زمانی ئینگلیسی. له‌ به‌شێک له‌و ژیاننامه‌یه‌دا هاتووه‌ " وه‌کوو کچی هه‌ره‌ گه‌وره‌ کارڵ پۆئێرشکه‌ ( Karl Poerschke )که‌ کاری کشتوکاڵی ده‌کرد، ئه‌من له‌ 12ی مارسی ساڵی 1879، له‌ نوێی مێمزلس ( Neu-Memzels ) له‌ پرووسیای ڕۆژهه‌ڵات له‌ دایک بووم، له‌ گه‌ڵ خوشکوبراکانم هه‌ڕه‌تی جه‌وانیم به‌خۆشی له‌و هه‌رێمه‌ تاککه‌وتوو به‌ڵام، جوان و زه‌نوێره‌ دا تێپه‌ڕکرد. دوای ته‌واو کردنی فێرگه‌ی سه‌ره‌تایی، له‌ پۆلی حه‌ته‌وه‌ چوومه‌ فێرگه‌یه‌کی شه‌ووڕۆژی له‌ گوندێکی دراوسێ بۆ ئه‌وه‌ی درێژه‌ به‌ خوێندن بده‌م.له‌وێ تاته‌مه‌نی یازده‌ ساڵان!( ده‌بێ هه‌ڵه‌ی چاپی بێ – حه‌سه‌نی قازی) مامه‌وه‌. ته‌جروبه‌یه‌کی ئه‌و سه‌رده‌میم قه‌ت له‌ بیر ناچێته‌وه‌ و ده‌بێ لێره‌دا بیگێڕمه‌وه‌.له‌ مه‌دره‌سه‌ی یه‌کشه‌مۆیان که‌ زۆر به‌ که‌یف خۆشییه‌وه‌ تێیدا ئاماده‌ ده‌بووم، سروودێک زۆر کاری تێدا کردم، و به‌ شێوه‌یه‌کی ئه‌وتۆ هه‌ستم به‌ چاوبه‌سه‌ره‌وه‌ بوون و ئاماده‌یی باریته‌عالا کرد که‌ له‌و ده‌مێوه‌ ئیدی به‌ قووڵی له‌ گوناهان و ئه‌وه‌ی خاوێن نه‌بێ ده‌ترسم. له‌ ساڵی 1889 دایکوبابم ماڵیان گوێسته‌وه‌ بۆ دانزیگ (Danzig ) و له‌وێ له‌ ساڵی 1894 چوومه‌ ئه‌نیستیتوویه‌ک بۆ درێژه‌ دان به‌ خوێندن. هه‌ر له‌مانگی ژووه‌نی ئه‌و ساڵه‌ دا به‌ پێی نه‌ریتی کلیسای لووتێری ئێڤانگێلی له‌ کلیسا وه‌رگیرام.ئاواتم ئه‌وه‌ بوو ببمه‌ خزمه‌تکاری کلیسا یان مامۆستا.به‌داخه‌وه‌ ئه‌وه‌ هه‌ڵنه‌سووڕا، چونکوو دایکم له‌ کاتی زانی برا هه‌ره‌ چکۆڵه‌که‌مدا ئیفلیج بوو و ئیدی ئاگاداری و به‌خێوکردنی برا و خوشکه‌ چکۆڵه‌تره‌کانم که‌وته‌ سه‌ر ئه‌ستۆی من. له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، توانیم بچمه‌ مه‌دره‌سه‌یه‌ک بۆ فێربوونی زانستی کاری نێوماڵ و له‌وێ تێئۆری و پراتیکی کاری ماڵداری و هه‌روه‌ها ته‌ڕاحی و بڕین فێر بووم.دیاره‌ کاری پراتیکی له‌و ساڵانه‌یدا له‌ ماڵی دایکوبابم ده‌ژیام هاسان نه‌بوو.... دواتر له‌ ته‌مه‌نی بیست ساڵاندا به‌بیستنی ئه‌زموونی میسیۆنێڕێک که‌ له‌ چین کاری کردبوو بۆ یه‌که‌م جار له‌و پێداویستی و نه‌دارییه‌ی له‌ جیهانی نا مه‌سیحی دا هه‌یه‌ ئاگادار بووم..... پێم خۆش بوو ده‌ستبه‌جێ وه‌ک میسیۆنێرێک ده‌ست به‌کار بکه‌م. به‌ڵام ناچار بووم چاوه‌ڕێ بکه‌م تا خوشکه‌ چکۆڵه‌تره‌که‌م ده‌توانێ له‌ ماڵی باواندا جێی من بگرێته‌وه‌. له‌ ساڵی 1907 ژیانی هاوسه‌ریم پێک هێنا، دوای نزا و پاڕانه‌وه‌یه‌کی زۆر ئیدی ئه‌وه‌ بۆ ئێمه‌ ئاشکرابوو ده‌بێ له‌ پێگه‌ی دووری میسیۆنان دا خزمه‌تی خوڵای خۆمان بکه‌ین. ئه‌من چوومه‌ مه‌دره‌سه‌ی میسیۆنی له‌ ماڵچێ(Malche ) له‌ نزیک Freinwald, Oder . ئه‌وه ماوه‌یه‌ی ئه‌وێ گرینگییه‌کی زۆری هه‌بوو بۆ خزمه‌تی دواتری من.خوێندنی ئینجیل و به‌ تایبه‌تی ژیانی عیسا، بوو به‌ پشتیوانییه‌کی گه‌وره‌ بۆ من. ئه‌و میسیۆنێرانه‌ی بۆ پشوودان هاتبوونه‌وه‌ باسی ئه‌زموونه‌کانی خۆیان بۆ ده‌کردین و به‌و چه‌شنه‌ ئێمه‌ شاگردانی میسیۆن له‌ گه‌ڵ غه‌م و شادی ناسیاویمان په‌یدا کرد. له‌ پاییزی ساڵی 1909 چوومه‌ لای هاوسه‌ره‌که‌م ‌ که‌ ساڵێک پێشتر له لایه‌ن‌ " Hilfsbund fur Christliche Liebeswerk in Orient “ ڕا له‌ ترکییه‌ ده‌ستی کرد بوو به‌ کار کردن........ له‌ ماوه‌ی ئه‌و نۆ ساڵه‌ی دا که‌ ئه‌من و هاوسه‌ری خۆشه‌ویستم ده‌رفه‌تی کارکردنمان له‌و پێگه‌یه‌دا هه‌بو، ئێمه‌ له‌ سایه‌ی حه‌ق ته‌عالاوه‌ ئه‌زموونی باشمان وه‌ده‌ست خست. چالاکییه‌کانمان له‌ نه‌خۆشخانه‌ی میسیۆن له‌ مه‌رعه‌ش ناکرێ قه‌ت له‌ بیر بکرێ. ئه‌من هێشتاش پێموایه‌ باشترین ده‌رفه‌ت بۆ ئه‌وه‌ی ئینجیلی عیسای مه‌سیح له‌ نێو موسوڵمانه‌کان و کورده‌کاندا بڵاو بکرێته‌وه‌، موداواکردن و یارمه‌تیدانی نه‌خۆشانه‌. ئه‌و پێگه‌ی میسیۆن که‌ له‌ نێو ترکه‌کان و کورده‌کاندا هه‌بوو ‌ به‌لامانه‌وه‌ خۆشه‌ویسته‌ هه‌روه‌ک جگه‌رگۆشه‌کانمان وایه‌ که‌له‌وێ نێژراون و بانگمان ده‌که‌ن بۆ لای خۆیان. ته‌نانه‌ت ئه‌و شه‌ڕه‌ نگریسه‌ش که‌ هه‌ڵئایسا منی گه‌یانده‌وه‌ لای مێرده‌که‌م له‌ به‌شی سه‌رووی مێزۆپۆتامیا.له‌ویش دیسان چاوم به‌ کورده‌کان که‌وته‌وه‌، که‌ زۆر زوو لێمان نزیک بوونه‌وه‌ و باوه‌ڕیان پێ‌کردین له‌ به‌ر ئه‌و خزمه‌ته‌ی به‌ نه‌خۆشانمان ده‌کرد. ئه‌وه‌ زۆرخۆشه‌ که‌ جارێکی دیکه‌ش خوڵای له‌ژوور بانگمان ده‌کا بچینه‌ پێگه‌یه‌کی میسیۆن، ئه‌ویش له‌ نێوکورده‌کاندا.ئه‌من به‌خۆشییه‌وه‌ له‌ گه‌ڵ هاوسه‌رم به‌ پیل ئه‌و بانگه‌وازییه‌وه‌ ده‌چین.
__ هێدویگ شاڵک "



له‌ ژماره‌ی 10ی ساڵی 15، ئۆکتۆبری 1923 دا ن.ج. لۆر ( N.J.Lohre) سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات له‌ نووسراوه‌یه‌کدا له‌ ژێر سه‌ردێڕی" دوکتور مسته‌فای قازی و دوکتور شاڵک له‌ ئاستارا یان ئه‌نزه‌لی یه‌ک ده‌گرنه‌وه‌" ده‌نووسێ : " له‌ 5ی سێپتامبری [ 1923] تێلگرافێکم بۆ دوکتور شاڵک نارد: " به‌ ڕێگه‌ی ستێندر(Stender ) دا که‌ تیلگراف بۆ بانکی نه‌ته‌وه‌یی له‌ بێرڵین ده‌نێرێ، سێ هه‌زار دۆڵاری ئه‌مریکایم بۆ ناردی‌. له‌گه‌ڵ قازی یه‌ک بگرنه‌وه."له‌ نامه‌که‌ی دوکتور شاڵکه‌وه‌ که‌ له‌ خواره‌وه‌ دا دێ ده‌رده‌که‌وێ ئه‌و په‌یامه‌ی به‌وه‌ختی خۆی پێگه‌یشتووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بگاته‌ دوایین که‌شتی له‌ پێتڕۆگراد. به‌ خوێندنه‌وه‌ی نامه‌که‌ی شاڵک ئۆغژنی دڵم که‌وت، هیوا دارم ئێوه‌ش پێتان خۆش بێ. با هه‌موومان شوکرانه‌ بژێر بین باریته‌عالا کارێکی وای کرد وه‌ڕێکه‌وتنی که‌شتییه‌که‌ وه‌دره‌نگی بکه‌وێ بۆ ئه‌وه‌ی شاڵک بتوانێ خۆی ئاماده‌ بکا......به‌ دوای ئه‌وه‌ دا ن.ج.لور به‌شێک له‌ نامه‌که‌ی دوکتور شاڵکی هێناوه‌ که‌ له‌ به‌رواری 19ی ئووتی 1923 دا بۆی نووسیوه‌: "....سه‌باره‌ت به‌ وه‌ڕێکه‌وتنم بۆ ئێران ئه‌وه‌ خه‌به‌ری ئه‌سسحتان بۆ ده‌نێرم. له‌ سایه‌ی خودای مه‌زنه‌وه‌ دوو دۆستی چاکم په‌یدا کردوون.به‌ڕێوه‌به‌ری شیرکه‌تێکی که‌شتی ئاژۆتنن، ئه‌گه‌چی به‌ زه‌حمه‌تێکی زۆر به‌ڵام، توانیویانه‌ ئیجازه‌ له‌ حکوومه‌تی ڕووسییه‌ وه‌ربگرن دوکتورێک سواری که‌شتییه‌که‌یان که‌ن که‌ له‌ هامبورگه‌وه‌ وه‌ڕێده‌که‌وێ به‌ پێتڕۆگراد تێده‌په‌ڕێ، و به‌ ۆڵگا دا به‌ره‌وئاستارا و باكۆ ده‌ڕوا و ده‌گاته‌ ئه‌نزه‌لی له‌ ئێران. ئه‌وه‌ ڕێگه‌ی هه‌ره‌ هێمنه‌، به‌ تایبه‌تی بۆ ئامراز و که‌لوپه‌له‌کانم که‌ له‌ کیس چوونیان باسی سه‌ره‌. ئه‌من ئێستا "ڤیزای ترانزیتی" حکوومه‌تی ڕووسییه‌م هه‌یه‌ که‌ هه‌تا 2ی مانگی ئۆکتۆبر بڕ ده‌کا.هه‌ر وه‌ها ئیزنی تایبه‌تیشم بۆ بردنی ئامراز و که‌له‌وپه‌کانیشم به‌ده‌سته‌وه‌یه‌. هه‌موو شت ئاماده‌یه‌ جگه‌ له‌ دراو نه‌بێ.ئه‌وه‌ش مایه‌ی خه‌فه‌ت و په‌ژاره‌ی منه‌ بۆ سه‌فه‌ری ئه‌مساڵ، چونکوو ئاخر که‌شتی هه‌ڵم له‌ نیوه‌ی یه‌که‌می مانگی سێپتامبر دا وه‌ڕێ ده‌که‌وێ به‌ر له‌وه‌ی ئاوی ده‌ریا بیبه‌ستێ. بۆ ئه‌وه‌ی که‌لوپه‌له‌کانم به‌ ساغی بگه‌نه‌ جێ ئه‌وه‌ ته‌نیا ڕێگه‌ی سه‌فه‌رکردنه‌. ئه‌گه‌ر ئه‌مساڵ نه‌توانم به‌م ڕێگایه‌ دا بچم ده‌بێ هه‌تا به‌هارێ له‌ ئه‌ڵمان بمێنمه‌وه‌،ده‌رفه‌تێکی دیکه‌ش هه‌یه‌ له‌وێوه‌ به‌ ڕێگه‌ی کۆنستانتینۆپل ( ئه‌سته‌نبووڵ) و باتووم دا بچین. ئه‌وه‌ ڕه‌نگه‌ گیرو گرفتمان بۆ ساز کا، چونکوو له‌ "ڤیزای ترانزیت" دا نووسراوه‌ سه‌فه‌ر به‌ ڕێگای پێتڕۆگراد دا. ئه‌گه‌ر به‌ بێ که‌لوپه‌له‌کانم بڕۆم هیوا دارم تا به‌هار ده‌گاتێ له‌ ته‌ورێزێ له‌ گه‌ڵ دوکتوره‌کانی کۆمه‌ڵه‌ی پرێسبیتێری کار بکه‌م.ئێستا هه‌موو شت به‌ ده‌ست ئێوه‌یه‌ به‌ڵام، تکایه‌ ئامۆژگاری من له‌به‌رچاو بگرن، چونکوو ئه‌من لێره‌ زۆر چاکتر له‌ هه‌لومه‌رجی ڕاسته‌قینه‌ ئاگادارم. له‌ به‌ر خاتری خانمه‌کان
[ مه‌به‌ست گودهارت، شوێنهوود، ئالما فاسوم و ئێمێلیا ئه‌ندرسۆنه‌] پێم خۆشه‌ ده‌ستبه‌جێ وه‌ڕێکه‌وم به‌ڵام، پێم خۆش نییه‌ به‌ بێ ئامراز و که‌لوپه‌له‌کانم بڕۆم، ئه‌گه‌ری ونبوون و له‌ کیس دانیان به‌ ڕیگای باتوم و تفلیس دا یه‌کجار زۆره‌." به‌ دوای ئه‌مه‌ش دا ن.ج.لور نامه‌یه‌کی دیکه‌ی هێرمان شاڵکی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ که‌ له‌ به‌رواری 12ی سێپتامبری 1923 له‌ هامبورگه‌وه‌ بۆی نووسیوه‌: " پێنج ڕۆژ له‌مه‌وبه‌ر تێلگرافه‌که‌تم پێ گه‌یشت... ئه‌من خه‌ریکی خۆ ئاماده‌ کردن بووم بۆ ڕۆیشتن... 41سندووقم پێچاوه‌ته‌وه‌،... ئه‌مساڵ ئه‌وه‌دوایین ده‌رفه‌ته‌ بۆ سه‌فه‌ر کردن. ده‌توانی بیهێنییه‌ به‌رچاوت که‌ ئه‌من زۆرم مه‌به‌سته‌ ئامراز و که‌لوپه‌له‌کانم له‌گه‌ڵ خۆم به‌ ڕێگایه‌کی ئه‌مین دا به‌رم... که‌شتی هه‌ڵمی دیکه‌ له‌ مانگی مه‌ی 1924 لێره‌ ده‌رده‌که‌وێ، و ئه‌مه‌شیان ئه‌مڕۆ هامبورگ به‌جێ ده‌هێڵێ. ئه‌من که‌لوپه‌لی ئاوام پێیه‌ که‌ 1200 دۆڵارم پێ داوه‌ و به‌شێکی که‌م له‌ دراوه‌که‌ ماوه‌ که‌ دوای ئه‌وه‌ی من ڕۆیشتم ده‌درێ. تاجرێکی ئێرانی که‌ له‌ بێرڵین چاوم پێی که‌وت پێی گوتم ئه‌گه‌رتۆ که‌لوپه‌له‌کانت به‌ ترێنی.... به‌ ڕێگای ..... دا بنێری ( مه‌سیره‌که‌ی دیکه‌) سندووقه‌کان ده‌گه‌نه‌ مه‌قسه‌دی خۆیان به‌ڵام، ئه‌نبار ده‌کرێن. ئه‌و ئامرازه‌ باشانه‌ی من کڕیومن ئێستا ناکرێ به‌ 1200 دۆڵار نه‌ له‌ ئه‌ڵمان و نه‌ له‌ ئه‌مریکا بکڕدرێن. بۆ کڕینی ئه‌و ئامرازانه‌ ئه‌من ئه‌و دراوه‌شم به‌کارهێنا که‌ حکوومه‌ت پێیدام بۆ بژاردنه‌وه‌ی ئه‌و که‌لوپه‌لانه‌ی له‌ ترکییه‌ له‌ کیسم دابوو.... له‌ گه‌ڵ قازی [مسته‌فا قازی] وا رێک که‌وتین له‌ ئاستارا یان ئوساتیک!Eusatic (؟) چاوی به‌ من بکه‌وێ....
تکایه‌ دۆعا بکه‌ن بۆ که‌شتییه‌که‌مان! ئه‌من له‌ که‌شتییه‌که‌ دا وه‌ک دوکتور کار ده‌که‌م. نازانین سه‌فه‌ره‌که‌مان چه‌ندی پێ ده‌چێ.تکایه‌ بۆ خانمی شاڵک و منداڵه‌کانیشمان بپاڕێنه‌وه‌. یارمه‌تیمان بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی ماڵی خۆمان ده‌ست که‌وێ. هه‌لومه‌رج له‌ ئه‌ڵمان زۆر دژواره‌........خانمی شاڵک هه‌تا هامبورگ له‌ گه‌ڵم هات، هه‌ر له‌و ماوه‌یه‌ دا ته‌ویله‌ی ئه‌سپان که‌ سه‌ر به‌و ڕیزه‌ ژوورانه‌یه‌‌ که‌ ئێمه‌ی تێدا ده‌ژین لێمان داگیر کراوه‌....... خانمی شاڵک له‌ وانه‌یه‌ تووشی دژواری زۆر جیدی بێ و ئه‌و ژوورانه‌ له‌ ده‌ست بدا.کاتێک به‌وڕێگایه‌ دا ئه‌ڵمان به‌جێ بهێڵم حه‌قی ڕێیه‌ و خه‌رجی گواستنه‌وه‌ی ئه‌و 2500 کیلۆگرامه‌ ئامرازانه‌ی پێمه‌ زۆر که‌م ده‌بێ، چونکوو ئه‌من له‌ نێوان هامبورگ و ئه‌نزه‌لی دا وه‌ک دوکتوری که‌شتی کار ده‌که‌م.به‌و پێیه‌‌ ده‌توانین دراوێکی زۆر بۆ میسیۆن بگێڕێنه‌وه‌، داخودا ناکرێ به‌شێک له‌و دراوه‌ به‌کاربهێندرێ بۆ کڕینی ماڵێک بۆ بنه‌ماڵه‌که‌م، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وکاته‌ی له‌ پێگه‌ی میسیۆن کار ده‌که‌م زۆر نیگه‌ران و دڵپه‌شێویان نه‌بم؟....."
له‌و ژماره‌یه‌ی کوردستان میشنێری دا بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ستی هاوپێوه‌ندی خوێنه‌وه‌ران و دۆستانی میسیۆن بورووژێندرێ و باربوویان بده‌نێ بۆ چالاکییه‌کانیان وێنه‌یه‌کی ئه‌و خانووبه‌ره‌یه‌ی که‌ شاڵکه‌کان له‌ فاڵکنبورگ له‌ ئه‌لمان تێیدا ژیاون و به‌ جێیان هێشتووه‌ چاپ کراوه‌.
دوکتور هێڕمان شاڵک به‌ره‌و ئێران وه‌ڕێکه‌وتووه‌ و له‌ ژماره‌ی 11ی، ساڵی 15. نۆڤامبری 1923 ی کوردستان میشنێری داخه‌به‌ری گه‌یشتنی به‌ ته‌ورێز بڵاو کراوه‌ته‌وه: " ئێمه‌ له‌ ژماره‌ی ڕابردوو دا ڕامانگه‌یاند که‌ دوکتور شاڵک له‌ 12ی سێپتامبر وه‌ڕێکه‌وتووه‌... به‌رله‌وه‌ی ئه‌ڵمان به‌جێ بهێڵێ له‌ ڕۆژی 9ی سێپتامبر هه‌رله‌لای ئه‌و کلیسایه‌وه‌ که‌ ئه‌رکی دابوو به‌ باشیمۆن واته‌ کلیسای هێرمانسبورگ به‌ ڕه‌سمی ئه‌رکی درایه‌..... له‌ 12ی ئۆکتۆبر دا به‌ تێلگراف خه‌به‌رێکی خۆشمان وه‌رگرت که‌ دوکتور شاڵک گه‌یشتووه‌ته‌ ته‌ورێزێ."
له‌ ژماره‌ی 1ی،ساڵی 16ی کوردستان میشنێری مانگی ژانڤییه‌ی 1924دا یه‌که‌م نامه‌ی دوکتور شاڵک له‌ ئێرانه‌وه‌ که‌ له‌ 14ی ئۆکتۆبری 1923 له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵاتی نووسیوه‌ چاپ کراوه‌. سه‌رنووسی ئه‌و نامه‌یه‌ " ته‌جروبه‌ی سه‌فه‌ره‌که‌مه‌" و تێیدا له‌گه‌ڵ شتی دی ده‌نووسێ:".... سه‌باره‌ت به‌ بۆچوونم سه‌باره‌ت به‌م وڵاته‌ له‌ماوه‌ی ئه‌و ده‌ڕۆژانه‌ دا، به‌له‌به‌رچاوگرتنی دادێی کاره‌کانمان، به‌ پێویست ده‌زانم جارێ بێده‌نگ بم..... ڕه‌نگه‌ بکرێ هێندێک به‌ کورتی سه‌باره‌ت به‌ هه‌لومه‌رجی کلیسای لووتێری لێره‌ بنووسم. ئێستا زیاتر له‌ چوارساڵه‌ زۆر له‌ نزاخوێنان لێره‌ بێ که‌شیش بوون. ئێستا هیچ وێناچێ بکرێ که‌شیشه‌کان بێنه‌وه‌. ته‌نێ باسی نموونه‌یه‌ک ده‌که‌م. که‌شیشێکی لووتێری له‌ بێرڵینه‌وه‌ داوخوازی گه‌ڕانه‌وه‌ و تێپه‌ڕێن به‌ ڕووسییه‌ی دا کردبوو.له‌ ڕووسییه‌وه‌ وڵامێکی سووکیان دابووه‌وه‌" بۆ ئه‌نجامدانی پشوویه‌کی ئاوا نامۆدێڕن له‌ ڕووسییه‌ دا چ شوێنێک نییه‌" و ڤیزایان نه‌دابوویه‌.سه‌ره‌ ڕای ئه‌و ڕاستییه‌ی که‌ نزاخوێنان بۆ ماوه‌ی چوارساڵان بێ که‌شیش بوون به‌ڵام ناچار بوون 2000 مارکی زێڕ خه‌رج و مخاریجی ئیداره‌ی کلیسا بده‌ن...."
له‌ ژماره‌ی 3ی ساڵی 16ی کوردستان میشنێری، مارسی 1924به‌ کورتی باسی ئه‌و مه‌سیره‌ی کراوه‌ که‌ بڕیار بووه‌ شاڵک پێیدا بچێته‌ ئێرانێ ، له‌ ژماره‌ی 4، ساڵی 16، ئاوریلی 1924 دیسان وه‌رده‌ڕیشاڵی ئه‌و سه‌فه‌ره‌ له‌ بن سه‌ردێڕی " ئه‌و ڕێگایه‌ی ده‌بوو شاڵک پێیدا بچێ" بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ که‌ له‌ گه‌ڵ ئه‌و بابه‌ته‌ نه‌خشه‌یه‌کیش بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ که‌ نووسه‌ر ن.ج.لۆر له‌ گۆواری "Asia Magazine " ی وه‌رگرتووه‌. هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ دا باسی سه‌فه‌ری به‌کۆمه‌ڵی میسیۆنێره‌کان له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ سابڵاغ به‌ قه‌ڵه‌می یای هاننا شوێنهوود هاتووه‌ که‌ له‌ به‌شێکی دا ده‌نووسێ:" سابڵاغ، ئێران
17ی ژانڤییه‌ی 1924
دۆستانی خۆشه‌ویستی میسیۆن. دوێنێ یه‌ک حه‌وتوو بوو که‌ ئێمه‌ گه‌یشتووینه‌ته‌ سابڵاغێ و پێمان خۆشه‌، ڕاپۆرتێکتان سه‌باره‌ت به‌و سه‌فه‌ره‌ و ڕووداوه‌کانی ئه‌م حه‌تووه‌ی ئێره‌ بۆ بنێرین. به‌ڕاستی وه‌ک خه‌ونێک وایه‌ که‌ ئێمه‌ دوای ئه‌و هه‌موو چاوه‌ڕوانییه‌ گه‌یشتووینێ و ئێستا لێره‌ین. وه‌ک ئه‌وه‌ی بیستووتانه‌، دوکتور شاڵک له‌ عاره‌فه‌ی کریسمه‌س دا [ له‌ته‌ورێزه‌وه‌] گه‌ڕاوه‌ بۆ ئاستارا . دوای چه‌ند ڕۆژان ئامراز و که‌لوپه‌له‌کان گه‌یشتنێ و خۆمان ئاماده‌ کرد بۆ سه‌فه‌ر به‌ره‌و سابڵاغ. هه‌ڵبه‌ت خه‌به‌ری سه‌فه‌ره‌که‌مان به‌ره‌و ئێره‌ له‌ مێژه‌ به‌ گوێی ئێوه‌ گه‌یشتووه‌، چونکوو بڕیار بوو هه‌ر ئه‌و ڕۆژه‌ی وه‌ڕێکه‌وتین یای فاسوم تێلگراف بنێرێ. ئه‌وه‌ ساڵی نوێیه‌کی زۆر خۆش بوو بۆ ئێمه‌ چونکوو له‌ ڕۆژی سێیه‌میدا توانیمان به‌ره‌و پێگه‌ی خۆمان بڕۆین. ئێستا ئه‌من حه‌ول ده‌ده‌م له‌ ڕووی یادداشته‌کانم له‌و ڕۆژه‌وه‌ی له‌ته‌ورێز وه‌ده‌رکه‌وتین بۆتان بنووسم.
پێنجشه‌مۆ، 3ی ژانڤییه‌ی 1924 __ سه‌عات نزیک 11 فایتوون هات به‌ شوێن من و ئێمێلیا [ ئه‌ندرسۆن] دا.واگونه‌کان ئاماده‌نه‌بوون بۆیه‌ ئێمه‌ هه‌رچوارمان له‌ ماڵی دوکتور کاکران شێومان کرد ( سندووقه‌کان کێش کراون و له‌حه‌وشه‌ی نه‌خۆشخانه‌ داندراون). ئاڵماش بۆ شێو خواردن له‌ گه‌ڵمان بوو و هه‌ر له‌ومایه‌وه‌ بۆ به‌ڕێکردنمان.
..... دوای شێوخواردن دوکتور شاڵک داوای له‌دوکتور کاکڕان کرد به‌ر له‌وه‌ی بڕۆین مه‌زمووری ( سروودی) 91 یه‌که‌مین بخوێنێته‌وه‌. سه‌عات یه‌ک ونیو له‌ نه‌خۆشخانه‌وه‌ وه‌ده‌رکه‌وتین: یای گودهارت و ئێمێلیا له‌ گه‌ڵ سارا، کچی ئێمێلیا به‌ فایتوون، دوکتور شاڵک و منیش به‌ سواری ئه‌سپ. خزمه‌تکاره‌ ژنه‌که‌ی یای گودهارت و خزمه‌تکاره‌ ژنه‌که‌ی من و خزمه‌تکاره‌ پیاوه‌که‌مان له‌گه‌ڵ باره‌کان نیوسه‌عات پێشتر وه‌ڕێکه‌وتبوون....."
هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ دا واته‌ ژماره‌ی 4، ساڵی16، ئاوریلی 1924، نامه‌یه‌کی دوکتور شاڵک بۆ جه‌نابی ن.ج.لۆر بڵاوکراوه‌ته‌وه‌ که‌ له‌ 1ی ژانڤییه‌ی 1924 له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ نووسیویه‌ و له‌ به‌شێکی دا هاتووه‌: " خۆشه‌ویستم جه‌نابی لۆر: ئه‌گه‌رچی کاتێکی زۆرم نییه‌ بۆ نامه‌ نووسین، چونکوو سبه‌ینێ به‌ره‌و سابڵاغ وه‌ڕێده‌که‌وین به‌ڵام، ده‌مه‌وێ به‌ کورتی وڵامی دوایین نامه‌ی ئێوه‌ که‌ له‌ به‌رواری 20 ئۆکتۆبر دا نووسراوه‌ بده‌مه‌وه‌،. هیوادارم تائێستا هه‌ردووک ڕاپۆرته‌کانمت به‌ ده‌ست گه‌یشتبێ..... تا ئه‌وه‌نده‌ی بۆم ده‌رکه‌وتووه‌ هیچکام له‌ سندووقه‌کانم نه‌کراونه‌ته‌وه‌ جگه‌ له‌و سندووقه‌ی نه‌بێ که‌ خوارده‌مه‌نی تێدا بوو و جانتای جلوبه‌رگه‌کانم نه‌بێ. ئه‌وه‌ی دوایین خۆی له‌به‌ر کردنه‌وه‌ گرتبوو و ته‌نیا چه‌ند ئامرازێکی وێنه‌گرتن سه‌ده‌مه‌یان وێکه‌وتبوو. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی بارنامه‌ی نووسراوم به‌ده‌سته‌وه‌ نه‌بوو سه‌باره‌ت به‌ نێوه‌رۆکی هه‌رکام له‌ سندووقه‌کان، بۆیه‌ ده‌بوو‌ له‌ ئیداره‌ی گومرگ ئاماده‌ بم.زۆر له‌ سندووقه‌کانیان نه‌کرده‌وه‌ و ئه‌وانه‌ش که‌ کرانه‌وه‌ به‌ ئارامی و ڕێکوپێکی داخرانه‌وه‌. تا ئێستا 25 سندووق له‌ که‌لوپه‌له‌کانم گه‌یشتوونه‌ته‌ ته‌ورێزێ،به‌ ڕواڵه‌ت سێیان له‌ ئاستارا ماونه‌ته‌وه‌. ئه‌وانه‌ ده‌بێ جارێکی دیکه‌ بپێچرێنه‌وه‌ چونکوو به‌و حاڵه‌وه‌ چ وشترێک ناتوانێ هه‌ڵیان گرێ.
یای فاسوم ده‌بوو ئێستا به‌ره‌و ئه‌مریکا وه‌رێ که‌وێ به‌ڵام، ڕووسه‌کان ڕێگه‌ی پێ ناده‌ن به‌ ڕێگای تفلیس دا بڕوا. به‌ گه‌یشتنی وه‌رزی زستان ڕێگای ترابزۆن و به‌غدا ده‌گیرێ. ئه‌و ده‌بێ له‌ ترابزۆن بمێنێته‌وه‌ و پشووه‌که‌ی بۆ ساڵی 1924 هه‌ڵگرێ..... له‌ سه‌ره‌تاوه‌ یای گودهارت، له‌ سابڵاغێ یارمه‌تیم ده‌دا.
یای ئه‌ندرسۆن و یای شوێنهوود زۆر خۆشحاڵن له‌وه‌ی ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ پێگه‌ی میسیۆن دوای ئه‌و هه‌موو ده‌رده‌ سه‌ره‌ی تووشی هاتن. ئه‌و دوو خانمانه‌ به‌ڕاستیش هه‌تابڵێی ژنی زۆر پیرۆزن. ئه‌من به‌ ته‌واوی پشتیان پێ ده‌به‌ستم، ڕوحمان یه‌که‌ و پێی خۆشحاڵم ناردراون........
پێشنیاره‌کانی خانمی باشیمۆن سه‌باره‌ت به‌ گۆڕی باشیمۆن و دامان، جارێ بۆ ماوه‌یه‌ک ده‌ستی لێ ڕاگرین. ئه‌من له‌ گه‌ڵ ئه‌و بۆچوونه‌ هه‌م ‌ ئێوه‌ له‌ نامه‌که‌تان دا ده‌رتان بڕیبوو.تکایه‌ رێز و سڵاوی من به‌ خانمی باشیمۆن ڕابگه‌یێنه‌. سه‌باره‌ت به‌ دامه‌زرانمان له‌ سابڵاغێ ئه‌من به‌خۆشحاڵییه‌وه‌ ده‌ڵێم ته‌قریبه‌ن گشت ئه‌و میسیۆنێرانه‌ی له‌ ته‌ورێز چاوم پێیان که‌وت، نه‌ک له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌ن ئه‌وێ له‌ به‌ر ده‌ست ئێمه‌ دابێ، به‌ڵکوو پێشیان خۆشه‌ ئێمه‌ ئه‌وێ به‌ده‌سته‌وه‌ بگرین و له‌وێ ده‌ست به‌کار بین.
دوێنی سێ کوردی ده‌ستڕۆیشتوو و ماقووڵی سابڵاغی هاتن بۆ دیده‌نی ئێمه‌ و داوایان لێ کردین ده‌ستبه‌جێ له‌وێ مه‌دره‌سه‌ بکه‌ینه‌وه‌. ئه‌و پیاوانه‌ زۆر شوێنی باشیان له‌ سه‌ر کردم له‌به‌ر ئه‌وڕاستییه‌ی که‌ چالاکییه‌کانی ئێمه‌ له‌ سابڵاغ کاری خۆی کردووه‌. ماوه‌یه‌کی دیکه‌ سه‌باره‌ت به‌ بۆچوونه‌کانی خۆم له‌ چه‌قی کاره‌که‌وه‌ بۆت ده‌نووسم.
زۆر دڵسۆزتان __ هێرمان شاڵک "
له‌ ژماره‌ی 5ی ساڵی 16ی کوردستان میشنێری دا، مانگی مه‌ی 1924 به‌شی دووه‌می سه‌فه‌رنامه‌ی دوکتور شاڵک له‌ ئه‌ڵمانه‌وه‌ تا ته‌ورێز بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. دوکتور شاڵک له‌ پێوه‌ندییه‌کانی خۆیدا له‌ گه‌ڵ به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات زمانی ئه‌ڵمانی به‌کار هێناوه‌ و نامه‌ و نووسراوه‌کانی له‌ لایه‌ن ن.ج.لۆر سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌که‌ وه‌رگێڕدراونه‌ سه‌ر زمانی ئینگلیسی و له‌ کوردستان میشنێری دا چاپ کراون.
له‌ سه‌ر به‌رگی کوردستان میشنێری ژماره‌ 6، ساڵی 16، ژووه‌نی 1924 دوو وێنه‌ی کاروانی میسیۆنێره‌کان له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ به‌ره‌و سابڵاغ چاپ کراوه‌.له‌و ژماره‌یه‌ دا پاشماوه‌ی سه‌فه‌رنامه‌ی شاڵک له‌ ئه‌ڵمانه‌وه‌ تا ته‌ورێز هاتووه‌ و هه‌روه‌ها نامه‌یه‌ک که‌ دوکتور شاڵک بۆ ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات له‌ 21ی مارسی 1924 له‌ سابڵاغه‌وه‌ نووسیویه‌ چاپ کراوه‌:
" سابڵاغ، ئێران، 21ی مارسی 1924
ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات:
برایانی خۆشه‌ویست:
ئێستا ئه‌وه‌ نزیکه‌ی ده‌ حه‌وتووه‌ له‌وه‌تا ده‌ست به‌کارکردنه‌وه‌ی پێگه‌ی میسیۆنه‌که‌مان لیره‌ له‌ سابڵاغم‌ و ده‌بێ بلێم: " تائێستا باریته‌عالا یارمه‌تی داوین. " Hitherto the Lord hath helped us " ( 1 Sam.7:21 ). ئێمه‌ به‌ پته‌وی له‌و باوه‌ڕه‌داین خوڵای له‌ ژوور به‌ شێوه‌یه‌کی تایبه‌تی پشتیوانمان بووه‌ و ده‌رفه‌تی پێ‌داوین لێره‌ بین بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین ده‌نێو تاریکی دا بدره‌وشێینه‌وه‌.ئێمه‌ له‌گه‌ڵ ڕسته‌یه‌کی نامه‌ی سه‌رۆکمان که‌له‌ به‌رواری 21ی دیسامبری 1923 دا نووسیویه‌ ڕێکین : " ئێمه‌ هیوادارین و ده‌پاڕێینه‌وه‌ که‌ خوڵای گه‌وره‌ پشتیوانی له‌ چالاکییه‌کانی میسیۆنی ئێمه‌ بکا و دڵی میسیۆنێره‌کانمان شاد بکا و ڕزگاری بۆ کوردان بێنێ".........
ئاوڕێک له‌ ڕابردوو وئاسۆی دادێ
هه‌ر به‌ گه‌یشتنمان بۆ سابڵاغێ له‌ 9ی ژانڤییه‌ دا چاوپێکه‌تنێکم له‌گه‌ڵ حاکمی ئێستای شار دا هه‌بوو که‌ قسه‌کانی زۆری کارتێکردم. له‌گه‌ڵ شتی دیکه‌ دا گوتی: " ئه‌گه‌ر ئێوه‌ نه‌خۆشخانه‌یه‌ک بکه‌نه‌وه‌ ئێمه‌ زۆر سپاستان ده‌که‌ین؛ ئه‌وه‌ شتێکه‌ که‌ ئێمه‌ پێویستییه‌کی زۆرمان پێیه‌تی." دیاره‌ سابڵاغ دوکتوری له‌مه‌ر خۆی هه‌یه‌ و هیچیان به‌وه‌ خۆشحاڵ نین دوکتورێکی ئوڕووپایی هاتووه‌ بۆ ئێره‌، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، ئه‌من هه‌تا دێ باوه‌ڕیم قایمتر ده‌بێ که‌ ئێمه‌ له‌و ڕێبازه‌ دا کارێکی گه‌وره‌مان له‌ پێشه‌. لێره‌ زۆر نه‌خۆشی نه‌دار هه‌ن که‌ که‌س لایان لێ ناکاته‌وه‌؛ ئێمه‌ له‌ به‌ر ئه‌وانه‌ هاتووین و هه‌رله‌و ماوه‌یه‌ دا ژماره‌یه‌کی زۆری ئاوامان له‌ ده‌ور کۆبووه‌ته‌وه‌.
ڕێژه‌ی سه‌ردانی ده‌رمانگه‌، هه‌ر له‌ سه‌ره‌تاوه‌ له‌ 12ی مانگی ژانڤییه‌، ڕۆژانه‌ له‌ 15 نه‌خۆشه‌وه‌ گه‌یوه‌ته‌ 20 که‌س. ژماره‌ی هه‌ره‌ به‌رز له‌ ڕۆژێک دا گه‌یشته‌ سی نه‌خۆش. هه‌تاکوو ئێستا ( له‌ 12ی ژانڤییه‌وه‌ تا 21ی مارس واته‌ 69 ڕۆژ) زیاتر له‌1000 نه‌خۆش که‌ نه‌خۆشی جۆربه‌جۆریان هه‌بووه‌ موداوا کراون.زۆربه‌ی نه‌خۆشییه‌کان بریتی بوون له‌ چاو ئێشه‌، نه‌خۆشی پێست و نه‌خۆشی جینسی، مالاریا و هتاد. ئێمه‌ ناچار بووین زۆربه‌ی ئه‌و نه‌خۆشییانه‌ی پێویستییان به‌ عه‌مه‌لیات کردن بووه‌ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئاماده‌ییمان نییه‌ بۆ عه‌مه‌لییاتی سه‌ره‌کی، وه‌دوایه‌ بخه‌ین.له‌ نێوئه‌و عه‌مه‌لییاته‌ گه‌ورانه‌ی دا که‌ هه‌ر له‌ ڕۆژه‌کانی سه‌ره‌تای هاتنماندا کردمان عه‌مه‌لییاتێکی جمجمه‌ بوو که‌ ژنێک بۆ ماوه‌ی 6 ڕۆژ کێشه‌ی زانی هه‌بوو.دوو عه‌مه‌لییاتی بڕینه‌وه‌ی لێواره‌ی زگیش به‌ پێنس به‌ڕێوه‌چوو.ددان کێشان به‌تایبه‌تی ڕیشه‌ی ددان ده‌رهێنان بووه‌ به‌ سه‌رچاوه‌ی نانی ڕۆژانه‌مان، چونکوو سه‌رتاشه‌ خۆجێییه‌کان به‌ هاسانی ددانان ده‌شکێنن. دوایین هیوای ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌ حه‌کیمی ئه‌مریکاییه‌. کاتێک سه‌ربازێک دوو قڕانه‌که‌ی له‌ سه‌ر مێز داده‌نێ بێ ئه‌وه‌ی داوای لێکرابێ شتێک ده‌گه‌یێنێ. جارێک ئه‌من نه‌مویست دراو له‌ سه‌ربازێک وه‌ربگرم، به‌ڵام نه‌ڕۆیشت هه‌تا ئیزنم دا دووقڕانه‌که‌ی له‌ سه‌ر مێزه‌که‌ دانێ، چونکوو ئێشێکی زۆر گه‌وره‌ی له‌ کۆڵ ببووه‌وه‌. دیاره‌ هه‌موو ئه‌وکه‌سانه‌ی دێنه‌ لامان وه‌نه‌بێ وه‌ک ئه‌و نموونه‌یه‌ بن و پێیان خۆش بێ حه‌قده‌ست بده‌ن. کاتێک به‌ ژنێکی نه‌خۆشم گوت ده‌بێ عه‌مه‌لیاتێکی تایبه‌تی له‌ سه‌ر بکرێ بۆ ئه‌وه‌ی پیش له‌ کوێربوونی بگیرێ وڵامی دامه‌وه‌ : " به‌ڵام ئه‌گه‌ر عه‌مه‌لت کردم و چاک بوومه‌وه‌ ده‌بێ کراسێکی تازه‌م بۆ بکڕی. چونکوو ده‌زانم ئه‌تۆ له‌ ڕێی خوڵای دا کار ده‌که‌ی و حه‌وجێت به‌ دراوی من نییه‌." زۆر جار هه‌ڵده‌که‌وێ خه‌ڵک دێنه‌وه‌ لامان و شکایه‌تیانه‌ له‌ ده‌ست ئه‌و ده‌رمانه‌ی داوماننێ و ده‌لێن چبڕ کاریگه‌ر نه‌بووه‌ و داوای ئه‌و دراوه‌ ده‌که‌نه‌وه‌ که‌ به‌ ده‌رمانه‌که‌یان داوه‌.
له‌ 17ی مانگی ژانڤییه‌ [ 1924] نه‌خۆشخانه‌ _ که‌ له‌ دوو ده‌ست خانووبه‌ره‌ پێک هاتووه‌ و 11 ژووری هه‌یه‌،بۆ ماوه‌ی ساڵێک به‌ 240 دۆڵار به‌ کرێمان گرت _ یه‌که‌م نه‌خۆشی خۆی وه‌رگرت، دایکێک بوو له‌ به‌ر جووت ئاوله‌مه‌ خوینی له‌به‌ر ده‌ڕۆیشت، دوای 22 ڕۆژ کوڕێکی بوو، و ژیانی دایک و منداڵه‌که‌ی ڕزگار کرا. سێ نه‌خۆشمان که‌ تووشی ئیسهالێلی خوێنی گورچووبڕ هاتبوون به‌ لێدانی ده‌رزی ئێمێتینهیدرۆکلۆرید emetinhydrochloride به‌ شێوه‌یه‌کی به‌ته‌کووز له‌ مردن ڕزگار کرد. دوای ئه‌وه‌ی چووبوونه‌ لای ئه‌و دوکتور و ئه‌م دوکتور به‌ بێ ئه‌وه‌ی له‌ ئێش و ژانیان که‌م بێته‌وه‌، دواجار هاتن بۆ نه‌خۆشخانه‌ی ئێمه‌. تا ئێستا، نزیکه‌ی سی نه‌خۆش له‌ هه‌رێمی جۆربه‌جۆره‌وه‌ له‌ نه‌خۆشخانه‌ وه‌رگیراون. ئه‌وه‌ هێشتابۆ ئێمه‌ ڕازێکه‌ ئه‌وان چۆنیان پێ زانیوه‌‌ ئێمه‌ نه‌خۆشخانه‌مان کردووه‌ته‌وه‌. ئه‌و نه‌خۆشانه‌ بۆ ماوه‌ی 331 ڕۆژ موداوا کراون و نانیان دراوه‌تێ. ئێمه‌ ناچار بووین زۆرنه‌خۆشان بگێڕینه‌وه‌ چونکوو ئێستا ده‌رقه‌ت نایه‌ین ئاگاداری له‌ هه‌موان بکه‌ین. ‌هه‌موو حه‌ول و تێکۆشانی خۆمان ده‌ده‌ین بۆ ئه‌وه‌ی 20 ته‌خت له‌ نه‌خۆشخانه‌ ئاماده‌ بکه‌ین، ده‌ ته‌خت بۆ ژنان و ده‌ ته‌خت بۆ پیاوان. یای شوێنهوود و یای ئه‌ندرسۆن یارمه‌تیمان ده‌که‌ن بۆ ئاماده‌کردنی ته‌خته‌کان و نوێن وبان. هه‌ر ته‌خته‌ خه‌وه‌ی له‌ نه‌خۆشخانه‌ که‌ هه‌موو شتی ته‌واو بێ 25 دۆڵاری تێده‌چێ.داخودا که‌سی وا هه‌یه‌ خه‌رجی ته‌ختی خه‌وێک بگرێته‌ ئه‌ستۆی خۆی؟ به‌ دانی ڕۆژی نیو دۆڵار و به‌و ڕێگه‌یه‌ دا ئێمه‌ ده‌توانین نه‌خۆشی نه‌دار له‌ نه‌خۆشخانه‌که‌ماندا وه‌ربگرین و له‌ کوێر بوون ڕزگاریان که‌ین یان نه‌خۆشی دیکه‌یان چاک بکه‌ینه‌وه‌. له‌ ڕاستیدا ناساندنی ئینجیل به‌ نه‌خۆشه‌کان هاسانه‌. له‌وباره‌یه‌وه‌ ڕاپۆرتی سێکرێتێری میسیۆن ( هاننا شوێنهوود) بخوێننه‌وه‌ که‌ چلۆن نه‌خۆشه‌کان ده‌هێندرێن بۆ ڕێوڕه‌سمی دۆعا و پاڕانه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی گوێیان له‌ ئینجیل بێ! کاری نه‌خۆشخانه‌ و یارمه‌تی ده‌رمانی هۆیه‌کی به‌رزه‌ بۆ کۆکردنه‌وه‌ی کورده‌کان له‌ده‌وری یه‌کتری بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێ په‌یامی خوڵایان وه‌به‌ر گوێیان بکه‌وێ.کێ پێی خۆشه‌ له‌ کارێکی ئه‌وتۆ دا پشتیوانی له‌ ئێمه‌ بکا؟ هه‌ر ته‌نێ ئه‌وانه‌ی له‌ سابڵاغ ده‌ژین قازانجی ڕوحانییه‌تی ئێمه‌یان به‌ر ناکه‌وێ. ژماره‌یه‌کی زۆر له‌ هه‌رێمه‌ دووره‌ده‌سته‌کانه‌وه‌ له‌ لای ئێمه‌ بوون. داخودا ئێوه‌ وتاره‌که‌ی یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆنتان خوێندۆته‌وه‌ که‌ چۆن خانمێکی نه‌خۆش له‌ سه‌ر برانکارد هێنرایه‌ ئێره‌،له‌ دێیه‌کی نێو چیایانه‌وه‌ که‌ سێ سه‌عات لێره‌وه‌ دووره‌؟
نه‌ک هه‌ر هه‌ژارترینی هه‌ژاران داوای یارمه‌تی له‌ ئێمه‌ ده‌که‌ن به‌ڵکوو ده‌وڵه‌مه‌نده‌کانیش دێنه‌ لامان. هه‌ر ئه‌مڕۆ حاکمی ئێره‌ ڕاوێژی له‌گه‌ڵ کردین. ئه‌فسه‌رێکی سه‌ره‌کی له‌ سابڵاغێ ڕه‌نگه‌ یه‌کێک له‌ باشتیرین و ڕاستترین دۆسته‌کانی میسیۆنه‌که‌مان بێ. ئێمه‌ که‌ ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌مان هه‌بوو وه‌ک نه‌خۆشێک چاره‌سه‌ری بکه‌ین ئێستا دۆستایه‌تییه‌کی قووڵ له‌ نێومان دا ساز بووه‌. جارێک که‌ باسی شتی جۆربه‌جۆرمان ده‌کرد له‌ پڕ ڕا لێی پرسیم:
" ئه‌وه‌ چۆنه‌، ئێوه‌ وه‌کوو دوکتورێک،وه‌عزیش داده‌ده‌ن؟ ئه‌من پێم وابوو هه‌موو دوکتوره‌کان خۆزاپه‌رست و ماتریالیستن. دیاره‌ لای ئێوه‌ جۆرێکی دیکه‌یه‌. له‌ ڕوانگه‌ی زانستییه‌وه‌ هێندێک شتم پێ بڵێ که‌ تۆ چۆن خوڵات ناسیوه‌ و چۆنت دۆزیوه‌ته‌وه‌. ئه‌گه‌ر ئه‌تۆ بتوانی شتێکی ڕاسته‌قینه‌م سه‌باره‌ت به‌ مه‌سیحییه‌ت پێ نیشان بده‌ی، کێ ده‌توانێ پێشم پێ بگرێ‌ نه‌بم به‌ مه‌سیحییه‌ک؟" ئه‌و ده‌ربڕینه‌کورته‌ ده‌رفه‌ته‌کانی ئێمه‌ ئاشکرا ده‌کا. داخودا ئێوه‌ یارمه‌تیمان ناده‌ن بۆ به‌کارهێنانیان؟ ئێوه‌ به‌ئاماده‌یی خودای زیندوو ده‌توانن بڕیار بده‌ن که‌ چۆنمان یارمه‌تی پێ بکه‌ن."
ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه‌ هه‌موو نامه‌کان و ڕاپۆرته‌کانی میسیۆنێره‌کان و له‌وانه‌ ئی دوکتورهێرمان شاڵکیش به‌ پاڵپشتی باوه‌ڕی دینی حه‌ولی ڕاکێشانی پشتیوانی خوێنه‌ره‌وانی کوردستان میشنێری و دنه‌دانیان بۆ دانی باربوو و یارمه‌تی ماڵی یه‌.
هه‌رله‌و ژماره‌یه‌ دا پاشماوه‌ی " سه‌فه‌رنامه‌" ی دوکتور شاڵک بڵاو کراوه‌ته‌وه‌، له‌و به‌شه‌ دا باسی چوونی له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ ئه‌رده‌وێڵ و ئاستارا ده‌کا بۆ هێنانی ئامراز و که‌لوپه‌له‌ پژیشکییه‌کانی.
له‌ ژماره‌ی 8ی، ساڵی 16. مانگی ئووتی 1924ی کوردستان میشنێری دا نامه‌یه‌کی دوورودرێژی دوکتور شاڵک بۆ ن.ج.لۆر بڵاو بووه‌ته‌وه‌ که‌ باسی سه‌فه‌ری چل ڕۆژه‌ی خۆی و یای شوێنهوود به‌ سواری ئه‌سپ به‌ ده‌وری ده‌ریای ورمێ دا ده‌کا. شاڵک ده‌نووسێ:
" سابڵاغ، ئێران، 16ی ژووه‌نی 1924
جه‌نابی. ن.ج.لۆر
Mayville, N.D.
برای ئازیز: ___ دوایین نامه‌م بۆ ئێوه‌ له‌ ئاوریلی 1924، که‌مێک به‌ر له‌ وه‌ڕێکه‌وتنمان ‌باسی ئه‌وه‌ی تێدابوو، که له‌گه‌ڵ‌ یای شوێنهوود ده‌ست به‌سه‌فه‌رێک ده‌که‌ین بۆ باکووری کوردستان.له‌ 2ی ژووییه‌ دا ئێمه‌ به‌ ڕه‌زایه‌ته‌وه‌ ئه‌و ئه‌رکه‌مان پێک هێنا. یای هاننا شوێنهوود ئه‌و ئه‌رکه‌ی پێ ئه‌سپێردرا‌ ورده‌ریشاڵی ئه‌و گه‌شته‌ بنووسێته‌وه‌ که‌ نێوی لێناوه‌: " گه‌شتێکی چل ڕۆژه‌ به‌ده‌وری ده‌ریای ورمێ دا. بیست و نۆ ڕۆژ له‌ سه‌ر زینی ئه‌سپ". به‌ پۆستی پێشوو دا ئێمه‌ توانیمان به‌شێک له‌و گه‌شتنامه‌یه‌تان بۆ بنێرین و هیوادارم به‌ده‌ستتان گه‌یشتبێ.لێره‌ دا پێم خۆشه‌ به‌ شێوه‌یه‌کی گشتی بۆچوونی خۆمت سه‌باره‌ت به‌و سه‌فه‌ره‌ بۆ بنووسم و هه‌ر وه‌ها سه‌باره‌ت به ئاسۆی کاره‌که‌مان له‌ دادێ دا.
له‌ ماوه‌ی هه‌موو سه‌فه‌ره‌که‌مان دا ئێمه‌ هه‌ستمان ده‌کرد‌ خوڵای پیرۆز له‌ گه‌ڵمانه‌ و رێشانده‌ری ڕێمانه‌. جابۆیه‌ چ به‌رهه‌ڵستێکمان نه‌هاته‌ سه‌ر رێ، جگه‌ له‌ دێیه‌ک نه‌بێ به‌ نێوی ئیسیویش (Isiwish‌ )، که‌ له‌ سابڵاغه‌وه‌ ڕێگه‌ی دووڕۆژانه‌. له‌وێ ئێمه‌ سه‌عات و نیوێکی پێ چوو هه‌تا شه‌وێ شوێنێک بۆ حه‌سانه‌وه‌ په‌یدا که‌ین. دانیشتووانی ئه‌و دێیه‌ کورد نه‌بوون، به‌ڵکوو عه‌جه‌م ( ئێرانی) بوون، زۆر وه‌حشی بوون، پێموایه‌ له‌ ژیانیان دا قه‌تیان ئوڕووپاییه‌ک نه‌دیتبوو. یای شوێنهوود زۆر به‌ ورده‌ ڕیشاڵ باسی ئه‌و دێیه‌تان بۆ ده‌کا.
له‌و سه‌فه‌ره‌ دا ئێمه‌ پشتیوانییه‌کی تایبه‌تیمان هه‌بوو. ئاسۆی بیرکردنه‌وه‌مان سه‌باره‌ت به‌ گیرو گرفتی میسیۆنه‌که‌مان و مه‌سه‌له‌ی هاوکاری له‌ گه‌ڵ کۆمه‌ڵه‌ میسیونه‌کانی دیکه‌ به‌رفره‌وانتر بووه‌وه‌ و ئه‌وه‌ به‌ کارێکی گرینگ ده‌زانین. له‌ به‌رزترین کاربه‌ده‌ستی نیزامییه‌وه‌ بگره‌ تا ده‌گاته‌ نزمترین کاربه‌ده‌ستی حکوومه‌ت، به‌وپه‌ڕی میهره‌وانییه‌وه‌ خزمه‌ت کراین، ئه‌وه‌ش هه‌مووی له‌ سایه‌ی شانشینی خوڵای مه‌زن دا. ئه‌من دڵنیام هێندێک له‌ ڕۆژه‌کانی ئه‌و سه‌فه‌ره‌ بۆ یای شوێنهوود زۆر ئه‌سته‌م بوو به‌له‌به‌ر چاو گرتنی ئه‌وه‌ی که‌ بونیه‌ی زۆر به‌هێز نییه‌. ده‌توانی بزانی که‌ ده‌ سه‌عات و نیو سواری له‌ ژێر قرچه‌ی تاوی گه‌رمێنی دا چۆن مرۆ ماندوو ده‌کا و بڕستی لێ ده‌بڕێ به‌تایبه‌تی ئه‌گه‌ر مرۆ عاده‌تی پێ نه‌گرتبێ؟ به‌ڵام یای شوێنهوود ئه‌و ئه‌رکه‌ی به‌شێوه‌یه‌کی باش و به‌رز پێک هێنا. بۆیه‌ بۆ ئه‌وه‌ شوکرانه‌ بژێری خوڵاین و په‌سنی ده‌ده‌ین. ئه‌و زۆر ده‌رگای به‌ڕوو دا کردینه‌وه‌، که‌ هه‌رکاتێک پێمان خۆش بووبا ده‌مانتوانی لێیان وه‌ژوور که‌وین. ئه‌و گه‌شته‌ چل ڕۆژه‌یه‌ کارێکی وای کرد زۆر باشتر له‌ هه‌میشه‌ له‌ نێوه‌رۆکی په‌یامی مه‌تا به‌شی 38-35 : 9 تێبگه‌ین.
له‌و گه‌شته‌ سێ مه‌به‌ستمان هه‌بوو: یه‌که‌م کاری دادێمان له‌ باکووری کوردستان. دوویه‌م و سێیه‌م به‌سه‌رکردنه‌وه‌ و پشکنینی مڵک وماڵی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵاتی ئه‌ڵمانی له‌ ورمێ و که‌لاخوێ و مڵکی لووتێره‌کانی کۆمه‌ڵه‌ی میسیۆنی هێرمانسبورگ له‌ وه‌زیراباد و گوێکته‌په‌، سه‌باره‌ت به‌ هه‌ر دووک ئه‌و میسیۆنانه‌ باڵوێزی ئه‌ڵمان له‌ تاران داوای لێکردبووم لێکۆڵینه‌وه‌ بکه‌م.



به‌ له‌ ده‌ست دابوونی نامه‌ی کۆنی ژه‌نه‌ڕاڵی سه‌ره‌کی ئه‌میر له‌شکری ئازه‌ربایجان و به‌نامه‌یه‌کی زۆر جوانی که‌ دۆسته‌که‌مان سه‌رهه‌نگ یۆسف (Joseph ) خان له‌ سابڵاغ بۆی نووسین وپێی داین،ئه‌و نامانه‌ ڕێگه‌ی لای هه‌ر کام له‌ سه‌رۆکه‌ نیزامییه‌کانی ورمێ، دیلمان، که‌لا خوێ، که‌لا ماکێ و مه‌ره‌ندی بۆ کردینه‌وه‌.
له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ تا سابڵاغ ئه‌و نامه‌یه‌ی له‌ سه‌ره‌وه‌ دا باسم کرد بایه‌خێکی ته‌واوی هه‌بوو. حکوومه‌تی ناوچه‌یی به‌ ئاسایی گوێ له‌ فه‌رمانه‌ نیزامییه‌کان ده‌گرێ و به‌هیچجۆر له‌ گه‌شته‌که‌ماندا هیچ گرفتێکیان بۆ پێک نه‌هێناین. ته‌نێ له‌ مه‌ره‌ند حاکم داوای لێکردین کاغه‌زه‌کانمانی نیشان ده‌ین. کاتێک نامه‌ی ئه‌میر له‌شکرم پێ نیشان دا،ئه‌و ده‌ستبه‌جێ کشاوه‌ پشته‌وه‌ و ده‌ستی به‌سینگییه‌وه‌ نا و له‌به‌رم چه‌ماوه‌ و گوتی: " به‌وجۆره‌ کاغه‌ز و ئیزننامه‌یه‌ی ئێوه‌ پێتانه‌ هیچکه‌س ناتوانێ لێتان پرسێ بۆ کوێ ده‌ڕۆن و بۆ کوێ دێن" مه‌ئموورێکی حکوومه‌تی له‌به‌ر ده‌ست ناین بۆ ئه‌وه‌ی شاره‌زامان بێ بۆ هه‌رچییه‌کی ئێمه‌ پێمان خۆش بێ. به‌و شێوه‌یه‌ ڕێگای چوونمان به‌ره‌و ورمێ، دیلمان، که‌لا خوێ، که‌لا ماکێ، و ڕیگای هاتنه‌وه‌مان به‌ که‌لاخوێ، مه‌ره‌ند، ته‌ورێز و به‌ره‌و سابڵاغ کراوه‌ بوو. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سه‌فه‌ره‌که‌مان بۆ به‌شه‌ باکوورییه‌کانی کوردستان به‌ته‌واوی به‌ مه‌به‌ستی زانیاری بوو، ته‌نێ که‌مێک ده‌رمان بۆ مه‌سرفی شه‌خسی و پرێسکه‌یه‌کی پچووکی ئامرازی جه‌ڕاحیم پێ بوو.چه‌نده‌ به‌ داخ بووم که هه‌ر‌ له‌یه‌که‌م مزڵی سه‌فه‌ره‌که‌مان که‌لامان دا واته‌ له‌ خه‌ڵیفه‌لیان، ده‌بوو ته‌ماشای 14 نه‌خۆشی جۆر به‌جۆر بکه‌م.



ته‌نیا ده‌متوانی هیوای ئه‌وه‌یان بده‌مێ دوای سێ حه‌وتووی دیکه‌ بێن بۆ نه‌خۆشخانه‌ له‌ سابڵاغ.هه‌ر له‌ هه‌مان ڕۆژ‌ دا،له‌ شوێنێک که‌ هێنده‌ له‌ دێی ڕادانه‌ دوور نه‌بوو،ناچار بووم عه‌مه‌لێکی جه‌ڕاحی زۆر گرینگ بکه‌م. جا بۆیه‌ نموونه‌ی ئه‌وتۆ له‌ گشت گه‌شته‌که‌ماندا ده‌هاته‌ پێشێ. ته‌قریبه‌ن له‌ هه‌ر مزڵێک ( ڕاوه‌سته‌گه‌) دا ده‌بوو ته‌ماشای ده‌ تا پازده‌ نه‌خۆشان بکه‌م. بۆ ئه‌وه‌ی مرۆ بتوانێ دڵی گشت ئه‌و نه‌خۆشانه‌ خۆش بکا ده‌بوو ده‌رمانی باش و ئامرازی جه‌ڕاحی باشی پێ بێ و له‌ هه‌ر دێیه‌ک له‌ هه‌شت ڕۆژ تا چارده‌ ڕۆژ بمێنێته‌وه‌. له‌ تاوڵێکی کورد دا ته‌نانه‌ت داوام لێکرا ته‌ماشای جوانوو ئه‌سپێکی کوێریش بکه‌م. له‌ ورمێ دوکتور ئێلیس (Ellis ) داوای لێکردم چوار عه‌مه‌لی جه‌ڕاحی بکه‌م، یه‌کیان به شه‌و به‌‌ به‌کارهێنانی پێنس بۆ ژنێکی که‌ سێ ڕۆژ بوو خه‌ریک بوو منداڵی بێ، یه‌کیان ده‌رهێنانی گلێنه‌ی چاو، ده‌رهێنانی لووی سیلی و عه‌مه‌لییاتێکی منداڵدان. له‌ که‌لا خوێ و که‌لا ماکێ ش زۆر کاری جه‌ڕاحی هه‌بوو، که‌ ئه‌گه‌ر ئامرازی پێویستم پێ بووبایه‌، ده‌متوانی چه‌ند سه‌د دۆڵارێک له‌ گه‌ڵ خۆم بهێنمه‌وه‌ ماڵێ. به‌ڵام به‌وه‌ دڵخۆشی خۆم ده‌داوه‌ که‌ ئه‌وه‌ هه‌ر گه‌شتێکی زانیارییه‌.ئه‌و سه‌فه‌ره‌ سه‌لماندی‌ له‌ هه‌موو دێیه‌ک دا پێداویستی به‌ دوکتورێکی ئوڕووپایی هه‌یه‌. ده‌رکه‌وت پێویستی به‌ بوونی من له‌ نێو کورده‌کاندا چه‌ند زۆره‌ ،ئه‌و دۆسته‌ خوشه‌ویستانه‌مان که‌ ئێمه‌ به‌ تایبه‌تی له‌ به‌ر وان هاتبووین. ده‌کرا به‌ کیلۆیان مه‌ڵحه‌می جه‌ڕه‌بیان پێ بفرۆشرێ.که‌لاخوێ، شارێکی داخراوی ته‌واو موسوڵمانه‌، و یه‌کجار زۆر پێویستی به‌ جه‌ڕاحێکی ئوڕووپایی هه‌یه‌،ئه‌گه‌ر هه‌ڵسووڕێ جه‌ڕاحێک له‌ گه‌ڵ نه‌خۆشه‌وانێکی مامانی باش. ئه‌و کاره‌ ده‌بێ به‌ ده‌ستپێکێکی هه‌ره‌ باش بۆ کاری میسیۆنی. ئه‌و دوکتوره‌ له‌ کوێیه‌؟ و کوانێ ئه‌و نه‌خۆشه‌وانه‌ و چۆن دابین بکرێ؟
کاتێک ئێمه‌ له‌ هه‌رێمی دوور و نزیکی که‌لا ماکێ ئه‌و هه‌موو تاوڵه‌ کوردییه‌ی عه‌شیره‌تی میلان مان دی، وه‌بیر نه‌خۆشخانه‌ی چادری خۆمان که‌وتینه‌وه‌، له‌م تاوڵه‌وه‌ ده‌چووینه‌ تاوڵێکی دیکه‌ی کورده‌ میلانه‌کان هه‌رکاتێک پێویستییان به‌ ئێمه‌ بووبا. ئه‌من پێم وایه‌ که‌لا ماکێ ده‌کرێ بکرێته‌ نێوه‌ندێک و له‌وێوه‌ ده‌کرێ مرۆ به‌ به‌رده‌وامی سه‌فه‌ر بکا بۆ ده‌ورو به‌ری.به‌ دڵنیاییه‌وه‌ که‌ دوکتورێک بێ ،پێویسته‌ نێرس ( نه‌خۆشه‌وان)، میسیۆنێر و ته‌نانه‌ت میسیۆنێرییه‌کی ژنیشی وه‌ک مامۆستا له‌گه‌ڵ بێ.
سه‌باره‌ت به‌ کاری بانگه‌شه‌ی ئێڤانگێلی له‌و سه‌فه‌ره‌ماندا، هیچ مه‌به‌ستمان ئه‌وه‌ نه‌بوو لێروله‌وێ بدوێین. به‌ڵام به‌ ئاسایی هه‌میشه‌ ئه‌وه‌مان له‌ زه‌ینی دابوو و ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تێک هاتبا پێشێ ده‌مانکرد.جگه‌ له‌ زۆر قسه‌کردنی خۆمانه‌ و تایبه‌تی له‌ گه‌ڵ دوو سێ که‌سان یان له‌ ماڵان یان له‌ سه‌ر ڕێگایێ، ده‌کرێ باسی ده‌سته‌ی ده‌ تا سی که‌سی خه‌ڵکیش بکه‌ین که‌ ئێمه‌ ده‌رفه‌تمان ده‌ست که‌وت قسه‌یان بۆ بکه‌ین.ئه‌وه‌ سێ جار کرا، له‌ شابوڵاغ که‌ له‌وێ مامۆستایه‌کی خه‌ڵکی جوڵفای لێیه‌، که‌ وه‌ک ده‌یگوت ئینجیلی خوێندووه‌ته‌وه‌. قسه‌ کردن و ڕاوێژمان سه‌باره‌ت به‌ لاوازی به‌ده‌نی گه‌یشته‌ مه‌سه‌له‌ی ژیانی ناخاوێن و چه‌په‌ڵ. لێره‌دا ئه‌و پێوه‌بوو، و ددانی پێداهێنا که‌وایه‌، ئیدی بوغچه‌ی دڵی له‌ لای من کرده‌وه‌.له‌ شابولاغ ئه‌و باشترین دیلمانجم بوو، ده‌بڵا خوڵا پشتیوانی بێ تا ئه‌و کاته‌ی له‌ عیسا دا ڕزگاریده‌ری خۆی ده‌بینێته‌وه‌ و ده‌بێته‌ مامۆستای هه‌مووجۆره‌ زانیاران. ئێمه‌ چاوه‌ڕێ ده‌که‌ین ڕۆژێک بێته‌ سابڵاغ و له‌ ده‌رگامان بدا و پرسیار بکا،" چبکه‌م له‌ گه‌ڵ گوناحانم؟ " ئه‌من توانیم له‌ "A " ی قسه‌ بکه‌م و له‌گه‌ڵ ده‌سته‌یه‌کی دیکه‌ له‌ کاروانسه‌رایه‌کی گه‌وره‌ له‌ نزیک " M" و له‌ قسه‌ی کردنی خۆمانه‌ش دا له‌ " H " موسوڵمانێکی خوێنده‌وارمان دیته‌وه‌ که‌ زۆر بیر ئاواڵه‌ بوو که‌ ئینجیلی مه‌تام به‌ زمانی ترکی دایه‌.پیاوێکی دیکه‌ی بیرئاواڵه‌ که‌ ئه‌ویش داوای کتێبی کرد له‌ " Sh " دیتمان که‌ له‌ " M" وه‌ ڕۆژێک دووره‌..........
مڵکی گه‌وره‌ی میسیۆنی لووتێری له‌ ورمێ جێگه‌یه‌کی هه‌ره‌له‌باره‌ بۆ چالاکییه‌کی سه‌نعه‌تی و کشتوکاڵی. میسیۆنی پرێسبیتێری له‌وێ زۆر به‌جیدی داوایان لێکردم ئه‌وێ بۆ به‌کارهێنانی وه‌ک نه‌خۆشخانه‌ بکڕم. به‌ڕاستیش گوناحه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌وێ بدرێته‌ ده‌ست که‌سێکی دیکه‌.با بزانین چ به‌سه‌ر ئه‌و مڵکه‌ دێ.
له‌مه‌ر کێشه‌ی زمان له‌به‌شی باکووری کوردستان [ مه‌به‌ست به‌شه‌ باکوورییه‌کانی کوردستانی ئێرانه‌ - حه‌سه‌نی قازی ]ده‌توانم ئه‌مه‌ی خواره‌وه‌ بڵێم: به‌ ترکی عوسمانلی مرۆ ده‌توانێ بگاته‌ هه‌موو کوردێک، دیاره‌ ئه‌وه‌ له‌ باشوور وا نییه‌. هه‌ر وه‌ک ئاغای ڕایت (Mr. Wright )، میسیۆنێری پرێسبیتێری، که‌ بۆ ماوه‌ی دووساڵ له‌ مووسڵ کاری کردووه‌ گوتێ: ته‌نانه‌ت ژنانیش تێی ده‌گه‌ن، به‌ڵام له‌ ناوچه‌ دا مرۆ ده‌بێ زمانی ده‌وروبه‌ره‌که‌ فێر بێ. زمانی کرمانجی که‌ له‌ باکوور قسه‌ی پێده‌کرێ هیچ جۆره‌ پێوه‌ندییه‌کی به‌ کوردیی موکرییه‌وه‌ نییه‌.
مانه‌وه‌مان بۆ شه‌ش ڕۆژ له‌ ورمێ و شه‌ش ڕۆژ له‌ ته‌ورێز پێوه‌ندییه‌کی ڕووحی زۆر نزیکتری له‌نێو ئێمه‌ و میسیونێره‌ پرێسبیتێرییه‌کان دا ساز کرد. له‌ ته‌ورێز ڕه‌نگه‌ هیچ میسیۆنێرێک ده‌ستمان وه‌به‌ر نه‌هێنێ ئه‌گه‌ر ئێمه‌ پێگه‌ی دیکه‌ له‌ نێو کورده‌کاندا بکه‌ینه‌وه‌.ئه‌من به‌ ئاشکرایی مه‌به‌ستی سه‌فه‌ره‌که‌مانم بۆ درکاندن.پێم گوتن ئامانجی ئێمه‌ گه‌یشتنه‌ به‌ کورده‌کان و، هه‌میشه‌ ئاماده‌ین بۆ هاوکاریتان.به‌ دیتنی ئه‌و مه‌ڵبه‌نده‌ هه‌راوه‌ ئێمه‌ تا مردن هه‌موو حه‌ولی خۆمان ده‌ده‌ین به‌ڵام به‌ هه‌مووشیان ڕاناگه‌ین. بۆیه‌ بۆ هه‌ر دووک لامان کارهه‌یه‌ بیکه‌ین.
به‌سه‌ردانی هه‌رێمی باکوورئێستا ئێمه‌ پێی ده‌زانین که‌ سابڵاغ چ جێیه‌کی گرینگه‌. ئێره‌یه‌ که‌ نێوه‌ندی سه‌ره‌کی خاکی کوردییه‌ به‌ نزیکه‌ی 7000 دانیشتووه‌وه‌. له‌ حاڵی حازر دا سابڵاغ نێوه‌ندی سه‌ره‌کی کاری ئێمه‌یه‌.
دڵسۆزتان له‌ خزمه‌تی گه‌وره‌ماندا،
__ هێرمان شاڵک "
له‌ ژماره‌ی 12ی ساڵی 16ی کوردستان میشنێری، دیسامبری 1924 دا هاتووه‌ : " هه‌ر که‌ ڕۆژنامه‌که‌مان ده‌چووه‌ ژێر چاپه‌وه‌، خه‌به‌رمان پێگه‌یشت که‌ خانمی شاڵک به‌ سڵامه‌تی گه‌یشتووه‌ته‌ سابڵاغێ."
و له‌ ژماره‌ی 2ی ساڵی 17ی کوردستان میشنێری، فێڤرییه‌ی 1925 دیسان ئه‌و خه‌به‌ره‌ له‌ لایه‌ن ن.ج.لۆره‌وه‌ دووپاته‌ کراوه‌ته‌وه‌:
" به‌ یه‌ک گه‌یشتنه‌وه‌ی ئه‌ندامانی خێزان
ئێمه‌ زۆری پێ خوشحالین دۆستانی میسیۆنه‌که‌مان ئاگادار بکه‌ین که‌ خانمی شاڵک و دوو منداڵه‌کانی ،ئۆتتۆ و پاول ( Otto and Paul ) که‌ له‌ 13ی نۆڤامبری 1924 له‌ ئه‌ڵمانه‌وه‌ وه‌ڕێکه‌وتبوون ڕۆژی جوـعه‌ 6ی دێسامبر گه‌یشتنه‌ سابڵاغێ. یای شوێنهوود له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌نووسێ:" ئێمه‌ له‌ قووڵایی دڵه‌وه‌ به‌خێرهاتنیان ده‌که‌ین بۆ هاتنیان بۆ نێو ئاڵقه‌ی میسیۆنه‌که‌مان، ده‌بڵا خوڵا پشتیوانی هه‌موولایه‌کمان بێ ده‌ ساڵی دادێ دا." گشت دۆستانی میسیۆنه‌که‌مان له‌گه‌ڵ هه‌ستی یای شوێنهوود و ئه‌و دۆعایه‌ی له‌و قسانه‌ی له‌ سه‌ره‌وه‌ دا گێراماننه‌وه‌ هاوبه‌شن."
له‌ ژماره‌ی 4ی ساڵی 17ی کوردستان میشنێری له‌ ئاوریلی ساڵی 1925 ڕاپۆرتێکی دوکتور شاڵک بڵاو کراوه‌ته‌وه‌:
" ساڵێک چالاکی نه‌پساوه‌ی میسیۆنێری له‌ سابڵاغ
ئێستا که‌ ئه‌وه‌ خه‌ریکه‌ ڕووداوه‌کانی ئه‌مساڵ ته‌واو ده‌بن دیسان وه‌بیرم دێنه‌وه‌ و له‌ گه‌ڵ ئه‌وانیش مێژووی تێکۆشانه‌ به‌راییه‌کانی میسیۆنه‌که‌مانم لێره‌، له‌ سابڵاغ، ئێران وه‌بیر دێته‌وه‌.......
کارکردن له‌ نێو کورده‌کان له‌ سابڵاغ کارکردنێکی تایبه‌تییه‌ له‌ نێو موسوڵمانه‌کاندا و هه‌ر بۆیه‌ش زۆر دژواره‌.بۆیه‌ش ده‌بێ ئاگامان له‌خۆمان بێ ڕێگا له‌ خوڵای خۆمان نه‌گرین بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی پێی باشه‌ بیکا.
مێژووی به‌رایی
ڕه‌نگه‌ به‌جێ بێ له‌ سه‌ره‌تاوه‌ به‌ کورتی له‌ سه‌ر مێژووی به‌رایی چالاکی میسیۆنێری له‌ سابڵاغ ڕاوه‌ستین و له‌وێوه‌ باشتر له‌ قسه‌کانی نووسه‌ری سروودی ڕووحانی تێبگه‌ین. ئه‌گه‌ر ئه‌من هه‌ڵه‌نه‌بم، کۆمه‌ڵه‌ی پڕێبیستێری میسیۆنی ئه‌مریکایی به‌ر له‌ ساڵی 1914 بۆ ماوه‌ی بیست یان بیست و پێنج ساڵان پشتیوانی له‌ کرێکارانی خۆجێی ئێڤانگێلی له‌ سابڵاغ کردبوو. ئه‌و چالاکییانه‌ چ شوێنێکیان له‌ سه‌ر کورده‌کان کردووه‌ ئێمه‌ پێی نازانین.
له‌ ساڵی 1905 تا 1907 که‌شیش فۆن ئورتزه‌ن ( Pastor von Ortzen ) و هاوسه‌ره‌که‌ی له‌ سابڵاغ کاریان ده‌کرد. ئه‌وان هه‌ردووکیان به‌ تایبه‌تی له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ کاریان ده‌کرد که‌ کورده‌کان به‌ره‌و ئینجیل ڕاکێشن. خوێندکاری زمانی کوردی شه‌خسی به‌رئه‌ندامی خوداناسی (Theology) ئێمانوێل دامان (Immanual Dammenn) بوو که‌ له‌گه‌ڵ میسیۆنێره‌کانی نێوبراوی سه‌ره‌وه‌ کاری ده‌کرد. مه‌به‌ستی ئه‌و برا خۆشه‌ویسته‌ لاوه‌ ئه‌وه‌ بوو که‌ دوای خوێندنی زمانی کوردی،له‌ نێو کورده‌کاندا کار بکا. به‌ڵام بیر و نه‌خشه‌ی باریته‌عالا جیاوازبوو. له‌ ساڵی 1907 دا دامان گیانی خۆی به‌خت کرد وه‌ک یه‌که‌م شه‌هید له‌ پێناو هێنانی ئینجیل بۆ نێو کورده‌کانی موکری. ئه‌و میسیۆنێرانه‌ی له‌ سه‌ره‌وه‌ دا نێویان هات سه‌ر به‌ کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ئه‌ڵمانی بوون له‌ پۆتسدام (Potsdam ).
بۆ ماوه‌ی نزیک چوار ساڵ کارکردن له‌ سابڵاغ ڕاگیرا تا هاتنی ل.ۆ، فاسوم (L.O.Fossum)، که‌ له‌ ساڵی 1920 له‌ ئێریوان مرد __ ئه‌و له‌ ساڵی 1911 له‌گه‌ڵ دوکتور ئێدمان هات بۆ سابڵاغێ بۆ ئه‌وه‌ی چالاکییه‌کان ده‌ست پێ بکاته‌وه‌.شه‌ڕی جیهانی ئه‌و برایانه‌ی ناچار کرد‌ له‌گه‌ڵ خوشکێک که‌ دواتر هاتبووه‌ ئه‌وێ،مێتا فۆن دێڕ شولنبێرگ (Meta Von Der Schulenburg) و یای گودهارت له‌ ساڵی 1916 سابڵاغ به‌ جێ بهێلن. ئه‌و ده‌سته‌ی میسیۆنێران، جگه‌ له‌ مێتا فۆن دێر شولنبێرگ نه‌بێ سه‌ر به‌ کۆمه‌ڵه‌ی شووڕای هاوکۆیی ئێڤانگێلی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات بوون.
دوای نزیکه‌ی چوارساڵ و نێو ڕاگیرانی چالاکییه‌کان کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی هێرمانسبورگ
( The Hermannsburg Lutheran Mission Society) بڕیاری دا میسیۆنێر باشیمۆن ( Bachimont ) و هاوسه‌ره‌که‌ی بنێرێ له‌ گه‌ڵ شوێنهوود، فاسوم **، و یای گودهارت که‌ سه‌ر به‌ کۆمه‌ڵه‌ی شووڕای هاوکۆیی ئێڤانگێلی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات بوون و ئه‌وان له‌ ساڵی 1921 له‌ سابڵاغ چالاکییان ده‌ست پێکرده‌وه‌.ئه‌و میسیۆنێره‌ خۆشه‌ویستانه‌ ته‌نێ ماوه‌یان پێ درا چوار مانگ له‌ سابڵاغ بمێننه‌وه. دزان، گۆیا کوردی شکاک که‌ خه‌ڵکی هه‌رێمی ورمێ، سه‌ڵماس بوون هێرشیان کرده‌ سه‌رسابڵاغێ.باشیمۆن له‌ پێناو ئینجیل دا گیانی خۆی دانا. ئه‌و هێزه‌ی که‌ مابووه‌ له‌کاتێکدا هه‌مووشتیان لێ دزرابوو، سابڵاغیان به‌جێ هێشت. قه‌ڵه‌می من له‌ وزه‌ی دانییه‌ ئه‌و ده‌رد و ئازاره‌ به‌ده‌نی و ده‌روونییه‌ بگێڕێته‌وه‌ که‌ ئه‌و خوشکانه‌ له‌ده‌ست دزه‌کان چێشتییان.
داخودا ناکرێ له‌ به‌رسێبه‌ری ئه‌و ڕاستیانه‌ی که‌ به‌کورتی سه‌باره‌ت به‌ مێژووی میسیۆنه‌که‌مان باسمان کرد قسه‌کانی نووسه‌ری سروودی ڕووحانی تێهه‌ڵکێش بکه‌ین؟ به‌ڵێ ده‌کرێ .................
خوڵا له‌ پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ سابڵاغ دا شتێکی تایبه‌تی له‌به‌رچاوگرتبوو و ئه‌وه‌ی به‌ڕێگه‌ی ناردنی کرێکاری نوێ نیشان دا. له‌ 9ی ژانڤییه‌ی 1924 دا ئێمه‌ شانازی ئه‌وه‌مان هه‌بوو دیسان سابڵاغ به‌ ده‌سته‌وه‌ بگرین. خودا کارێکی وای کرد ئه‌من زۆر خێرا گه‌یشتمه‌ ئه‌و کرێکارانه‌ی له‌ ته‌ورێز چاوه‌ڕێیان ده‌کردم و به‌ ماوه‌یه‌کی کورت رێگه‌مان درا بێ ئه‌وه‌ی چ گرفتیکمان بێته‌ سه‌ر ڕێ بگه‌ینه‌ سابڵاغێ......و ئێستا شانازی ئه‌وه‌مان هه‌یه‌ چاوێک به‌ سه‌ر ساڵێک چالاکی بێ پسانه‌وه‌ی میسیۆنێری دا بخشێنینه‌وه‌. ده‌با سپاسی خوڵای بکه‌ین و شوکرانه‌ بژێری بین.......... ئه‌وه‌ی که‌ خودا له‌و ماه‌یه‌ دا چه‌نده‌ توانایی له‌ ئێمه‌ئه‌ستاندووه‌ هه‌ر تاکه‌ی خۆی ده‌بێ وڵام بداته‌وه‌
( به‌رده‌وام ده‌بێ )
تێبینی ن.ج، لۆر : " ** دوکتور فاسوم و خوشکه‌که‌ی ئاڵما، و یای شوێنهوود له‌ 17ی نۆڤامبری 1919 دا ئه‌مریکایان به‌جێ هێشت. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ڕێگای ته‌ورێزیان لێ گیرابوو، ئه‌وان له‌ ئێریوان،هه‌رمه‌نستان له‌ چوارچێوه‌ی ده‌زگای" وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک" دا ده‌ستیان به‌ خزمه‌ت کرد. له‌وێ که‌شیش باشیمۆن و هاوسه‌ری خه‌ڵکی ئالزاس (Alsace)ی فه‌ڕانسه‌ له‌گه‌ڵیان که‌وتن. باشیمۆنه‌کان له‌ لایه‌ن کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی هێرمانسبورگ ( Verien fur Lutherischen Mission von Hermannsburg) ناردرابوون. ماوه‌یه‌کی کورتی دوای ئه‌وه‌ی باشیمۆنه‌کان گه‌یشتنه‌ ئێریوان، دوکتور فاسوم که‌ فه‌رمانده‌ری ناوچه‌یی هێزه‌کانی وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک بوو له‌ 10ی ئۆکتۆبری 1920 وه‌فاتی کرد (ن.ج.لۆر)"
له‌ ژماره‌ی 5ی ساڵی 17ی کوردستان میشنێری مانگی مه‌ی 1925 دا دیسان خوێنه‌وه‌ران ئاگادار کراونه‌ته‌وه‌ که‌
: " گشت پێوه‌ندییه‌کان و نامه‌کانی دوکتور و خانمی شاڵک که‌سابڵاغه‌وه‌ بۆمان دێن به‌ زمانی ئه‌ڵمانین و سکرێتر و خه‌زێنه‌داری پێشوومان جه‌نابی لۆر وه‌ریان ده‌گێڕێ بۆ سه‌ر زمانی ئینگلیسی."
هه‌ر له‌م ژماره‌یه‌ دا دڕێژه‌ی ڕاپۆرتی دوکتور هێرمان شاڵک که‌ له‌ ژماره‌ی ڕابردووی کوردستان میشنێری دا بڵاوکراوه‌ته‌وه‌ ده‌خوێنینه‌وه‌. شاڵک ده‌نووسێ:
" هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای ساڵه‌وه‌ تواناییه‌ فه‌ردییه‌کان و به‌هره‌ی هه‌ر کام له‌ میسیونێره‌کان که‌وته‌ به‌ر تاقیکردنه‌وه‌یه‌کی جیدی. ئێمه‌ به‌ زه‌حمه‌ت کاتی ئه‌وه‌مان هه‌بوو خۆمان له‌ گه‌ڵ ئه‌و خانووه‌ بگونجێنین که‌ بۆ خانمه‌ میسیۆنێره‌کانمان به‌ کرێ گرتبوو که‌ داوخوازی خه‌ڵک به‌ تایبه‌تی، ئاگاداری له‌ نه‌خۆشان، وه‌ک لافاوێک به‌سه‌رمانداهه‌ڵکشا.سه‌باره‌ت به‌ وه‌زعی ماڵه‌که‌، یای شوێنهوود بۆی نووسیون.یه‌كێک له‌ ژووره‌کان نه‌ک هه‌ر وه‌ک ژووری وه‌رگرتن و چاوه‌ڕوانی به‌ڵکوو وه‌کوو شوێنی چاولێکردن، دیوی نانخواردن و ته‌نانه‌ت کلیساش به‌کارمان ده‌هێنا.هاتنی نه‌خۆشان به‌ لێشاو بوو، ئه‌من ئامرازی ته‌واوم له‌به‌ر ده‌ست دا نه‌بوو، به‌ تایبه‌تی بۆ ئاماده‌ کردنی ده‌رمان چونکوو ئه‌وان له‌ سندووقی زۆر تێکپه‌ستاوتوو دا بوون.
عه‌مه‌لیاتی جه‌ڕاحی سه‌ره‌کی به‌تایبه‌تی ، خوێن له‌به‌رچوون له‌ ئاکامی جموجووڵی ئاوله‌مه‌ له‌منداڵدان دا ناچاری کردن هه‌ر له‌17ی ژانڤییه‌ی 1924 دوو ده‌ست خانووی دراوسێ به‌ حه‌وشه‌ و ئاوه‌وه‌ وه‌ک نه‌خۆشخانه‌ ساڵی به‌ 240 تمه‌ن به‌ کرێ بگرین.
جگه‌ له‌ یای گودهارت که‌ وه‌ک سه‌رپه‌رست خزمه‌تی ده‌کرد،چه‌ند یارمه‌تیده‌ری خۆجێییش کاریان ده‌کرد. دواتر ئه‌من له‌ نووسراوه‌یه‌ک دا " شته‌کان له‌ نه‌خۆشخانه‌ی ئێمه‌دا چۆن ده‌کرێن" باسی ستافی نه‌خۆشخانه‌که‌تان بۆ ده‌نووسم. ئه‌و ووتاره‌ وێنه و ژیاننامه‌یه‌کی کورتی هه‌رکام له‌ کڕیکارانی له‌گه‌ڵ ده‌بێ.ئێستا ته‌نێ ئاماژه‌ به‌ نێوه‌کانیان ده‌که‌م.
عه‌بدولخاله‌قی کورد‌ و ژنه‌که‌ی که‌ دوومنداڵیان هه‌یه‌ وه‌ک پاشماڵه‌ و ژنه‌که‌ی وه‌ک شیوکه‌ر کار ده‌که‌ن.
عه‌لی ئێرانی، ژن، و منداڵێکی هه‌یه‌، وه‌ک ده‌رکه‌وانه‌ و به‌سه‌ر شۆرگه‌کان ڕاده‌گا.
میرزای کورد، ژن، و منداڵێکی هه‌یه‌، و به‌رپرسیاری شت کڕینه‌.
جه‌واد موعته‌میدی کورد، کوڕی "ڕوحانییه‌کی" موسوڵمانه‌ و وه‌ک نێرس (نه‌خۆشه‌وان)ی پیاو کار ده‌کا.
ئێسته‌ری هه‌رمه‌نی، وه‌ک نێرس کار ده‌کا.
عه‌زیزی هه‌رمه‌نی، ژن و دوومنداڵی هه‌یه‌ وه‌ک چێشت لێنه‌ر کار ده‌کا.
واسی هه‌رمه‌نی وه‌ک خزمه‌تکاری ژن کار ده‌کا.
له‌گه‌ڵ ئه‌و یارمه‌تیده‌ره‌ خۆجێییانه‌ ئێمه‌ له‌ ماوه‌ی ساڵی ڕابردوو دا شادی و ناخۆشیمان به‌ش کرد. باس کردنی ئه‌وکارکه‌ره‌ خۆجێییانه‌، چ ئه‌وانه‌ی ئاگاداری له‌ نه‌خۆشان ده‌که‌ن ، یان ئه‌وانه‌ی کاری نێو ماڵێ ده‌که‌ن هه‌تا بڵێی ئه‌رکێکی دژواره‌. زۆر له‌وانه‌ی بێ وه‌فا و جێی باوه‌ڕ نه‌بوون له‌ سه‌ر کار لادران و که‌سانی دیکه‌ جێیان گرتنه‌وه‌. به‌ڵام ته‌نانه‌ت ئه‌وانه‌ش که‌ جواب ده‌کرێن به‌ته‌واوی ده‌ست له‌ ئێمه‌ هه‌ڵناگرن.پێوه‌ندی دۆستانه‌یان هه‌رله‌گه‌ڵ ده‌پارێزین، سه‌رمان ده‌ده‌ن و سه‌ریان لێ ده‌ده‌ین.
کاری یارمه‌تیدان و ته‌داوی نه‌خۆشان له‌ ماوه‌ی سه‌فه‌ر چل ڕۆژه‌مان بۆ ورمێ، که‌لاخوێ، که‌لاماکێ، مه‌ره‌ند و ته‌ورێز،که‌ له‌وێوه‌ گه‌ڕاینه‌وه‌ سابڵاغێ، هێندێک چه‌تی تێکه‌وت.سه‌ردانی نه‌خۆشان و سه‌فه‌رکردن بۆ ده‌ره‌وه‌ی شاری و لادێیان منی ناچار کرد داوا له‌ به‌ڕێوه‌به‌ریی بکه‌م ڕێگه‌ بدا ئاسیستانێکی خۆجێیی له‌به‌ر کار بنێم. به‌ڕێوه‌به‌ریی ئه‌و داوخوازه‌ی په‌سند کرد ، و ئه‌من له‌و باره‌یه‌وه‌ زۆر سپاستان ده‌که‌م.کاتێک مرۆ ده‌چێته‌ لای دوکتور ئه‌وه‌ پێویستییه‌کی بنه‌ڕه‌تییه‌ که‌ نابێ هیچ هه‌ڵه‌یه‌ک بکرێ.
جگه‌ له‌ ئاگاداری له‌ نه‌خۆشان وله‌که‌سان، ئێمه‌ ده‌بوو دۆعاخوانی و نزای یه‌کشه‌مۆیان دامه‌زرێنینه‌وه‌. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی یای ئه‌ندرسۆن ڕاپۆرتێکی کورتتان سه‌باره‌ت به‌ کاری وه‌عزدان وبانگه‌شه‌ی ئینجیلی بۆ ده‌نێرێ، لێره‌ دا به‌ پێویست نابینم ئه‌من ورده‌ ڕیشاڵی باس بکه‌م.
وه‌کوو سێیه‌م لکی چالاکییه‌کانمان ده‌کرێ ئاماژه‌ بکه‌ین به‌ ده‌ستپێکردنی به‌کاوه‌خۆی مه‌دره‌سه‌یه‌ک. سه‌باره‌ت به‌و به‌شه‌، یای شوێنهوود، که‌ سه‌رپه‌رستی ده‌کا ڕاپۆرتتان بۆ ده‌نێرێ.
ئه‌مه‌ی له‌ خواره‌وه‌ دا دێ ئه‌ژمارێکی کورته‌ سه‌باره‌ت به‌و کارانه‌ی که‌ له‌ماوه‌ی ساڵی 1924 دا بۆ نه‌خۆشان کراوه‌.
ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی سه‌ردانی نه‌خۆشخانه‌یان کردووه‌ 114که‌س
ئه‌وه‌نده‌ڕۆژ وئه‌وه‌نده‌ی موداوا کراون 2034 ڕۆژ
ئه‌و نه‌خۆشانه‌ی موداوا کراون
ئا – جینس و ته‌مه‌ن : پیاو 48، ژن 46، کچ 13 ، کوڕ 7 به‌ گشتی 114
ب – له‌رووی دینینه‌وه‌: کوردی سوننی 80، شیعه‌ی ئێرانی 24، مه‌سیحی 9، جووله‌که‌ 11، به‌گشتی 124
پ- جه‌ڕاحی سه‌ره‌کی 19 ، جه‌ڕاحی سووک 224. به‌گشتی 243 جه‌ڕاحی .............."
به‌ دوای ئه‌وه‌ دا دوکتور شاڵک یه‌ک به‌یه‌ک نێوی نه‌خوشییه‌کان و عه‌مه‌له‌جه‌ڕاحی سه‌ره‌کی و سووکه‌کان و ئه‌وه‌ی که‌ هه‌رکامیان له‌وساڵه‌ دا چه‌ند جار کراون ریز کردووه‌.
له‌ژماره‌ی 6ی ساڵی 17ی کوردستان میشنێری مانگی ژووه‌نی 1925 درێژه‌ و دوایین به‌شی ڕاپۆرتی دوکتور شاڵک بڵاو کراوه‌ته‌وه‌:
" ئه‌وه‌نده‌ دراوه‌ی که‌ له‌ ماوه‌ی ساڵ دا بۆ عه‌مه‌له‌ جه‌ڕاحییه‌کان، ده‌رمان و ته‌ماشا کردن وه‌رگیراوه‌ __ به‌داخه‌وه‌ ئه‌وانه‌ی موعایه‌نه‌ کراون دراویان نه‌داوه‌ _ 771815 قڕان که‌ ده‌کاته‌ 720 دۆڵار خه‌رج و مخاریج ( مووچه‌ی کارکه‌رانی تێدانییه‌)
ئا. که‌لوپه‌لی نه‌خۆشخانه‌
ب. ژووری عه‌مه‌ل
پ. کرێ کردن بۆ نه‌خۆشخانه‌
ت. ده‌رمان
ج. ئاگاداری له‌ نه‌خۆش
چ. ته‌عمیرات
خ. کڕینی ئه‌سپ
هه‌مووی 1701190 قڕان
له‌ ئاکامدا له‌وانه‌یه‌ له‌ پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ کار کردن بۆ نه‌خۆشان پرسیار بکرێ: داخودا ئێمه‌ وه‌ک میسیۆنێکی ده‌رمانی له‌ سابڵاغ له‌ شوێنێکین که‌ جێی خۆیه‌تی؟ ئه‌گه‌ر ئه‌و پرسیاره‌ به‌ بێ له‌به‌رچاوگرتنی مه‌به‌ست و ئامانجی کاری میسیۆنێری بکرێ ، و ته‌نێ وه‌کوو کارێکی پیشه‌یی له‌به‌ر چاو بگیرێ وڵامه‌که‌ی به‌ گردبڕی نایه‌.
سابڵاغ به‌ ژماره‌ی دانیشتووانی ئێستایه‌وه‌ که‌ به‌ته‌خمین به‌ 7500 که‌س داده‌ندرێ چوار دوکتوری په‌روه‌رده‌ دیتووی هه‌یه‌ ( دوو هه‌رمه‌نی خه‌ڵکی ڕووسییه‌، که‌ یه‌کیان جه‌ڕاحه‌، و دوو دوکتوری سریانی). جگه‌ له‌وانه‌ی له‌سه‌ره‌وه‌ دا باس کران زۆره‌ حه‌کیمی هه‌ڕه‌مه‌کیش هه‌ن، به‌ تایبه‌تی له‌ نێو مه‌لا و سه‌یده‌کان دا ( ده‌گوترێ ئه‌وانه‌ی دوایی له‌ تۆره‌مه‌ی پێغه‌مبه‌رن) که‌ زۆر به‌ گه‌رمه‌ سه‌رقاڵی چاره‌سه‌ری نه‌خۆشین. ئه‌وانه‌ی ده‌سته‌ی یه‌که‌م پێیان وایه‌ ئه‌من هاتووم جێیان پێ لێژ که‌م.چونکوو، به‌تایبه‌تی له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌من جگه‌ له‌ کاره‌که‌م وه‌کوو دوکتورێک جار جار وه‌عزیش ده‌که‌م زۆر جار ئه‌وان ده‌ڵێن: " به‌ڕاستیش هێشتا باوه‌ڕ ده‌که‌ن ئه‌و دوکتور بێ؟"، " چۆن دوکتورێک ده‌توانێ وه‌عز دادا؟"، " مه‌گه‌ر نازانن ئه‌و هه‌ر که‌شیشه‌؟" " ئه‌و به‌گردبڕی هیچ زانستێکی نییه‌ سه‌باره‌ت به‌و ده‌رمانه‌ی ئاماده‌ی ده‌کا"."له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌وحه‌قده‌‌ستێکی زۆر که‌م وه‌رده‌گرێ،ئه‌و ده‌رمانانه‌ی ده‌یدا به‌ خه‌ڵکی هیچ بایه‌خیان نییه‌" و له‌و جۆره‌ قسانه‌.دیاره‌ ته‌بیعییه‌ ئه‌و جۆره‌ قسانه‌ کارتێکه‌ری له‌ سه‌ر کوردان هه‌بێ،به‌تایبه‌تی له‌ به‌رئه‌وه‌ش لێره‌ دۆژمنه‌کانی ئێمه‌ پێیان ده‌ڵێن که‌ ئه‌من ده‌مه‌وێ هه‌موو کورده‌کان کافر که‌م (بکه‌مه‌ مه‌سیحی). به‌ڵام ئێمه‌ زۆر گوێ ناده‌ینێ و به‌وه‌ دڵمان خۆشه‌ دواجار ڕاستی سه‌رده‌که‌وێ. زۆر له‌ کوردان دووره‌په‌رێزیمان لێ ده‌که‌ن،به‌ڵێ ته‌نانه‌ت له‌به‌رمان هه‌ڵدێن تا ئه‌و وه‌خته‌ی که‌ پێویستییان به‌ کار و خزمه‌تی ئێمه‌ ده‌بێ، کاتێک هیچ سه‌یدێک یان مه‌لایه‌ک یان دوکتورێکی دیکه‌ نه‌یتوانی یارمه‌تییان بدا و چاکیان کاته‌وه‌، ئه‌وجار وه‌کوو دواین چاره‌ رووی له‌ ئێمه‌ ده‌که‌ن و دێنه‌ لامان.به‌داخه‌وه‌ زۆر جار هاتنیان زۆر دره‌نگه‌، به‌ تایبه‌تی ئه‌و ژنانه‌ی دووگیانن وله‌سه‌ر مانگ و ڕۆژی خۆیانن.خه‌ڵکی نه‌داری نه‌خۆش به‌ دڵنیاییه‌وه‌ ده‌زانن ئێمه‌ ده‌ست به‌سینگیانه‌وه‌ نانێین به‌ڵکوو به‌ دۆستانه‌ وه‌رده‌گیرێن و به‌خۆڕایی چاره‌سه‌ر ده‌کرێن ته‌نانه‌ت له‌ نه‌خۆشخانه‌ش ده‌خسترێن.ئه‌وان به‌ ژماره‌ی زۆر دێنه‌لامان، ئه‌و دوکتوره‌ ڕێزدارانه‌! مێهره‌وانی ئه‌وه‌ نیشان ده‌ده‌ن که‌ نه‌خۆشه‌ ده‌سته‌نگ و نه‌داره‌کان بنێرنه‌ لای ئێمه‌.به‌داخه‌وه‌ کاتێک ئێمه‌ نیوه‌ی حه‌قده‌ست له‌ خه‌ڵکی ده‌وڵه‌مه‌ند داوا ده‌که‌ین ئه‌وه‌یان پێ کرده‌وه‌یه‌کی نامێهره‌وانانه‌یه‌ و تکا ده‌که‌ن به‌ خۆڕایی موداوا بکرێن و هیچیان لێ نه‌ستێنین.
به‌و شتانه‌ی وا له‌ سه‌ره‌وه‌ دا ئاماژه‌مان پێکردن ئێوه‌ بۆتان ڕوون ده‌بێته‌وه‌ بۆچی له‌وه‌ دا به‌حه‌قین که‌ پێمان وایه‌ ئێمه‌ ده‌بێ درێژه‌ بده‌ین به‌ چالاکییه‌کانمان له‌ سابڵاغێ. ئێمه‌ به‌ته‌واوی و بێ ئه‌ملاو ئه‌ولا باوه‌ڕیمان به‌و ڕاستییه‌ هه‌یه‌.ئه‌گه‌ر ئامراز و که‌لوپه‌لی پێویستمان هه‌بووبایه‌ خودا ده‌زانێ هه‌تا ئێستا ده‌مانتوانێ چه‌نده‌ خه‌ڵکی نه‌خۆش وه‌رگرین و چاره‌سه‌ریان که‌ین! جا بۆیه‌‌ زۆر گرینگه‌ ئه‌وه‌نده‌ی ده‌کرێ باربوومان بده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی چالاکی ده‌رمانی زیاتر پێش بخه‌ین.
ئێستا به‌کورتی باسی سابڵاغتان بۆ ده‌که‌م. سابڵاغ شارۆچکه‌یه‌کی ته‌واو و ساف کوردییه‌ و نێوه‌ندی کورده‌ موکرییه‌کانه‌، که‌ ژماره‌یان به‌ 50000 که‌س ته‌خمین ده‌کرێ. زنجیره‌ی کێوان به‌ته‌واوی ئه‌و شاره‌ی ده‌وره‌داوه‌.چۆمێک له‌ سنووره‌کانی ڕۆژئاوای شارییه‌وه‌ دێ و به‌ ئاڕاسته‌ی سه‌رووی ڕۆژهه‌لاتی دا تێده‌په‌ڕێ. باغه‌کانی سابڵاغ له‌ ده‌ورو به‌ری چۆمی هه‌ڵکه‌وتوون. دانیشتووانی سابڵاغ به‌ر له‌شه‌ڕ 15000 که‌س بوون. ئێستا نیوه‌ی ئه‌م ژماره‌یه‌ی تێدا ده‌ژی. له‌ جه‌نگه‌ی شه‌ڕ دا شاره‌که‌ و دانیشتووانی به‌ده‌ستی ترکه‌کان، ڕووسه‌کان و عه‌شیره‌ته‌ کورده‌ دزه‌کان ئازار و سه‌ده‌مه‌یه‌کی زۆریان پێگه‌یشت.ئێستا هه‌ژاری و نه‌داری زۆر به‌زه‌قی به‌ده‌ره‌وه‌یه‌. هیچ دراوێک ده‌ستاوده‌ستی پێ ناکرێ. دێیه‌کانی ده‌وروبه‌ریشی که‌ ژماره‌یان نزیکه‌ی 300 ئاوه‌دانییه له‌به‌ر هێرش و ده‌ستدرێژییه‌کان سه‌ده‌مه‌یه‌کی زۆریان وێکه‌وتووه‌زۆر له‌ دێیه‌کان، بۆ نموونه‌ ئیندرقاش * به‌ته‌واوی کاول کراون.مرۆ ناتوانێ ئه‌و فکره‌ له‌ سه‌ر خۆی بڕه‌وێنێته‌وه‌ که‌ به‌تایبه‌تی ئه‌و دێیه‌ی دوایی تووکی لێکرابێ و به‌ له‌عنه‌ت کرابێ. ئه‌و شاره‌ به‌ زوویی وه‌ک نێوه‌ندێکی بازرگانی ده‌بووژێته‌وه‌، و ئه‌وه‌ش به‌ کشت وکاڵ و مه‌ڕداری به‌هێزتر ده‌کرێ.
له‌ڕوانگه‌ی میسیۆنێرێکه‌وه‌، سابڵاغ هه‌تا بڵێی جێیه‌کی باش و ده‌گمه‌نه‌ وه‌ک نێوه‌ندی چالاکی میسیۆنێری. مرۆ ده‌توانێ لێره‌وه‌ به‌ هاسانی بگاته‌ زۆر له‌ دێیه‌کان، به‌ تایبه‌تی ئه‌و شوێنانه‌ی بازاریان هه‌یه‌، و له‌ نێو ئه‌وانه‌دا ده‌کرێ به‌ ئه‌وانی گه‌وره‌تری وه‌ک ماکۆ، بۆکان، سه‌رده‌شت، سه‌قز و جێگای دیکه‌ ئاماژه‌ بکرێ که‌ له‌ هه‌موویان دا ده‌بێ پێگه‌ی کاری میسیۆنێری دابندرێ.
سه‌باره‌ت به‌ ئێران به‌گشتی ، ده‌کرێ ئه‌وانه‌ی خواره‌وه‌ له‌م ڕاپۆرته‌ زیاد بکه‌م.
ئێران له‌ ماوه‌ی دووساڵی ڕابردوو دا له‌ پێشکه‌وتن دابووه‌ و له‌ خه‌وی سیاسی ڕاپه‌ڕیوه‌ و ووشیار بووه‌ته‌وه‌. ئوڕووپاییه‌کان به‌وه‌ ده‌زانن، به‌ تایبه‌تی هێزه‌ میسیۆنێرییه‌کان که‌ زۆر جار ئێمه‌ هه‌ست به‌وه‌ ده‌که‌ین. بۆ ماوه‌یه‌ک پێش له‌من گیرا درێژه‌ به‌ کاری حه‌کیمی بده‌م ته‌نانه‌ت له‌ لایه‌ن فه‌رمانده‌ری نیزامییه‌وه‌ تا ئه‌وه‌ی که‌ ئێزننامه‌م له‌ تارانه‌وه‌ گه‌یشتێ‌. به‌ دیپڵۆمه‌یه‌کی زۆر جوانه‌وه‌ ئیزنم درایه‌ له‌ سه‌رتاسه‌ری ئێران دا کار بکه‌م. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، جێگای داخه‌ کاربه‌دستانی ناوچه‌ییش بۆیان هه‌یه‌ ئیزنی کاری ده‌رمانی و پژیشکی بده‌ن، که‌ به‌تایبه‌تی ئه‌و جۆره‌ ئێجازه‌یه‌ ده‌ده‌ن به‌ دوکتوری‌ ساخته‌ی (heilfagian) ڕووسی.
زۆر جار ئه‌من به‌ سیخورێک داده‌ندرێم که‌ له‌خزمه‌ت ئینگلیستان دابم. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که‌ ئیزنمان درابوو له‌ ماوه‌ی هاوینێ دا چه‌ند حه‌وتوویه‌ک له‌ هه‌رێمی کوێستانی دراوسێی شاری دا تێپه‌ڕێنین، له‌پڕ، به‌ بێ ئه‌وه‌ی، هیچ تیزمان دابن، فه‌رمان درا له‌ ماوه‌ی چه‌ند ده‌قیقاندا چادره‌کانمان کۆ که‌ینه‌وه‌ و بگه‌ڕێینه‌وه‌ شاری. ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ نه‌که‌ین، سه‌ربازان دێن و له‌ چیا دامان ده‌گرن. بۆ ماوه‌یه‌کی درێژ و هێشتاش ئیزنی ئه‌وه‌یان نه‌داوه‌ سه‌ری لادێیه‌کان بده‌ین.ده‌سته‌ڵاتی ئیسلام لێره‌ش چاوه‌دێری ده‌کا. ته‌بیعه‌ییه‌ ‌ ئێمه‌ ناتوانین به‌ئه‌رته‌ش و تواناوه‌ له‌ گه‌ڵ ئه‌م هێزه‌ ڕووبه‌ڕوو ببین، بۆیه‌ ئێمه‌ پشت ده‌به‌ستین به‌ ده‌سته‌به‌ری به‌رز و به‌شکۆی خوڵای. لێره‌ش دا خوڵای گه‌وره‌ ده‌بێ بناخه‌ی خانوو دابنێ.
ئه‌گه‌ر بێگانان بیانه‌وێ مه‌دره‌سه‌یه‌ک بکه‌نه‌وه‌ به‌تایبه‌تی فێرگه‌یه‌کی میسیۆنی کاربه‌ده‌ستان داوخوازی و شه‌رتی زۆر توندیان له‌ سه‌ر داده‌نێن. یه‌ک له‌ شه‌رته‌کانیان ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌رسی دینی ئیسلامیان هه‌بێ و له‌ نزیکه‌وه‌ کۆنتڕۆڵێکی ته‌واویان به‌ سه‌ر ده‌رس دادانه‌که‌دا هه‌بێ. ئێمه‌ به‌وه‌ دڵخۆشی خۆمان ده‌ده‌ینه‌وه که‌‌" ‌ ئه‌وه‌ خوڵایه‌ ‌ به‌رپرسیاره‌تی له‌ سه‌رشانه‌." ئێمه‌ سپاسی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمه‌ڵه‌که‌مان و به‌تایبه‌تی زۆر سپاسی دۆستانی میسیۆنه‌که‌مان له‌ وڵات ده‌که‌ین که‌ به‌تایبه‌تی له‌ ماوه‌ی ئه‌و چه‌ند مانگه‌ی ڕابردوو دا به ‌ڕێکوپێکی و به‌ کاتی خۆی ئه‌وه‌نده‌مان دراو به‌ده‌ست گه‌یشتووه‌ که‌ کاره‌که‌مانی پێ ڕاپه‌ڕێنین. به‌تایبه‌تی به‌وه‌خت گه‌یشتنی دراو، له‌سایه‌ی خوڵایدا، زۆر نیگه‌رانی و دڵپه‌شێوی ئێمه‌ی ڕه‌وانده‌وه‌.
ماوه‌یه‌کی کورت به‌ر له‌ ته‌واو بوونی ساڵ ئێمه‌ توانیمان ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ به‌ 300 تمه‌ن بکڕین که‌ پێوه‌ین خانووی نه‌خۆشخانه‌ی لێ دروست که‌ین. نه‌ده‌کرا ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ له‌ ده‌ست خۆمان بده‌ین. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی چۆم به‌ به‌ر ئه‌و شوێنه‌دا ده‌ڕوا، به‌ڵکوو بتوانین به‌ تێپه‌ڕینی زه‌مان به‌ که‌لکوه‌رگرتن له‌ ئاو، ڕووناکایی ئێلێکتریکی خۆمان دابین بکه‌ین. ئه‌گه‌ر ئێمه‌ بکرێ به‌رق به‌کاربهێنین ، ئه‌و ده‌می ده‌کرێ له‌ ئامرازی تیشکی X یش بۆ چاره‌سه‌ر کردنی ئێلێکتریکی نه‌خۆشه‌ پێستییه‌کانیش که‌لک وه‌ربگرین. ئێمه‌ هێشتا پێویستیمان به‌ 1200 دۆڵار هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین پاشماوه‌ی قیمه‌تی مڵکه‌که‌ بده‌ین.
ئه‌من له‌ دوایین نامه‌ی خۆمدا بۆ ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری پێویستییه‌ ده‌ستبه‌جێکانی کۆمه‌ڵه‌که‌م باس کردبوو.
ئێوه‌ ئاگادار کراون که‌ هاوسه‌ر و منداڵه‌کانم، ساڵی ڕابردوو گه‌یشتنه‌ سابڵاغێ.
ئێمه‌ له‌ ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری، له‌ سێکرێتێره‌کانی پێگه‌کان و له‌ گشت دۆستانی میسیۆنه‌که‌مان به‌وپه‌ڕی دڵنه‌زمییه‌وه‌ داوای لێبوردن ده‌که‌ین که‌ نه‌مانتوانی له‌ ماوه‌ی ساڵی ڕابردوو دا ڕاپۆرتی چاوڕاکێش سه‌باره‌ت به‌ کار و چالاکییه‌کانی خۆمان بنێرین. چونکوو زۆر شت به‌ ناردنی ئه‌و ڕاپۆرتانه‌وه‌ به‌ستراونه‌ته‌وه‌. به‌ ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی کاره‌کانمان له‌ هه‌لومه‌رجێکدا که‌ گۆڕانه‌ دژواره‌کانی شه‌ڕ هێنابوویه‌ پێشێ، ئیحتیات و له‌سه‌ره‌خۆیی پێویست بوو و زۆرجار پێویستی به‌ بێده‌نگی هه‌بوو.
له‌ ماوه‌ی ساڵی دادێ دائێمه‌ چاوه‌ڕوانی پشتیوانی زیاتری خوڵای ده‌که‌ین. زۆر وێده‌چێ بتوانین ڕاپۆرتی باشتر وهه‌موولایه‌نه‌ترتان بۆ بنێرین.
له‌ کۆتاییدا ئێمه‌ پشت به‌ ته‌وه‌کولی خوڵای ده‌به‌ستین...... باشه‌ ئێوه‌ له‌ ماڵێ و له‌وڵات به‌چ شێوه‌یه‌ک یارمه‌تی ئێمه‌ ده‌که‌ن؟ هه‌ر کامێک له‌ ئێوه‌ وڵامی ئه‌م پرسیاره‌ له‌به‌ر خۆی بداته‌وه‌.ئێمه‌ پێویستیمان به‌ دراو هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی کاره‌کانمان پێش بخه‌ین. ده‌بێ پێگه‌ی تازه‌ بکرێنه‌وه‌.ئێمه‌ ده‌بێ سابڵاغ به‌ره‌وپێش به‌رین. ئێمه‌ پێویستیمان به‌ پۆلی کلینیکێک هه‌یه‌ له‌ نێوه‌ڕاستی شاریدا؛ نه‌خۆشخانه‌یه‌ک له‌ ده‌ره‌وه‌ی شاری،شوێنێک بۆ حاوانه‌وه‌ و ژیانی نێرسه‌کانمان و ماڵێک بۆ سه‌ر دوکتوره‌که‌مان.ئه‌و خانووبه‌ره‌ خۆجێییانه‌ی که‌ به‌شێوه‌یه‌کی زۆر دواکه‌وتووانه‌ دروست کراون و به‌کاریان ده‌هێنین و هه‌روه‌ها کرێی گرانیان ناچارمان ده‌کا هه‌رچی زووتر خۆمان خانوو دروست که‌ین.
ڕێگام بده‌ن به‌ ته‌خمین ئه‌و خه‌رج و مخاریجه‌ی له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌بێ بیکه‌ین له‌ خواره‌وه‌ دا پێشکێش بکه‌م:
خانووبه‌ره‌ی نه‌خۆشخانه‌ 12 تا 15 هه‌زار تمه‌ن
ماڵی نه‌خۆشه‌وانان 5 هه‌زار تمه‌ن
ماڵی سه‌ر دوکتور 5 هه‌زار تمه‌ن
پۆلی کلینیکێک 2500 تا 5 هه‌زار تمه‌ن

بڵێی کێ ئه‌و خه‌رجانه‌مان بۆ دابین بکا؟ له‌ کوێن ئه‌و براو خوشکانه‌ی که‌ ئاماده‌نه‌ هه‌نگاو بنێنه‌ نێو ریزی ئێمه‌وه‌؟
ده‌بڵا خوڵای گه‌وره‌ هه‌تا دێ زیاتر و زیاتر به‌رپرسیاره‌تی کاری خۆی وه‌ئه‌ستۆ بگرێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌ لایه‌ن ئێمه‌ هیچ هه‌ڵه‌یه‌ک نه‌کرێ و سێ میلیۆن و نیو کورد، که‌ به‌ ئێمه‌ ئه‌سپێردراون باوه‌ش له‌ ئینجیلی ڕزگاریده‌ری له‌خاچدراو
و پشتیوانی ڕوحی پیرۆز وه‌رێنن.
دڵسوزتان له‌ خزمه‌تی عیسای دا
هێرمان شاڵک، دوکتوری پژیشک
* ڕه‌نگه‌ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی بێ که‌ بکوژانی دامان له‌ودێیه‌وه‌ هاتبوون ( ئێدیتۆر) "

هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ی کوردستان میشنێری دا شه‌رحی سه‌فه‌ری خانمی هێدڤیگ شاڵک (Hedvig Schalk ) و منداڵه‌کانی له‌ ئه‌ڵمانه‌وه‌ بۆ سابڵاغ به‌ قه‌ڵه‌می خۆی بڵاو کراوه‌ته‌وه. له‌و سه‌فه‌رنامه‌یه‌دا هێدڤیگ شاڵک ورده‌رێشاڵی سه‌فه‌ره‌که‌ی خۆی بۆ سابڵاغێ به‌ ڕێگای شووڕه‌وی دا باس ده‌کا: " ئه‌من ئێستا ئه‌وه‌ هه‌شت حه‌وتووه‌ له‌ سابڵاغم، زۆر جار ئه‌وه‌ وه‌ک خه‌ون دێته‌ پێش چاوم. ئه‌من هه‌ر چاوه‌ڕێی ئه‌و سه‌فه‌ره‌ پڕ خرپه‌یه‌م ده‌کرد، گه‌رچی پێم خۆش بوو، به‌ڵام لێشی ده‌ترسام _ چونکوو ده‌بوو به‌ ته‌نێ سه‌فه‌ر بکه‌م _ به‌ڵام ئیدی چوو و ڕابڕد. ئه‌من به‌ خۆشحاڵییه‌وه‌ چاوه‌ڕێ بووم له‌ گه‌ڵ یای داڵ (Miss Dahl‌ ) سه‌فه‌ر بکه‌م به‌ڵام، ئه‌و هه‌ر نه‌گه‌یشتی. .........................
له‌ سه‌رتاسه‌ری ئۆکراین دا ئێمه‌ به‌ هه‌رێمێکی زۆر جواندا تێپه‌ڕین که‌ هه‌مووی به‌فر دایگرتبوو. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که‌س نه‌بوو قسه‌ی له‌گه‌ڵ بکه‌م به‌ڵام سه‌فه‌ره‌که‌م پێ درێژ نه‌بوو. زۆر شت هه‌بوون ببیندرێن و زۆر پرسیاری دووکوڕه‌ بزۆزه‌که‌م هه‌بوون که‌ ده‌بوو وڵام بدرێنه‌وه‌. شتی هه‌ره‌ سه‌یر به‌لای ئه‌وانه‌وه‌ ئه‌وه‌ بوو که‌س نه‌بوو زمانی ئه‌ڵمانی بزانێ.ته‌نێ بۆ ماوه‌یه‌کی کورت ڕووسێکمان له‌ گه‌ڵ بوو که‌ زمانی ئه‌ڵمانی ده‌زانی، که‌ ئه‌منی له‌ پرسیاری زۆر قێزه‌وه‌ن گرتبوو و باسی بارودۆخی ئه‌ڵمانی لێ ده‌پرسیم، ئه‌من خۆم له‌ وڵامدانه‌وه‌ی ده‌دزییه‌وه‌ و ئه‌ویش خۆی هه‌ڵده‌کێشا و ده‌یگوت زانیارییه‌کی زۆری له‌ سه‌ر ئه‌ڵمان هه‌یه‌. ئه‌و چوار ساڵ له‌ لایپزیک (Leipzig) و شاره‌کانی دیکه‌ی ئه‌ڵمان خوێندبووی، و ده‌یگوت ته‌نانه‌ت ئه‌و کاته‌ی که‌ ڕۆزا لوکسامبورگ (Rosa Luxemburg ) [ تێبینی: کوردستان میشنێری ئه‌و نێوه‌ی به‌ هه‌ڵه‌ نووسیوه‌ Lusenburg – حه‌سه‌نی قازی] له‌ بێرڵین تێڕۆڕ کراوه‌ له‌وێ بووه‌و قسه‌ی دیکه‌، بۆ ئه‌وه‌ی له‌ کۆڵ خۆمی که‌مه‌وه‌ پێم گوت سیاسه‌ت کاری پیاوانه‌، و ژنان تا ئه‌وجێیه‌ی پێیان ده‌کرێ نابێ توخوونی که‌ونه‌وه‌.زۆرم پێخۆشبوو که‌ دوای ماوه‌یه‌ک دابه‌زی. زۆر شوکرانه‌ بژێری خوڵای بووم که‌ له‌ چنگ ئه‌و تاکه‌ به‌پرسیار و مڵوزمه‌ ڕزگاریم بوو....................
ئێمه‌ سه‌عات یه‌کی نیوه‌ڕۆی 5ی دیسامبر [1924] گه‌یشتینه‌ مه‌قسه‌د له‌ سابڵاغ.یای شوێنهوود و یای ئه‌ندرسۆن زۆر به‌ گه‌رمی به‌خێرهاتنیان کردین..........
سڵاوێکی پڕ له‌ مێهر بۆ هه‌موو دۆستانی خۆشه‌ویستی میسیۆن
__ هێدڤیگ شاڵک "
کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 7ی ساڵی 17، مانگی ژووییه‌ی 1925 دا وێنه‌یه‌کی دوکتور شاڵکی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ و ئه‌م بابه‌ته‌شی له‌گه‌ڵ بڵاو کردووه‌ته‌وه‌:
" چوارشه‌مۆ، 22ی ژووییه‌ی 1925
دوکتور شاڵک و بنه‌ماڵه‌که‌ی
دوکتور شاڵک به‌رپرسی کاری ده‌رمانی ئێمه‌یه‌ له‌ سابڵاغ. له‌ ساڵی 1924 دا دوکتور شاڵک 3581 نه‌خۆشی دیوه‌، که‌ له‌نێو ئه‌واندا 80 که‌سیان ئه‌فسه‌ری ئێرانی بوون. ئه‌و هه‌ر وه‌ها 119 عه‌مه‌لی جه‌ڕاحی سه‌ره‌کی و 224 عه‌مه‌لی جه‌ڕاحی سووکی کردووه‌ و 114 نه‌خۆشی له‌ نه‌خۆشخانه‌ له‌ سابڵاغ وه‌رگرتووه‌. ئه‌و هه‌موو کاره‌‌ گه‌ورانه‌‌ باوه‌کوو ئامراز و که‌لوپه‌لی له‌بارو پێویستی له‌به‌رده‌ست دانه‌بووه‌ کراون. ئێمه‌ سپاسی خوڵای ده‌که‌ین بۆ هه‌بوونی پیاوی وه‌ک دوکتور شاڵک و له‌ خوڵای ده‌پاڕێینه‌وه‌ پشتیوانی خۆی و بنه‌ماڵه‌که‌ی بێ."
له‌ژماره‌ی 11ی ساڵی 17ی مانگی نۆڤامبری 1925 دا نامه‌یه‌کی دوکتور شاڵک که‌ له‌ به‌رواری 27ی ئووتی 1925 له‌ سابڵاغه‌وه له‌ بن سه‌رنووسی " ئێمه‌ ده‌بێ چ بکه‌ین؟ " ‌ نووسیویه‌ بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. کورته‌یه‌ک له‌ چلۆنایه‌تی هێنانی ئامراز و که‌لوپه‌لی پژیشکی له‌ ئه‌ڵمانه‌وه‌ تاسابڵاغ له‌ کۆتاییه‌کانی ساڵی 1923 دا باس کردووه‌ و به‌سه‌رهاتی هێندێک له‌ نه‌خۆشه‌کانی خۆی نووسیوه‌: " ........ له‌گه‌ڵ ئه‌م نامه‌یه‌ دا وێنه‌ی دوو له‌ نه‌خۆشه‌کانم ده‌نێرم [ به‌ داخه‌وه‌ وێنه‌که‌ له‌م ژماره‌یه‌ی کوردستان میشنێری دا بڵاو نه‌کراوه‌ته‌وه‌- حه‌سه‌نی قازی ] ئه‌وه‌ی که‌ له‌ لای ڕاست دانیشتووه‌ تاجرێکی خه‌ڵکی سابڵاغه‌ که‌ زۆر پیس گیرۆده‌ی تریاک کێشان بوو. ئه‌و تا ئه‌و کاته‌ی نه‌هاته‌ نه‌خۆشخانه‌ی میسیۆن هیچ یارمه‌تی نه‌درابوو بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و به‌ڵایه‌ی له‌ کۆڵ بێته‌وه‌.ئه‌وی چواره‌میان ده‌رکه‌وانی ئێمه‌یه‌ که‌ هێشتا حه‌وڵ ده‌دا ته‌رکی کا. وێنه‌ی دیکه‌شتان بۆ ده‌نێرم. ئه‌وه‌ پشتیوانییه‌کی گه‌وره‌یه‌ ئه‌و کۆیلانه‌ له‌و به‌ڵا گه‌وره‌یه‌ی تووشی هاتوون ڕزگار بکرێن. ته‌واو ئاشکرایه‌‌ تریاک کێشان ده‌توانێ نه‌ته‌وه‌ی ئێران له‌ نێو به‌رێ ئه‌گه‌ر حکوومه‌تی ئێران هه‌نگاو هه‌ڵنه‌هێنێته‌وه‌ بۆ پێشگیری لێ کردنێ. له‌ هێندێک له‌ هه‌رێمه‌کان دا واده‌رده‌که‌وێ گشت دانیشتووانی خوویان به‌ تریاک کێشان گرتبێ. مرۆ به‌ دیتنی ئه‌و قوربانییانه‌ غه‌م دای ده‌گرێ. ئه‌و که‌سه‌ی له‌ نێوه‌ڕاست دا ده‌بیندرێ، مه‌لای دێیه‌که‌ و که‌گه‌یاندیانه‌ لای ئێمه‌ له‌ سه‌ره‌ مه‌رگ دابوو. له‌ به‌ر زۆر کێشان تووشی زگ ئێشه‌ و دڵ ئێشه‌ هاتبوو، به‌ ته‌واوی چاره‌سه‌ری نه‌خۆشییه‌که‌مان کرد. ئه‌و پیاوه‌ قه‌ت ئێمه‌ له‌ بیر ناکا. ئه‌وی دیکه‌یان فه‌قێ واته‌ ته‌له‌به‌ی زانستی دینییه‌.
سه‌عاته‌ ڕێیه‌ک لێره‌وه‌ ده‌رگای به‌شه‌کانی باکووری کوردستان به‌ڕووی ئێمه‌دا ده‌کرێته‌وه‌‌، له‌ ناوچه‌کانی خوارووشه‌وه‌ نامه‌مان بۆ ده‌نێرن و داوخوازی یارمه‌تیمان لێ ده‌که‌ن. ئێستا یای گودهارتمان به‌ره‌و باشوور، ناردووه‌ بۆ سه‌رده‌شت که‌ لێره‌وه‌ سێ ڕۆژه‌ ڕێیه‌. ئێمه‌ جارێک ڕامانگه‌یاندبوو‌ سه‌ردانی دێیه‌کانمان لێ قه‌ده‌غه‌یه‌. به‌ڵام ئێستا ئیزنمان وه‌رگرتووه‌. که‌س ناوێرێ ده‌ست له‌ کاروبارمان وه‌ردا و چه‌تیان تێ خا.
له‌ سابڵاغه‌وه‌ وه‌ک نێوه‌ندی چالاکییه‌کانمان ده‌بێ سه‌ری شنۆ به‌ره‌و باکوور، بۆکان به‌ره‌و ڕۆژهه‌ڵات و، سه‌رده‌شت به‌ره‌و باشوور بده‌ین. پێویستیمان به‌ دوکتورێکی دیکه‌ هه‌یه‌، که‌شیشێکی دیکه‌، و به‌لانی که‌مه‌وه‌ دوو خانمی دیکه، بۆ ئه‌وه‌ی کاتێک ئێمه‌ لێره‌وه‌ ده‌چینه‌ سه‌ردانی شوێنی دیکه‌ نابێ کاره‌کانی پێگه‌ی سه‌ره‌کیمان ڕابوه‌ستێ.
به‌ڵام دۆستانی خۆشه‌ویستی میسیۆن، بۆ گشت ئه‌وانه‌ حه‌وجێمان به‌ دۆعای ئێوه‌ و یارمه‌تی زیاتری ئێوه‌ هه‌یه‌. ئه‌گه‌ر بونیه‌ی ماڵیمان به‌هێز نه‌کرێ ناتوانین له‌ نه‌خۆشخانه‌ نه‌خۆش وه‌رگرین و له‌وێ بیانخه‌ین.ئێستا ئێمه‌ ده‌ فکر که‌وتووین نه‌خۆشخانه‌که‌مان داخه‌ین.به‌ بێ دراو ناتوانین چه‌رخی کاری ده‌رمانگه‌یه‌که‌مان بگێڕین چونکوو پێویستمان به‌ ده‌رمانه‌. ئێستا که دوای پشوویه‌کی کورت ده‌ست به‌کار ده‌بینه‌وه‌ نازانین چ بکه‌ین؟ ئه‌م پرسیاره‌ ده‌خه‌ینه‌ به‌ر ده‌م ئێوه‌ دۆستانی ئازیزی میسیۆن.
له‌ 1ی فێڤرییه‌ی 1926 ئه‌و خانووبه‌ره‌یه‌ی نه‌خۆشخانه‌ی تێدایه‌ ده‌بێ دیسان به‌کرێ بگیرێته‌وه‌. باشه‌ ئه‌گه‌ر دراومان نه‌بێ چۆن ده‌توانین ئه‌وه‌ بکه‌ین؟ ئێمه‌ جارێ پێوه‌نین خۆمان خانوو دروست که‌ین، به‌ڵام ده‌بێ ئه‌و قوڕه‌کارییه‌ی که‌ ده‌ستمان پێکردووه‌ ته‌واوی که‌ین.بۆ ڕاپه‌ڕاندنی ئه‌و کاره‌ ئێمه‌ به‌لانی که‌مه‌وه‌ مانگانه‌ پێویستیمان به‌ بوودجه‌یه‌کی هه‌زار دۆڵاریی هه‌یه‌. ئه‌گه‌ر ئه‌و بودجه‌یه‌ دابین نه‌که‌ین ناچار ده‌بین کاره‌مان ڕاگرین، چونکوو چی دی ناتوانین قه‌رز بکه‌ین.بۆ ئه‌وه‌ی قه‌رزێکی کۆنی پێگه‌ی میسیۆنی ئێره‌به‌ که‌سێکی خۆجێیی بده‌ینه‌وه‌، بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین مووچه‌ی نه‌دراوی میسیۆنێره‌کان بده‌ین، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و یارمه‌تیانه‌ی کلیساکانی بێتله‌هیم (Bethlehem ) و گێتسامنێ ( Gethsemane ) بۆ وه‌ڕێخستنی نه‌خۆشخانه‌ کردوویانه‌ و، دواجاره‌ ئه‌و قه‌رزانه‌ی بۆ ماڵه‌کان له‌ سه‌رمانه‌ بده‌ینه‌وه‌، حاڵی حازر به‌ لانی که‌مه‌وه‌ پێویستیمان به‌ 10000 دوڵار هه‌یه‌.
دۆستانی خۆشه‌ویستی میسیۆن، ئێمه‌ ده‌ستمان له‌ ماڵ و حاڵی خۆمان هه‌ڵگرت، ده‌ستمان له‌ داهاتی خۆمان له‌ وڵاتی خۆمان هه‌ڵگرت بۆ ئه‌وه‌ی به‌ پیل بانگه‌وازی خوڵای ته‌باره‌ک وه‌ ته‌عالاوه‌ بێین و فه‌رمانی عیسا به‌ جێ بهێنین" ،بۆ ئه‌وه‌ی ده‌رس به‌ هه‌موو نه‌ته‌وان بڵێن." ئێمه‌ چووین! به‌ڵام ئێوه‌ش ئه‌رکێکتان به‌ ئه‌ستۆوه‌یه‌.ده‌با هه‌موومان به‌یه‌که‌وه‌ تۆبه‌ بکه‌ین، ڕۆژوو بگرین، بپاڕێینه‌وه‌، کار بکه‌ین و باربوو بده‌ین بۆ ئه‌وه‌ی بکرێ فه‌رمانی عیسا بێته‌ دی. ئێمه‌میسیۆنێره‌کان ئاماده‌ین هه‌رکامێکمان ده‌ست له‌ به‌شێک له‌ مووچه‌ی خۆمان هه‌ڵگرین. هه‌رکامێک له‌ ئێوه‌ له‌ ماڵێ ده‌کرێ خۆتان بڕیار بده‌ن که‌ چۆن ئاواتی خوڵای پێک ده‌هێنن. بیری لێ بکه‌نه‌وه‌ ئه‌مڕۆ چ ده‌بێ ئه‌گه‌ر هه‌ر خوێنه‌ره‌وه‌یه‌کی که‌ ئه‌م ووتاره‌ ده‌خوێنێته‌وه‌ بڕه‌ دراوێک ته‌رخان بکا بۆ دابین کردنی ئه‌م پێویستییه‌ی که‌ ئێستا هه‌یه‌، بیر له‌وه‌ بکاته‌وه‌ که‌ ده‌بێ له‌ هه‌موو ده‌رگا کراوه‌کان وه‌ژوور که‌وین و گشت عه‌شیره‌ته‌ کورده‌کان ده‌بێ ده‌رفه‌تی بیستنی په‌یامی ئینجیلیان هه‌بێ.
سابڵاغ، ئێران،
27ی ئووتی 1925. "
هه‌ر ئه‌و ژماره‌ی کوردستان میشنێری ،وڵامی نامه‌ی دوکتور شاڵکی بۆ پۆلی ئه‌و که‌سانه‌ی له‌کلیسای بێتله‌هێم له‌ میناپۆلیس به‌ ئه‌ندام وه‌رگیراون بڵاو کردووه‌ته‌وه‌. دوکتور شاڵک وێنه‌ی باب و کوڕێکیشی بۆ ناردوون که‌ کوردستان میشنێری له‌ گه‌ڵ نامه‌که‌یدا بڵاوی کردووه‌ته‌وه‌ . دوکتور شاڵک ده‌نووسێ:
"سابڵاغ، ئێران، 2ی ژووییه‌ی 1925
بۆ پۆلی ئه‌ندامانی وه‌رگیراو له‌ کلیسای لووتێری بێتله‌هێم ی ڕۆژئاوا،مینا پۆلیس ، میناسوتا.
دۆستانی ئازیزم: _ ئه‌من به‌ڕاستی به‌ وه‌رگرتنی نامه‌ی ئێوه‌ زۆر خۆشحاڵ بووم که‌ به‌کۆمه‌ڵ وه‌ک پۆلێک بۆتان نووسیبووم. نامه‌یه‌ک که‌ به‌قووڵی کاری تێکردم و، ده‌یسه‌لمێنێ‌ دۆستان له‌ هه‌موو شوێنێک زیاتر وزیاتر سه‌رنج ده‌ده‌نه‌ سه‌ر چالاکییه‌کانی میسیۆنی ئێمه‌.ئه‌وه‌ پێشوه‌چوونێکی ئاساییه‌! له‌ هه‌رجێگایه‌ک خوڵا ده‌رگایه‌ک بکاته‌وه‌، ئینجیله‌که‌ی ده‌بێ بانگه‌شه‌ی بۆ بکرێ ئه‌وه‌ش خه‌ڵکی خۆی ده‌بینێته‌وه‌ که‌ سه‌رنج بده‌نه‌ سه‌ر کارێکی ئه‌وتۆ و مرخیان لێی بێ.
له‌ گوێن ئێوه‌ دۆستانی خۆشه‌ویست که‌ وه‌ک پۆلێکی ئه‌ندامانی وه‌رگیراو له‌ کلیسا له‌ماڵێ، مرختان سه‌باره‌ت به‌ کلیسای خۆتان ده‌کرێ زیاتر و زیاتر بێ.له‌و سرنجدان و مرخه‌وه‌ ده‌کرێ ڕوانگه‌ و بۆچوونتان سه‌باره‌ت به‌ شانشینی خوڵای به‌گشتی به‌رفره‌وانتر بێ و ته‌نانه‌ت بگاته‌ کۆردستانیش.نامه‌که‌تان له‌گه‌ڵ ئه‌و باربووه‌ی کردبووتان به‌ ڕوونی ئه‌مه‌ ده‌سه‌لمێنێ. وه‌ک پژیشکی نه‌خۆشخانه‌که‌مان له‌ سابڵاغ ئه‌من زۆر سپاستان ده‌که‌م. ده‌بڵا ئه‌وجۆره‌ باربوویانه‌ ببنه‌ هۆیه‌ک بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ بتوانین گشت ئه‌و نه‌خۆشه‌ هه‌ژارانه‌ی ڕوو له‌ ده‌رگای ئێمه‌ ده‌که‌ن ، به‌تایبه‌تی منداڵانی هه‌ژار وه‌ربگرین.
ئه‌من له‌ گه‌ڵ ئه‌م نامه‌یه‌ دا وێنه‌ی کورێکی کوردتان بۆ ده‌نێرم که‌ وه‌ک ده‌بینن برینکی زۆر پیسی ده‌ ڕانی دایه‌. ئه‌و به‌ده‌نی سووتابوو و بۆ ماوه‌ی دووساڵ له‌لایه‌ن حه‌کیمێکی ساخته‌ی خۆجێییه‌وه‌ موداوا کرابوو. به‌ڵام برینه‌که‌ی چاک نه‌بووه‌وه‌. دوایه‌ منداڵه‌که‌یان هێنا بۆ نه‌خۆشخانه‌ی ئێمه‌ . ئه‌وه‌ نزیکه‌ی دوومانگه‌ لێره‌یه‌. ته‌ماشای که‌ن بزانن چ کوڕێکی خوێن شیرنه‌!ئه‌و برینه‌ی له‌ سه‌ر ڕانیه‌تی خه‌ریکه‌ گۆشته‌زوون ده‌بێته‌وه‌ و پچووکتر و پچووکتر ده‌بێته‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ هه‌موو ئازاری وی نییه‌. وه‌ک ده‌بین ئه‌و لینگێکیشی سه‌قه‌ته‌. بۆ ئه‌وه‌ی بتوانێ ڕاست بڕوا ده‌بێ لینگه‌که‌ی عه‌مه‌ل بکرێ. ئه‌و عه‌مه‌لییاته‌ ده‌کرێ به‌سه‌رکه‌وتووییه‌وه‌ ئه‌نجام بدرێ.
خزمه‌تی ده‌رمانی ده‌نێو موسوڵمانان دا کاری هه‌ره‌ گه‌وره‌ و باشه‌. داوا له‌گشتتان ده‌که‌ین به‌ ڕیگای دۆعا و پاڕانه‌وه‌ و پشتیوانی کردنمان به‌ دراو یارمه‌تیمان بده‌ن.
له‌گه‌ڵ سڵاوی زۆر زۆر
دۆستی ئێوه‌،
دوکتور شاڵک. "



له‌ ژماره‌ی 11، ساڵی 17ی مانگی دیسامبری 1925 دا، یای ئاڵما فاسوم که‌ ئیدی ئه‌وده‌می له‌ کوردستانه‌وه‌ هاتووه‌ته‌وه‌ ئه‌مریکا بانگه‌وازێکی ڕووه‌و خوێنه‌ره‌وانی کوردستان میشنێری به‌ مه‌به‌ستی یارمه‌تی دانیان به‌ نه‌خۆشه‌خانه‌که‌یان له‌ سابڵاغێ بڵاو کر‌دووه‌ته‌وه‌. ئاڵما فاسوم ده‌نووسێ:
" خوێنه‌ره‌وانی خۆشه‌ویست: ____
کۆڕی ژنانی دروومانکار،یانه‌ی کچان،کرێکارانی Busy Bee، و هه‌ر وه‌ها ئه‌و تاک وته‌رایانه‌ی ده‌یانه‌وێ ده‌ستی یارمه‌تی درێژکه‌ن بۆ ئاماده‌کردنی که‌لوپه‌ل بۆ نه‌خۆشخانه‌که‌مان له‌ سابڵاغ، ئێران.
نه‌خشه‌ ئه‌وه‌یه‌ ئه‌م نه‌خۆشخانه‌یه‌ ببێ به‌ 50 ته‌ختی. له‌خواره‌وه‌ لیسته‌یه‌کی کورتی ئه‌و شتانه‌ی پێویستیان پێ هه‌یه‌ ده‌نووسم: مه‌لافه‌ (زۆر گه‌وره‌ نه‌بن)، باڵنج، خاولی ده‌ست و خاولی شۆرکه‌،کراسی ڕووپۆش بۆ گه‌وران که‌ له‌پشته‌وه‌ که‌مبه‌ری هه‌بێ،هێندێک شاش و گه‌وره‌ بێ، درێژایی یاردێک بێ باشه‌. کراسی ڕووپۆشی منداڵان له‌سه‌ره‌وه‌ ملبه‌ندی هه‌بێ یان له‌ پشته‌وه‌ که‌مبه‌ری هه‌بێ، ئه‌ندازه‌ی بۆ منداڵانی 5 ساڵان تا 12 ساڵان
( درێژایی بگاته‌ ئه‌ژنۆ). شتومه‌کی ده‌کارکراو که‌ هێشتا بۆ ده‌به‌رکردن بشێن.ئه‌گه‌ر ڕه‌نگیان سپی یان مه‌یله‌وسپی بێ باشه‌. ئه‌گه‌ر به‌ ده‌ست و به‌سابوون بشۆرێن خۆڕاگرن.
هه‌رکه‌س‌ پێی خۆش بێ شتوومه‌ک یان که‌لوپه‌ل باربوو بکا یان شتی جیاوازی دیکه‌له‌م لیسته‌یه‌ زیاد کا ده‌کرێ ئه‌وانه‌ بۆ سندووقه‌کانی میسیۆن بنێرێ. خاولی، ڕوومێزی،په‌ڕۆی منداڵان، شتوومه‌کی ده‌به‌رکردن بۆ کارکه‌رانی نه‌خؤشخانه‌که‌مان ده‌کرێ زۆر به‌ جوانی که‌لکیان لێ وه‌ربگیرێ. ده‌کرێ هێندێک دیاری کریسمه‌سیش له‌و شتانه‌ زیاد که‌ین و بیکه‌ینه سندووقێکی گه‌وره‌ی نه‌ریتی میسیۆن،هه‌موو قوتوو و که‌لوپه‌لی ئاماده‌، ئه‌گه‌ر بنێردرێن بۆ نێونیشانی خواره‌وه‌، له‌وێ له‌ قوتووان دا ده‌پێچرێنه‌وه‌ و ده‌نێردرێن بۆ پێگه‌ی میسیۆن له‌ سابڵاغ، ئێران به‌ ڕێگه‌ی ترابزۆن دا له‌ ترکییه‌. له‌وێوه‌ دوکتور شاڵک به‌ ویشکایی دا ده‌یانگوێزێته‌وه‌ بۆ مه‌قسه‌د.
کریسمه‌سێکی پیرۆز بۆ گشت خوێنه‌ره‌وه‌کانمان
__ ئاڵما فاسوم
711 Essex St. S.E., Minneapolis,Minn‌ “
هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ دا جه‌نابی ن.ج.لۆر وتارێکی به‌ نێوی " شته‌کان ده‌گۆڕدرێن " نووسیویه‌ و ئاماژه‌ی کردووه‌ به‌ نامه‌یه‌کی دوکتور شاڵک که‌ ئه‌وده‌می تازه‌پێی گه‌یشتووه‌ و به‌شێک له‌و نامه‌ی بۆ ئاگاداری خوێنه‌ره‌وانی کوردستان میشنێری بڵاو کردووه‌ته‌وه‌:
" کوردستان ڕه‌نگه‌ سه‌ختترین پێگه‌ی کارکردن بێ به‌ڵام، له‌ هه‌مان ده‌میش دا جێگه‌ی هه‌ری هیوا ده‌ر و پڕ له‌ به‌ڵێنییه‌. هه‌ر ئێستاکه‌ خولای گه‌وره‌ له‌ پێگه‌ی میسیۆنه‌که‌ماندا پشتیوانمانه‌ و یاریده‌مان ده‌دا...... میرزا حوسێن، ئه‌وی باڵابه‌رزه‌که‌ یه‌ک له‌وانه‌ی دینی خۆی گۆڕیوه‌ له‌ نه‌خۆشخانه‌ وه‌ک یاریده‌ده‌ر خه‌ریکی په‌روه‌رده‌ دیتنه‌. له‌ هه‌مان کاتدا ڕۆژانه‌ دوو ده‌رسی ئینگلیسی ده‌خوێنێ. ئه‌من له‌وباوه‌ڕه‌ دام ده‌بێ ئه‌و بێته‌ ئه‌مریکا بۆ ئه‌وه‌ی خۆی بۆ خزمه‌تی ده‌رمانی ئاماده‌ بکا. خوڵای گه‌وره‌ یارمه‌تیده‌رێکی گه‌وره‌ی وه‌ک عه‌زیزی له‌ به‌رده‌ست ناوین، که‌ له‌ زه‌مانی فاسومیش له‌گه‌ڵ میسیۆنه‌که‌ماندا له‌ پێوه‌ندی دابووه‌. ئه‌و ئه‌گه‌رچی به‌ پیشه‌ پینه‌چییه‌ به‌ڵام، پیاوێکی یه‌کجار زۆر به‌ توانایه‌.ئه‌و وه‌ک دیلمانجی ئێمه‌ کاری زۆر به‌رزی کردووه‌.هێوادارم به‌ زوویی وێنه‌یه‌کی عه‌زیزتان بۆ بنێرم. ئه‌و ئینجیل زۆر ده‌خوێنێته‌وه‌، ڕه‌نگه‌ زیاتر له‌ پێویست. به‌ڵام هه‌تا ئێستا هه‌ر ده‌ترسێ. له‌وه‌تا دوایین نوێژی جه‌ماعه‌ت و نزابێژی و دوای ئه‌وه‌ی به‌ جیدی قسه‌ی له‌گه‌ڵ کراوه‌، زۆر باش گۆڕاوه‌.ئێستا نوێژی جه‌ماعه‌تێکیش له‌ کیس نادا، ته‌نانه‌ت له‌ نزا و پاڕانه‌وه‌ی نهێنی ئێمه‌ش دا به‌شداری ده‌کا‌ پرسیار و دۆعاکانی سه‌رسووڕهێنه‌رن. به‌و چه‌شنه‌ ئێمه‌ تا ئێستا چوار پیاومان هه‌نه‌ که‌ به‌ڕاستیش بوونه‌ مه‌سیحی به‌ باوه‌ڕ....... تکایه‌ دۆعامان بۆ بکه‌ن. سڵاومان بۆ جێگری سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ بنێرن. ئێمه‌ داوای دوعا‌ و پاڕانه‌وه‌ی تایبه‌تی له‌ ئێوه‌ ده‌که‌ین به‌ تایبه‌تی بۆ دۆسته‌ تاجره‌که‌مان که‌ ئینجیل ده‌خوێنێته‌وه‌. هه‌ر وه‌ها بۆ مه‌لایه‌ک که‌ نه‌خۆشی گولی هه‌یه‌ و ئینجیل ده‌خوێنێته‌وه‌. له‌ دوایین قسه‌ کردنماندا پێی گوتم یان ئه‌و باوه‌ڕ به‌ من ده‌هێنێ‌ ببمه‌ موسوڵمان یان ئه‌من باوه‌ڕ به‌وی ده‌هێنم‌ ببێته‌ مه‌سیحی . ئه‌من به‌ متمانه‌وه‌ پێم گوت ئه‌و پێی ناکرێ باوه‌ڕ به‌ من بهێنێ و له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و پیاوێکی کراوه‌یه‌له‌ ئاست باوه‌ڕی دا ئه‌من له‌ روحی خوڵای ده‌پاڕێمه‌وه‌ باوه‌ڕی پێ بهێنێ ‌ ئه‌و وه‌ک ڕزگاریکه‌ر حه‌وجێی به‌ عیسایه‌."
له‌و به‌شانه‌ی نامه‌ی دوکتور شاڵک دا دووکه‌س ده‌ناسرێنه‌وه‌، واته‌ میرزا حوسێنی حه‌بیبی و عه‌زیزی زه‌ندی که‌ دواتر له‌ کاتی ڕۆیشتنی له‌ سابڵاغ له‌گه‌ڵ خۆی ده‌یبا بۆ هێرمانسبورگ و ماوه‌یه‌کی کورت له‌وێ ده‌مێنێته‌وه‌.
کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 2ی، ساڵی 18، فێڤرییه‌ی 1926 نامه‌یه‌کی دوورودرێژی دوکتور هێڕمان شاڵکی بۆ سکرێتێری به‌ڕێوه‌به‌ریی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات، ن.ج.لۆر بڵاو کردووه‌ته‌وه‌. ئه‌و نامه‌یه‌ له‌ نێوه‌ڕاست مانگی دیسامبر له‌ سابڵاغه‌وه‌ نێردراوه‌. با به‌یه‌که‌وه‌ بیخوێنینه‌وه‌:
" له‌ دوکتور شاڵکه‌وه‌
سابڵاغ، ئێران ، 14ی دیسامبری 1925
برای ئازیز لۆر:
ئه‌گه‌رچی ئه‌من کاتم که‌مه‌، ئه‌م نامه‌یه‌ ده‌بوو له‌ 10ی دیسامبر دا بنێردرێ.بۆم هه‌ڵنه‌سوورا له‌و به‌رواره‌ دا نامه‌که‌ بنێرم.ته‌نیا شتێکی که‌ توانیم بیکه‌م کێشانه‌وه‌ی گه‌ڵاڵه‌ی خانووبه‌ره‌که‌ی دادێمان بوو و له‌ گه‌ڵ ئه‌و پۆسته‌ ناردم.
..... رێگه‌م بده‌ زۆر به‌ ڕاشکاوانه‌ سه‌باره‌ت به‌ مووچه‌که‌م بدوێم. ئه‌من وه‌ک دوکتورێک ناتوانم له‌و بڕه‌ دراوه‌ی که‌ بۆ مووچه‌ی من دیاری کراوه‌ به‌ هیچ جۆر ڕازی بم چونکوو ئه‌و مووچه‌یه‌ بۆ ڕاپه‌ڕاندنی پێداویستییه‌کانی ئێمه‌ زۆر که‌مه‌.وا بزانم وه‌بیرت دێ که‌ له‌ ئه‌ڵمانه‌وه‌بۆم نووسی ده‌بێ میسیۆنێرێکی ده‌رمانی ئه‌وه‌نده‌ مووچه‌یه‌ی بدرێتێ بۆ ئه‌وه‌ی چ نیگه‌رانی له‌ مێشکی دا ساز نه‌بێ و بتوانێ له‌ ته‌مه‌نی پیریی دا تووشی گیروگرفتی ماڵی نه‌یێ. ئه‌گه‌ر کۆمه‌ڵه‌ی میسیۆنی ئێمه‌ کۆمه‌ڵه‌یه‌کی میسیۆنی ڕیشه‌داکوتاو و له‌مێژینه‌ بووبایه‌ و توانیبای دراوی خانه‌نشینی بدا به‌ ئه‌وکه‌سانه‌ی که‌ پێگه‌ی میسیۆن به‌جێ ده‌هێڵن، ئه‌وده‌می بابه‌ته‌که‌ ته‌واو ده‌بووه‌ شتێکی دیکه‌.
چالاکی و خزمه‌تی ده‌رمانی ئیمه‌ ئه‌وه‌نده‌ به‌ ڕمێنه‌ که‌ به‌ زووییه‌کی زوو نه‌خۆشخانه‌که‌مان ده‌توانێ ئه‌وه‌نده‌ دراوه‌ی که‌ بۆ خه‌رج و مخاریجی ئێمه‌ پێویستن ده‌ر بهێنێ. داهاتمان له‌ ماوه‌ی مانگی ئۆکتۆبر[ 1925] دا 230 دۆڵار بوو؛ له‌ مانگی نۆڤامبر [1925] دا بڕێک که‌متر بوو. به‌ڵای منه‌وه‌ کار و چالاکی نه‌خۆشخانه‌که‌مان زوو ده‌توانێ ببێته‌ سه‌رچاوه‌ی خه‌رج ومخاریجمان. که‌ ئه‌وه‌ نه‌ک هه‌ر مووچه‌ی دوکتور، به‌ڵکوو مووچه‌ی نێرسه‌که‌شی
( نه‌خۆشه‌وان) تێ ده‌بێ. کارکردن وه‌ک میسیۆنێرێکی ده‌رمانی هه‌تا بڵێی ئه‌سته‌مه‌ و به‌رپرسیارییه‌تێکی گه‌وره‌ ده‌خاته‌ ئه‌ستۆی مرۆ......... [ ده‌رهاویشتنه‌کان ئی ده‌قی ماکه‌ - حه‌سه‌نی قازی ]
له‌به‌ر هه‌لومه‌رجی ئێستای دارایی کۆمه‌ڵه‌که‌مان لێره‌ ئێمه‌ هه‌موومان وه‌ک بنه‌ماڵه‌یه‌ک ژیاوین، واته‌ ژنه‌که‌م، بۆخۆم و منداڵه‌کان هه‌موو شتێکمان وه‌ک یه‌ک له‌ گه‌ڵ خانمه‌ کرێکاره‌کاندا به‌ش کردووه‌. ئێمه‌ به‌ خوشحاڵییه‌وه‌ ئه‌و ده‌ردیسه‌ریانه‌مان قه‌بووڵ کردووه‌ و ئه‌و فیداکاریانه‌مان له‌ پێناو میسیۆنه‌که‌ دا کردووه‌.له‌ سه‌ره‌تاوه‌ واپێشنیاز کرا که‌ خه‌رج و مخاریجی ماڵێ وه‌ک یه‌ک به‌ پێی داهاتی سه‌رانه‌ دابه‌ش بکرێ.به‌و شێوه‌یه‌ منداڵه‌کانی من بۆ به‌ڕێچوونی خۆیان هه‌ر ئه‌وه‌نده‌یان دراو داوه‌ که‌ هاوسه‌ره‌که‌م یان میسیۆنێره‌کانی دیکه‌ ده‌یده‌ن. له‌ ژێر ئه‌و هه‌لومه‌رجانه‌ دا دیاره‌ ئێوه‌ تێده‌گه‌ن که‌ ئه‌و دراوه‌ زیادییه‌ 10000 دۆڵاره‌ی که‌ بۆ هه‌ر منداڵه‌ی له‌به‌رچاو گیراوه‌، ناتوانێ به‌شی خه‌رج و مخاریجی بکا. به‌ پێی ئه‌م ڕاستیانه‌ی لێره‌ دا ئاماژه‌یان پێ کرا ئێوه‌ لێم تێده‌گه‌ن بۆچی ئه‌من داوای مووچه‌یه‌ک ده‌که‌م به‌لانی که‌مه‌وه‌ به‌ قه‌ده‌ر ئه‌و مووچه‌یه‌ی بێ که‌ کۆمه‌ڵه‌ میسیۆنێرییه‌کانی دیکه‌ی که‌ هه‌ر له‌و هه‌رێمه‌ دا کار ده‌که‌ن ده‌یده‌ن. ئه‌و زیاد کردنه‌ی مووچه‌، ئه‌گه‌ر هه‌ڵده‌سووڕێ با له‌ 1ی ژانڤییه‌ی 1926ه‌وه‌ بڕ بکا.
سه‌باره‌ت به‌ کڕینی مڵکی نه‌خۆشخانه‌ ده‌توانم ئه‌وشتانه‌ی خواره‌وه‌تان پێ ڕابگه‌یێنم.
به‌یارمه‌تی ئه‌و گه‌ڵاڵه‌یه‌ی که‌ له‌گه‌ڵ نامه‌ی پێشووتر دا بۆم ناردن.ئێوه‌ ده‌بینین که‌ شاری سابڵاغ ڕووبه‌رێکی سێگۆشه‌ی داگرتووه‌و له‌وێدا هه‌ر وه‌ها هه‌ڵکه‌وتی خانوو و حه‌وشه‌ی پێگه‌ی میسیۆنی ئێمه‌ له‌ شاری سابڵاغیشدا ده‌بینن. له‌ ڕووی ئه‌وگه‌ڵاڵه‌یه‌ ی بۆم ناردن ئه‌و ئاماژه‌ پێدانانه‌ی خواره‌وه‌تان بۆ ڕوون ده‌بێته‌وه‌.
ئه‌و مڵکه‌ی کڕاوه‌
به‌شی 1 له‌ 31ی دیسامبری 1924 به‌ 3060 قڕان کڕدرا

به‌شی 2 به‌شی سه‌ره‌کی سه‌ردار ، له‌ مارسی 1925 دا به‌ 8850 قڕان کڕدرا

به‌شی 3 له‌ سێپتامبری 1925 دا به‌ 1600 قڕان کڕدرا

کۆی ئه‌و دراوه‌ی بۆ کڕینی مڵک دراوه‌ 13510 قڕان

له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی نرخی ئێستای گۆڕینه‌وه‌ی قڕان به‌ دۆڵار، هه‌ر 8.50 قڕانه‌ی ده‌کاته‌ دۆڵارێک، ئه‌و مڵکه‌ به‌ دراوی ئه‌مریکا ده‌کاته‌ 1589 دۆڵار.
به‌ پێی ئه‌وه‌ی له‌ کوردستان میشنێری دا ده‌یخوێنمه‌وه‌ بۆم ده‌رده‌که‌وێ ئه‌من نه‌مانتوانیوه‌ به‌چاکی ئێوه‌ له‌و مڵکه‌ی کڕیومانه‌ تێبگه‌یێنم. له‌ گه‌ڵاڵه‌ دا بۆتان ڕوون ده‌بێته‌وه‌ ئه‌و مڵکه‌ی که‌ کڕیومانه‌ ئه‌و جێیه‌یه‌ که‌ ئێمه‌ هیوادارین بتوانین خانووبه‌ره‌ی نه‌خۆشخانه‌ی لێ دروست بکه‌ین. له‌و به‌ری خه‌یابانێ مڵکێکی دیکه‌ هه‌یه‌ که‌ به‌ ته‌خمین هه‌ر به‌ قه‌د ئه‌وه‌یه‌ که‌ ئێستا کڕیومانه. ئه‌و به‌شه‌ ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ی تێدایه‌ که‌ کاتی خۆی فاسوم کڕیبووی و ئێستا که‌لاوه‌ی ئه‌و کلیسایه‌ی لێ ماوه‌ که‌ ئه‌و دروستی کردبوو.له‌ حاڵی حازر دا ئه‌وێش ده‌کری به نزیکه‌ی‌ 3000 دۆڵار بکڕدرێ.
ڕووبه‌ری ئه‌و زه‌وییه‌ی بۆ دروستکردنی نه‌خۆشخانه‌ له‌به‌رچاو گیراوه‌ 140 فیت له‌ 172 فیت دایه‌، یان 24080 فیتی چوارگۆشه‌. ئێمه‌ هیوادارین له‌سه‌ر ئه‌و زه‌وییه‌ ئه‌و خانووبه‌ره‌یه‌ ساز که‌ین به‌و شێوه‌یه‌ی که‌ له‌ پلانه‌ که‌ نیشان دراوه‌.ده‌رگای نه‌خۆشخانه‌ی سه‌ره‌کی به‌ره‌ولای باکوور ده‌بێ. ڕووبه‌ری نه‌خۆشخانه‌ به‌ سێ ده‌ست خانووبه‌ره‌وه‌:
نه‌خۆشخانه‌، ماڵی به‌ڕێوه‌به‌ری نه‌خۆشخانه‌، و ماڵی دوکتوری ئاسیستان، ده‌بێ به‌ یادمانی خۆشه‌ویستی که‌ دوو وشه‌ی "Bethlehem - Gethsemane " ده‌رده‌بڕێ. ئه‌من هیوادارم به‌ حه‌ول و قووه‌تی خوڵای ئه‌و ووشانه‌ له‌ نه‌خۆشخانه‌وه‌ به‌ هێزه‌وه‌ هه‌موو کوردستان ڕوون دابگێڕن. بۆ کڕینی ئه‌و مڵکه‌ شاررژدۆفێر [ ی ئه‌مریکا] له‌ تاران، ئاغای و.س. مورای W.S. Murray زۆر چاکی یاریده‌ داین. ئه‌من دڵنیام ئێمه‌ ده‌توانین مڵکه‌که‌ وه‌ک مڵکی میسیۆن به‌ نێوی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات سه‌بت بکه‌ین.
تا ئه‌جێگایه‌ی که‌ ئه‌من توانیومه‌ بزانم، ئێران بۆ نه‌خشه‌ی ئاوه‌دان کردنه‌وه‌ی خۆی پێداویستییه‌کی زۆری به‌ دراو هه‌یه‌.به‌ ڕیگای به‌ڕێوه‌به‌ری دارایی دا، که‌ شارۆمه‌ندێکی ئه‌مریکاییه‌، بێگۆمان ئه‌مریکا یارمه‌تییه‌کی به‌رچاو له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌دا به‌ ئێران. ئه‌و بۆچوونه‌ی [ده‌وڵه‌تی] ئه‌مریکا به‌ قازانجی ئێمه‌ هه‌ڵده‌گه‌ڕێته‌وه‌. ئه‌گه‌ر پێشوه‌چوونه‌کان به‌ قازانجی ئێران بن، ئه‌وه‌ به‌ قازانجی کاری میسیۆنی ئێمه‌ش ده‌بێ.ئه‌وانه‌ له‌وانه‌یه‌ وه‌ک پلانی ئینسانی و خه‌یاڵ وه‌به‌رچاو بێن به‌ڵام، ئه‌من له‌و باوه‌ڕه‌ دام خوڵا که‌ کورده‌ که‌مته‌رخه‌می له‌گه‌ڵ کراوه‌کانی خۆش ده‌وێ، ڕێگه‌ی ئه‌وه‌ نادا پلانه‌کانی هه‌ڵبوه‌شێندرێن.
دانیشتووانی سابڵاغ له‌ نێوان 7500 تا 8000 که‌سن، له‌وانه‌ ژماره‌ی هه‌ره‌ گه‌وره‌یان کوردن. به‌ ته‌خمین یه‌ک له‌ سه‌د ئێرانینه‌. نزیکه‌ی 45 خێزان یان دووسه‌د سه‌ر جووله‌کن،و 15 خێزانیش، که‌ نزیکه‌ی 45 که‌س ده‌بن هه‌رمه‌نین. چه‌ند ئاسۆرییه‌کیش لێره‌ ده‌ژین. سابڵاغ له‌ سه‌ر چۆمێک هه‌ڵکه‌وتووه‌. ئه‌وه‌نده‌ی بیرم لێکردووه‌ته‌وه‌ ئه‌وه‌نده‌ش گه‌یشتوومه‌ته‌ ئه‌و باوه‌ڕه‌ی که‌ ئاوی چۆمه‌که‌ ناکرێ بۆ وزه‌ی ئێلێکتریک که‌لکی لێ وه‌ربگیرێ چونکوو ئاوی چۆمه‌که‌ له‌ مانگه‌کانی هاوینێ دا ویشک هه‌ڵده‌گه‌ڕێ. چۆمه‌که‌ له‌ شاخه‌کانی لای ڕۆژئاواوه‌ دێ و سه‌رچاوه‌ی ئاوه‌که‌ی به‌ستراوه‌ته‌وه‌ به‌ ئاوی باران و به‌فر.لێواره‌کانی سست و خیزه‌ڵانن. ئه‌گه‌ر بخوازرێ له‌ هێزی ئاو ، کاره‌با به‌رهه‌م بهێندرێ،تا ئه‌وجێگایه‌ی ئه‌من لێی بزانم ده‌بێ به‌ستێنێکی ده‌سکرد ساز بکرێ و به‌نداوێکی له‌ سه‌ر هه‌ڵبه‌سترێ. داخودا ئه‌وه‌ به‌ چه‌نده‌ ته‌واو ده‌بێ و چه‌نده‌ ده‌که‌وێ ئه‌من ناتوانم ته‌خمینی لێده‌م. به‌داخه‌وه‌ چ ئامرازێکم له‌ به‌رده‌ست نییه‌ بتوانم خێرایی ته‌وژمی ئاوه‌که‌ی بێ بپێوم.
سه‌باره‌ت به‌ مه‌دره‌سه‌ی نه‌خۆشه‌وانه‌کانمان
ئێمه‌ هیوادارین له‌ ژانڤییه‌ی 1926 دا، مه‌دره‌سه‌ی نیرسه‌کانمان (نه‌خۆشه‌وانه‌کانمان) ده‌ست پێبکه‌ین، له‌ و مه‌دره‌سه‌یه‌ دا ئه‌م شاگردانه‌ی خواره‌وه‌مان نێونووس کردووه‌:
لێرسێنتاک (Lersentak) که کچێکی هه‌رمه‌نییه‌
نه‌رگس، کچێکی ئاسۆڕییه‌،
هاروتینم ( Harutinm‌)، کوڕێکی هه‌رمه‌نییه‌
عه‌زیز، کوڕێکی کورده‌
مسته‌فا وه‌ک دیلمانج
میرزا حوسێن وه‌ک خوێندکارێکی دادێی پژیشکی
ژیانی گشت ئه‌وانه‌ ده‌بێ دابین بکرێ چونکوو هه‌رکامێکیان بۆ ساڵی یه‌که‌م 15 دۆڵار مووچه‌ وه‌رده‌گرن، ئه‌وانه‌ی ڕێکوپێک بن ژیانیان به‌ خۆڕایی دابین ده‌کرێ و جلوبه‌رگیشیان ده‌درێتێ. بۆیه‌ خه‌رج و مخاریجی هه‌ر کوڕ و کچه‌ی ساڵی به‌ 125 دۆڵار له‌سه‌رمان ده‌که‌وێ.
دڵسۆزتان،
هێرمان شاڵک"
به‌ دوای ئه‌م نامه‌یه‌ی دوکتور شاڵک دا، سه‌رنووسه‌ری کوردستان میشنێری لێی زیاد ده‌کا:
" خه‌رج و مخاریجی ژیان
بۆ ئه‌وه‌ی بکرێ به‌راوه‌ردێک بکه‌ین، داوامان له‌ شاڵک کرد نرخی پێداویستییه‌کانی ژیانمان بۆ بنێرێ و خوشحاڵین له‌ خواره‌وه‌ ڕاپۆرته‌که‌ی وی بۆ ئاگاداریی دۆستانی میسیۆنه‌که‌مان بڵاو بکه‌ینه‌وه‌.
جلوبه‌رگ
که‌وش بۆ پیاوان 12دۆڵار
که‌وش بۆ ژنان 8 تا 10 دۆڵار
ده‌ستێک جلوبه‌رگ بۆ پیاوان 30 تا 40 دۆڵار
کراس بۆ ژنان 25 تا 30 دۆڵار
باڵتۆ بۆ پیاوان 25 تا 40 دۆڵار
عه‌با بۆ ژنان 15 تا 25 دۆڵار

خۆراده‌مه‌نی

ئاردی ئوڕووپایی ، 32 پاوند ، 5 دۆڵار
ئاردی خۆجێیی، 32 پاوند ، 50 سێنت
شه‌کر ، پاوندێک، 25 سێنت
گۆشت، 4 پاوند، 30 سێنت
یه‌ڕه‌ڵماسی، 32 پاوند، 50 سێنت
ڕۆنی که‌ره‌ ، پاوندێک، 30 سێنت
شیر، لیترێک، نیوه‌ی ئاو، 15 سێنت

سووته‌مه‌نی ( ئاوردوو)

ئێزنگ، 32 پاوند ( پووت) 25 تا 30 سێنت
ئه‌وه‌نده‌ی بۆ ساڵێک پێویسته‌، 600 پووت

خزمه‌تکاره‌کان

پیاو، مانگانه‌ 12 تا 15 دۆڵار
ژن به‌ خوراکه‌وه‌‌ ، مانگانه‌، 4 تا 6 دۆڵار

مووچه‌ بۆ خۆجێییه‌کان

پیاوی ئینجیلی، مانگانه‌ 30 دۆڵار
ژنی ئینجیلی، مانگانه‌ 15 دۆڵار
ئاسیستان، پیاوی په‌روه‌رده‌ دیتوو به‌ خۆراکه‌وه‌ 8 تا 10 دۆڵار
یاریده‌ری مه‌دره‌سه‌، پیاو 30 دۆڵار
یاریده‌ری مه‌دره‌سه‌، ژن 20 دۆڵار "

ئه‌و گه‌ڵاڵه‌یه‌ی دوکتور هێڕمان شاڵک له‌ مه‌ڕ هه‌ڵکه‌وتی مڵکه‌که‌یان و پلانی خانووبه‌ره‌ دروستکردن بۆ نه‌خۆشخانه‌ له‌ نامه‌ی به‌رواری 14ی دیسامبری 1925 دا باسی لێوه‌ کردووه‌ له‌ ژماره‌ی 3ی ساڵی 18،مارسی 1926 دا چاپ کراوه‌.


*بڕگه‌یه‌ک له‌ سروودێکی نه‌ته‌وه‌یی که‌ ل.ۆ. فاسوم بۆ گه‌لی کوردی نووسیوه
‌
تێبینی: له‌ به‌ر درێژی نووسراوه‌ و ڕاپۆرته‌کانی دوکتور هێرمان شاڵک به‌شی دووه‌می له‌ پۆستی دادێی ڕوانگه‌ دا بڵاو ده‌کرێته‌وه‌.

کارێکی چاک له‌ جیات گه‌لی کورد، به‌تایبه‌تی خه‌ڵکی سابڵاغ و ده‌وروبه‌ری

Photo: Karen Terrill

کارێکی چاک له‌ جیات گه‌لی کورد، به‌ تایبه‌تی خه‌ڵکی سابڵاغ و ده‌وروبه‌ری‌!
حه‌سه‌نی قازی

چه‌ند مانگ له‌وه‌ پێش خانمێک له‌ ئه‌مریکاوه‌ ئیمه‌یلێکی بۆ وێبنووسی ڕوانگه‌ ناردبوو وپرسیاری کردبوو له‌ سه‌ر پوورم چ ده‌زانی. ئه‌و خانمه‌ کاره‌ن تێڕیل Karen Terrill‌، خوارزازای ئاگوستا گودهارت نێوی وی به‌ خه‌تی لاتینی له‌ وێبنووسی ڕوانگه‌ دا دیبوو. ئه‌و پرسیاره‌ بووه‌‌ سه‌ره‌تای پێوه‌ندی و ئالوگۆڕی بیروڕا سه‌باره‌ت به‌ میسیۆنێره‌کان و چالاکییه‌کانی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات له‌ سابڵاغ و ده‌ور وبه‌ری.
به‌ ده‌م به‌رده‌وامی پێوه‌ندییه‌کانه‌وه به‌ڕێزیان زۆر‌ به‌ڵگه‌ی به‌نرخ و له‌وانه‌ چه‌ندین وێنه‌ی ساڵانی دوایی ژیانی ئاگوستا گودهارت ( میسکوتات خانم)ی بۆناردم.ئه‌وجار ئه‌من پرسیاری شوێنی ناشتنی ئاگوستام لێکرد و ئه‌ویش پێی ڕاگه‌یاندم، به‌ڵام ده‌رکه‌وت هێشتا کێلی بۆساز نه‌کراوه‌.خانمی کاره‌ن تێریلم ته‌شویق کرد هه‌رچۆنێک بێ به‌پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ کلیساکه‌ی خۆی و شوێنی پێوه‌ندیدار ئه‌و کێله‌ ساز کا و زۆر به‌ جێش ده‌بێ ئه‌گه‌ر تێکه‌ڵاوی ئاگوستا گودهارت و گه‌لی کورد له‌سه‌ر کێلی گۆڕه‌که‌ی ئاماژه‌ی پێ بکرێ چونکوو زیاتر له ‌20 ساڵ له‌ ژیانی خۆی ته‌رخانی خزمه‌ت به‌ گه‌لی کورد کردبوو. یای کاره‌ن تێڕیل داوخوازییه‌که‌ی منی قه‌بوول کرد و به‌ خۆشییه‌وه‌ کاره‌که‌ جێ به‌جێ کرا.
وه‌ک ده‌بینن له‌ سه‌ر کێله‌که‌ی نووسراوه‌: She cared for the Kurds
یای کاره‌ن تێڕیڵ ژنێکی زه‌حمه‌تکێشه‌ و بیره‌وه‌ری گودهارتی به‌لاوه‌ زۆر خۆشه‌ویسته‌. منیش له‌ جیات خه‌ڵکی سابڵاغ وده‌وروبه‌ری یارمه‌تییه‌کی که‌مم کرد بۆ خه‌رجی ئه‌و کێل ساز کردنه‌.
هه‌ر که‌سێک ڕێی له‌ گۆڕستانی Forrest Hills له‌ دۆڵی Huntingdon له ئه‌یاله‌تی پێنسیلڤانیا بکه‌وێ و سه‌رێکی ئه‌و گۆڕه‌ بدا ئه‌گه‌ر ئاگای له‌ کارنامه‌ی ژیانی گودهارت نه‌بێ ببڕ ببڕ پرسیار له‌ خۆی ده‌کا ئه‌و ئینسانه‌ی له‌و گۆڕه‌ دا شاردراوه‌ته‌وه‌ ده‌بێ چی کردبێ بۆ گه‌لی کورد و له‌وانه‌یه‌‌ پێوشوێنی بگرێ.
پێم وایه‌، به‌شی پچووکی ئێمه‌ له‌و کاره‌ دا هه‌م خه‌سڵه‌تی پێزانین و چاکه‌ له‌چاو دابوونی کوردان داده‌گرێته‌وه‌ و هه‌میش نیشانه‌یه‌که له‌‌ تێگه‌یشتنی پێوه‌ندی ڕابردوو و ئێستا!

Kurdistan Mission میسیۆنی کوردستان

میسیۆنی کوردستان

به‌شی یه‌که‌می فیلمی به‌ڵگه‌یی " میسیۆنی کوردستان " ئێستا ده‌کرێ له‌ ماڵپه‌ڕی تێلێڤیزیۆنی سکوڵا له‌ سه‌ر ئینترنێت ببیندرێ
ئه‌و فیلمه‌ به‌ڵگه‌یی یه‌‌ که‌ له‌ 12 به‌ش پێک دێ مێژووی چالاکییه‌کانی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات له‌ سابڵاغ و ده‌وروبه‌ری ، که‌سایه‌تی میسیۆنێره‌کان ، هاتنیان بۆ ئه‌وێ، بۆچوون و ئه‌و‌ شتانه‌ی له‌ کوردستان چاویان پێیان که‌تووه‌، خزمه‌تی ده‌رمانی، فه‌رهه‌نگی و کۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌وان و زۆر لایه‌نی شاراوه‌ی مێژووی موکریان ده‌گێڕێته‌وه‌
له‌به‌شی یه‌که‌م دا مامۆستا ئه‌میری حه‌سه‌نپوور به‌ کورتی باسی ئه‌و میسیۆنه‌ و گرینگی لێکۆڵینه‌وه‌وناساندنی چالاکییه‌کانیان ده‌کا
'میسیۆنی کوردستان'

بریتانیا‌ Wist Production به‌رهه‌می کۆمپانی
کامێراو مونتاژ: گۆران مامه‌خه‌لانی
وه‌رگێڕان و ئاماده‌ کردن : حه‌سه‌نی قازی

‌بۆ بینینی به‌شی یه‌که‌م
http://www.scola.org/eoneCommerce/Portal
دوای نێو نووسی

On the street “ videos "

Country: Iran

Language: Kurdish

Kurdistan Mission Part One

ئاننا ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن میسیۆنێرێکی دیکه‌ی میسیۆنی کوردستان

ئاننا ئێمێلیا ئه‌‌ندرسۆن میسیۆنێرێکی دیکه‌ی میسیۆنی کوردستان

حه‌سه‌نی قازی

"وه‌ته‌نی مه‌حبووبی *
کوردستانی بڵیند
ئه‌رزێکی پڕ یادگاری
له‌ جه‌حێڵی من "

ئێمێلیا ئه‌‌ندرسۆن (Emelia Enderson) میسیۆنێرێکی دیکه‌ی " کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات" بوو‌ و له‌ کوردستان میشنێری دا زۆر نامه‌ و نووسراوه‌ی بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. به‌ر له‌وه‌ی له‌ سابڵاغ ده‌ست به‌کار بکا، له‌ کرماشان و هه‌مه‌دان کاری ده‌کرد. له‌ ژماره‌ی 5ی ساڵی 12ی کوردستان میشنێری مانگی مه‌ی ساڵی 1920 دا وێنه‌یه‌کی ئێمێلیا چاپ کراوه‌ و له‌ بنی دا نووسراوه‌:" یه‌کێک له‌ میسیۆنێره‌کانی ئێمه‌ له‌ دابێیه‌کی نزیک دا".
یای ئه‌ندرسۆن له‌ نووسینێکدا که‌ له‌ ژماره‌ی 7ی، ساڵێ 11ی کوردستان میشنێری،‌ ژووییه‌ی 1921 بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ له‌گه‌ڵ شتی دیکه‌ ده‌نووسێ: " له‌ مانگی مه‌ی ساڵی 1917، گوێم له‌ ئاخاوتنێکی میسیۆنێر فاسوم گرت که‌ باسی کارکردنی ده‌کردله‌ کوردستان. قسه‌کانی و په‌یامه‌که‌ی زۆر به‌ دڵی من بوو. ئه‌من نه‌مده‌زانی خه‌ڵک له‌ هه‌نده‌ران و وڵاتی دووره‌ده‌ست پیداویستییه‌کی گه‌وره‌یان به‌ یارمه‌تییه‌. هیچ فکرم له‌وه‌ نه‌ده‌کرده‌وه‌‌ بچمه‌ پێگه‌یه‌کی چالاکی له‌هه‌نده‌ران، چونکوو ئه‌و ده‌می بارودۆخی له‌شساخیم ته‌واو نه‌بوو و رێگرم بوو. له‌و پێوه‌ندییانه‌ دا که‌ به‌ نامه‌ له‌گه‌ڵ فاسوم هه‌مبوو، پێشنیاری پێکردم ئه‌گه‌ر بمه‌وێ وه‌ک میسیۆنێر بنێردرێمه‌ هه‌نده‌ران باش وایه‌ بۆ په‌روه‌رده‌ دیتن بچمه‌ Moody Bible Institute له‌ شیکاگۆ.له‌ مانگی مه‌ی ساڵی 1918 دا له‌ ئه‌نیستیتووی نێوبراو ده‌ستم به‌خوێندن کرد و ده‌بێ بڵێم ئه‌و مه‌دره‌سه‌یه‌ به‌ڕاستیش لایه‌نگری ڕاستییه‌.ئه‌وان نه‌ک له‌باری دینییه‌وه‌ مرۆ په‌روه‌رده‌ ده‌که‌ن،به‌ڵکوو ده‌شینێرن بۆ چالاکی تایبه‌تی عیسایی و به‌و شێوه‌یه‌ مرۆ چاوی به‌ هه‌موو چینه‌کانی خه‌ڵک ده‌که‌وێ له‌ " ئی خواره‌وه‌ی خواره‌وه‌ " ڕا بگره‌ " تا سه‌ره‌وه‌ی سه‌ره‌وه‌".ئه‌و ماوه‌یه‌ی له‌و ئه‌نیستیتووه‌ بووم له‌ ڕووی به‌ده‌نییه‌وه‌ به‌هێزتر بووم و تا ئێستا نازانم نه‌خۆش بوون چییه‌.ده‌وره‌ی میسیۆنێریم بینی و له‌ 21ی ئاوریلی 1921 دا خوێندنم ته‌واو کرد.
به‌ر له‌وه‌ی له‌ ئه‌نیستیتووی موودی بایبڵ ده‌ست به‌ خوێندن بکه‌م،بۆ ماوه‌ی 9 ساڵان له‌ مه‌دره‌سه‌ ده‌رسم ده‌گوته‌وه‌. ده‌زانم ئه‌و ئه‌زموونه‌ش به‌که‌لک ده‌بێ بۆ ناساندنی ئینجیل به‌ کورده‌کان. ئه‌من شوکرانه‌ بژێری خوڵام ‌ هانی داوم بڕیار بده‌م سه‌ری خۆم هه‌ڵگرم و بچمه‌ ئه‌و په‌ڕی هه‌رێمان.
ئا. ئێمێلیا ئاندرسۆن."


له‌ ژماره‌ی مانگه‌ به‌راییه‌کانی ساڵی 1922ی کوردستان میشنێری دا چه‌ند نامه‌ی ئێمێلیا ئاندرسۆن بڵاو کراوه‌نه‌ته‌وه‌ که‌ به‌سه‌رهاتی سه‌فه‌ری خۆی به‌که‌شتی له‌ ئه‌مریکاوه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌. له‌نامه‌یه‌کدا که‌ له‌ ژماره‌ی 1ی ساڵی 14ی کوردستان میشنێری، ژانڤییه‌ی 1922 بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ و له‌ شارێکه‌وه‌ له‌ ده‌ریای عه‌ڕه‌بییه‌وه‌ نووسیویه‌ ده‌ڵێ: " به‌ دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌من زۆری پێخۆشحاڵ ده‌بم کاتێک بگه‌مه‌‌ ساوجبولاغ". به‌ دوای ئه‌مه‌ دا له‌ نامه‌یه‌کدا که‌ له‌به‌غداوه‌ له‌ 21ی دیسامبری 1921 بۆ جێگری سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌که‌یان پرۆفسۆر وی ناردووه‌ و له‌ ژماره‌ی 4ی ساڵی 14 ی کوردستان میشنێری، ئاوریلی 1922 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه ده‌نووسێ: " به‌ڕێز ئاغای وی: -- ناتوانی بیهێنییه‌ به‌رچاوی خۆت چه‌نده‌ی پێ تێکچووم کاتێک دوێنێ خه‌به‌ری مردنی جه‌نابی باشیمۆنم پێ گه‌یشت و ئه‌وه‌ی که‌ نازانین خانمه‌ میسیۆنێره‌کانمان له‌ کوێن و چییان به‌سه‌رهاتووه‌، هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ی نه‌بێ که‌‌ ده‌ڵێن‌ ئه‌وان به‌ره‌و ته‌ورێز به‌ڕێوه‌ن. له‌ 5ی نۆڤامبر هێشتا نه‌گه‌یشتووبوونه‌‌ ته‌وڕێزێ و 10ی ئۆکتۆبر سابڵاغ، دوای ئه‌وه‌ی له‌شکری ئێران له‌ ژێر فه‌رمانده‌ریی ژه‌نه‌ڕاڵێکی سوێدی له‌هه‌مبه‌ر سمکۆ شکا، که‌وته‌ ده‌ست سمکۆ و له‌شکره‌که‌ی. ئه‌من زۆر دڵپه‌شێوی میسیۆنێره‌کانمانم،دوێنێ شه‌وێ تێلگرافێکم بۆ یای گودهارت نارد. پێیان گوتم به‌ دوو ڕۆژان وڵام وه‌رده‌گرمه‌وه‌...... ئه‌من لایه‌نگری ئه‌وه‌ نیم ده‌ست له‌ کاره‌که‌مان هه‌ڵگرین، وێده‌چێ باشترین کار ئه‌وه‌بێ لانیکه‌م جارێ ماویه‌ک له‌ ده‌وروبه‌ری‌‌ کوردستان بمێنینه‌وه‌، چونکوو هیچ پێویست به‌وه‌ نییه‌ مرۆ ڕاسته‌وڕاست خۆی باوێژێته‌ نێو ئه‌و بشێوێنییه‌ له‌ کاتێکدا ده‌توانێ خۆی لێ بپارێزێ. پێم وایه‌ زه‌مان بۆمان ده‌رده‌خا داخودا گه‌ڵاڵه‌ کردنی پلانێک هیچ که‌لکی ده‌بێ یان نا. دڵسۆزتان له‌ خزمه‌تی گه‌وره‌ماندا، _ ئێمێلیا ئه‌ندرسون."
له‌ نامه‌یه‌کی دیکه‌ ی دا یای ئه‌ندرسۆن که‌ له‌ 5ی ژانڤییه ی 1922‌ له‌ به‌غداوه‌ بۆ پرۆفێسۆر وی نووسیوه‌ ده‌ڵێ:
" .... ئه‌من ئه‌مڕۆ له‌ گه‌ڵ یه‌که‌م کچه‌ کوردی خۆم قسه‌م کرد. ئه‌و یه‌کێک له‌و منداڵه‌ بێ دایوبابانه‌‌ بووه‌ که‌ له‌ لای خانمی ستید گه‌وره‌ بووه‌ و به‌ ئینگلیسییه‌کی زۆر جوان قسه‌ ده‌کا. ئه‌و مه‌سیحییه‌ و مه‌سیحییه‌کی زۆر به‌گوڕیشه‌. ئه‌و و سێ کوردی دیکه و خانمی ستید ‌ له‌ نێو کورده‌کان له‌ که‌شی شیرین ( ناتوانم چاکی بنووسم) [ دیاره‌ مه‌به‌ست قه‌سری شیرن ه‌ - حه‌سه‌نی قازی] بانگه‌شه‌ بۆ ئینجیل ده‌که‌ن. خانمی ستید داوای لێکردم له‌ گه‌ڵی بچم بۆ ئه‌وێ. به‌ڵام ئه‌من پێم وایه‌ ئه‌وه‌ کارێکی ژێرانه‌ نییه‌ له‌ ماوه‌ی زستانێ دا‌ ده‌ست به‌ ژیانێکی ئاوا پڕ له‌ زحمه‌ت بکه‌م. ئه‌من چاوه‌ڕێی وڵامی یای گودهارت ده‌که‌م بزانم هه‌ل ومه‌رجی لای ئه‌وان چۆنه‌. به‌داخه‌وه‌ پێم وایه‌ هه‌تا پاییزێ ده‌بێ له‌ به‌غدایێ بمێنمه‌وه‌، چونکوو هه‌تا ئه‌و ده‌می هیچ ده‌سته‌یه‌کی دیکه‌ لێره‌وه‌ وه‌ڕێ ناکه‌وێ، مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی بێکر بێ له‌ دووم و له‌گه‌ڵ خۆیم به‌رێ. لێره‌ ده‌ڵێن ئه‌من ناتوانم به‌ ته‌نێ بچم. ئه‌گه‌ر ناچار به‌ مانه‌وه‌ بم له‌وانه‌یه‌ دوایه‌ بچمه‌ لای خانمی ستید...... به‌ڵام جارێ هه‌مووشت ئه‌گه‌ر! ئه‌گه‌ر! و ئه‌گه‌ره‌!
دڵسۆزتان، ئێمێلیا، به‌ ڕێگه‌ی کۆنسولخانه‌ی ئه‌مریکا له‌ به‌غدا "
ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن له‌ نامه‌یه‌کی دیدا بۆ پرۆفێسۆر وی که له‌‌ 19ی ژانڤییه 1922 له‌ به‌غداوه‌ ناردوویه‌ ده‌ڵێ:" به‌ پێی ئه‌و خه‌به‌رانه‌ی له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ گه‌یشتوون " خانمی باشیمۆن حاڵی زۆر خراپه‌ و به‌ته‌واوی ئه‌عسابی تێک چووه‌ و وای داناوه‌ به‌ زوویی بچێته‌وه‌ بۆ فه‌ڕانسه‌. هه‌موو خانمه‌ میسیۆنێره‌کان دوای ئه‌وه‌ی گه‌یشتوونه‌ ته‌ورێزێ خه‌ریکن جلوبه‌رگ و کراس بۆ خۆیان په‌یدا که‌ن.یای شوێنهوود له‌ ته‌ورێز ئێستا بووه‌ به‌ به‌رپرسیاری شوێنی منداڵی بێ بێ دایوباب ، وادیاره‌ ده‌بێ زۆر خێرا ته‌می ئه‌و به‌ڵایه‌ی به‌سه‌ریان هات له‌ سه‌ری ڕه‌ویبێته‌وه‌. باسی ئه‌وه‌ش ده‌کرێ ‌ به‌ر له‌وه‌ی شه‌ڕ بکه‌وێته‌ نێو سابڵاغێ و نه‌به‌رد ده‌ست پێبکا، میسیۆنێره‌کانی ئێمه‌ ئاگادار کرابوونه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وان گوێیان نه‌دابوویێ. ده‌گوترێ کورده‌کانی سابڵاغ لایه‌نی سمکۆیان گرتووه‌. دیاره‌ هه‌رێمه‌که‌ جارێ زۆر هێمن نییه‌، ئه‌من پێم وانییه‌ هێمنیش ببێ تا ئه‌و کاته‌ی ‌ کورده‌کان وه‌کوو نه‌ته‌وه‌یه‌ک ددانیان پێدا ده‌هێندرێ و حکوومه‌تی خۆیان ده‌بێ. هیوا دارم و ده‌پاڕێمه‌وه‌ ‌ ئاشتی و ئارامی زۆر زوو باڵ بکێشێ به‌ سه‌ر هه‌موو هه‌رێمه‌که‌دا. ئه‌من هێشتا چاوه‌ڕوانی گه‌یشتنی خه‌به‌رێک له‌ یای گودهارت ده‌که‌م. دوایین پۆست له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ که‌متر له‌ پێنج حه‌وتوو له‌مه‌وپێش گه‌یشته‌ ئێره‌،به‌و پێیه‌ ده‌بێ حه‌وتووی دابێ خه‌به‌رێکی لێ ببیسم.
دوکتور پاکارد و جه‌ماعه‌ته‌که‌ی حه‌وتووی ڕابردوو لێره‌وه‌ به‌ره‌و کرماشان وه‌رێ که‌وتن. یای لام Lamme‌ و من ته‌نیا میسیۆنێره‌کانی ئێرانین که‌ لێره‌ ماوینه‌ته‌وه‌. هیوادارین بتوانین لێره‌وه‌ به‌یه‌که‌وبچین، چونکوو ئه‌و شوێنی کارکردنی ته‌ورێزه‌. وابزانم پێم نه‌گوتبووی ‌ یای لام فاسومه‌کان زۆر باش ده‌ناسێ و له‌گه‌ڵییان بووه‌ ئه‌وکاته‌ی که‌ کچه‌ چکۆڵه‌که‌یان له‌ [ ورمێ ] مرد‌......... "

به‌ دوای ئه‌و نامه‌یه‌دا یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن له‌ نامه‌یه‌کی دیکه‌دا که‌ له‌ ژماره‌ی 5ی مانگی مه‌ی ساڵی 1922 ی کوردستان میشنێری دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ و له‌ 2ی فێورییه‌ ڕا له‌ به‌غدا، مێزۆپۆتامیاوه‌ بۆ جه‌نابی وی نووسیوه‌ ده‌ڵێ:
" هیچم له‌ یای گودهارته‌وه‌ نه‌بیستووه‌.به‌دڵنیاییه‌وه‌ پێم وابوو ئه‌م حه‌وتووه‌ خه‌به‌رێکی لێ ده‌بیسم. دیسان تێلگڕاف ده‌نێرم، چونکوو یای لام ده‌یه‌وێ بڕوا، ئه‌من له‌وه‌ بێزارم‌ دوایین ده‌رفه‌ت له‌ ده‌ست بده‌م بۆ چوونم،ئه‌گه‌ر ئه‌و به‌ بێ من بڕوا، ده‌بێ دیسان لێره‌ چاوه‌ڕێ بکه‌م هه‌تا ئه‌مرێکاییه‌کی دیکه‌ په‌یدا ده‌بێ به‌ره‌و ئێران بچێ، چونکوو ته‌نانه‌ت یای لامیش نایه‌وێ به‌ ته‌نێ سه‌فه‌ر بکا ئه‌گه‌رچی زمانیش ده‌زانێ....... له‌وانه‌بوو له‌بیرم چێ بنووسم که‌ شای ئێران، تارانی به‌ جێهێشووه‌ و به‌ره‌و فه‌ڕانسه‌ چووه‌. ئه‌و به‌ پێناسه‌یه‌کی ساخته‌ سه‌فه‌ر ده‌کا بۆ بۆمبای [ مه‌به‌ست له‌ ئه‌حمه‌د شای قاجاره‌ ]. ئێمه‌ نازانین بۆ له‌ ئێران ده‌ڕوا، هێوادارم شتێکی جیدی به‌ دوودا نه‌یه‌. که‌س نازانێ له‌وڵاتێکی ئاوا دا چ ڕووده‌دا! یه‌کێک له‌ ئاسۆڕییه‌کانی ئێره‌ له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ نامه‌یه‌کی بۆ هاتووه‌ که‌ تێیدا‌ باس ده‌کرێ، سمکۆ تێک شکاوه‌، و ئاسۆڕییه‌کان پێوه‌ن بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ ورمێ. ئێمه‌ لێره‌ زۆر خه‌به‌ری ئاوا ده‌بیستین که‌ یه‌کتری به‌رپه‌رچ ده‌ده‌نه‌وه‌. جارێک خه‌به‌رهات گوتیان سمکۆ ئه‌وه‌ به‌ڕێوه‌یه‌ ته‌ورێز بگرێ. تکایه‌ له‌بیرتان بێ بۆ ئێمه‌ی په‌نابه‌ر بپاڕێنه‌وه‌ که‌ ماڵێکمان نییه‌ پێی بڵێین ماڵی خۆمانه.
دڵسۆزتان ئێمێلیا."
کوردستان میشنێری ژماره‌ی 6ی ساڵی 14، مانگی ژوه‌نی 1922 کۆپی کارتێکی پۆستی چاپ کردووه‌ که‌ ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن بۆ جه‌نابی لۆر سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌که‌یان له‌ ئه‌مریکای ناردووه‌ :
"کرماشان، ئێران، 19ی مارسی 1922.
ئاغای لوری خۆشه‌ویست
ته‌نێ چه‌ند دێڕێکت بۆ ده‌نووسم بۆ ئه‌وه‌ی ئاگادارت که‌م ‌لێره‌ به‌تێلگراف 2400 قڕانم به‌ده‌ست گه‌یشت که‌ له‌‌ ته‌ورێزه‌وه‌ ناردرابوو. دوکتور مه‌کداوڵ ئه‌وه‌نده‌ی دراو دابوومێ‌ پێی بگه‌مه‌ ئێره‌. لێره‌ [ کرماشان] له‌لای یای بورگس ده‌مێنمه‌وه‌ و هه‌ر دووکمان بۆ نانخواردن ده‌چینه‌ لای دوکتور پاکارد و هاوسه‌ره‌که‌ی.ئێره‌‌ دیمه‌نێکی زۆر جوانی هه‌یه‌. ئێستا خه‌ریکی خوێندنی زمانی فارسیم. ئه‌و مامۆستایه‌ی هه‌مه‌ هه‌ر ماوه‌یه‌کی کورت لێره‌ ده‌بێ، و له‌به‌ر ئه‌وه‌ی مامۆستای زمانی کوردیم ده‌ست ناکه‌وێ، کاری هه‌ره‌ باش ئه‌وه‌بوو ده‌ست به‌ فێر بوونی فارسی بکه‌م، چونکوو ده‌ڵێن ئه‌وه‌ یارمه‌تی ده‌کا به‌ فێر بوونی زمانی کوردی.
ڕابی سه‌رگیس ( ئاسۆرییه‌) فاسومی زۆر باش ناسیوه‌. ئه‌و ڕای ئه‌سپاردووه‌ ده‌توانم بچمه‌ ماڵی وی، له‌وێ دیوی حاوانه‌وه‌ و خۆراکم ده‌ده‌نێ و، هه‌ر وه‌ها ده‌توانێ ده‌رسی کوردیشم پێ بڵێ، به‌ڵام جارێ له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ ساخ نه‌بوومه‌ته‌وه‌. ڕاده‌وه‌ستم تا ئه‌ومامۆستایه‌ی ئێستا ده‌ڕوا و دوایه‌ له‌ سه‌ر ئه‌و پێشنیازه‌ بڕیار ده‌ده‌م.
وێڕای سڵاو، ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن، کرماشان، ئێران، به‌ڕێگه‌ی میسیۆنی ئه‌مریکاییدا "
کوردستان میشنێری هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ی سه‌ره‌وه‌ دا نامه‌یه‌کی دیکه‌ی یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆنی بڵاو کردووته‌وه‌ که له‌‌ 27ی مارسی 1922 له‌ کرماشانه‌وه‌ بۆ دۆستانی میسیۆنه‌که‌یان له‌ ئه‌مریکای نووسیوه‌ و به‌ دوورو درێژی باسی سه‌فه‌ری خۆی له‌ به‌غداوه‌ بۆ کرماشان ده‌کا، له‌و نامه‌یه‌ دا ئه‌و چیرۆکه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌ که‌ چۆن کاربه‌ده‌ستانی ئێرانیی به‌رتیلیان لێ ئه‌ستاندوون.... "...... کاتێک ئێمه‌ نزیکه‌ی پێنج میل له‌ سه‌رپێله‌وه‌ ( سه‌رپێڵی زه‌هاو) دوورکه‌وتبووینه‌وه‌ پۆلیسی ڕێگا ڕایگرتین،گوتیان چی دی نابێ به‌ره‌و پێشتر بچن هه‌تا هه‌ر ماشێنه‌ی پاسه‌وانێکی له‌گه‌ڵ نه‌بێ، چونکوو حکوومه‌ت ئه‌وان به‌ به‌رپرسیاری سڵامه‌تی و هێمنی هه‌موو ڕێبواران داده‌نێ، بێتوو چاویان به‌سه‌رمانه‌وه‌ نه‌بێ و ‌ له‌ به‌ر که‌مته‌رخه‌می ئه‌وان ڕووت بکرێن حکوومه‌ت ده‌یان کووژێ. به‌ڵام، ئه‌من پێم وایه‌ ئه‌وه‌ چیرۆکێک بوو هه‌ڵیانبه‌ستبوو، چونکوو له‌کۆتایی سه‌فه‌ره‌که‌ماندا که‌ هه‌رچه‌ندین میلێک ده‌بوو، داوای پێنج تمه‌نیان لێکردین که‌ بارته‌قای پێنج دۆڵاره‌. ئه‌من به‌وه‌ ده‌ڵێم ڕووتکردنی سه‌رجاده‌. هه‌ر ئه‌وه‌نده‌ش نا، به‌ر له‌وه‌ی بگه‌ینه‌ جێ دوو پاسه‌وانی دیکه‌شمان لێ په‌یدا بوون بۆ مه‌ودای میلێک له‌ گه‌ڵمان هاتن، دوایه‌ له‌کۆڵمان بوونه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خۆمان بێینه‌ نێو شاری....... " ... ئه‌من نازانم چه‌نده‌ لێره‌ ده‌بم. تێلگرافێکم نارد بۆ ته‌ورێز بۆ ئه‌وه‌ی ئاگاداریان که‌م ‌ گه‌یشتوومه‌ته‌ ئێره‌، و له‌ ماوه‌ی چه‌ند ڕۆژێکدا به‌ بانکی شاهه‌نشاهیی ئێران دا دراویان بۆ ناردم. ڕۆژی یه‌که‌م ‌ هه‌موو خانووبه‌ره‌ی میسیۆنه‌که‌ی ئێره‌یان پێشان دام .( ئه‌و میسیۆنه‌ی له‌ کرماشان کاری کردووه‌، سه‌ر به‌ کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات نه‌بووه‌ – حه‌سه‌نی قازی)دیتنی ئه‌و ئه‌نواخانه‌یه‌م که‌ بۆ منداڵانی بێ دایوبابی کوردیان ساز کردووه‌ و ئه‌و کارانه‌ی ده‌وێدا ده‌یکه‌ن زۆر به‌لاوه‌ سه‌رنجڕاکێش بوو. له‌وێ مه‌دره‌سه‌کیشیان هه‌یه‌ و منداڵان فێر ده‌که‌ن به‌ن بڕێسن بۆ چنین.وای بۆ ده‌چم‌ حاواندنه‌وه‌ی ئه‌و منداڵانه‌ وه‌نه‌بێ زۆر هاسان بێ به‌ڵام، میسیۆنێره‌کان هیوادارن کاتێک ئه‌و منداڵانه‌ له‌وێ ده‌رده‌که‌ون بتوانن ببن به‌ ڕێبه‌ری خه‌ڵکی خۆیان.
هه‌ر ئه‌مڕۆ میرزاکه‌مان ( مامۆستا) پێی گوتم ده‌نگۆی ئه‌وه‌ بڵاو بووه‌ته‌وه‌ که‌ سمکۆ خه‌رێکی پێشکه‌وتنه‌، ئه‌و به‌ره‌و چ ئاڕاسته‌یه‌ک ده‌چێ ئه‌من نازانم، ڕه‌نگه‌ ئێوه‌ له‌ ئه‌مریکا باشتر بزانن. مامۆستاکه‌ هه‌روه‌ها پێی گوتم ئێران خه‌ریکه‌ ئه‌ڕته‌شی خۆی ڕێک ده‌خاته‌وه‌ و ئه‌و داوای لێکراوه‌ ببێ به‌یه‌کێک له‌ ئه‌فسه‌ره‌کانی ستادیان که‌ نێوه‌ندی له‌ هه‌مه‌دان ده‌بێ. نه‌خشه‌یان ئه‌وه‌یه‌ ئه‌ڕته‌شێکی 100000 که‌سی ڕێک خه‌ن، و هه‌موو عه‌شیره‌ته‌کان چه‌ک بکه‌ن، و ته‌نێ ئه‌وانه‌ی له‌ ئه‌ڕته‌شی ڕه‌سمیدا بن ده‌کرێ چه‌ک هه‌ڵگرن. ئه‌من پێم وایه ئه‌گه‌ر هه‌موو عه‌شیره‌ته‌کان چه‌ک بکرێن‌ ئه‌وه‌ کاری هه‌ره‌ باشه‌ که‌ هه‌تا ئێستا له‌ ئێراندا کرابێ ،چونکوو هه‌ر گێره‌ و کێشه‌یه‌کی‌ ئێستا ڕووده‌دا له‌ بن سه‌ری ئه‌وان دایه‌.
موسوڵمانه‌کان ئێستا خه‌ریکی پیرۆزبایی جێژنی ساڵی تازه‌ی خۆیانن. له‌وماوه‌یه‌ دا سه‌ری یه‌کتری ده‌ده‌ن و کاتێکی خۆش ڕاده‌بوێرن. یه‌ک دوو شه‌وی هه‌وه‌ڵێ ئاوریان کردبووه‌وه‌، و ئه‌و ڕێوڕه‌سمه‌ وه‌بیری جێژنی 4ی ژووییه‌ی وڵاتی خۆمانی خستمه‌وه‌. ئاورکردنه‌وه‌که‌یان زۆر خراپ نه‌بوو. نیوسه‌عات له‌ به‌ر په‌نجه‌ره‌ ڕاوه‌ستام و چاوم لێده‌کردن. ....... ئه‌من جارجار ده‌چم بۆ ئه‌سپ سواری. یه‌که‌م ڕۆژی که‌ چووم، ئه‌سپه‌که‌ خستمی و باسکی چه‌پم هه‌مووی داڕووشا. زۆر شوکرانه‌ بژێر بووم‌ به‌ساخی ڕزگارم بووه‌. خزمه‌تکاره‌ کورده‌کان ئه‌سپه‌کانیان هێنابووه‌ ده‌رێ بۆ ڕاهێنان. کاتێک من و یه‌کێک له‌ خزمه‌تکاره‌کان به‌ سواری گه‌یشتینه‌ ده‌ره‌وه‌ی شاری له‌ پڕ ئه‌و ئه‌سپه‌ی ئه‌منی له‌ سه‌ر زینێ بووم هه‌ڵیگرتم، له‌ پێشدا پێم ناخۆش نه‌بوو به‌ڵام که‌ حه‌ولم دا ڕایگرم لاقم له‌ ڕکێفێ هاته‌ ده‌رێ و به‌ر بوومه‌وه‌، له‌جێی خۆم هه‌ستام پێده‌که‌نیم، خزمه‌تکاره‌ به‌سته‌زمانه‌که‌ زۆر ترسابوو پێی وابوو شتێکم به‌ سه‌ر هاتووه‌. دوایه‌ من سواری ئه‌سپه‌که‌ی وی بووم و ئه‌ویش به‌پێیان وه‌دووی ئه‌سپه‌که‌ی من که‌وت. کاتێک له‌ ته‌پۆڵکه‌که‌ سه‌رکه‌وتم کوڕه‌ خزمه‌تکاره‌که‌ و دووکوردی دیکه‌م دیت ‌ ئه‌سپه‌که‌یان ده‌هێناوه‌. کورده‌کان داوای ئه‌نعامیان لێده‌کردم که‌ به‌ سڵامه‌ت ڕزگاریم بووه‌، چه‌ند قڕانێکم له‌ گیرفانی دابوو و یه‌کی دوو قرانم دانێ........ "
نامه‌یه‌کی دیکه‌ی یای ئه‌ندرسۆن له‌ ژماره‌ی 7ی کوردستان میشنێری ژووییه‌ی 1922، بڵاو بووه‌ته‌وه‌ که‌ له‌ 17ی ئاوریلی 1922 له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ نووسیویه‌. ئه‌و نامه‌یه‌ی بۆ جه‌نابی ئێسپێلین نووسیوه‌ و باسی سه‌فه‌ره‌ پڕ له‌ گێره‌و کێشه‌ و زه‌حمه‌تی خۆی له‌ کرماشانه‌وه‌ بۆ هه‌مه‌دان ده‌کا، به‌ تایبه‌تی ئه‌وه‌ی که‌ هه‌م ئه‌و ماشێنه‌ی سه‌فه‌ریان پێکردووه‌ و هه‌م شۆفێره‌که‌ی زۆر چه‌پره‌ک بوون و ده‌نووسێ له‌ گه‌رده‌نه‌ی " ئه‌سه‌داباد" به‌ ناچاری بۆ خۆی ماشێنه‌که‌ی لێخوڕیوه‌‌ و وه‌سه‌ری خستووه‌. " ..... ئه‌من به‌ ته‌واوی شانازی به‌و ڕاستییه‌وه‌ ده‌که‌م، یه‌که‌م ژنی ئه‌مریکاییم ‌ ماشێنی له‌ گه‌رده‌نه‌ی ئه‌سه‌داباد لێخوڕیبێ و وه‌سه‌ری خستبێ و زۆر وێده‌چێ له‌ نێو ژنانی ئوڕووپاییشدا یه‌که‌م که‌س بم." ..... هیچ خه‌به‌رم له‌ میسیۆنێره‌کانی خۆمان نییه‌، ته‌نێ به‌ڕێگه‌ی پرسبیتێرییه‌کان یان یادداشتی کۆبوونه‌وه‌کانی پێگه‌ی ئه‌وان له‌ ته‌ورێز شتێکیان لێ هه‌ڵده‌کڕێنم. پێم ناخۆش نابێ جارو بار یه‌ک دوو دێڕم بۆ بنووسن. به‌ڵام ئه‌و کاغه‌زانه‌ی بۆ من ده‌نێردرێن زۆر دره‌نگ به‌ ده‌ستم ده‌گه‌ن ئه‌ویش له‌ به‌ر سه‌فه‌ری هه‌میشه‌ییم، به‌ڵام بۆ هه‌ر کوێیه‌ک چوو بم هه‌میشه‌ به‌ تێلگراف ئاگادارم کردوون....."
کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 8ی مانگی ئووتی 1922 دا نامه‌یه‌کی ئێمێلیا ئه‌ندرسۆنی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ که‌ به‌ر له‌ چوونی بۆ هه‌مه‌دان له‌ 7ی ئاوریلی 1922 له‌ کرماشانه‌وه‌ بۆ جه‌نابی. ئێچ. ماکنسن ی نووسیوه‌. له‌و نامه‌یه‌ دا باسی سه‌ردانی تاقی ۆستانی کردووه‌ و به‌ پشت به‌ستن به کتێبێکی فارسی له‌ سه‌ر مێژوو،چیرۆکی ئه‌و شوێنه‌ی گێڕاوه‌ته‌وه‌، و سه‌باره‌ت به‌ کرماشان خۆی ده‌نووسێ " ده‌ڵێن ‌کرماشان هه‌زار ساڵ یان له‌وه‌ پێشتر له‌تاقی ۆستان بووه‌‌ و کاتێک عه‌ڕه‌به‌ موسوڵمانه‌کان هێرشیان هێناوه‌ و خه‌ڵکیان ناچار کردووه‌ بێنه‌ سه‌ر دینی ئه‌وان، ئه‌وانه‌ی ئه‌وه‌یان قه‌بووڵ نه‌کردووه‌ خۆیان له چۆمی‌ قه‌ره‌سوو هاویشتووه‌. دێیه‌که‌ کاول کراوه‌ و دواتر چوار میل دوورتر له‌ شوێنی خۆی دروست کراوه‌ته‌وه‌. کرماشان سه‌رده‌مایه‌ک شووره‌ی به‌ده‌ورییه‌وه‌ هه‌بووه، ئه‌گه‌رچی ئه‌و دیوارانه‌ له‌م سه‌ده‌یه‌ دا ته‌عمیر کراونه‌ته‌وه‌،به‌ڵام ئێستا تێک ڕووخاون و بوونه‌ که‌لاوه‌ و زبڵ و زاڵ دایگرتوون. هیوا دارم یه‌کێک له‌ میسیۆنێره‌کانی ئێمه‌ که‌ له‌پاراستنی پاک و خاوینی تێده‌گا جارێک ڕێی لێره‌ بکه‌وێ و هه‌لومه‌رجی ئێره‌ هه‌ڵسه‌نگێنێ.ئه‌من ئه‌و دیمه‌نه‌ ده‌هێڵمه‌وه‌ بۆ خۆت حه‌ول بده‌ی بیهێنییه‌ به‌رچاوت. ده‌بێ ئه‌وه‌ش بڵێم کرماشان له‌ سه‌ر ڕێگای زیاره‌تی شوێنه‌ پیرۆزه‌کانی موسوڵمانان له‌ که‌ربه‌لا هه‌ڵکه‌وتووه‌و ده‌گوترێ ساڵانه‌ سه‌دهه‌زار زیاره‌تکار پێیدا تێده‌په‌ڕن..." " .... ئه‌من زۆر به‌ هه‌ڵپه‌وه‌ پێم خۆشه‌ زمان فێر بم و ئه‌وه‌نده سه‌باره‌ت به‌ شێوه‌ی بیرکردنه‌وه‌ی ئه‌و خه‌ڵکه‌ فێر بم ‌ له‌ وزه‌م دابێ ڕاسته‌وڕاست باسی عیسایان بۆ بکه‌م..... پێم وایه‌ بۆم نه‌نووسی بۆ ده‌چمه‌ هه‌مه‌دانێ. داوام لێکراوه‌ له‌وێ یارمه‌تی بکه‌م به‌ چالاکی " وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک" تا ئه‌و کاته‌ی‌ یای سوسی شێد، که‌ له‌ لایه‌ن "کۆمیته‌ی وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک" له‌ نیۆیۆرک له‌ به‌ر کار نراوه‌ له‌ کۆتاییه‌کانی مانگی ئووت دا ده‌گاته‌ جێ.... ئه‌من له‌ ماڵی دوکتور پاکارد ده‌بم که‌پێشتر له‌ ورمێ کاری کردووه‌. دوکتور پاکارد و هاوکاره‌کانی چاوه‌ڕوانی هه‌لومه‌رجی باش ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ی چالاکییه‌کانیان له‌ ورمێ دابمه‌زرێننه‌وه‌.ئاواته‌ خوازم هێندێک له‌ میسیۆنێره‌ پرێسبیتێرییه‌کان بتوانن یارمه‌تیمان بده‌ن. دوکتور پاکارد و هاوسه‌ری له‌ دۆستانی کۆنی جه‌نابی فاسوم و خانمی فاسومن و یه‌کجار زۆر بیر له‌ چاره‌نووسی کوردان ده‌که‌نه‌وه‌، ئه‌و ئه‌وه‌نده‌ش کوردی ده‌زانێ ‌ بتوانێ به‌ڕه‌ی خۆی پێ له‌قوڕاوێ ده‌رکێشێ. ئێمه‌ ئێستا به‌ هه‌ڵپه‌وه‌ چاوه‌ڕێی هاتنه‌وه‌ی دوکتور پاکارد له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ی ئاکامی کۆنفڕانسه‌که‌ی ئه‌وێ بزانین و دیاره‌ له‌وێ چاوی به‌ میسیۆنێره‌کانی ئێمه‌ش که‌وتووه‌. "
هه‌رله‌و ژماره‌ی کوردستان میشنێری دا ڕاپۆرتێکی به‌ ورده‌ ڕیشاڵی یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن سه‌باره‌ت به‌ ئه‌نواخانه‌ی منداڵانی بێ دایوباب له‌ هه‌مه‌دان بڵاو بووه‌ته‌وه‌ که‌ له‌19ی مانگی مه‌ی 1922 له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ بۆ سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌که‌یان ن.ج . لۆری ناردووه‌. له‌ ژماره‌ی 9، ساڵی 14، سێپتامبری 1922، ژماره‌ی 10، ساڵی 14، ئۆکتۆبری 1922، ژماره‌ی 11، ساڵی14، نۆڤامبری 1922 و ژماره‌ی 12، ساڵی 14، دیسامبری 1922 ی کوردستان میشنێری دا چوار راپۆرت و نامه‌ی دوور و درێژی یای ئاندرسۆن بڵاو بوونه‌ته‌وه‌ که‌ هه‌ر له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ نووسیونی. له‌ژماره‌ی 12، دیسامبری 1922 دا ئیدیتۆری کوردستان میشنێری نووسراوه‌یه‌کی دوکتور ویگرامی به‌ نێوی " کێشه‌ی کورد" بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ و له‌په‌راوێزی ئه‌و بابه‌ته‌ دا ئه‌م شیکردنه‌وه‌یه‌ی نووسیوه‌ " ئه‌و وتاره‌ که‌ له‌ ڕۆژنامه‌یه‌کی ئینگلیسییدا چاپ بووه‌ یای ئه‌ندرسۆن بڕیویه‌ و له‌ هه‌مه‌دان، ئێرانه‌وه‌ بۆ ئێمه‌ی ناردووه‌. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و نووسینه‌ به‌ده‌ست پیاوێک نووسراوه‌‌ ‌بۆ خۆی له‌ نزیکه‌وه‌ له‌وێیه‌ و ڕۆژنامه‌که‌ به‌ پسپۆڕێکی ئه‌و بابه‌ته‌ی ده‌زانێ،ده‌بێ بابه‌تێکی جێی سه‌رنج و شیاوی خوێندنه‌وه‌ بێ له‌لایه‌ن گشت دۆستانی میسیۆنی کوردستانه‌وه‌."
له‌ ژماره‌ی 3ی کوردستان میشنێری ساڵی 15. مانگی مارسی 1923 له‌ ژێر سه‌ردێڕی " له‌ پێته‌ختی مێدیای کۆنه‌وه‌" نامه‌یه‌کی یای ئه‌ندرسۆن که‌ له‌ به‌رواری 26ی نۆڤامبری 1922 له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ بۆ سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌که‌یان لۆری ناردووه‌ باسی شوێنه‌واری که‌ونارا له‌ هه‌مه‌دان ده‌کا. هه‌رله‌و ژماره‌یه‌ دا نامه‌یه‌کی دیکه‌ی بۆ پرۆفێسۆر وی که‌ له‌ به‌رواری 30ی دیسامبری 1922 دا نووسیویه‌ بڵاو کراوه‌ته‌وه‌.له‌ ژماره‌ی 5ی کوردستان میشنێری ساڵی 15، مانگی مه‌ی 1923 ئه‌وجار نامه‌یه‌کی ئه‌ندرسۆن بۆ خانمی وی که‌ له‌ به‌رواری 11ی فێورییه‌ی 1923 دا له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ نووسیویه‌ بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. له‌ ژماره‌ی 7ی کوردستان میشنێری ساڵی 15، مانگی ژووییه‌ی 1923 دیسان نامه‌یه‌کی یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن ده‌بینین که‌ له‌ به‌رواری 7ی ئاوریلی 1923 له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ بۆ خانمی وی جێگری سه‌رنووسه‌ری کوردستان میشنێری نووسیوه‌. له‌ ژماره‌ی 9ی کوردستان میشنێری ساڵی 15، سێپتامبری 1923 دیسان دوو نامه‌ی دوورودرێژی ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن بۆ بڕۆفێسۆر وی سه‌رنووسه‌ر و خانمی وی جێگری سه‌رنووسه‌ر که‌ له‌ به‌رواری 10ی ژووییه‌ و 14ی ژووییه‌ی 1923 له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ نووسیونی بڵاو کراونه‌‌ته‌وه‌، که‌ له‌نامه‌ی یه‌که‌میاندا باسی ڕێوڕه‌سمی ده‌رس ته‌واو کردنی قوتابیان ده‌کاو ده‌ڵی دوو له‌و شاگردانه‌ی ‌ پۆلی ده‌یان ته‌واو کردووه‌ برازای دوکتور سه‌عید خان ی ( کورد ) بوون. ژماره‌ی 12ی کوردستان میشنێری، ساڵی 15، دیسامبری 1923، کورته‌ باسێکی یای ئێمێلیای بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ له‌ مه‌ڕ سه‌ردانی چه‌ند ئه‌شکه‌وتان له‌ ناوچه‌ی هه‌مه‌دان به‌ نێوی " خرووس سینه‌". ئه‌و نامه‌یه‌ی له‌ به‌رواری 4ی سێپتامبری 1923
له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ ناردووه‌.
له‌ ژماره‌ی 1ی ساڵی 16ی کوردستان میشنێری، ژانڤییه‌ی 1924 دیسان نامه‌یه‌کی ئه‌ندرسۆن چاپ کراوه‌ که‌ له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ ناردوویه‌.هه‌رله‌و ژماره‌یه‌ دا ڕاپۆرتی گه‌شتێک به‌ هێندێک له‌ دێیه‌کانی ده‌ور و به‌ری هه‌مه‌دان له‌ 13ی سێپتامبره‌وه‌ تا 4ی ئۆکتۆبری 1923به‌قه‌ڵه‌می فلۆرانس.ئی.مۆرای بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن له‌و گه‌شته‌ دا له‌گه‌ڵ بووه‌ و ئه‌و ڕاپۆرته‌ی ناردووه‌ بۆ کوردستان میشنێری.
ئیدی به‌ره‌به‌ره‌ یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن به‌ره‌و شوێنی چالاکی سه‌ره‌کی خۆی که‌ سابڵاغ بێ ده‌جووڵێ. کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 3ی ساڵی 16، مانگی مارسی 1924 نامه‌یه‌کی یای ئه‌ندرسۆنی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ که‌ له‌ 19ی نۆڤامبری 1923 له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ نووسیویه‌.له‌و نامه‌یه‌ دا که‌ ڕووی قسه‌ی له‌ خوێنه‌ره‌وانی کوردستان میشنێرییه‌ باسی سه‌فه‌ر له‌ هه‌مه‌دانه‌وه‌ به‌ره‌و ته‌ورێز ده‌کا به‌ ڕێگه‌ی زه‌نگان و میانه‌ دا و ئه‌وه‌ی که‌ چۆن له‌ میانه‌ ماشێنه‌که‌یان په‌کی که‌وتووه‌ و ناچار بوون باروبه‌ندیلیان باری گوێدرێژان که‌ن و بۆخۆیان له‌ سه‌رباران دانیشن و به‌ره‌وته‌ورێز بچن. ئێمێلیا ده‌نووسێ: ".... له‌ سه‌عات پێنجی ئێواره‌ی 30ی ئۆکتۆبر [1923] گه‌یشتینه‌ ته‌ورێزێ. ئێمه‌ هه‌موومان زۆر شه‌که‌ت بووین. له‌ڕێگایه‌ سه‌رمام ببوو، حاڵم زۆر باش نه‌بوو به‌ڵام، شتێکی وا نه‌بوو به‌ چه‌ند ڕۆژان چاک بوومه‌وه‌ و ئێستا حاڵم زۆر باشه‌. یایه‌کان گودهارت، شوێنهوود و فاسوم یه‌که‌م شه‌وی که‌ گه‌یشتمه‌ ئێره‌کانێ هاتنه‌ لام. به‌ڕاستی دوای ته‌قریبه‌ن دوو ساڵ وه‌دره‌نگی که‌وتن، به‌ دیتنیان زۆر خۆشحاڵ بووم. دوکتور شالک چووه‌ بۆ ئاستارا وه‌دوای که‌لوپه‌له‌کانی که‌وتووه‌، جا بۆیه‌ ماوه‌یه‌ک دواتر چاوم پێی که‌وت. ئێمه‌ زۆری پێ خۆشحاڵین که‌ دوکتورێکمان له‌گه‌ڵه‌...... هه‌ر که‌ دوکتور شاڵک بگه‌ڕێته‌وه‌‌ هێوادارین به‌ره‌و سابڵاغ بچین. ئێوه‌ ده‌بێ دوعامان بۆ بکه‌ن بۆ ئه‌وه‌ی خودا بمانکا به‌ پشتیوانێک بۆ ئه‌م وڵاته‌، به‌ڵام باربووش بده‌ن به‌و دۆزه‌، ده‌نا له‌ وزه‌مان دا نابێ کار بکه‌ین. به‌ بێ پشتیوانی ماڵی ئێوه‌ و دوعا و پاڕانه‌وه‌تان ئێمه‌ چمان له‌ ده‌ست نایه‌.به‌ بێ پشتیوانی ئێوه‌ کاره‌که‌مان له‌ به‌ست ده‌چێ. کورده‌کان گه‌لێکی یه‌کجار چاوڕاکێش و جێی هیوان. داخودا ئێوه‌ش ناتانه‌وێ له‌ مه‌سیحاندنی کورده‌کاندا به‌شێکتان هه‌بێ؟ ئه‌گه‌ر ده‌تانه‌وێ خوڵا ئه‌و دراوه‌ په‌یدا ده‌کا که‌ ئێوه‌ ده‌یده‌ن. هه‌ر ئێستا وه‌خۆ که‌ون. وه‌دره‌نگی مه‌خه‌ن، چونکوو وه‌دره‌نگی خستن ده‌کرێ به‌ مانای مه‌رگی که‌سێکی نه‌دار بێ. گشتی به‌ خۆتان به‌ستراوه‌ته‌وه‌. داخودا ده‌تانه‌وێ له‌ کوردستان که‌س به‌لای خۆتاندا ڕاکێشن؟
دڵسۆزتان، له‌ خزمه‌تی باریته‌عالا دا __ ئێمێلیا. "
ئیدی ئه‌و جار نامه‌کانی یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن له‌ سابڵاغه‌وه‌ ده‌ست پێده‌که‌ن. له‌ ژماره‌ی 5ی ساڵی 16ی کوردستان میشنێری، مانگی مه‌ی 1924 دا هاتووه‌:
" نامه‌ له‌ ئێمێلیا ئاندرسۆنه‌وه‌
سابڵاغ، ئێران، 10ی مارسی 1924
خانمی وی خۆشه‌ویست!
دوێنێ دوومانگ له‌مه‌و به‌ر بوو ‌ ئێمه‌ گه‌یشتینه‌ " ساوجبولاغێ". بۆمن هێشتا زۆر ئه‌سته‌مه‌ باوه‌ڕ بکه‌م ئێمه‌ لێره‌ین. ئه‌و ماوه‌یه‌ سه‌رمان ئه‌وه‌نده‌ قاڵ بووه‌ که‌ ده‌رفه‌تی بیرکردنه‌وه‌مان نه‌بووه‌، چ ده‌گا به‌ ئه‌وه‌ی نامه‌ بۆ ئێوه‌ بنووسین. به‌ڵام ئه‌من له‌ دڵه‌وه‌ شه‌رمه‌زارم که‌ له‌مێژه‌ هیچ نامه‌م لێ نه‌نووسیون. بۆیه‌ ئه‌مشه‌و بڕیارم دا هه‌رچۆنێک بێ نامه‌یه‌کی کورت بنووسم. چه‌نده‌ کورت ده‌بێ نازانم چونکوو زۆرم قسه‌‌ پێیه‌ بۆت باس بکه‌م.
ئه‌مڕۆ دوکتور شاڵک یه‌که‌م عه‌مه‌لییاتی زگی کرد. ئه‌من و یای شوێنهوودیش له‌وێ بووین بۆ یاریده‌ دانی. که‌ ئێمه‌ ده‌رکه‌وتین ئه‌و ژنه‌ی ‌ عه‌مه‌لییات کرا تازه‌ وه‌هۆش ده‌هاته‌وه‌.دوای عه‌مه‌لییاته‌که‌ بیستمانه‌وه‌ حاڵی زۆر باشه‌. به‌دڵنیاییه‌وه‌ ئێمه‌ دۆعای بۆ ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ی خوڵا شه‌فای بدا. لێره‌خزمه‌ت کردن له‌ بواری ده‌رمانی و پژیشکی دا
بوارێکی زۆر چاکه‌ و ئه‌من پێم وایه‌ که‌سێک ‌له‌ رووی به‌ده‌نییه‌وه‌ یارمه‌تی خه‌ڵک بکا ده‌توانێ له‌ ڕووی ڕوحییه‌وه‌ چاکتر له‌ گه‌ڵیان تێکه‌ڵ بێ. ئه‌من و یای شوێنهوود له‌وماوه‌یه‌ دا هه‌ر به‌ کاری ئاگا لێبوونی ماڵێ و دورمانه‌وه‌ خه‌ریک بووین بۆ نه‌خۆشخانه‌که‌مان، بۆیه‌ هیچ کاتی ئه‌وه‌مان نه‌بووه‌ زمان بخوێنین. ئه‌‌من زۆری پێ خۆشحاڵم ‌ به‌شی ئه‌وه‌نده‌ فارسی ده‌زانم به‌ڕه‌ی خۆمی پێ له‌ قوڕاوێ ده‌رکێشم و له‌ ڕاستیدا به‌جۆرێک وه‌ک ئه‌وه‌ی ئێستا هه‌یه‌ له‌مپه‌ڕێکه‌ له‌ سه‌ر ڕێی فێر بوونی زمان . ده‌ستم پێکردووه‌ چه‌ند ڕستان ده‌رخه‌م، به‌ڵام تا ئێستا کاتی ئه‌وه‌م نه‌بووه زمان بخوێنم.
وابزانم یای شوێنهوود باسی ئه‌وه‌ی بۆ نووسیون ئێمه‌ 9ی ژانڤییه‌ [ 1924] نزیکه‌ی سه‌عات 3 گه‌یشتینه‌ سابڵاغێ. ‌ بۆ ماوه‌ی دووڕۆژان میوانی حاجی عه‌لی بووین. ئه‌وان زۆر له‌گه‌ڵمان مێهره‌وان بوون و به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ک قه‌دریان گرتین و یارمه‌تییان داین. یه‌که‌م ئه‌رکمان ئه‌وه‌ بوو به‌ دووی خانوویه‌کدا بگه‌ڕێین دواجار بڕیارمان دا ئه‌و خانووه‌ بگرین که‌ یای گودهارت تێدا ژیابوو، کاتێک ساڵی 1921 هاتبوو بۆ ئێره‌، ئه‌گه‌رچی ئه‌فسه‌رێکی ئێرانی و ژنه‌که‌ی له‌وبه‌ری دیکه‌ی خانووه‌که‌دا ده‌ژین. دیاره‌ ئێمه‌ هێشتا به‌ ته‌واوی ساغ نه‌بووینه‌ته‌وه‌ به‌ڵام، دوێنێ شه‌وێ خانم [ هاوسه‌ری ئه‌فسه‌ره‌که‌] هاته‌ لامان و گوتی پێوه‌ن هه‌ر که‌ ئه‌و ژوورانه‌ی به‌کرێیان گرتوون ئاماده‌ بن لێره‌ بگوێزنه‌وه‌، جا بۆیه‌ هیوادارم دامه‌زرانمان زۆری پێ نه‌چێ. ئه‌من و یای شوێنهوود له‌ خانووبه‌ره‌یه‌کی پێنج دیویی دا ده‌ژین، یای گودهارت له‌ نه‌خۆشخانه‌ دیوێکی هه‌یه‌ و دوکتوریش [ دوکتور شالک] دیوه‌که‌ی له‌ قاتی سه‌ره‌وه‌ی ده‌رمانگه‌یه‌ به‌ڵام، ئه‌وان بۆ نانخواردن دێن بۆ خانووه‌که‌ی ئێمه‌. ئێمه‌ کچه‌کان به‌ نۆره‌ ئاگامان له‌ ماڵێ ده‌بێ و هه‌ڵی ده‌وه‌ژێرین. ئه‌من له‌ 11ی ژانڤییه‌وه‌ تا کۆتایی ئه‌و مانگه‌ ئه‌و به‌رپرسیارییه‌‌م له‌ سه‌ر شانی بوو، دوایه‌ له‌ مانگی فێڤرییه‌ دا نۆره‌ی یای شوێنهوود ‌بوو و ئێستاش یای گودهارت به‌رپرسی ئه‌و کاره‌یه‌. قادر، ئه‌و پیاوه‌ی باشیمۆن وه‌ک ئاشپه‌ز ڕایگرتبوو ئێستا ئاشپه‌زمانه‌. ئه‌وهه‌تا بڵێی پیاوێکی بێده‌نگ و له‌سه‌ره‌خۆیه‌ و ده‌ستاویشی خۆشه‌. لێم سووره‌ نازانی ئه‌و چی کردبوو کاتێک بیستبووی ئێمه‌ دێینه‌وه‌. قادر له‌لای دوکتور وێنه‌تان کاری ده‌کرد به‌ڵام، کاتێک بیستبووی ئێمه‌ دێین دوکتور وێنه‌تانی به‌ جێهێشبوو و هه‌ر که‌ گه‌یشتینێ‌ ئاماده‌ بوو خزمه‌تمان بکا. هه‌ر که‌‌ بیستمان چی کردووه‌ پێمان گوت ناتوانین لای خۆمان ڕای گرین بۆیه‌ گه‌ڕاوه‌ لای دوکتور وێنه‌تان. له‌و ناوبه‌ره‌ دا دوکتور وێنه‌تان نامه‌یه‌کی نووسیبوو بۆ ته‌ورێزێ بۆ ئه‌وه‌ی چێشت لێنه‌رێکی بۆ بنێرن، جا بۆیه‌ له‌ کۆتایی مانگی ڕابردوو دا دوکتور وێنه‌تان پێی ڕاگه‌یاندین چێشت لێنه‌ره‌ تازه‌که‌یان له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ گه‌یشتووه‌ته‌ جێ و ئێمه‌ ده‌کرێ قادر ڕابگرینه‌وه‌، ئێستا له‌ هه‌وه‌ڵی مانگی مارسه‌وه‌ قادر وه‌ک چێشت لێنه‌ری ئێمه‌ دامه‌زراوه‌. ده‌بێ هێندێک ئاڵوگۆڕی دیکه‌ش بکرێ بۆ ئه‌وه‌ی ئێمه‌ ته‌واو بحه‌سێینه‌وه‌. نازانم باسم بۆ کردووی یان نا ئه‌من کچێکی بێ دایوبابم وه‌خۆ کردووه‌ که‌ گۆیا کورده‌، واته‌ بابی کورده‌ و دایکی سریانییه‌. ئه‌و کچه‌ زۆر پچووک بووه‌ که‌ له‌ ورمێوه‌ ڕایانکردووه‌. یای فاسوم [ ئاڵما فاسوم ] له‌ ساڵی 1921 له‌ سابڵاغێ وه‌خۆی کردبووو له‌و ده‌مییه‌وه‌ هه‌تا ئالما پاییزی ڕابردوو له‌‌ مێرمانشکه‌وه‌ گه‌یشتووه‌ته‌ ته‌ورێزێ له‌ گه‌ڵی بووه‌. ئه‌و کچه‌ زۆر نه‌حاواوه‌یه‌ و که‌متازۆر هیچمان له‌ گه‌ڵی ده‌رنابه‌ین. ئامینه‌، ئه‌وکچه‌ کورده‌ش که‌ یای شوێنهوود وه‌خۆی کردووه‌ یه‌ک له‌ ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌که‌مانه‌؛ به‌ڵام، ئه‌و ئێره‌یی پێکبردنه‌ی له‌م بنه‌ماڵه‌یه‌دا هه‌یه‌ وه‌نه‌بێ که‌م بێ. ڕۆژێک پارچه‌م کڕی بۆ ئه‌وه‌ی کراسێکی گوڵدار بۆ ژنی پاشماڵه‌که‌مان بدرووم، و کراسه‌که‌ خۆم دوریم. کچه‌که‌ ئه‌وه‌ی زۆر له‌ دڵی گران هاتبوو. ئه‌و چه‌ندین ڕۆژ بوو دم و له‌وسی تێک نابوو و هه‌ر له‌ به‌ر خۆیه‌وه‌ بۆڵه‌ بۆڵی ده‌کرد، به‌ڕاستی نه‌مده‌توانی بزانم چییه‌تی، شه‌وێکیان که‌ چاوه‌ڕێی شێو خواردن بووین ئه‌و چووبووه‌ لای یای شوێنهوود و پێ گوتبوو،" خه‌جیج و ئامین منداڵی تۆن، واسکی منداڵی یای گودهارته‌ و خاتوونیش منداڵی یای ئه‌ندرسۆنه‌، باشه‌ ئه‌من منداڵی کێم؟ ". دوایه‌ ئێمه‌ بۆمان ڕوون بووه‌وه‌ دم و له‌وس تێکنانی له‌ به‌ر چی بووه‌. ئه‌من ده‌بێ سێ یان چوار منداڵی بێ دایوباب وه‌خۆ که‌م بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ئێره‌یی پێبردنه‌ی له‌ مێشکی بڕه‌وێنمه‌وه‌.
قسه‌کانم ئێستا بڕێک تێکه‌ڵ پێکه‌ڵ بوو‌، با بێمه‌وه‌ سه‌ر باسی دووحه‌وتووی یه‌که‌ممان له‌ سابڵاغێ. ئێمه‌ له‌ 11ی ژانڤییه‌ هاتین له‌م خانووبه‌ره‌یه‌وه،به‌ڵام له‌ سه‌ره‌تاوه‌ زۆر ئه‌سته‌م بوو هیچ ده‌ستی تێده‌ین له‌ به‌ر هاتنی میوان و نه‌خۆش که‌ هه‌ر به‌رده‌وام ده‌هاتن و ئه‌وه‌ چه‌ندین ڕۆژ درێژه‌ی کێشا.‌ له‌ حه‌وتووی یه‌که‌ممان لێره‌ دووجار بانگهێشتن کراین بۆ ماڵی میرزا غه‌فوور، جارێک بۆ شێوێ و جارێک بۆ نانی نیوه‌ڕۆ. به‌ دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌وان ‌ خۆراکی هه‌ره‌ خۆشی خۆجێیی ده‌ده‌ن به‌ میوانان، و ئه‌گه‌ر مرۆ خۆراکی خۆجێیی پێ خۆش بێ ده‌ستاوی ماڵی میرزا غه‌فور ئه‌وه‌نده‌ی دیکه‌ش خۆشتره‌. ئه‌و خۆراکانه‌ی دایانینێ: پڵاو ( برینج)، که‌ برینجی ئه‌م وڵاته‌ به‌نێوبانگه‌، له‌ گه‌ڵ خۆرشت ( گۆشت و سه‌وزی)، مریشک، یێره‌لماسی سووره‌وه‌کراو، گۆشت، ترشیات، مره‌با، له‌واش ( نان) و دۆ. ڕه‌نگه‌ شتی دیکه‌شیان له‌ سه‌ر سفره‌ بووبێ به‌ڵام، هیچی دیکه‌م وه‌بیر نایه‌ته‌وه‌. ئێمه‌ هه‌موومان له‌ سه‌ر عه‌رزی دانیشتین و حه‌ولماندا تا ئه‌و جێیه‌ی پێمانده‌کرێ به‌ قامکان بخۆین، به‌ڵام ئه‌وکاره‌ پێویستی به‌ ڕاهاتنه‌. یای گودهارت زۆر چاکی ده‌زانێ. ئه‌وان چه‌ند که‌وچکێکیان هه‌بوو و ئه‌و که‌وچکانه‌ ده‌فریامان که‌وتن.
له‌سه‌ره‌تاوه‌ که‌متازۆر له‌لایه‌ن به‌رزترین کاربه‌ده‌ستی نیزامی ئێره‌ گێره‌ و کێشه‌مان بۆساز بوو. فه‌رمان درا به‌ دوکتور شاڵک نابێ حه‌کیمی بکا هه‌تا دیپڵۆمه‌که‌ی ده‌گاتێ، دوای ده‌ ڕۆژ و شتێکی وا، تێلێگرافێک گه‌یشتێ که‌ نابێ ده‌ست له‌ کاری ئێمه‌ وه‌ربدرێ و چه‌تی تێبخرێ جا بۆیه‌ ئێمه‌ به‌و خه‌به‌ره‌ زۆر گه‌شاینه‌وه‌ و شوکری خودامان کرد. سه‌رهه‌نگ، که‌ به‌رزترین کاربه‌ده‌ستی نیزامییه‌ لێره‌، ڕۆژی 14ی ژانڤییه‌ هات بۆ دیده‌نیمان، ئێمه‌ حه‌ولماندا له‌ دیوه‌ چه‌پره‌که‌ تاریک و چکۆڵه‌که‌ماندا میواندارییه‌کی باشی لێ بکه‌ین، و له‌ ڕۆژی 19ی مانگ حاکمی شاری هات بۆ دیده‌نیمان. ئێستا میوانمان که‌متر بووه‌ته‌وه‌ و ڕاستت بوێ ناکرێ بڵێم بۆ ئه‌وه‌ به‌داخم چونکوو ئێمه‌ هیچ کاتمان نییه‌ میواندارییان لێ بکه‌ین. هه‌رکه‌ هات و کاری دروومانمان بۆ نه‌خۆشخانه‌ ته‌واو کرد ئیدی ئه‌وده‌می هێندێک کات بۆ خۆمان ده‌مێنێته‌وه‌. ئه‌من چه‌ند ده‌رسێکی ئینگلیسی ده‌ڵێمه‌وه‌ و هه‌روه‌ها دوای نیوه‌ڕۆی یه‌کشه‌مۆیانیش پۆلێکی ده‌رسی ئینجیلم هه‌یه‌که‌ زۆرم پێخۆشه‌. له‌ پۆله‌که‌م دا سێ هه‌رمه‌نی و سریانییه‌ک هه‌بوون. ئێستا یه‌كێک له‌ هه‌رمه‌نییه‌کان له‌م شاره‌ ڕۆیشتووه‌ به‌ڵام، هیوای ئه‌وه‌ هه‌یه‌ دواتر بگه‌ڕێته‌وه‌. ئه‌من دڵنیام ئێوه‌ نازانن ئێمه‌ چ ده‌خوێنین. ئێمه‌ دانییل ده‌خوێنین. ده‌زانم ده‌ڵێی: " خێری گیانی بێ ئه‌وه‌ بیر له‌ چی ده‌کاته‌وه‌؟" باشه‌ بابۆت باسم بکه‌م ئه‌وه‌ چون ڕوویدا. ئۆهانیس پێی گوتم که‌ ئاغای ئۆ. ( حه‌وت ڕۆژی ئه‌دڤه‌تیست) ی کتێبی دانیلی زۆر جوان بۆ شیکردووه‌ته‌وه‌. هیچ میسیۆنێرکی دیکه‌ قه‌ت باسی دانییل یان وه‌حی بۆ نه‌کردوون. جا بۆیه‌ ئه‌من پێم گوتن " با دانییل بخوێنین". به‌ دڵنیاییه‌وه‌ تا ئێستا زۆرمان به‌ دڵ بووه‌، به‌ تایبه‌تی ڕۆژی یه‌کشه‌مۆ که‌ گه‌یشتینه‌ ئه‌و جێیه‌ی ‌سێ منداڵی عیبرانی له‌ کووره‌ی داغی بووند ده‌خرێن. ده‌ی چ بوو ؟ گه‌وره‌م، ئه‌وه‌ چوار پیاوان ده‌بینم به‌ نێو ئاور دا ده‌ڕۆن، بێ ئه‌وه‌ی چ ئێشیان پێ بگا و سه‌روسه‌کوتی ئه‌وی چوارمیان وه‌‌ کوڕی خوڵای ده‌چێ." ..........
دوکتور [ شاڵک] ڕۆژی یه‌کشه‌مۆ 27ی ژانڤییه‌ یه‌که‌م نوێژی جه‌ماعه‌تی به‌ڕێوه‌برد که‌ به‌ خۆمانه‌وه‌ 27 که‌س بووین. ژماره‌ی ئه‌وانه‌ی له‌ نزا و پاڕانه‌وه‌ دا ئاماده‌ ده‌بن زیاد ده‌کا،تا یه‌کشه‌مۆی پێشوو 46 که‌س ئاماده‌ بوون.....
ڕۆژی دووشه‌مۆ، 4ی فێڤرییه‌، دوکتور [ شاڵک ]، حاجی عه‌لی و ئه‌من چووین بۆ دێی خانه‌قا له‌ دووی دوکتوریان ناردبوو بچێ بۆ سه‌ردانی نه‌خۆشێک. دێیه‌که‌ لێره‌وه‌ زۆر دوور نییه ‌بۆیه‌ ئه‌من سه‌فه‌ره‌که‌م به‌ سواری ئه‌سپ زۆر به‌ دڵ بوو. ئه‌یش! خه‌ڵکی فه‌قیری لادێکان، به‌ دڵنیاییه‌وه‌ ئه‌وان نائاسووده‌ ده‌ژین به‌ڵام کاتێک به‌ شتێکی باشتر نازانن پێم وانییه‌ زۆری گوێ بده‌نێ. دیوه‌کانیان تاریک و خه‌فه‌یه‌ کونێکیان ده‌ میچی کردووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی هه‌وا و ڕووناکی پێدا بێ، و ئه‌گه‌ر پێداویستی به‌ ڕووناکی زیاتر هه‌بێ زۆر جار ده‌رگای دیوه‌که‌ به‌ ئاواڵه‌یی به‌ جێ دێڵن. پیاوه‌ نه‌خۆشه‌که‌ تازه‌ له‌ نه‌خۆشی سه‌تڵوجه‌م هه‌ستابووه‌وه‌ و له‌ قوناخی‌ مه‌ترسی ڕزگاری ببوو و بۆ ئه‌وه‌ زۆر شوکرانه‌ بژێر بووین. دوای ئه‌وه‌ی دوکتور ته‌ماشای نه‌خۆشه‌که‌ی کرد، له‌ سه‌ر مه‌جوعمه‌ شێویان بۆ هێناین که‌ بریتی بوو له‌ له‌واش، هێڵکه‌ی کوڵاو، مریشکی سووره‌وه‌ کراو و شیری کۆڵاو؛ ئه‌و جۆره‌ی که‌ ئه‌من شیر ده‌خۆمه‌وه‌! له‌ کاتێکدا نانمان ده‌خوارد، پیاوانی دێیه‌که‌ له‌ ده‌ورمان کۆبوونه‌وه‌ و ژماره‌یان ده‌رزنێک یان زیاتر ده‌بوو، ته‌نانه‌ت ده‌روێشێکیشیان ده‌ نیو دابوو هاتبوو گۆرانی مان بۆ بڵێ، ئه‌وه‌ به‌ ده‌نگی بڵیند مه‌ڵێ به‌ڵام کاتێک ئه‌و ده‌ینه‌ڕاند ئێمه‌ ده‌مانه‌ویست کونی گوێیمان بئاخنین. دوای نان خواردن دوکتور ده‌یه‌ویست وێنه‌یه‌ک بگرێ بۆیه‌ ئێمه‌ خۆمان ئاماده‌ کرد. له‌و ماویه‌دا هه‌ر که‌سێکی که‌ هه‌رجۆره‌ ده‌رد یان ژانێکی هه‌بوو هات بۆ ئه‌وه‌ی دوکتور ته‌ماشایان بکا. جا بۆیه‌ ئێمه‌ بۆ چوونه‌وه‌ ماڵێ وه‌دره‌نگی که‌وتین به‌ڵام گوێمان نه‌دایه‌. له‌ پازده‌ی مانگی فێڤرییه‌، یای گودهارت، دوکتور [ شاڵک ] و ئه‌من چووین بۆ دێی چۆمه‌ڵان، دێیه‌کی که‌ خه‌ڵکی ئێره‌ ده‌ڵێن هه‌ر دوو سه‌عات له‌ سابڵاغه‌وه‌ دووره‌ به‌ڵام، بڕێک که‌متر له‌ سێ سه‌عاتی پێ چوو هه‌تا بگه‌ینه‌ ئه‌وێ. له‌وێ ژنێکمان دی که‌ زۆر زۆر نه‌خۆش بوو، دوای ئه‌وه‌ی دوکتور ته‌ماشای کرد گوتی ئه‌وه‌ ده‌بێ بهێندرێ بۆ نه‌خۆشخانه‌،جا بۆیه‌ ئێمه‌ ‌ ده‌بوو به‌په‌له‌ بگه‌ڕێنه‌وه‌ شاری ده‌نا وه‌دره‌نگی ده‌که‌وتین. بۆ به‌یانی ڕا یای گودهارت و ئه‌من به‌ دووی ژنه‌که‌ دا چووین که‌ بیهێنین بۆ شاری، ده‌بوو له‌ سه‌ر برانکاردی دانێین و بیهێنین. به‌ڵام ئێمه‌ هه‌تا شه‌مۆ دره‌نگانێک وه‌ڕێ نه‌که‌وتین، جا بۆیه‌شه‌وه‌که‌ هه‌مووی له‌وێ ماینه‌وه‌. دوو لێفه‌مان له‌گه‌ڵ خۆمان بردبوو بۆ ئه‌وه‌ی ژنه‌که‌ی پێ داپۆشین، جا بۆیه‌ شه‌وێ به‌‌ کارمان هێنان و به‌ خۆمان دادان _ جلوبه‌رگمان دانه‌که‌ندن به‌ڵام مێشووله‌ هه‌دایان پێنه‌داین و هێرشیان ده‌کرده‌ ئه‌و شوێنانه‌ی به‌ده‌نم که‌ به‌ده‌ره‌وه‌ بوو. به‌یانی که‌ هه‌ستاین، خه‌ڵک خه‌ریکی ماشتنی به‌فری سه‌ربانان بوون. دوا جار ئێمه‌ سه‌عات 9 وه‌ڕێکه‌وتین و نزیک سه‌عات یه‌کی نیوه‌ڕۆ گه‌یشتینه‌وه‌ سابڵاغێ. به‌ سواری ده‌هاتینه‌وه‌ و زۆر له‌سه‌ره‌خۆ ده‌مان ئاژۆت. به‌ڵام پیاوه‌کان زۆر وێرکانه‌ خۆیان به‌ به‌رف و ئاو دا ده‌دا و ڕێیان ده‌رده‌کرد. ژنه‌که‌ بۆ پێنجشه‌مۆی دواتر له‌ کاتی نیوه‌ڕۆیه‌ وه‌فاتی کرد. ئێمه‌ دۆعامان کرد بۆ چابوونه‌وه‌ی، به‌ڵام باریته‌عالا گوێی نه‌دا به‌نزا و دۆعامان. ئه‌وه‌ بڕیاری وییه‌ جا بۆیه‌ ئێمه‌ به‌ نائومێدی خۆمان په‌سنی ده‌ده‌ین.
ئه‌من ئێستا له‌ دڵه‌وه‌ ده‌ڵێم ‌ به‌ڕاستی پێم خۆشه‌ لێره‌کانه‌مه‌. ئێمه‌ پێمان له‌ گوناهانی میسیۆنه‌که‌مان له‌ ڕابردوو دا ناوه، و ئێستا ئاوا هه‌ست ده‌که‌م ‌ پێ ده‌نێینه‌ سه‌رده‌مێکی نوێی چالاکییه‌کانمان. داخودا ئێوه‌پشتی ئه‌و کاره‌ی ئێمه‌ لێره‌ ده‌یکه‌ین ده‌گرن؟ به‌ بێ یارمه‌تی ئێوه‌ کاره‌که‌مان ڕاده‌وه‌ستێ و وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌ ئێمه‌ به‌ بێ دراو ده‌سته‌وه‌ستانین.
دۆستانی خۆشه‌ویست، ئێمه‌ داوخوازی خۆمان له‌ئێوه‌ به‌ نێوی ئه‌و که‌سه‌ ده‌که‌ین که‌ له‌ پێناو گوناهانی هه‌موو دنیا دا مرد، که‌ به‌ ڕێگای باوه‌ڕی به‌ویدا ئه‌وان ( کورده‌کانیش) ژیانی هه‌تاهه‌تاییان به‌ نسیب بێ. داخودا ئێوه‌ ژیانی هه‌تاهه‌تاییان پێ ڕه‌وا ده‌بینن؟ دۆعامان بۆ بکه‌ن، ئێمه‌ پێداویستیمان به‌ دۆعای ئێوه‌ هه‌یه‌، چونکوو ده‌ربردن و سه‌بری ئێمه‌ش وه‌نه‌بێ بێ کۆتا بێ.
دلسۆزتان له‌ خزمه‌تی گه‌وره‌مان دا
ئه‌ی. ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن."
کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 7ی ساڵی 16یدا مانگی ژووییه‌ی1924 نووسێنێکی یای ئه‌نده‌رسۆنی سه‌باره‌ت به‌ چیای " ئه‌لوه‌ند" بڵاو کردووته‌وه‌. با بزانین ئه‌و چۆن باسی ئه‌و کێوه‌‌ ده‌کا:
" کێوی ئه‌لوه‌ند
کێوی ئه‌لوه‌ند یه‌کێک له‌ به‌رزترین ترۆپکه‌کانه‌ له‌ ئێران، پێداهه‌ڵچوونی له‌ شاری هه‌مه‌دانه‌وه‌ شه‌ش سه‌عات ده‌خایێنێ، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بۆ بێگانان هێندێک زیاتر ده‌کێشێ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی عاده‌تیان به‌ هه‌نگاو هه‌ڵهێناوه‌ی قایم‌ و چیابڕین نییه‌. سه‌عات شه‌شی ئێواره‌ی دووشه‌مۆیه‌کی که‌ مانگ زه‌وی ڕوون داگێڕابوو له‌ گه‌ڵ ژماره‌یه‌ک له‌ کوڕه‌شاگرد مه‌دره‌سه‌ی ئێرانی، شاره‌زایه‌ک، پاسه‌وان و خزمه‌تکارێک گه‌شته‌که‌مان ده‌ست پێکرد،و خواردن و نوێن و جلوبه‌رگیشمان له‌ شه‌ش گوێدرێژان بار کردبوو و ئه‌وه‌نده‌ش کرابا خۆمان له‌ سه‌ر باره‌کان داده‌نیشتین. نزیک سه‌عات 9 شێومان خوارد و ئه‌وه‌ش هێزی وه‌به‌رناین بۆ ئه‌و به‌شاخ هه‌ڵگه‌ڕانه‌یدا له‌ به‌رمان بوو. ‌ نیوه‌شه‌وێ به‌ دێیه‌کی کوردیدا تێپه‌ڕێن ( تاوڵی ڕه‌شیان هه‌ڵدابوو) ،سه‌گه‌لیان تووڕه‌ بوون و هه‌ر پێمان ده‌وه‌ڕین، به‌ڵام " چه‌ق ولووریان له‌ شاڵاو هێنان و گه‌ستنیان ناخۆشتر بوو" چونکوو هه‌رکه‌ لێیان نزیک که‌وتینه‌وه‌ کشانه‌وه‌ و بۆی ده‌رچوون. ئێمه‌ سه‌عات یه‌کی شه‌وێ گه‌یشتینه‌ ته‌ختی ( قه‌د)ی سێیه‌م له‌وێ بۆ ماوه‌ی دووسه‌عات پشوومان دا، به‌ دوای ئه‌وه‌ دا دڕێژه‌مان دا به‌ سه‌رکه‌وتن به‌ره‌و دوندی شاخی و له‌ سه‌ر کێوی ئه‌لوه‌ند تاوهه‌ڵاتمان بینی. به‌شاخ هه‌ڵگه‌ڕانه‌که‌مان ئه‌سته‌م بوو و ده‌بوو هه‌رتاوه‌ نا تاوێک ڕاوه‌ستین و پشوو بده‌ین بۆ ئه‌وه‌ی بتوانین به‌ره‌و ژوورتر بچێن. سه‌رله‌به‌یانی ئاسمان هه‌وری پێوه‌بوو، بۆیه‌ ده‌بوو له‌ سه‌ر ترۆپکی شاخه‌که‌ هێندێک چاوه‌ڕێ بکه‌ین هه‌تا تاو به‌ته‌واوی هه‌ڵدێ. تاو هه‌ڵاته‌که‌ هه‌تا بڵێی جوان بوو و دیمه‌نی ده‌وروبه‌ریش ئه‌وه‌نده‌ دڵڕفێن بوو که‌ له‌ گێڕانه‌وه‌ نایه‌.له‌وێوه‌ ده‌مانتوانی بێستوون ببینین که‌ بیست میل له‌ کرماشانه‌وه‌ دووره‌ و هه‌روه‌ها ڕشته‌ شاخی دیکه‌ و دۆڵ و ده‌ره‌ی زه‌نوێری نێوانیانمان لێوه‌ دیار بوو. هه‌تا بڵێی دیمه‌ن و به‌رجه‌وه‌ندێکی جوان بوو، ئه‌وه‌نده‌ جوان و دڵڕفین که‌ مرۆ ده‌بوو هه‌ر شوکرانه‌ی خودای بکا بۆ ئه‌وه‌ی سازی کردووه‌......... ئێمه‌ به‌که‌متر له‌ سێ ئه‌وه‌نده‌ کاته‌ی که‌ بۆ وه‌سه‌رکه‌وتمان پێ چوو بوو گه‌ڕاینه‌وه‌ ته‌خته‌ی سێیه‌م. له‌وێ به‌رچاییمان کرد و هێندێکمان وێنه‌ی ده‌ورو به‌ر هه‌ڵگرت، سه‌عات ده‌ی به‌یانی به‌ره‌و ماڵێ وه‌جووڵه‌ که‌وتین. سێ که‌سمان له‌وانی دیکه‌ هه‌ڵبڕاین و چووین بۆ گه‌نجنامه‌ که‌ پێشتر باسیم بۆ نووسیون و دوایه‌ له‌ گه‌ڵ جه‌ماعه‌ت پاش خواردنی شێو و سووکه‌ خه‌وێک یه‌کتریمان گرته‌وه‌.ته‌واو شه‌که‌ت ببووین و خوداخودامان بوو زووتر بگه‌ینه‌وه‌ ماڵێ، هێندێک زوو به‌ره‌و ماڵ بووینه‌وه‌، و سه‌عات 4ی ئێواره‌ گه‌یشتینه‌ حه‌وشه‌ی میسیۆن. له‌وێوه‌ سواری فایتون بووین چوونکوو ئیدی لاقمان له‌ دوومان ڕانه‌ده‌کێشرا.سه‌باره‌ت به‌و کێوه‌ دوو چیرۆک هه‌یه‌. یه‌کیان ئه‌وه‌یه‌ که‌ شه‌م کوڕی نوح پێغه‌مبه‌ر لێره‌ نێژراوه‌ و ئه‌وی دیکه‌ش ئه‌وه‌یه‌ ‌ کچێک به‌ نێوی ئه‌لوه‌ند له‌ دوندی ئه‌و شاخه‌وه‌ خۆی هه‌ڵداشتووه‌ و ژیانی له‌ کیس داوه‌ له‌ به‌ر ده‌نگۆی خراپی که‌ له‌سه‌ریان بڵاو کردووه‌ته‌وه‌. دیاره‌ ئه‌من له‌ ڕاستی هه‌ر دووکیان به‌ گومانم. به‌ڵام هه‌میشه‌ پێم خۆشه‌ گوێم له‌ ئه‌فسانه‌ و نه‌ریتی خه‌ڵک بێ چونکوو هێندێکیان زۆر چاوڕاکێشن."
هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ دا نامه‌یه‌کی دیکه‌ی ئێمێلیا هه‌یه‌ که‌ له‌ 22ی ئاوریلی 1924 ‌ له‌ سابڵاغه‌وه‌ بۆ دۆستانی میسیۆنی نووسیوه‌ و باسی ده‌رسگوتنه‌وه‌ی ئینجیل ده‌کا.
ژماره‌ی 10ی ساڵی 16ی کوردستان میشنێری، مانگی ئۆکتۆبری 1924 نامه‌یه‌کی زۆر دوور و درێژی یای ئا. ئێمێلیا ئه‌ندرسۆنی بڵاو کردووته‌وه‌ که‌ له‌ 4ی ئووتی 1924 له‌ سابڵاغه‌وه‌ نووسیویه‌ و له‌خواره‌وه‌ به‌شی هه‌ره‌ زۆری به‌یه‌که‌وه‌ ده‌خوێنینه‌وه‌:
" ..... پێم وایه‌ له‌ دوایین نامه‌ی دا که‌ بۆم ناردن له‌بیرم چوو بوو، جابۆیه‌ له‌ یه‌کشه‌مۆی جێژنی پاکه‌وه‌ ده‌ست پێده‌که‌م. سه‌رله‌به‌یانی ئه‌مرۆژه‌ ئێمه‌ کچه‌کان به‌یه‌که‌وه‌ سروودمان خوێنده‌وه‌ له‌ پێشدا له‌ خوار په‌نجه‌ره‌ی دوکتور [شالک]. ئه‌و‌ ته‌نانه‌ت نه‌هات بۆ ته‌ماشا کردنیشمان به‌ڵام ، دوایه‌ له‌ ده‌وری مێزی نانی به‌یانی ته‌علیقی له‌ ده‌نگه‌ ناخۆشه‌که‌مان دا. ئێمه‌ سروودمان بۆ نه‌خۆشه‌کانیش خوێنده‌وه‌. سه‌رله‌به‌یانی ژماره‌یه‌کی زۆر له‌ نزا و پاڕانه‌وه‌دا ئاماده‌ بوون. دوای نیوه‌ڕۆیه‌ سه‌رهه‌نگ ( به‌رزترین کاربه‌ده‌ستی نیزامی لێره‌) هات بۆ دیده‌نی مان. لێره‌ هێندێک خه‌ڵک له‌ مێشکی خۆیاندا پێیان وایه‌ ‌ ئه‌وه‌ جێژنی ئێمه‌یه‌ بۆیه‌ به‌ ئه‌رکی خۆیانی ده‌زانن بێن بۆ به‌سه‌رکردنه‌وه‌مان. ئێمه‌ نامانه‌وێ ڕۆژه‌ پیرۆزه‌کانمان ببن به‌ کاتی هاتنی میوانان و میوانداری، به‌ڵکوو ده‌بێ کاتێک بن بۆ ئارامی و سه‌رله‌به‌رخۆ نان و بیرکردنه‌وه‌. ڕۆژی 24ی ئاوریل دوکتور شاڵک و هاننا له‌ گه‌ڵ عه‌بدولخاله‌ق، ده‌رکه‌وانه‌که‌مان، ده‌ستیان به‌ گه‌شته‌که‌یان کرد که‌ وابزانم ئێستا ڕاپۆرتی ئه‌و سه‌فه‌ره‌تان به‌ ده‌ست گه‌یشتووه‌. هه‌ر هه‌مان ئێوارێ ئه‌من نامه‌یه‌کی خانمی ل. ڕیچاردز، نی. سوزان جه‌ی. شێد م پێگه‌یشت که‌ ده‌ڵێن ڕۆژی جومعه‌ یان شه‌مۆیه‌ دێن بۆ سه‌ردانمان. ئێمه‌ ڕۆژی جومعه‌ ده‌رکه‌و‌تین بۆ پێشوازیان [ لێڕه‌ دا ئه‌ندرسۆن وشه‌ی پێشوازی به‌ ئینگلیسی به‌ کار هێناوه‌ و نووسیویه‌: We went out to Peshwaz them - تێبینی حه‌سه‌نی قازی ]، به‌ڵام ئه‌وان نه‌گه‌یشتنێ، بۆیه‌ ڕۆژی شه‌مۆ دیسان چووینه‌ به‌ره‌وپیلیان و نزیک سه‌عات پێنج له‌گه‌ڵ میوانه‌کانمان گه‌یشتینه‌وه‌ ماڵێ.
ڕۆژی یه‌کشه‌مۆ نوێژی جه‌ماعه‌تی ئاساییمان هه‌بوو. سه‌عات 2.30 چووینه‌ دیده‌نی سه‌رهه‌نگ و دوای ئه‌وه‌ چووینه‌ ده‌ره‌وه‌ی شاری بۆ دیتنی جێژنی ڕۆژی دوای فه‌سح ( Passover ) که‌ لێره‌ جووله‌که‌کان پیرۆزی ده‌که‌ن. جۆره‌یه‌ک سه‌یران بوو و دوایه‌ ئه‌وان هه‌ڵپه‌ڕکێیه‌‌کی کوردییان کرد. له‌وێوه‌ چووین بۆ دیتنی گڕاوان، ژماره‌یه‌کی زۆر له‌و گڕاوانه‌ هه‌ن. جار جار ده‌چین مه‌له‌یان تێداده‌که‌ین، ڕاستییه‌که‌ی ئه‌وه‌یه‌، یای شوێنهوود مه‌له‌ی تێدا ده‌کا. دوای شێو خواردن چووینه‌ سه‌ردانی حاکمی شار. ئه‌گه‌ر ئێمه‌ له‌ماڵ بین خه‌ڵک دێن بۆ سه‌ردانمان. ڕۆژی سێشه‌مۆ چووین بۆ دێی لاچین. ئێمه‌ به‌ ڕێگای خواره‌وه‌تر دا چووین بۆیه‌ هه‌مووشت ئاسایی بوو. دوایین به‌شی سوارییه‌که‌ زۆر خۆش بوو ئێمه‌ به‌ته‌نیشت جۆگه‌ و جۆبارێک دا ده‌مان ئاژۆت که‌ هه‌ر دووک به‌ری دار بوون و شه‌پۆلی ئاوه‌که‌ وششه‌یه‌کی خۆشی لێوه‌ ده‌هات. له‌وێ نانمان خوارد. له‌ نزیک سه‌عات سێ خه‌ریک بوو باران ببارێ بۆیه‌‌ به‌ ڕێگای کێوی دا هاتینه‌وه‌ چونکوو ده‌یانگوت ئه‌وه‌ ڕێگایه‌کی زۆر کورتتره‌. کاتێک گه‌یشتینه‌ دوندی شاخه‌که‌ باران دایکردێ و بایه‌کی توندی ده‌هات. ئه‌سپه‌کان نه‌یانده‌ویست ڕووه‌وه‌ با و باران بچن جابۆیه‌ چه‌ندین جار به‌ده‌وری خۆماندا سووڕاینه‌وه‌. ئێمه‌ پێمان ناخۆش بوو که‌ هه‌وا خۆشتر نه‌بوو چونکوو دیمه‌نی ئه‌وێ هه‌تا بڵێی جوان بوو. له‌ وێوه‌ ده‌مانتوانی ده‌ریاچه‌ی ورمێ و وابزانم به‌ڵای باکووره‌وه‌ !!Sahen، و ئه‌و چیایانه‌ی که‌ به‌لای باشووری ڕۆژهه‌ڵاتدا به‌فر دایپۆشیبوون ببینین. سه‌رله‌به‌یانی چوارشه‌مۆ چووین بۆ دۆستاڵی که‌ دێی کونسوولی ترکه‌. ئه‌وی ڕۆژێ یای گودهارت له‌ ماڵێ ماوه‌ وشێوێکی هه‌ره‌خۆشی ئاماده‌ کرد به‌ بۆنه‌ی جێژنی له‌ دایکبوونی من _ ڕۆژی دواتر ڕۆژی له‌ دایکبوونم بوو _ و هێندێک له‌ دۆسته‌کانیشمان بانگ هێشتن کردبوو بێن و پاروویه‌ک نانمان له‌گه‌ڵ بخۆن.‌ له‌ دۆستاڵی زۆر خۆشمان لێ ڕابرد. له‌و دێیه‌ ئه‌من ئه‌سپێکم به‌ په‌نجا دۆڵار کڕی و پێی ده‌ڵێم ئه‌وه دیاریی ڕۆژی له‌دایکبوونمه‌. له‌ هاتنه‌وه‌مان به‌ره‌و ماڵێ به‌ ته‌نیشت خانه‌ی فه‌رهاد [ فه‌قره‌قا] دا تێپه‌ڕین. ئه‌وه‌ دیوێکه‌ که‌ چه‌ندین ئه‌ستوون و حه‌وزۆکه‌شی هه‌یه‌ که‌ له‌ به‌رد داڕێژراون. سه‌باره‌ت به‌و شوێنه‌ چیرۆکێکی دڵداری ده‌گێڕنه‌وه‌.له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ته‌واوی نایزانم ، ده‌یهێڵمه‌وه‌ بۆ جارێکی دیکه‌. له‌ گه‌ڕانه‌وه‌ماندا ئه‌سپه‌که‌ی من له‌ کاتی په‌ڕینه‌وه‌ له‌ جۆگه‌یه‌ک سه‌رسمی دا دیاره‌ ئه‌منیش که‌وتمه‌ خواره‌وه‌. ئه‌من بیستوومه‌ ئه‌سپ قه‌ت پێ له‌ سواره‌که‌ی نانێ، جا بۆیه‌ له‌ جێی خۆم هه‌ڵنه‌ستام تا ئه‌سپه‌که‌ له‌ سه‌ر لاقم لاچوو جا ئه‌وجار هه‌ستامه‌وه‌.گوێزینگم بۆ ماوه‌یه‌ک شین هه‌ڵگه‌ڕابوو و، سێ یان چوار ڕۆژ له دوای‌ که‌وتنه‌که‌ ئه‌سپه‌که‌ی من په‌یتا په‌یتا برینی ده‌رده‌کرد.یای گودهارت ده‌ستبه‌جێ گوتی ئه‌وه‌ برینێکی کۆنه‌، جا ڕه‌نگه‌ ئه‌من هه‌ڵخه‌ڵه‌تێندرابم به‌ڵام، هیوادارم له‌وه‌ ده‌رسێک فێر بووبم ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ ته‌نانه‌ت باوه‌ڕ به‌ دۆستانیش نه‌که‌م. ئێستا ئه‌سپه‌که‌م داناوه‌ بیفرۆشم، چونکوو تازه‌ قه‌ت بۆ سه‌فه‌ران له‌بار نابێ. و دوای ماوه‌یه‌ک ئه‌سپێکی دیکه‌ ده‌كڕمه‌وه‌. ئه‌من ئه‌و ئه‌سپه‌م بۆ گه‌شته‌کانی ئینجیلیم بوو له‌ لادێکاندا. زۆرم پێ ناخۆشه‌ بیفرۆشم، به‌ڵام چبکه‌م ئیتر بۆ خزمه‌ت له‌بار نییه‌.
له‌ 2ی مانگی مه‌یه‌وه‌ تا 30 مه‌ی هیچ شتێکی تایبه‌تی جێی سه‌رنج ڕووینه‌دا. له‌ 16ی مانگی مه‌ی ئێمه‌ هه‌موومان ، خزمه‌تکاره‌کانیشمان له‌گه‌ڵ، بۆ ڕۆژێک بانگهێشتن کرابووین بۆ دۆستاڵی. ئه‌من نه‌چووم چونکوو حاڵم باش نه‌بوو وهێندێک تام هه‌بوو. ئه‌وانی دی ملی رێگه‌یان داگرت و لێره‌ سه‌عات 4ی ئێوارێ وه‌ده‌رکه‌وتن و تاو په‌ڕان گه‌یشتبوونێ.له‌و ماوه‌یه‌ به‌ ته‌نێ سه‌ری خه‌ڵکم ده‌دا و خزمه‌تکارێکێشم له‌گه‌ڵ خۆم ده‌برد. ده‌زانی ئه‌وه‌ زۆر بۆ کوردی فێربوونی من باشه‌. له‌ 28ی مانگی مه‌ی یای گودهارت و ئه‌من له‌لایه‌ن بنه‌ماڵه‌ی قازی عه‌لی _ خزمه‌کانی _ له‌ باینده‌رێ بۆ ڕۆژ و شه‌وێک بانگهێشتن کراین. نزیکه‌ی سه‌عات 3ی دوای نیوه‌ڕۆ له‌ سابڵاغێ وه‌ده‌ر که‌وتین. سه‌فه‌ره‌که‌مان به‌ سواری سه‌فه‌ری هه‌ره‌ خۆش بوو، هه‌موو شت سه‌وزایی و شیناوه‌رد بوو و ئه‌و گوڵانه‌ی پشکووتبوون زۆر جوان بوون. سه‌عات و نیوێکمان پێ چوو. هه‌رکه‌گه‌یشتینێ‌ چاییان له‌ پێش داناین. هه‌ر که‌ بڕێک هه‌وا فێنک بوو به‌ ته‌نێ ده‌رکه‌وتم بۆ ئه‌وه‌ی بچمه‌ سه‌رشاخی. یای گودهارتم له‌وێ به‌جێهێشت. ئه‌و حاڵی باش نه‌بوو _ خه‌ریک بوو هه‌ڵامه‌ت بیگرێ. ئیدی ئه‌من هه‌ر ڕۆیشتم، ڕۆیشتم، ڕۆیشتم کاتێک له‌ دوندی شاخه‌که‌ نزیک ده‌که‌وتمه‌وه‌ ته‌ماشا ده‌که‌م ئه‌و مامۆستاکه‌شم دێ، بۆیه‌ له‌ سه‌ری ڕاوه‌ستام و به‌یه‌که‌وه‌ چووینه‌ دوندی کێوی. له‌وێوه‌ دیمه‌نی زۆر جوانمان لێوه‌ دیار بوو. ده‌ڵێم بڵێی من وتۆ که‌ له‌ژیانی عیسایی خۆماندا وه‌سه‌رکه‌وتنی ترۆپکی شاخێک ته‌جروبه‌ ده‌که‌ین چ ببینین؟ ئێمه‌ ئه‌و ده‌می شتی هێنده‌ جوان و دڵرفێن ده‌بینین که‌ ناتوانین به‌ زمان تاریفیان بکه‌ین............ کاتێک له‌ شاخی هاتینه‌وه‌ ده‌بینم نۆبه‌تێی مالارییا یای گودهارتی داگرتووه‌ جا بۆیه‌ ئه‌وی شه‌وێ زۆر که‌م نوستم. دوای نیوه‌ڕۆی پێنجشه‌مۆ گه‌ڕاینه‌وه‌ سابڵاغێ.
نۆبه‌تێکه‌‌ به‌ری دابوو به‌ڵام زۆری شه‌که‌ت کردبوو. دوای نیوه‌ڕۆی جومعه‌ 30 مه‌ی، ئێدیسۆن، حاجی عه‌لی ومن چووینه‌ پێشوازی یای مه‌کینی و ئێدوین ڕایت، میسیۆنێره‌کانی پرێسبیتێری که‌ له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ ده‌هاتن. زۆرم پێ خۆش بوو ‌ چاوم پێیان ده‌که‌وێ. ڕۆژی شه‌مۆیه‌ نه‌چووینه‌ جێیه‌کی تایبه‌تی. چووینه‌ گڕاوان و دوایه‌ داشامه‌جید، ئه‌و شاخه‌ی که‌ له‌ پشت گۆڕستانی شارییه‌وه‌یه‌، و دوایه‌ گه‌ڕاینه‌وه‌ ماڵێ. دوای ئه‌وه‌ی بڕێک حه‌ساینه‌وه‌ چووینه‌ سه‌ردانی حاکمی شاری. سه‌رهه‌نگ له‌ شاری نه‌بوو. ڕۆژی یه‌کشه‌مۆ یای مه‌کینی له‌ نوێژی جه‌ماعه‌تی ئاسایی دا قسه‌ی بۆ ژنان کرد، و دوای وی ئاغای ڕایت بۆ جه‌ماعه‌تێکی زۆری که‌ کۆوه‌ببوون قسه‌ی کرد،به‌دوای ئه‌وه‌ دا نانمان خوارد و دوایه‌ چووین بۆ قوم قه‌ڵایێ، که‌ به‌ سواری له‌ شارییه‌وه‌ سه‌عات و نیوێک دووره‌. له‌وێش له‌ پێشدا یای مه‌کینی قسه‌ی بۆ ژنان کرد و دوایه‌ ئاغای ڕایت قسه‌ی بۆ هه‌موان کرد. ئێمه‌ له‌ هه‌وای فێنکی ده‌مه‌و ئێواره‌ دا به‌ قه‌راغ چۆمی دا هاتینه‌وه‌ ماڵێ. دوای شێو خواردن چووینه‌ ماڵی قازی مونعیم. ئه‌من له‌ پێشدا قه‌ت نه‌چووبوومه‌ ماڵی ئه‌وان، به‌ڵام زۆر به‌گه‌رمی وه‌ریانگرتین و ئه‌و سه‌ردانه‌م زۆر پێ خۆش بوو. ئه‌وان له‌وێ دێوجامه‌یه‌کیان پێشان داین که‌ بۆ ڕاوی که‌و به‌کاری ده‌هێنن. وا وێده‌چوو زۆریان حه‌ز له‌ په‌له‌وه‌ر بێ چونکوو حه‌وشه‌که‌یان پڕ بوو له‌ مراوی و قاز و ته‌نانه‌ت قوویه‌کی کێویشیان هه‌بوو، و هێندێک ماسی گه‌وره‌ی جوانیش له‌ حه‌وزی خانووبه‌ره‌که‌یان دا هه‌بوو. ڕۆژی دووشه‌مۆ به‌ سواری چووین بۆ قازیاوا. بڕێک ‌دره‌نگ وه‌ڕێکه‌وتین کوڕه‌کان ده‌یانه‌ویست بچنه‌ ڕاوی بێچووه‌ به‌رازان _ ئه‌وان چوونه‌ نێو دارستان به‌ڵام کاتیان ئه‌وه‌نده‌ نه‌بوو و به‌ ده‌ستی به‌تاڵ گه‌ڕانه‌وه‌. کاتێک هاتینه‌وه‌ ماڵێ ده‌بینین دوکتور [شالک] و هاننا [ شوێنهوود] له‌ سه‌فه‌ری چل ڕۆژه‌یان گه‌ڕاونه‌ته‌وه‌. ڕۆژی سێشه‌مۆ چووین بۆ لاچین. لاچین دێیه‌کی چکۆڵه‌یه‌ ‌ داری جوانی هه‌یه‌ و ئاوێکی خوڕێنی پێدا دێ و ئه‌گه‌ر چاکم له‌ بیر مابێ چل ماڵه‌. ئه‌و خێزانه‌ی ئێمه‌ لێیان میوان بووین ژماره‌یه‌کی زۆر له‌ میسیۆنێره‌ پرێسبیتێرییه‌کانی ورمێیان ده‌ناسی و زۆر به‌ حورمه‌ته‌وه‌ باسیان ده‌کردن. مه‌زنی ماڵه‌که‌ باسی دۆستایه‌تی خۆی و مه‌سیحییه‌کانی ( هه‌رمه‌نی و سریانی) بۆ ‌کردین و چۆن له‌ سه‌رده‌می ته‌نگانه‌ دا لێره‌ په‌نای داون. کاتێک به‌جێمان هێشتن گوتیان دوعامان بۆ بکه‌ن. سه‌رله‌به‌یانی ڕۆژی چوارشه‌مۆ له‌ سه‌عات 5:45 میوانه‌کانمان ڕۆیشتن. هاننا و من به‌ڕێمان کردن. هه‌تا چه‌ند ڕۆژان جێیان زۆر دیار بوو به‌ڵام،له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی دوکتور شالک و هاننا هاتبوونه‌وه‌ ئێمه‌ سه‌رمان زۆر قاڵ بوو، دیاره‌ کارمان زۆر نه‌بوو، به‌ڵام خه‌ریکی خوێندن و خوێندنه‌وه‌ و میوان به‌خێرهێنان بووین.پێم وانییه‌ ئه‌من زۆرم پێ بخوێندرێ، هه‌وا زۆر گه‌رمه‌ و چ تاقه‌تێکی ئه‌وتۆم نامێنێ بۆ خوێندن.
با ئێستا هێندێک باسی ئاژه‌ڵه‌کانمت بۆ بکه‌م. یه‌کیان کوڕه‌به‌شه‌ یان گۆڕ هه‌ڵکه‌نه‌یه‌ که‌ ئێدیسۆن، کوڕی دوکتور وێنه‌تانی سریانی پێیداوم.ئه‌و کوڕه‌به‌شه‌ کاتێک هاته‌لای من هه‌ر بێچوویه‌ک بوو و به‌ بوتلی خوراکمان ده‌دایه‌. ورده‌ ورده‌ گه‌وره‌ بوو ئێستا ده‌توانێ له‌قاپێک دا نان و شیر بخوا. نێوی Topsy یه‌ و له‌ هه‌ر کوێیه‌ک بێ کاتێک بانگی ده‌که‌ین تۆپسی خێرا دێ بزانێ ئێمه‌ چمان ده‌وێ. ئامین، کچه‌ کورده‌که‌ی هاننا، ئاژه‌ڵی زۆر خۆش ده‌وێن و مرۆ هه‌ر ده‌بێ دانێشێ و ته‌ماشای بکا ئه‌وکاته‌ی به‌ تۆپسییه‌وه‌ ده‌چارێ. دوای بڕێک خه‌و و تێرخواردن تۆپسی کایه‌ی زۆر پێ خوشه‌ و ده‌ست به‌ سه‌رمه‌قولات لێدان ده‌کا، به‌ڵام زۆر جار ئامینه‌ پاشقولی ده‌گرێ یان کلکی و ئه‌ویش به‌ سه‌رسه‌ری خۆیدا هه‌ر ده‌سووڕێ و ده‌سووڕێ. ئێستا که‌ ئێمه‌ هاتووین بۆ کوێستان و لێره‌ چادرمان لێداوه‌ دنیا به‌ که‌یفی تۆپسی یه‌ چونکوو خۆی به‌ ئازاد ده‌بینێ وله‌ نێو چوار دیواران دا قه‌تیس نه‌کراوه‌. له‌ سه‌ره‌تاوه‌ که‌ هاتینه‌ ئێره‌ پێم وابوو به‌جێمان ده‌هێڵێ و ده‌چێ بۆ دارستان و ئه‌من ئیدی قه‌تی نابینمه‌وه، به‌ڵام، ده‌زانێ نان و ڕۆنی له‌ کوێیه‌ و ناڕوا. شه‌وانه‌ له‌ سندووقێکدا ده‌یبه‌ستمه‌وه‌، چونکوو له‌وه‌ ده‌ترسم ئه‌گه‌ر منداڵه‌کان له‌خه‌و دابن بیانخنکێنێ. دیاره‌ تۆپسی ئه‌و به‌ستنه‌وه‌یه‌ی هیچ پێ خۆش نییه‌، به‌ڵام ئێستا فێر بووه‌ ‌ شه‌وانه‌ نابێ له‌و سندووقه‌ بێته‌ ده‌رێ. ئه‌ندامێکی دیکه‌ی بنه‌ماڵه‌ی ئاژه‌ڵه‌کانی من بێچووه‌ به‌رازێک بوو، که‌ ئێدیسۆن بۆی ناردبووم، به‌ڵام ، هه‌ر ئه‌و ڕۆژه‌ی بۆی ناردبووم مرد. ئه‌من پێم وایه‌، خزمه‌تکاره‌ کورده‌کانمان له‌ دڵی خۆیاندا هێندێک به‌وه‌ خۆشحاڵ بوون، چونکوو لای ئه‌وان به‌رزای کێویی گڵاون. به‌ڵام، چه‌ند ڕۆژێکی پێ نه‌چوو دۆستێکی دیکه‌م بێچووه‌ به‌رازێکی دیکه‌ی کێوی بۆ ناردم. ئه‌و ئێستا ئه‌وه‌ به‌ خێرایی گه‌وره‌ ده‌بێ. به‌ڵام،ئه‌وه‌نده‌ی تۆپسی کایه‌ ناکا. نێوی ویمان ناوه‌ " “ Piggy. هه‌ر که‌ بانگی ده‌که‌ین گورج دێته‌ لامان. له‌ ماڵێ تۆپسی و پیگی به‌ ته‌نیشت یه‌کترییه‌وه‌ ده‌خه‌وتن، ئێستا لێره‌ تۆپسی له‌ سندووقێک ده‌نێم و پیگیش له‌ دارێکی نزیک ده‌به‌ستمه‌وه‌، دیاره‌ ئه‌گه‌ر به‌نه‌که‌ی نه‌کرێته‌وه‌. هیوا دارین ئه‌و پاییزه‌ کاتێک که‌بابێکی خۆشی گۆشتی به‌رزامان هه‌بێ، دیاره‌ ئه‌من قاشێکێشی لێ ناخۆم. دواتر دوو بێچووه‌ ڕێویان بۆ هێنام . ئه‌و ڕێویانه‌ زۆر زیره‌ک و له‌بنه‌وه‌بڕ بوون، چونکوو شه‌ش قه‌له‌موونه‌ی چکۆڵه‌مان له‌ حه‌سارێدا هه‌بوو، ده‌توانی بزانی چ ڕوویدا، به‌یانییه‌ک خه‌به‌ریان بۆ هێنام پێنج قه‌له‌موونه‌ نه‌ماون و ڕۆژێک دواتر ئه‌وی شه‌شه‌میشیان نه‌مابوو.ئێستا رێوییه‌که‌ چێژی خواردنی قه‌له‌موونه‌کانی هه‌ر له‌ بن ددانی دایه‌، شه‌وێکیان چووبووه‌ حه‌وشه‌ی نه‌خۆشخانه‌ وله‌وێش جێژنێکی خۆشی بۆ خۆی ساز کردبوو و به‌ دوای ئه‌وه‌ دا گیانی خۆی له‌ سه‌ر دانا، دوکتور [ شالک] و یه‌کێک له‌ خزمه‌تکاره‌کان ئه‌و ئه‌رکه‌یان ڕاپه‌ڕاندبوو.ئه‌و چۆن توانیبووی له‌ حه‌وشه‌ی ئێمه‌وه‌ ده‌رکه‌وێ، نازانم، پێم وایه‌ ڕه‌نگه‌له‌ به‌ر که‌مته‌رخه‌می خزمه‌تکاره‌کانمان بوو بێ. ئه‌وی دیکه‌یانم چه‌ند ڕۆژ له‌مه‌وبه‌ر دا به‌ کوڕه‌ چکۆڵه‌که‌ی دوکتور وێنه‌تان. عه‌لی، خزمه‌تکاره‌که‌مان گوتی ئه‌ویش له‌ ماڵی وان گه‌ندکاری کردووه‌ بۆیه‌ بردوویانه‌ له‌ بازار به‌ قڕانێک فرۆشتوویانه‌ که‌ ده‌کاته‌ ده‌ سێنت. هێنده‌ له‌مێژ نه‌بوو بێچووه‌ که‌روێشکێکیش له‌ باغچه‌ی ئاژه‌ڵانی من زیاد ببوو، به‌ڵام تۆپسی ژیانی وی له‌ ماڵی ئێمه‌ دا زۆر زوو به‌ کۆتا هێنا. نازانم بۆ ماوه‌یه‌کی کورت بۆ کوێیان بانگ کردم و چاوم به‌سه‌ریانه‌وه‌ نه‌بوو، هه‌تا هاتمه‌وه‌ که‌روێشکه‌ به‌سته‌زمانه‌که‌ چاره‌نووسی بڕابووه‌وه‌. ئه‌من باسی ئه‌سپه‌که‌م بۆ کردووی به‌ڵام، پێم وایه‌ باسی ئه‌و جووته‌ پێچووه‌ مه‌یموونه‌م نه‌نووسیوه‌ که‌ به‌هاری ڕابردوو دایانمێ. کاتێک ئێمه‌ هاتین بۆ کوێستانێ بۆئێره‌ ئه‌وانم نارده‌ حه‌وشه‌ی خانووی نه‌خۆشخانه‌. له‌وشه‌وانه‌دا یای گودهارت پێی گوتم. ‌ ئه‌و مه‌یموونانه‌ هه‌تا بلێی سه‌ربه‌خۆن. به‌ ته‌نێ سه‌ر ده‌که‌نه‌‌سه‌ر دیواری و لێی ڕاده‌کشێن، ده‌بێ بڵێم زۆر ناکۆمه‌ڵایه‌تین . ئه‌و بێچووه‌ مه‌یموونانه‌ بنه‌ماڵه‌ی قازی ناردبوویانن، له‌ به‌ر ئه‌وه‌ خۆیان له‌ ئه‌وانی دیکه‌ به‌ گه‌وره‌ترده‌زانن.
له‌ 7ی ژووه‌ن بۆ یه‌که‌مجار گێلاسمان هه‌بوو. واوێده‌چێ ئێمه‌ گشتمان، ئه‌مساڵ زیاتر له‌ باری ئاسایی چاوه‌ڕێی میوه‌ بووبین، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‌ زستانێ مره‌بای میوه‌ نه‌بێ هیچ میوه‌مان نه‌بوو. ئێستا ئێمه‌ له‌ سێو، هه‌ڵووچه‌، قه‌یسی، کاڵه‌ک و سه‌وزه‌ی جۆر به‌ جۆر چێژ وه‌رده‌گرین. هێندێکمان مره‌بای گێلاسی ناوه‌ته‌وه‌، و حه‌وتووی ڕابردووش ئه‌من هێندێک مره‌بای قه‌یسیم نایه‌وه‌.کاری دواترمان ویشککردنه‌وه‌ی هێندێک قه‌یسی ده‌بێ بۆ زستانێ.
19ی ژووه‌ن هاننا و ئه‌من له‌ گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌ی قازی عه‌لی چووینه‌ باغی. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌بوو له‌ چۆمێک بپه‌ڕینه‌وه‌ وامان پێ باش بوو ئه‌سپه‌کانیشمان له‌گه‌ڵ خۆمان به‌رین بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێ له‌ شیناوه‌رد دا بۆ خۆیان بله‌وه‌ڕێن. ‌ هێشتا نه‌چووبووینه‌ سه‌ر زینی ده‌ستیان کرد به‌ هه‌ڵتۆز هه‌ڵتۆز و دوایه‌ غارێکیان کرد نه‌بێته‌وه‌. دواجار دوویان قه‌مته‌ر کران به‌ڵام ئه‌وی سێهه‌میان که‌ له‌ هه‌موان هێورتر بوو به‌ هیچ کلوه‌جێ نه‌ده‌گیراوه‌، به‌ نێو باغی دا به‌ دوویدا چووین، هه‌رچه‌ندی کردمان ملی نه‌دا وته‌واو ماندووی کردبووین و دوایه‌ به‌ره‌و ماڵێ فیزماڵکی دایێ. کوردێک و یه‌کێک له‌ خزمه‌تکاره‌کانمان دوانه‌که‌ی دیکه‌یان برده‌وه‌ ماڵێ، به‌ڵام ئه‌وانیش یه‌کێکیان به‌ بێ سوار گه‌یشتبووه‌وه‌ ماڵێ. وا وێده‌چێ ‌ ئه‌سپه‌کانمان هه‌م خه‌ڵکی بێگانه‌ و هه‌م خزمه‌تکاره‌کانی ئێمه‌ ‌بناسنه‌وه‌ به‌ شێوه‌یه‌کی ئه‌وتۆ کاتێک بۆ ڕاهاتن ده‌رده‌کرێن چۆنی پێیان خۆش بێ ده‌جووڵێنه‌وه‌. کاتێک هاتینه‌وه‌ ماڵێ دوکتور [شاڵک] ته‌واو لێمان تووڕه‌ بوو وگوتی جارێکی دیکه‌ نایه‌ڵێ توخونی ئه‌سپه‌کان که‌وین _ به‌ڵام که‌یفی خۆمانه‌ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ بچینه‌ جێیه‌ک! هاننا وڵامی داوه‌،" یه‌کێک له‌ ئه‌سپه‌کان ئه‌سپی خۆمه‌، ده‌توانم هه‌رکاتێکی پێم خۆش بێ ده‌ریکێشم و پێ بڕۆم." هاننا و من هه‌میشه‌ زۆر باشین له‌ بڕیار دان دا به‌ڵام، که‌ ده‌گاته‌ کاتی جێبه‌جێکردنیان وا وێده‌چێ زۆر وه‌فادار نه‌بین له‌ ئاست بڕیاره‌کانمان. ئه‌وجار بڕیارمان دا هه‌موو ڕۆژێ ماوه‌یه‌ک ئه‌سپ سواری بکه‌ین بۆیه‌ ڕۆژی 21ی ژووه‌ن هاننا و من له‌ گه‌ڵ عه‌بدولخاله‌قی [ ده‌ره‌که‌وان] به‌ سواری به‌ره‌و قازیاوا چووین. ئه‌وه‌ دێیه‌کی پچووکه‌ و پێم وایه‌ هه‌ر 4 ماڵی تێدا ده‌ژی. ڕۆژی یه‌کشه‌مۆ، 22ی ژووه‌ن، ئۆهانیس و ئه‌من چووین بۆ قوم قه‌ڵا بۆ ئه‌وه‌ی نوێژێکی جه‌ماعه‌ت رێک بخه‌ین. عه‌بدولخاله‌قیش له‌ گه‌ڵمان هات. ئه‌من ئه‌سپی دوکتورم پێ بوو.هێشتا نه‌گه‌یشتبووینه‌ده‌ره‌وه‌ی شاری ‌ ئه‌سپه‌که‌ ده‌ستی به‌ هه‌ڵتۆز هه‌ڵتۆز کرد. وابزانم ئه‌و سمکۆڵ و گڕنه‌یه‌ی له‌ به‌ر ئه‌سپه‌ بۆرێک بوو که‌ به‌دوای ئێمه‌ دا ده‌هات.کاتێک گه‌یشتینه‌ جۆگه‌یه‌کی ئاوداشتن، سواری ئه‌سپه‌ بۆره‌که‌ به‌ نه‌رمه‌ غارێک وه‌پێش که‌وته‌وه، جا ئه‌و ده‌می بریا لێره‌ بایه‌ی و ئه‌سپه‌که‌ی منت دیبا نازانی چی ده‌کرد،جیفڕکی له‌ ئاسمان ده‌دا. به‌ره‌و دوایه‌ گه‌ڕاوه‌ و له‌ سه‌ر پاشوویه‌کی ڕاوه‌ستا ، سمکۆڵی له‌ عه‌رز ده‌کرد و به‌هه‌موو شێوه‌یه‌ک حه‌ولی ده‌دا بمخا. به‌ڵام ئه‌من وه‌ک زێروو پێیه‌وه‌ نووسابووم. کاتێک هه‌ستم کرد بڕێک ئه‌هوه‌ن بووه‌ته‌وه‌ تێیخوڕیم بۆ ئه‌وه‌ی له‌ جۆگه‌که‌ بپه‌ڕمه‌وه‌. له‌ نێوه‌ڕاستی جۆگه‌ی ده‌ستی به‌ سه‌ما کرد و دیسان سمکوڵی له‌ قوڕ و زه‌له‌ق ده‌کرد. ئه‌وجار هه‌ر قوڕاو بوو وه‌ سه‌ر و ڕووم ده‌پڕژا و له‌ تۆقی سه‌رمه‌وه‌ تا پێیانم ده‌تگوت له‌ قوڕاویان هه‌ڵکێشاوم. دواجار هه‌ر چۆنێک بوو په‌ڕییه‌وه‌ و ئه‌وه‌ش بڵێم هێنده‌ی نه‌مابوو بگه‌ینه‌ قوم قه‌ڵایێ. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی پێشتر پلانی چوونی ئه‌وێم دانه‌نابوو هیچ په‌یامێکم ئاماده‌ نه‌کردبوو و وام دانابوو به‌ ڕێگاوه‌ شتێک له‌ مێشکم دا ئاماده‌ که‌م به‌ڵام، جیفڕک و هه‌ڵتۆز هه‌ڵتۆزی ئه‌سپه‌که‌ هه‌ر که‌ وه‌ڕێکه‌وتین هه‌موو شتی له‌ بیر بردمه‌وه‌ و هه‌موو فکرم له‌ سه‌ر ئه‌وه‌ کۆ ببووه‌وه‌ نه‌مخا.
یه‌که‌م کاری که‌ به‌گه‌یشتنی قوم قه‌ڵا کردم ئه‌وه‌ بوو هێندێک خۆم خاوێن که‌مه‌وه‌ و بۆ ئه‌وه‌ی بشێ له‌ نوێژی جه‌ماعه‌ت دا به‌شداریی بکه‌م. نزیکه‌ی بیست که‌س کۆببوونه‌وه‌. به‌ڕاستی دڵم بۆ ئه‌و خه‌ڵکه‌ ژان ده‌کا چونکوو هه‌رکه‌سێکیان تێدایه‌ که‌ بتوانێ بخوێنێته‌وه‌. چه‌نده‌ حه‌یفه‌ ته‌نانه‌ت گۆیامه‌سیحییه‌کانیش ناتوانن ئینجیله‌کانیان بخوێننه‌وه‌. هێوا دارم پاییزێ بتوانین باشتر ئاگامان به‌سه‌ریانه‌وه‌ بێ. ئه‌من باسی ئینجیلی یوحه‌نا:10 م کرد و ئۆهانیسیش وه‌ریده‌گێڕا سه‌رزمانی کوردی............
کاره‌که‌مان هه‌تا دێ زیاتر و چاوڕاکێشتر ده‌بێ.ئه‌من له‌ گه‌ڵ چه‌ند که‌سی زۆر باش قسه‌م کردووه‌ و زۆر خۆشه‌ کاتێک مرۆ هه‌ست پێده‌کا ڕوحی خوڵای قسه‌کانی رێنوێنی ده‌کا....... له‌خوڵای ده‌پاڕێمه‌وه‌ پشتیوانی هه‌مووتان بێ و ژیانێکی خۆش و به‌د‌ڵی خۆتان ڕابوێرن.......
دڵسۆزتان ئاننا. ئێمێلیا ئه‌ند‌رسۆن
ساوجبولاغ، ئێران، 4ی ئووتی 1924."



كوردستان میشنێری له‌ به‌رده‌وامی بڵاو کردنه‌وه‌ی نامه‌ وڕاپۆڕتی ئێمێلیا ئه‌ندرسۆندا له‌ ژماره‌ی 11ی ساڵی 16، مانگی نۆڤامبری 1924 وێنه‌یه‌کی یای ئه‌ندرسۆنی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ له‌ جلوبه‌رگی کوردی دا. هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ دا نامه‌یه‌کی دیکه‌ی ئێمێلیا هاتووه‌ که‌ له‌ 26 سێپتامبری 1924 له‌ سابڵاغه‌وه‌ بۆ گۆواره‌که‌ی ناردووه‌ و تێێدا باسی به‌شداریی خۆی له‌ کۆبوونه‌وه‌ی ساڵانه‌ی میسیۆنێره‌ پرێسبیتێرییه‌کان له‌ ورمێ ده‌کا وه‌کوو میوان و ده‌ڵێ له‌ گه‌ڵ ئاغای کامبرله‌ند که‌ له‌ مووسڵه‌وه‌ هاتووه‌ بۆ به‌شداریی له‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌ دا چووه‌ بۆ ورمێ. له‌ به‌شێکی ئه‌و نامه‌یه‌ دا ده‌نووسێ: " سه‌رهه‌نگ ئیجازه‌ نامه‌ی پێویستی داینێ و هه‌ر وه‌ها پاسه‌وانێکی ڕه‌سمی له‌گه‌ڵ خستین و ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌ی له‌ کۆڵ کردینه‌وه‌ ‌ خزمه‌تکارێک له‌ گه‌ڵ خۆمان به‌رین، و پاسه‌وانه‌که‌شی ڕائه‌سپارد ‌ له‌ ڕێگایه‌ له‌ کامه‌ مزڵان لا ده‌ین، ئه‌من جلوبه‌رگێکی که‌مم له‌گه‌ڵ خۆم هه‌ڵگرت و په‌توویه‌ک بۆ ئه‌وه‌ی شه‌وانه‌ به‌خۆمی داده‌م. بارمان که‌م بوو و سه‌عات 6:30 به‌یانی وه‌ده‌رکه‌وتین. ئێره‌ ڕۆژهه‌ڵاته‌! ئه‌من هه‌موو ئه‌و ئه‌رکی ئاگا لێبوون و چاوه‌دێرییه‌ی به‌ ملمه‌وه‌ بوو به‌ جێم هێشت و کاتێک گه‌یشتینه‌ ده‌ره‌وه‌ی شاری نه‌فه‌سێکی ئاسووده‌ییم هه‌ڵکێشا.
‌ بۆ نانی شه‌وێ بووینه‌ میوانی ماڵی ئاغایه‌کی کورد له‌ مه‌حمه‌د شه‌. کوڕی ئه‌و ئاغایه‌ ساڵێک به‌رله‌وه‌ی کێشه‌ وهه‌را ده‌ستپێبکا له‌ مه‌دره‌سه‌ی ئاغای میولێر له‌ ورمێ خوێندبووی. ئه‌و ئینسانێکی زۆر سه‌رنجڕاکێش بوو و به‌رده‌وام منی ده‌ قسان گرتبوو.زۆر خۆشحاڵ بووم ‌ئه‌و چووه‌ دیتنی ئاغای کامبرله‌ند و هێشتی که‌مێک بحه‌سێمه‌وه‌.له‌بیرم چوو ئه‌وه‌ش بنووسم " لۆتی" ئه‌و کووده‌ڵه‌ به‌رازه‌ی که‌ هه‌ر خه‌ڵکی ئێره چه‌ند ڕۆژ پێشتر‌ دابوویان به‌ دوکتور، له‌ گه‌ڵمان که‌وت بۆ مه‌حمه‌دشه‌. نازانم ئه‌و چۆن له‌ شوێنی هاوینه‌مان له‌ کوێستان ده‌رکه‌وتبوو و به‌ دوومان دا هاتبوو و هه‌تا نه‌گه‌یشتینه‌ مه‌حمه‌د شه‌ نه‌مزانی ئه‌وه‌ "لۆتی" یه‌...... ئێمه‌ شه‌وێ له‌ جێیه‌کی زۆر سه‌یر ماینه‌وه‌. ئاغای دێیه‌که‌ وێده‌چوو کابرایه‌کی زۆر دڕنده‌ بێ و ئه‌من زۆر ده‌ترسام. ئه‌و پاسه‌وانه‌ی له‌گه‌ڵمان بوو خه‌ریک بوو شه‌ڕێکی ته‌واویان له‌ گه‌ڵ بکا له‌ سه‌ر ئالیک بۆ ئه‌سپه‌کانمان. ئه‌و ده‌ستی دایه‌ چوارپایه‌یه‌ک و خه‌ریک بوو له‌ سه‌ری کوێخای ئاغاکه‌ی ڕاکێشێ. ئه‌من زۆر ترسام و داوام له‌ پاسه‌وانه‌که‌مان کرد ده‌ست ڕابگرێ. دوایه‌ ئاغا خۆی هات و ده‌یه‌ویست بزانێ ئه‌وه‌ چ جۆره‌ پیاوێکه‌ ئێمه‌ له‌ گه‌ڵ خۆمان هێناومانه‌. ئاغا به‌ دووی ئه‌فسه‌رێکی دا نارد که ناسیاوی بوو و‌ پێگه‌که‌ی نزیکه‌ی نیوسه‌عات دوور بوو. ئه‌فسه‌ره‌که‌ هات و دوای ئه‌وه‌ی له‌ ده‌ره‌وه‌ کێشه‌که‌یان به‌لا دا کرد،‌ هاته‌ ژوورێ بۆ لای ئێمه‌ و خۆی پێ ناساندین. ده‌یه‌ویست بچینه‌ ئه‌و دێیه‌ش که‌ ئه‌وی لێ ده‌مێنێته‌وه‌، به‌ڵام بڕیارمان دا جارێ نه‌ڕۆین هه‌تا جلوبه‌رگه‌کانی من ویشک ده‌بنه‌وه‌ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ ڕیگایه‌ ده‌چۆمی که‌وتبووم. به‌ڵێنمان پێدا بۆ به‌یانی بۆ به‌رچایی بچینه‌ لای. ئه‌من نێوی ئه‌و شوێنه‌م وه‌بیر نایه‌ که‌ ئه‌وی شه‌وێ نانمان لێ خوارد، به‌ڵام ده‌زانم زۆر زۆر ماندوو بووم و به‌ ئه‌سته‌م ده‌متوانی خۆم ڕاگرم له‌کاتی نان خواردن دا خه‌وم لێ نه‌که‌وێ. ئه‌وی ڕۆژێ دوای نیوه‌ڕۆیه‌ تووشی ئه‌فسه‌رێک و دوو سه‌رباز هاتین که‌ له‌ ورمێ وه‌ به‌ پێشوازمانه‌وه‌ هاتبوون. سه‌رهه‌نگ له‌ سابڵاغه‌وه‌ تێلگرافی کردبوو سه‌باره‌ت به‌ هاتنی ئێمه‌ و ڕایگه‌یاندبوو ‌ئێمه‌ میوانین و ده‌بێ چاک میوانداریمان لێ بکرێ.
نازانی میسیۆنێره‌کانی ورمێ چه‌نده‌ عه‌به‌سابوون کاتێک ئێمه‌ به‌ پاسه‌وانه‌که‌مانه‌وه‌ له‌ سه‌عات 11:45ی سه‌رله‌به‌یانی شه‌مۆ له‌ حه‌ساره‌که‌یان وه‌ژوور که‌وتین. میسیۆنێره‌کان نه‌یان ده‌زانی ئێمه‌ دێین ......"
دوایه‌ یای ئه‌ندرسۆن له‌ ورمێ ده‌چێته‌ زیاره‌تی گۆڕی منداڵه‌که‌ی نه‌مر ئێل.ئو. فاسوم و له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌نووسێ:
" ڕۆژی شه‌مۆ، 16ی ئووتی [1924] چووین بۆ کێوی سیر، ئه‌من گۆڕستانی سیر یشم دی ئه‌و شوێنه‌ی Althea Fossum ی لێ نێژراوه" [ تێبینی حه‌سه‌نی قازی : له‌ ژیاننامه‌ی فاسوم دا که‌ پێشتر له‌ ڕوانگه‌ دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ نێوی ئه‌و کچه‌ی فاسوم که‌ کاتی کارکردنی باب و دایکی له‌ ورمێ سه‌ری ناوه‌ته‌وه‌ وه‌ک "ئالفیا" هاتووه‌. ئه‌مه‌ی ئێره‌ ده‌بێ هه‌ڵه‌ی چاپی بێ]. پاشان ئه‌ندرسۆن له‌ نامه‌که‌یداباسی چوونی ته‌ورێز ده‌کا به‌ سواری که‌شتی به‌ سه‌ر ده‌ریاچه‌ی ورمێ دا و دوایه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ سابڵاغ و ده‌نووسێ: " دوکتور [ شاڵک]، هاننا [ یای هاننا شوێنهوود ] و گوودی [ یای ئاگوستا گودهارت] ڕێگای سه‌عات و نێوێک به‌ره‌وپیلمان هاتبوون. خۆراکیشیان له‌گه‌ڵ خۆیان هێنابوو و بۆیه‌ له‌ ڕێگا لاماندا و ئێمه‌ی ڕێبوار که‌ به‌ڕێگادا هاتبووین بۆ جاری دووهه‌م شێومان کرد. ئه‌و میوانانه‌ی له‌ گه‌ڵ من هاتبوون چه‌ند ڕۆژ لای ئێمه‌ مانه‌وه‌، دوایه‌ ئاغا و خانمی بڕاونینگ چوونه‌وه‌ ورمێ و ئاغای کامبرله‌ندیش به‌ڕێگای سه‌قز و ڕه‌نگه‌ سنه‌ ، کرماشان و هه‌مه‌دان دا چۆوه‌ مووسڵ. ئه‌و له‌سه‌ر کوردان کارده‌کا، جابۆیه‌ ده‌بێ بۆی چاو ڕاکێش بووبێ ئه‌وه‌نده‌ی ده‌کرێ خاکی کوردی ببێنێ.
له‌وه‌تا میوانه‌کانمان ڕۆیشتوون ئه‌من وه‌ک تاجرێکی ‌ئه‌سیدی کڕانبێری سه‌رم قاڵه‌.ئه‌من هه‌ر نامه‌یه‌کم نووسیوه‌ سێ یان چوار کارت، له‌هه‌مان کاتدا خه‌ڵک سه‌ریان لێداوم، به‌ کاروباره‌کانم ڕاگه‌یشتووم، و دیوه‌که‌مم هه‌ڵوه‌ژاردووه‌ و ئه‌و جۆره‌کارانه‌. و مێشووله‌کانی دیوه‌که‌شم زۆر به‌وه‌ خۆشحاڵ بوون دیسان ده‌مبیننه‌وه‌ و ده‌ڵێی به‌ زیندوویی ده‌مخۆن. ڕۆژانی دووشه‌مۆ خه‌ریکی ده‌رس خوێندنم. له‌ 18ی سێپتامبر به‌ملایه‌وه‌ 18 جار سه‌ردانی ماڵانم کردووه‌ و یای شوێنهوودیش له‌ زۆربه‌یاندا له‌ گه‌ڵم بووه‌ و 7 که‌سیش هاتوونه‌ سه‌ردانم.....
دوێنێ ڕۆژێکی زۆر پڕ جموجووڵ بوو بۆ من. کچه‌که‌م ئه‌و په‌رداغه‌ی ئاوی پێ ده‌خۆمه‌وه‌ به‌و خاولییه‌ی ده‌ست و ده‌موچاومی پێ ویشک ده‌که‌مه‌وه‌ خاوێن ده‌کرده‌وه‌.لێی توڕه‌بووم گوتم ئه‌وه‌ کاره‌ ده‌یکا؟ پێی گوتم خاولییه‌که‌ چڵکنه‌ و ده‌یه‌ویست بیخاته‌ نێو کیسه‌ی جلی چڵکن!!، ده‌ ده‌قیقه‌ی دیکه‌ ده‌بینم ئه‌وه‌ خه‌ریکه‌ ئاوی ئه‌و سه‌تڵه‌ی که‌ گه‌سکی تێهه‌ڵکێشابوو به‌ فینجانه‌ به‌رده‌که‌ی مندا دا ده‌کا که‌ ئه‌من ددانمی تێدا خاوێن ده‌که‌مه‌وه‌. دوێنێ شه‌وێ به‌ر له‌وه‌ی بنووین پێمان زانی ئه‌و دوا لێوانه‌ ئاوه‌ی‌ خواردوومانه‌ته‌وه‌ ئاوی چۆمی بووه‌ به‌ بێ ئه‌وه‌ی کوڵاندبێتیان. ئه‌و شتانه‌ت پێ چۆنه‌؟ ئه‌وه‌نده‌ به‌س نییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی تووکی سه‌رت قرژ بێته‌وه‌؟ ئه‌گه‌ربییانه‌وێ فێر بن و مرۆ پێیان بڵێ زۆر خراپ نییه‌، به‌ڵام وا وێده‌چێ قه‌ت فێر نه‌بن. جا بۆیه‌ پێت سه‌یر نه‌بێ که‌ بڵێم‌ تووکی سه‌رم سپی بووه‌. ئه‌من به‌ته‌واوی خۆم ئاماده‌ ده‌بینم بۆ کاری ئه‌و ساڵ_ له‌ مێژه‌ ژانه‌ سه‌رم نه‌بووه‌، کێش و تواناییم زیادی کردووه‌.ئێستا کێشم سێ پووت و حه‌ڤده‌ گروانه‌که‌یه‌. هه‌ر پووته‌ی سی وپێنج یان سی و شه‌ش پاونده‌ و 40 گروانکه‌ش پووتێکه‌، بزانم بۆت ده‌چێته‌وه‌ سه‌ریه‌ک ئێستا کێشم چه‌نده‌! مه‌به‌ستم ئه‌وه‌ نه‌بوو نامه‌یه‌کی ئه‌وه‌نده‌ درێژ بنووسم، به‌ڵام کاتێک ده‌ست پێده‌که‌م، قه‌ت نازانم که‌نگێ ته‌واوی که‌م. جا بۆیه‌ ئه‌تۆ ڕه‌نجی ئاکامه‌که‌ی ده‌کێشی. کاتێک ئه‌م نامه‌یه‌ ده‌گاته‌ ده‌ستتان، هێندێک له‌ئێوه‌ ده‌ستتان پێکردووه‌ بیر له‌ کریسمه‌س بکه‌نه‌وه‌.ئێمه‌ ده‌مانه‌وێ کریسمه‌سێکی ته‌واو بۆ خزمه‌تکاره‌کانمان ڕێک خه‌ین. ئه‌وان هه‌موویان زۆر موحتاجن و ته‌نانه‌ت جلوبه‌رگی ئه‌وه‌شیان نییه‌ بیگۆڕن. ئێمه‌ هه‌ر به‌خۆمان ئه‌وه‌مان له‌ ده‌ست نایه، ڕه‌نگه‌ ئێوه‌ش بتوانن یارمه‌تیمان بده‌ن به‌ ناردنی یه‌ک دوو دۆڵارێک له‌ باڵ نامه‌کانتاندا کاتێک نامه‌مان لێ ده‌نووسن.
ده‌بڵا خوڵا ئاگادار و پشتیوانی گشت لایه‌کتان بێ.
دڵسۆزتان له‌ خزمه‌تی خوڵای دا، _ ئاننا. ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن."
له‌ یه‌که‌م ژماره‌ی ساڵی 17ی کوردستان میشنێری دا، ژماره‌ی 1، ژانڤییه‌ی 1925 نامه‌یه‌کی کورتی ئیمێلیا چاپ کراوه‌ که‌ له‌ 1ی دیسامبری 1924 له‌ سابڵاغه‌وه‌ بۆ دۆستانی میسیۆنه‌که‌یانی نووسیوه‌ و بریتیه‌ له‌ نزاو پاڕانه‌وه‌ی ساڵی نوێ. له‌ ژماره‌ی 2، ساڵی 17، فێڤرییه‌ی 1925 ڕاپۆرتی گه‌شتی یای گودهارت و یای ئه‌ندرسۆن بۆ دێی " یاڵاوه‌ " به‌ قه‌ڵه‌می ئێمێلیا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ :

" یاڵاوه‌ "

له‌ سه‌عات 11.20 ده‌قیقه‌ی سه‌ر له‌به‌یانی، 9ی دیسامبر، یای گوودهارت، خات خانم که‌ به‌هاری ڕابردوو نه‌خۆشێک بوو له‌ نه‌خۆشخانه‌که‌مان ، مینا،قه‌ره‌واشه‌که‌مان، که‌ یه‌کێک بوو له‌ هه‌وه‌ڵین نه‌خۆشه‌کانمان، و ئه‌من به‌ره‌و یاڵاوه‌ وه‌ڕێ که‌وتین، دێیه‌که‌ نزیکه‌ی پێنج سه‌عات لێره‌وه‌ دووره‌.ئێمه‌ سه‌عات 1:40 ده‌قیقه‌ له‌ چایخانه‌یه‌ک لامان دابۆ ئه‌وه‌ی نانی نیوه‌ڕۆ بخوێن که‌ بریتی بوو له‌ نان و په‌نیر و چه‌ند ئیستیکانێک چاشمان له‌ سه‌ر خوارده‌وه‌. له‌ چایخانه‌که‌وه‌ به‌و لاوه‌، دیمه‌نی ده‌ورو به‌ر جوان بوو و ئه‌من بۆ جاری یه‌که‌م له‌ کوردستان داری chisar م دی.ده‌مه‌و ڕۆژئاوا گه‌یشتینه‌ یاڵاوه‌. دیمه‌نێکی ئه‌وه‌نده‌ جوان ‌بوو نه‌بێته‌وه‌!
ئێمه‌ زۆر مێهره‌وانانه‌ وه‌رگیریان، ئه‌گه‌رچی ئه‌وان به‌ ته‌واوی بۆ من نه‌ناس بوون. ئه‌ولاوئه‌ملای ده‌موچاویان ماچ کردم و شێوه‌ی ئاسایی میوانداری به‌ڕێوه‌چوو" به‌خێر بین "، " سه‌رچاوان هاتن" ، "ئێوه‌ عه‌زیزی ئێمه‌ن".
یای گوودهارت ناسیاوی کۆنی تازه‌ کرده‌وه‌ و دوای خواردنی شێوێکی زۆر به‌تامی پڵاو، گۆشتی مریشک، ماست، ترشیات ، مره‌با، ڕۆنی که‌ره‌ و شه‌ربه‌ت ( که‌ ئه‌من دڵم بۆی ناچێ) ژنانی دێیه‌که‌ هاتن بۆ ئه‌وه‌ی چاویان به‌ حه‌کیم خانم بکه‌وێ. کاتێک باسی ده‌رد و ژانه‌کانی خۆیان ته‌واو کرد، شێخزاده‌ که‌ خانه‌خوێمان بوو، داوای لێکردن گۆرانیمان بۆ بڵێن و ئه‌وانیش گوتیان. ئێمه‌ وه‌رگێڕاوی کوردی شێعرانی ڕووحانی مان له‌گه‌ڵ خۆمان هێنابوو، جا بۆیه‌ ئه‌و گۆرانی چڕینه‌ی ژنه‌کان ده‌رفه‌تێکی باشی بۆ ڕه‌خساندین ئێمه‌ش سروودیان بۆ بڵێین، و دوای ئه‌وه‌ خانمه‌ خانه‌خوێیه‌که‌مان به‌ڕێی کردن.
ئێستا ئیدی کاتی ئه‌وه‌بوو خۆمان بۆ خه‌وتن ئاماده‌ که‌ین.‌ پێویست نه‌ بوو له‌ سه‌ر عه‌رزی بنووین،‌ دیاره‌ ئه‌وه‌ ئاساییه‌ ئه‌گه‌ر مرۆ نوێن و بانی خۆی له‌ گه‌ڵ خۆیدا نه‌هێنێ، به‌ڵام له‌ سه‌ر ته‌ختیخه‌وی دار نووستین ‌ هه‌ر کامه‌یان نزیکه‌ی سێ پێ به‌رز بوون. دوو به‌رماڵ به‌ په‌نجه‌ره‌کانه‌وه‌ هه‌ڵاوسران بۆ ئه‌وه‌ی بای هه‌وای تازه‌ نه‌یه‌ته‌ نێو ژووره‌که‌وه‌ له‌ کاتێکدا‌ ئێمه‌ له‌ خه‌و دا ده‌بین. ئه‌من زۆر چاک نووستم به‌ڵام که‌ خه‌به‌رم بووه‌وه‌ سه‌رم زۆر خراپ ده‌ئێشا. دوای به‌رچایی به‌ نان،ڕۆنی که‌ره‌، هه‌نگوین، په‌نیر و شیری داغ، چه‌ند پیاوێک بۆ دیده‌نیمان هاتن. ئاغاکه‌ ( خاوه‌نی دێیه‌که‌) جه‌نابی فاسوومی زۆر چاک ده‌ناسی، کاتێک پیاوه‌کان ڕۆیشتن ده‌سته‌یه‌ک له‌ ژنان هاتنه‌ ژوورێ. یای گوودهارت زۆربه‌ی ده‌رمانی ئاسایی له‌گه‌ڵ خۆی هێنابوو، وه‌کوو کوینین، ئاسپیرین،لاگازاتیڤ و ده‌رمانی کرمان بۆ ئه‌وه‌ی بیدا به‌وانه‌ی که‌ پێویستییان پێی بوو. ئه‌وانی دیکه‌ش ئامۆژگاری کران ‌ بێنه‌ شاری بۆ "مه‌ریزخانه‌ی ئه‌مریکایی" [له‌ ده‌قی ئینگلیسیدا نووسراوه‌ " مه‌ریزخانه‌ی ئه‌مریکایی" واده‌رده‌که‌وێ ئه‌و ده‌می هێشتا چه‌مکی " نه‌خؤشخانه‌" به‌کار نه‌هاتووه‌ - حه‌سه‌نی قازی] به‌رله‌وه‌ی وه‌ڕێکه‌وین، یای گوودهارت مه‌تای 13-1 : 5 ی بۆ نزیک له‌ بیست ژنان خوێندوه‌ و نوێژی کرد، و دوای ئه‌وه‌ ماڵاواییمان له‌ خانه‌خوێیه‌کان و دۆسته‌کانمان کرد و له‌ سه‌عات نزیک ده‌ونیوی سه‌رله‌ به‌یانی به‌ره‌وماڵ هاتینه‌وه‌.ئه‌من خۆشحاڵ بووم له‌وه‌ی ڕۆژی پێشوو دیمه‌نی ده‌وروبه‌رم له‌ ئاسمانێکی بێ هه‌ور دا دیبوو، ئێستا ئاسمان هه‌وری بوو بۆ ماوه‌یه‌ک هه‌ور ئه‌وه‌نده‌ چڕ بوون ئێمه‌ هه‌ر مه‌ودایه‌کی که‌می پێش خۆمان ده‌بینی. ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌ی بیر خستمه‌وه‌ جاروبار خودای له‌ ژوور چۆنمان ڕێنوێنی ده‌کا. له‌وانه‌یه‌ تاریک بێ و ئێمه‌ نه‌توانین جگه‌ له‌ چه‌ند هه‌نگاوێکی به‌رده‌ممان، ڕێگه‌ ببینین به‌ڵام به‌ ده‌م ڕۆیشتنه‌وه‌ ‌ بۆ مان ده‌رده‌که‌وێ هه‌رچه‌ندیش تاریک بێ هه‌میشه‌ ئه‌وه‌نده‌ ڕووناکایی‌ بۆ نانه‌وه‌ی هه‌نگاوی دواتر هه‌یه‌ . سڵاو له‌ نێوی پیرۆزی. هیوادارم ئه‌و سه‌فه‌ره‌مان بۆ یاڵاوه‌ سه‌ره‌تایه‌ک بێ بۆ کارکردنمان له‌ دێیه‌کان، و له‌مه‌ودواوه‌ ‌بتوانین هه‌موو حه‌وتوویه‌ک سه‌ری هێندێک له‌ دێیه‌کان بده‌ین. بپاڕێنه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی قسه‌کانی گه‌وره‌مان به‌ فێڕۆ نه‌چێ، زۆربه‌ی ئه‌و خه‌ڵکه‌ ڕه‌نگه‌ یه‌که‌م جار بێ گوێچکه‌ی دڵیان به‌ ئینجیل ئاشنا ده‌بێ. خودای له‌ ژوور له‌ وزه‌ی دایه‌ له‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ خه‌ڵکێک بۆ نێوی خۆی دروست کا. ئێوه‌ش ده‌توانن به‌ ڕێگه‌ی پاڕانه‌وه‌ و باربوو کردن به‌شی خۆتانی تێخه‌ن."
ئه‌وجار له‌ ژماره‌ی 3ی ساڵی 17ی کوردستان میشنیری دا، مارسی 1925 باسی سه‌ردانی یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن له‌ دێی " ئیندرقاش" ده‌خوێنینه‌وه‌:

" ئیندرقاش"
سابڵاغ، ئێران، 22ی دیسامبری 1924

سه‌رله‌به‌یانی یه‌کشه‌مۆ، 14ی دیسامبر، ئه‌ڵاوێردی ( دارتاش)، دیگران، که‌یارمه‌تی ئه‌ڵاوێردی ده‌دا و من به‌ره‌و ئیندرقاش وه‌ڕێکه‌وتین که‌ دێیه‌که‌‌ به‌سواری سه‌عاتێک لێره‌ دووره‌، بۆ ئه‌وه‌ی له‌ گه‌ڵ چه‌ند ماڵه‌ مه‌سیحییه‌کی له‌وێ ده‌ژین نۆێژی جه‌ماعه‌ت به‌ جێ بهێنین. ئه‌وه‌ نزاو پاڕانه‌وه‌یه‌کی تایبه‌تی بوو له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی چه‌ند ڕۆژپێشتر له‌و دێیه‌ ژنێکی گه‌نج مردبوو.
لای نیوه‌ڕۆیه‌ بوو گه‌یشتینه‌ ئه‌وێ و دوای تاقه‌ت کردنی ئه‌سپه‌کانمان چووین بۆ دیده‌نی ئاغا ( که‌ مه‌زنی دێیه‌که‌یه‌)، و ئه‌وه‌ش یه‌که‌م ئه‌رکمانه‌ کاتێک سه‌ری دێیه‌ک ده‌ده‌ین. کاتێک چاوه‌ڕێی نانخواردنمان ده‌کرد ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌مان ده‌ست که‌وت ئینجیل به‌و خه‌ڵکه‌ بناسێنین. ئه‌من ئینجیل [ ئه‌و وشه‌یه‌ی به‌ کوردی نووسیوه‌ _ تێبینی حه‌سه‌نی قازی] و کتێبی شێعرانی ڕووحانی م به‌ کوردی له‌ هه‌گبه‌که‌م دا بوو. وه‌ک زۆربه‌ی خه‌ڵکی دیکه‌ کورده‌کانیش به‌ پرسیارن، بۆیه‌ به‌سێ خانمی ئاغاژن لێی پرسیم هه‌گبه‌که‌م چی تێدایه‌ و ئه‌من به‌و په‌ڕی خۆشحاڵییه‌وه‌ زارکی هه‌گبه‌که‌م کرده‌وه‌ و کتێبکه‌م ده‌رهێنا که‌ ژیان، چرا و هیوای منه‌ و ئیزنم لێ وه‌رگرتن بۆیان بخوێنمه‌وه‌. ئه‌وان گوتیان باشه‌ و ئه‌من مه‌تای به‌شی 21-5:1 م بۆ خوێندنه‌وه‌. که‌ له‌نێو به‌یته‌کاندا ڕاده‌وه‌ستام قسه‌یان له‌ سه‌ر ده‌کرد و ئه‌گه‌ر پێویست بووبا ئه‌ڵاوێردی قسه‌کانیانی ڕاست ده‌کرده‌وه‌ و مانای ته‌واوی بۆ لێک ده‌دانه‌وه‌. دوای خوارنی شێوی مریشک، سووپ، نان، پیواز، په‌نیر، و دۆ ئێمه‌ چووینه‌ ماڵه‌ هه‌رمه‌نییه‌ک و له‌وێ مه‌سیحییه‌کان بۆ نوێژی جه‌ماعه‌ت کۆببوونه‌وه‌. ئاڵا‌وێردی له‌وێ له‌ ئینجیلی یوحه‌نا به‌شی 11 " سه‌رهه‌ڵهێنانی لازار" ی خوێنده‌وه‌ و هێندێک به‌ ترکی قسه‌ی له‌ سه‌ر کرد، که‌ ئه‌من لێی تێنه‌گه‌یشتم. هێندێک له‌ کارته‌کانی مه‌دره‌سه‌ی یه‌کشه‌مۆیانم به‌کار هێنا که‌ بۆمان ناردراون. ئێستا ئه‌و جوره‌ کارتانه‌مان زۆرن و باش ده‌بێ ماوه‌یه‌ک بۆمان نه‌نێرن. ئێمه‌ زۆر سپاستان ده‌که‌ین بۆ ئه‌و کارتانه‌ی ئه‌وساڵ ناردووتانه‌ و ئه‌گه‌ر پێویستیمان به‌ ئیدیکه‌ هه‌بێ ئاگادارتان ده‌که‌ینه‌وه‌. هه‌تا زیاتر زمان [ زمانی کوردی ] فێر ده‌بم ئه‌وه‌نده‌ش کاره‌که‌م له‌به‌ر دڵی خۆشتر ده‌بێ. بۆم له‌ خوڵای بپاڕێنه‌وه‌ ئه‌وه‌نده‌ هۆشه‌مان وه‌به‌ر بنێ بۆ ئه‌وه‌ی زوو زمانه‌که‌ فێر بین بۆئه‌وه‌ی یارمه‌تی ئه‌و خه‌ڵکه‌ بده‌ین که‌ زۆریان پێداویستی به‌ یارمه‌تی خوڵای هه‌یه‌...... زۆرمان دۆعا بۆبکه‌ن، دۆعا شتان ده‌گۆڕێ. "
له‌ ژماره‌ی 5ی ساڵی 17ی کوردستان میشنێری، مانگی مه‌ی 1925 دا نووسینێکی ئێمێلیا ده‌خوێنینه‌وه‌ که‌ له‌ 13ی فێڤرییه‌ی 1925 له‌ سابڵاغه‌وه‌ ناردوویه‌‌ و له‌ به‌شێکی دا ده‌نووسێ: " ..... له‌ ڕۆژی کریسمه‌س به‌ملایه‌وه‌ هه‌وای ئێره‌ زۆر سارد بووه‌. جار جار گه‌یشتووه‌ته‌ زیاتر له‌ 20 ده‌ره‌جه‌ی سانتیگراد له‌ژێر سفر.ئه‌وه‌ هه‌وایه‌کی نائاساییه‌ بۆ ئه‌م وڵاته‌. ده‌بێ ئه‌وه‌ بزانن که‌ ئێزنگمان له‌ ته‌نکه‌ی داوه‌. بڵێی ئێوه‌ له‌ئه‌مریکا چ که‌شوهه‌وایه‌کتان بووبێ له‌و سه‌رما و به‌سته‌ڵه‌که‌ی ئێمه‌ دا.
دوکتور شاڵک، ڕۆژێک بانگ کرا بچێته‌ سه‌ر نه‌خۆشێک له‌ دێی لاچین، که‌ لێره‌وه‌ به‌ سواری سه‌عاته‌ رێیه‌که. یای شوێنهوود و منیش له‌ گه‌ڵی چووین ( هه‌رچۆنێک بێ ئه‌مڕۆ بیستمان ژنه‌ نه‌خۆشه‌که‌ چه‌ند ڕۆژ له‌مه‌وبه‌ر مردووه‌. به‌ئاسایی تا ئه‌و کاته‌ی که‌ ئاماده‌ ده‌بن بچن ده‌ قه‌بره‌وه‌ سه‌ری دوکتور ناده‌ن و سه‌رباقی ئه‌وه‌ش چاوه‌ڕوانییان له‌ دوکتور ئه‌وه‌یه‌ چاکیان کاته‌وه‌).ڕۆژێکی خۆش بوو، تاو که‌وتبوو بۆیه‌ زۆرمان سه‌رمانه‌بوو. ڕه‌خش که‌ نێوی ئه‌سپه‌که‌ی منه‌ ( خزمه‌تکاره‌که‌ نێوی لێناوه‌ مه‌حبووب واته‌ خۆشه‌ویست)، به‌ نێو به‌فر دا چاکی ڕێ ده‌ر ده‌کرد و چ کێشه‌ی بۆ ساز نه‌کردم، بۆ ئه‌وه‌ش ئه‌من زۆری شانازی پێوه‌ده‌که‌م.
سه‌ردانی ماڵان، میوانداری له‌ خه‌ڵک، خوێندنی ده‌رسی کوردی، له‌ جیاتییان ده‌رسی ئینگلیسی گوتنه‌وه‌، خوێندنه‌وه‌، جار جار بانگ ده‌کرێم بۆ نه‌خۆشخانه‌ کاتێک عه‌مه‌لییاتێک بکه‌ن، نووسین و له‌گه‌ڵ شتی دیکه‌ سه‌رقاڵی من پێک ده‌هێنن. مانگی ڕابردوو، سی و پێنج جار سه‌ردانم کرد. خه‌ڵکی دیکه‌ش جارجار له‌گه‌ڵم دێن و یای شوێنهوود بۆ زۆربه‌یان له‌گه‌ڵم بووه‌.ئێمه‌ سه‌رمان له‌ چه‌ند ماڵی زۆر هه‌ژار دا و ده‌ستی یارمه‌تیمان بۆ هێندێکان درێژ کرد. له‌ نامه‌یه‌کی دیکه‌ دا هێندێک باسی ئه‌و ئه‌زموونانه‌تان بۆ ده‌که‌م که‌ له‌ کاری شه‌خسی دا هه‌مبووه‌.
له‌وه‌تی هاتوومه‌ سابڵاغێ هه‌ر پێوه‌بووم سه‌باره‌ت به‌و کچه‌ بێ دایوبابه‌ی که‌ وه‌خۆم کردووه‌ بۆتان بنووسم. نێوی سارا یۆسفه‌ و ده‌بێ بڵێم ته‌مه‌نی شازده‌ حه‌ڤده‌ ساڵ ده‌بێ. له‌ به‌ڵگه‌کانی ئه‌نواخانه‌ دا هاتووه‌ ‌ ئه‌و کورد و سریانی یه‌ به‌ڵام، خۆی به‌ توندی نکوولی له‌وه‌ ده‌کا ‌ خوێنی کوردی ده‌به‌ر به‌ده‌نی دابێ ده‌ڵێ کاتێک هاتووه‌ته‌ ئێره‌ کچێکی دیکه‌ش له‌و ده‌مه‌دا له‌ ئه‌نواخانه‌ نێونووس کراوه‌ که‌ کورد و سریانی بووه‌ وبه‌وشێوه‌یه‌ مێژووی ژیانی له‌گه‌ڵ ئه‌و کچه‌ تاقوجووت کراوه‌. ئه‌من یه‌که‌مجار له‌ گه‌ڵ ئه‌و کچه‌ له‌ ئه‌نواخانه‌ی منداڵانی بێ دایوباب له‌ هه‌مه‌دان ناسیاوییم په‌یدا کرد، دوایه‌ ئه‌و ئه‌نواخانه‌یه‌ گوێزراوه‌ بۆ ته‌ورێز. به‌ ئاگاداری له‌وه‌ی که‌ " کۆمه‌ڵه‌ی وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک" له‌ حه‌وڵ دایه‌ ماڵ بۆ ئه‌و کچانه‌ ببینێته‌وه‌ که‌ له‌ ئه‌وانی دیکه‌ ‌ گه‌وره‌ترن، گرتمه‌ سه‌ر ئه‌ستۆی خۆم سارا وه‌خۆ که‌م. ئه‌گه‌ر ئه‌و ده‌می زانیبام که‌سایه‌تییه‌کی ئاوا ویشکی هه‌یه‌ و ئه‌وه‌نده‌ نه‌حاواوه‌یه‌، له‌وانه‌بوو ئێستا لێره‌ نه‌بووبایه‌. به‌خۆ نازینی هێندێک له‌و خه‌ڵکانه‌ و ئێره‌یی پێبردنی ‌ ده‌وروبه‌ریان شتێکی زۆر ناخۆشه‌ وئه‌و کچه‌ نموونه‌ی هه‌ره‌ خراپه‌ له‌وباره‌یه‌وه‌ که‌ هه‌تا ئێستا ئه‌من دیتوومه‌. ئه‌گه‌رچی زۆرلایه‌نی باشیشی هه‌یه‌. زۆربه‌هۆشه‌. له‌وه‌تی هاتووه‌ته‌ئێره‌ زۆر به‌ڕه‌وانی ده‌توانێ به‌ کوردی قسه‌ بکا به‌ڵام، وه‌نه‌بێ هه‌ڵه‌ش نه‌کا، و هه‌رچییه‌کی ئێمه‌ به‌ئینگلیسی ده‌یڵێین لێی تێده‌گا و ده‌توانێ مه‌به‌ستی خۆشی به‌ زمانی ئینگلیسی ده‌رببڕێ. ئه‌و چاکیش کار ده‌کا به‌ڵام به‌ به‌رده‌وامی ده‌بێ یه‌كێک چاوی به‌سه‌ریانه‌وه‌ بێ، ئه‌وه‌ش یه‌کێک له‌و شتانه‌یه‌ تائێستا ئه‌من فێری نه‌بووم. کاتێک مرۆ پێیان ده‌لێ چ بکه‌ن، چۆنی بکه‌ن وکه‌نگێی بکه‌ن، چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌یان لێده‌کا گشت ئامۆژگارییه‌کان ڕه‌چاو که‌ن. دوایه‌ ڕه‌نگه‌، پێنج ده‌قیقه‌ی دیکه‌، ببینی ته‌واو به‌پێچه‌وانه‌ی ئه‌وه‌ی ده‌که‌ن که‌مرۆ پێی گوتوون بیکه‌ن. جا بۆیه‌ مرۆ نابێ پێی سه‌یر بێ ‌ هه‌رکارێکی پێیان خۆش بێ له‌گه‌ڵی بکه‌ن، له‌وانه‌یه‌ ته‌نانه‌ت له‌ سه‌ر ئاورگ سه‌ریان دابهێنن له‌کاتێک دا چێشت له‌ سه‌ری ده‌کوڵێ. ئێمه‌ زۆر جار ده‌ڵێین، " ئه‌وه‌ی پێی نازانی سه‌ده‌مه‌ت لێ نادا" که‌ ته‌واو قسه‌یه‌کی ڕاسته‌.ئه‌وه‌ ته‌نێ ژماره‌یه‌ک له‌و‌ گیروگرفته‌ بێ ئه‌ژمارانه‌یه‌ که‌ تووشمان به‌ تووشیانه‌وه‌ بووه. نه‌ک هه‌ر گیروگرفته‌کانی نێو بنه‌ماڵه‌که‌مان به‌ڵکوو گشت ئه‌و شتانه‌ی ئێمه‌ی ته‌جره‌به‌یان ده‌که‌ین جێی لێ فێربوون و یارمه‌تیده‌رن و ددان به‌جه‌رگی خۆداگرتن و به‌حه‌وسه‌له‌ بوونمان فێر ده‌که‌ن. جا بۆیه‌ئێمه‌نابێ گله‌یی و گازند بکه‌ین، ئه‌گه‌رچی هێندێک جار واهه‌ست ده‌که‌م بڵێم " ئیدی به‌سه‌." ....
ئێستا دۆعام ئه‌وه‌یه‌ و هه‌میشه‌ ئه‌وه‌ ده‌بێ ده‌با ژیانم ببێ به‌ خالیسترین زێڕ.
__ دلسۆزتان ئاننا. ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن. "
‌ ژماره‌ی 6ی ساڵی 17ی کوردستان میشنێری، مانگی ژووه‌نی 1925، بابه‌تێکی ئێمیلیا ئه‌ندرسۆنی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ که‌ له‌به‌رواری 26ی مارسی 1925 له‌ سابڵاغه‌وه‌ ڕووه‌و دۆستانی میسیۆنه‌که‌یان له‌ ئه‌مریکای نووسیوه‌. له‌و نووسینه‌ دا یای ئه‌ندرسۆن باس ده‌کا ئێستا مانگی ڕه‌مه‌زانه‌ و له‌ومانگه‌ دا هه‌ر به‌شه‌و ده‌توانین بچینه‌ سه‌ردانی ماڵه‌ موسڵمانه‌کان و ده‌بێ زیاتر سه‌ری ماڵه‌ جووله‌که‌ و هه‌رمه‌نییه‌کان بده‌ین و ده‌نووسێ: " ئه‌من هه‌رئێستا له‌ نه‌خۆشخانه‌ بووم بۆ یارمه‌تی دوکتور. یای گودهارت لێره‌ نییه‌.جا بۆیه‌ ده‌که‌وێته‌ سه‌ر شانی من که‌ یارمه‌تی بێهۆش کردنی نه‌خۆش بده‌م. ئه‌گه‌ر یای گودهارتیش لێره‌ بێ ئه‌من جار جار ئه‌و کاره‌ ده‌که‌م بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ده‌ستی کراوه‌تر بێ بۆ یارمه‌تیدانی دوکتور. نه‌خۆشه‌که‌ی ئه‌وجاره‌ کچێکی لادێی بوو، هه‌رایه‌کی ساز کردبوو نه‌بێته‌وه‌. هه‌ر که‌ وه‌ هۆش خۆی هاته‌وه‌ هاواری ده‌ کرد " کافر نیم" ( ئه‌من عیسایی و بێ ئیمان نیم) و " بۆ خاتری دین لێم گه‌ڕێ" ( یانی له‌به‌ر دین ، ده‌ستم له‌ کۆڵ که‌وه‌) و له‌و قسانه‌. بۆ حه‌قده‌ستیش ده‌ هێلکه‌ی له‌ گه‌ڵ خۆی هێنابوو، که‌ دوویان له‌ ڕێگای شاری شکابوون. خه‌ڵکی ئه‌وتۆیه‌ که‌ مرۆ ده‌کرێ یارمه‌تییان پێ بکا چونکوو هیچیان نییه‌ حه‌قده‌ستی حه‌کیمی پێ بده‌ن. ئه‌من پێم وایه‌ چالاکی نه‌خۆشخانه‌ و ده‌رمانگه‌که‌مان بێ ئه‌ملاوئه‌ولا کاری هه‌ره‌گرینگه‌.......
ئێستا ئه‌وه‌ خه‌ریکه‌ نۆره‌ی یه‌ک مانگه‌ی من بۆ ئاگالێبوونی ماڵێ ته‌واو ده‌بێ و ئه‌من به‌وه‌ خۆشحاڵم. زۆربه‌ی خانووه‌که‌مان خاوێن کردووه‌ته‌وه‌.......
کاتێک کارێکی تایبه‌تی هه‌بێ بیکه‌ین ده‌بێ خۆمان له‌ گه‌ڵ خزمه‌تکاره‌کانمان کار بکه‌ین چونکوو ئه‌گه‌ر بۆ ئه‌وانی به‌ جێ بهێڵێن چه‌ندین حه‌وتووی پێ ده‌چێ هه‌تا ته‌واوی که‌ن. ئه‌وان زۆر به‌کاوه‌خۆن و ئه‌گه‌ر که‌سێک بزانێ چۆن کات به‌ فێڕۆ بدا ئه‌وه‌ خه‌ڵکی ئه‌م وڵاته‌ن....... "
له‌ ڕاپۆرتی ساڵانه‌ی چالاکییه‌کانی میسیۆنی کوردستان بۆ ساڵی 1925 که‌ له‌لایه‌ن دوکتور هێڕمان شالک وه‌ نووسراوه‌ و له‌ ژماره‌ی 7-8ی ساڵی 18ی کوردستان میشنێری مانگی ژووییه‌ - ئووتی 1926 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ هاتووه‌: " ..... ڕۆیشتنی له‌پڕی یای ئه‌ندر‌سۆن، به‌ بێ هیچ هۆیه‌کی شیاوی پێ ڕازی بوون بوو به‌ هۆی کاردانه‌وه‌ی جیدی زۆرێک له‌ ئێمه‌. ئێمه‌ که‌ درێژه‌مان به‌ خزمه‌ت داوه‌ به‌رعۆده‌یی خۆمان زیاتر تاقیکردووه‌ته‌وه‌ و گه‌یشتووینه‌ ئه‌و باوه‌ڕی له‌ سه‌ر کارو ئه‌رکی خۆمان بمێنینه‌وه‌ تا ئه‌و کاته‌ی که‌ خوڵا بۆخۆی له‌ سه‌ر کارمان لاده‌با..... "
به‌و قسانه‌ را ده‌رده‌که‌وێ ‌ له‌ نیوه‌ی دوویه‌می ساڵی 1925 دا یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن سابڵاغی به‌جێ هێشتووه‌. له‌ ژماره‌کانی به‌رده‌ستی کوردستان میشنێری له‌ مانگی ژووییه‌وه‌ تا دێسامبر 1925 ئیدی هیچ نووسینی یای ئه‌ندرسۆن نابینین و له‌ کوردستان میشنێری ش دا خه‌به‌ری ده‌ست له‌ کار کێشانه‌وه‌ی ناخوێنینه‌وه‌. وێده‌چێ له‌و قۆناخه‌ دا تا ساڵی1928 هه‌ر له‌‌ ئێران مابێته‌وه‌ وده‌کرێ‌ له‌ سابڵاخه‌وه‌ چووبێته‌وه‌ هه‌مه‌دان و له‌ گه‌ڵ میسیۆنێره‌کانی پرێسبیتێری که‌ له‌وێ چالاک بوون‌ کاری کردبێ. به‌ پێی نووسراوه‌یه‌کی ڕۆژنامه‌ی Mason City Globe-Gazette‌ 2ی نۆڤامبری 1931،** یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن له‌ ساڵی 1928 گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ بۆ ئه‌مریکا و له‌وێ ماوه‌ی شه‌ش حه‌وتوو له‌ کالێجی پرێسبیتێرییه‌کان په‌روه‌رده‌ی دیتووه‌ دوای 3 ساڵ مانه‌وه‌ واته‌ له‌ ساڵی 1931 دیسان چووه‌ته‌وه‌ بۆ کاری میسیۆنێری له‌ ئێران.
هه‌ر به‌ پێی خه‌به‌رێکی ئه‌و ڕۆژنامه‌یه‌ له‌ 1ی ژووییه‌ی 1939 جارێکی دیکه‌ بۆ سه‌ردان هاتووه‌ته‌وه‌ ئه‌مریکا و دیسان له‌ ژماره‌ی به‌رواری 25ی ژووییه‌ی ساڵی 1939 ئه‌و ڕۆژنامه‌یه‌دا دا هاتووه‌ بۆ ماوه‌ی 7 ساڵی دیکه‌ ده‌چێته‌وه‌ ئێرانێ.ڕۆژنامه‌ی Waukesha Daily Freeman Newspaper له‌ژماره‌ی 20ی ئاوریلی 1948 دا ده‌نووسێ: " ئێران مانای جیاوازی هه‌یه‌ بۆ خه‌ڵکی جیاواز، به‌ڵام له‌ ڕوانگه‌ی یای ئه‌ندرسۆنه‌وه‌ ئێران ووڵاتێکه‌ خه‌ریکه‌ وشیار ده‌بێته‌وه‌ و ده‌رفه‌تی زۆری تێدایه‌ بۆ خزمه‌تی عیسایی". له‌ ساڵی 1955 به‌ته‌واوی گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ئه‌مریکا و خانه‌نشین بووه‌. ڕۆژنامه‌ی Mason City Globe-Gazette له‌ ژماره‌ی به‌رواری 5ی سێپتامبری 1955 ی خۆیدا کورته‌ هه‌واڵێکی له‌مه‌ڕ یای ئێمێلیا ئه‌نده‌رسۆن بڵاو کردووه‌ته‌وه‌:" ..... یای ئه‌ندرسون ئێستا خه‌ریکی پشوودانی به‌ر له‌ خانه‌ نشین بوونێتی دوای ئه‌وه‌ی 34 ساڵ وه‌ک میسیۆنێر له‌ ئێران کاری کردووه‌.له‌ ساڵی 1921 له‌ لایه‌ن " کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات" وه‌ چووه‌ ئه‌وێ. ئه‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌ کاره‌کانی له‌ ئێران ڕاگرت و ئێستا له‌ عێراق کار ده‌کا. یای ئه‌ندرسۆن له‌ ساڵی 1931 له‌ لایه‌ن ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری میسیۆنه‌کانی هه‌نده‌رانی کلیسای برێسبیتێری ئه‌مریکاوه‌ ناردرایه‌وه‌‌ ئه‌وێ." هه‌ر ڕۆژنامه‌ی نێو براو له‌ ژماره‌یه‌کی دیکه‌ی دا ‌ حه‌وتوویه‌ک دواتر واته‌ له‌ 12ی سێپتامبری 1955 وێنه‌یه‌کی یای ئه‌ندرسۆنی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ و له‌ ژێر وێنه‌که‌ نووسیویه‌: " یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن له‌ ئاڵبۆمه‌که‌ی دا ته‌ماشای وێنه‌یه‌کی خۆی ده‌کا که‌ ساڵی 1924 له‌ جلوبه‌رگی خۆجێیی [کوردی] دا کێشاویه‌. ئه‌و ده‌می له‌ دێی ساوجبولاغ دڵی ئه‌ستانی کوردستانی ئێران بوو. سه‌روه‌ت و سامانی کوردێک به‌وه‌ ڕا دیارێ ده‌کرێ که‌ چه‌ند گه‌ز پارچه‌ وه‌ک پشتێند له‌ پشتی ده‌هاڵێنێ و چه‌ند قه‌ڕه‌ پووڵ به‌ ڕێشووی پێچه‌که‌یه‌وه‌ هه‌ڵداوه‌سێ." له‌گه‌ڵ ئه‌و وێنه‌یه‌ ڕۆژنامه‌که‌ رێپۆرتاژێکی دوور و درێژی سه‌باره‌ت به‌ چالاکییه‌کانی یای ئه‌ندرسۆن له‌ بن سه‌ردێڕی " ئه‌و میسیۆنێره‌ی‌ له‌ ماوه‌ی کوده‌تای سوور دا له‌ تاران بوو" بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ و له‌ به‌شێکی دا هاتووه‌: " ژێنێکی 65 ساڵه‌ی خه‌ڵکی پێشووی ئیۆوای باکووری له‌ ئووتی 1953 له‌ تاران بوو ئه‌وکاته‌ی وه‌ختابوو ئێران بکه‌وێته‌ بازنه‌ی په‌رده‌ی ئاسنینه‌وه‌. ئێمیلیا ئه‌ندرسۆن له‌ سه‌رکارلادرانی سه‌رۆکوه‌زیر دوکتور محه‌مه‌دی موسه‌دیقی به‌ چاوی خۆی دی. ئه‌ندرسۆن ده‌ڵێ : " وڵاته‌که‌ هه‌ر چه‌ند سه‌عاتێک مابوو بکه‌وێته‌ نێو بازنه‌ی شووڕه‌وییه‌وه‌ کاتێک لایه‌نگرانی محه‌مه‌د ڕه‌زا شای په‌هله‌وی پێته‌ختیان له‌ کۆمۆنیسته‌کان ئه‌ستانده‌وه‌.ئه‌ندرسۆن ساڵی 1921، دوای ئه‌وه‌ی 9ساڵ بوو له‌ مه‌دره‌سه‌یه‌کی ده‌ره‌وه‌ی شار ده‌رسی ده‌گوته‌وه‌، وه‌ک میسیۆنێرێکی کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات به‌ که‌شتی به‌ره‌و ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست چوو.نزیکه‌ی شه‌ش مانگی پێچوو بگاته‌ هه‌مه‌دانێ. ئێستا هه‌مان سه‌فه‌ر، به‌ فڕۆکه‌ به‌ دوو ڕۆژان ده‌کرێ..... یای ئه‌ندرسۆن له‌ ئێران کاری مامۆستایه‌تی، به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌نواخانه‌ی منداڵانی بێ دایوباب، کاری کۆمه‌ڵایه‌تی، بانگه‌شه‌ی ئینجیل، یارمه‌تیده‌ری سێکرێتری میسیۆن و به‌رپرسی ماڵی و به‌ڕێوه‌به‌ری دارایی نه‌خۆشخانه‌یه‌کی ده‌کرد.
له‌ ساڵی 1931 به‌م لایه‌وه‌ چالاکییه‌کانی له‌ چوارچێوه‌ی کاروهه‌ڵسووڕانی ده‌سته‌به‌ڕێوه‌به‌ی میسیۆنه‌کانی هه‌نده‌رانی کلیسای پرێسبیتێرییه‌کانی ئه‌مریکا دا بووه‌."
هه‌ر له‌و ڕێپۆرتاژه‌ دا ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن باسی له‌ سێداره‌ درانی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌دیشی کردووه‌ بێ ئه‌وه‌ی ڕاسته‌وڕاست نێوی بهێنێ و ده‌ڵێ: " له‌ کوردستان پیاوێک له‌ سێداره‌ درا که‌ مامۆستای زمان بوو" ئه‌وه‌ش ئاماژه‌یه‌که‌ به‌ ساڵانی 1923 – 1924 که‌ پێشه‌وا له‌ سابڵاغ لای میسیۆنێره‌کان زمانی ئینگلیسی خوێندووه‌ و له‌ هه‌مبه‌ر ئه‌وه‌ دا ده‌رسی زمانی فارسی/ کوردی به‌ شاگرده‌کانی مه‌دره‌سه‌ی میسیۆنه‌که‌ گوتووه‌ته‌وه‌.

یای ئه‌ندرسۆن دوای ئه‌وه‌ی له‌ ته‌مه‌نی 65 ساڵیدا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ ئه‌مریکا و خانه‌ نشین ده‌بێ، 24‌ ساڵ دواتر له‌ 31ی دیسامبری 1979 له‌ ته‌مه‌نی 88 ساڵی دا، له‌ لوس ئانجلیس سه‌رده‌نێته‌وه‌.



* به‌شێک له‌ سروودێکی نه‌ته‌وه‌یی که‌ نه‌مر ل.ۆ. فاسوم بۆ گه‌لی کوردی داناوه‌.

** زۆر سپاسی یای کاره‌ن تێریل ( Karen Terrill ) ده‌که‌م بۆ ئه‌وه‌ی بڕاوه‌ی چه‌ندین ڕۆژنامه‌ی ناوچه‌یی ئه‌یاله‌تی Iowaی سه‌باره‌ت به‌ یای ئێمێلیا ئه‌ندرسۆن و کۆپی به‌ڵگه‌ی وه‌فاتی ئه‌وی بۆ ناردم، هه‌ر وه‌ها حه‌ول دانه‌کانی خانمی کاترین لوندین (Catherine Lundeen) ئارشیویستی سه‌ره‌کی کلیسای لووتێری ئه‌مریکا له‌ شیکاگۆ بۆ بۆ په‌یدا کردنی زانیاری سه‌باره‌ت به‌ چالاکییه‌کانی یای ئه‌ندرسۆن له‌ماوه‌ی ساڵانی 1926- 1928 دا، جێگه‌ی سپاس و پێزانی نووسه‌ری ئه‌م دێڕانه‌یه‌. ئه‌و له‌ نامه‌یه‌ک دا ده‌نووسێ: " وا وێده‌چێ تا به‌رله‌ کرسیسمه‌سی 1925 ئه‌ندرسۆن هه‌ر له‌ سابڵاغ بووبێ، به‌ڵام نه‌ک له‌ به‌راییه‌کانی 1926 دا. ئه‌و تاساڵی 1928چی کردووه‌ کاتێک به‌ که‌شتی له‌ میسره‌وه‌ به‌ره‌و ئه‌مریکا هاتووه‌ته‌وه‌ بۆ من نادیاره‌ و وه‌ک ڕازێک وایه‌."