Sunday, March 29, 2009

چه‌ند کورته‌ سه‌رنجێک له‌ سه‌ر پڕۆژه‌ی کاک حه‌سه‌نی قازی له‌ مه‌ڕ وه‌رگێڕان و په‌راوێز نووسینی به‌ڵگه‌کانی "کوردستان میشنێری"


چه‌ند کورته‌ سه‌رنجێک له‌ سه‌ر پرۆژه‌که‌ی کاک حه‌سه‌نی قازی له‌ مه‌ڕ وه‌رگێران و په‌راوێز نووسینی به‌ڵگه‌کانی " کوردستان میشنێری"


سیاوه‌ش گۆده‌رزی

پێش هه‌موو شتێک، ده‌سگووشینێکی گه‌رمی کاک حه‌سه‌ن سه‌باره‌ت به‌م کاره‌ گرینگه‌ پێویسته‌، ئه‌مه‌ش له‌ دوو باره‌وه‌، یه‌که‌م ئه‌وه‌ وه‌رگێرانی کوردی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی که‌ له‌ سه‌ر کورد نووسراون، پێویستییه‌کی بێ ئه‌ملاوئه‌ولای ئارشیفی کوردیین‌، دووه‌م جارێکی دیکه‌ کاک حه‌سه‌ن له‌م وه‌رگێڕانه‌یدا، تام و چێژێکی دیکه‌ی وه‌به‌ر زمانی کوردی کردووه‌و چه‌ند وشه‌یه‌کی نوێ به‌ زمانی کوردی زێده‌ کردووه‌، یه‌کێک له‌و وشه‌ نوێیانه‌ی که‌ زۆر وه‌به‌ر دڵی من هات "نه‌خۆشه‌وان" له‌ بری "نێرس"ی ئینگلیزی، "پرستار"ی فارسی و "موزه‌مید"ی عه‌ره‌بی بوو.

چه‌ند کورته‌ سه‌رنجێک:

یه‌که‌م،
وێنه‌کانی بڵاوکراوه‌ له‌ به‌ڵگه‌کانی " کوردستان میشنێری" یه‌کجار گرینگن، ئه‌و وێنانه‌ بێجگه‌ له‌ ساقکردنه‌وه‌ی هێندێک که‌لێن و کوڵێنی میژووی، هه‌روه‌ها لایه‌نی کولتورسۆسیلۆژی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی ئه‌و ده‌می کوردستان وه‌ک چۆنییه‌تی ژیان، جۆری جلووبه‌رگ نیشان ده‌دا، جۆری جلووبه‌رگی ژن، منداڵ و پیاوی کورد له‌ وێنه‌کاندا پێگه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌وان له‌ جڤاکی کوردیدا نیشاندا ده‌دا. ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش له‌ به‌رچاو بگرین، له‌و سه‌رده‌مه‌ی کوردستاندا کامێرای وێنه‌گرتن هێشتا نه‌هاتووه‌ته‌ کوردستان یان به‌ ده‌گمه‌ن کامێرا هه‌بووه‌، ئه‌وه‌ گرتنی ئه‌و وێنانه‌ له‌ لایه‌ن میسیۆنه‌ره‌کانه‌وه‌ یه‌کجار به‌بایه‌خ و گرینگن.

دووه‌م،
بێجگه‌ له‌وه‌ وێنه‌کان، میسیۆنه‌ره‌کان وێنه‌یه‌کی ڕاستی له‌ کۆمه‌ڵگه‌ی ئه‌و ده‌م به‌ جۆرێکی دیکه‌ وێنا ده‌که‌ن، له‌ نامه‌کانی " کوردستان میشنێری" دا به‌ وشه‌ و تێکستیش باس له‌ جۆری ژیان و گوزه‌رانی ئه‌و ده‌می کۆمه‌ڵگه‌ی کوردی کراوه‌.

له‌ کاتێکدا هه‌میشه‌ کوردستان له‌م سه‌د ساڵه‌ی دوایدا گیرۆده‌ی کێشه‌ی سیاسی بووه‌و بیجگه‌ له‌ سیاسه‌ت زۆر که‌م کێشه‌ی دیکه‌ هه‌م له‌ لایه‌ن بێگانه‌کان و هه‌م له‌ لایه‌ن خودی کورده‌کان له‌ نووسینه‌کان له‌ سه‌ر کوردستان ڕه‌نگی نه‌داوه‌ته‌وه‌، به‌ڵگه‌کانی " کوردستان میشنێری" نرخێکی گه‌وره‌ی هه‌یه‌. بۆ نموونه‌ له‌ نامه‌یه‌کی ئالما فاسوم که‌ له‌ مه‌هاباده‌وه‌ نووسراوه‌و و له‌ ژماره‌ی 10ی ساڵی سێزده‌ی کوردستان میشنێری له‌ ئۆکتۆبری 1921 بڵاو کراوه‌ته‌وه‌، هاتووه‌: "لێره‌ ژنان کاری ده‌ستی زۆر جوان ده‌که‌ن، ده‌چنن، ته‌شی ده‌ڕێسن و هه‌موو جلوبه‌رگێک ده‌دروون. به‌ڵام دیاره‌ جلوبه‌رگی ئه‌وتۆشیان هه‌یه‌ که‌ له‌ کارگه‌ ساز کرابێ. ئه‌وان زۆریان حه‌ز له‌ به‌رموور، و شووشه‌ و زێڕی خۆ پێ ڕازاندنه‌وه‌ و خشڵ و جه‌واهێره‌. منداڵان زه‌نگوڵه‌ی پچوک له‌ گۆێزینگ و مه‌چه‌کیان ده‌که‌ن‌، زۆریش شتی مووروو." له‌ ڕاپۆرتێکی دیکه‌دا باسی جلووبه‌رگی کوردی و به‌راوردێک له‌ نیوان جلووبه‌رک له‌ ناوچه‌ی موکریان و کرماشان کراوه‌. "جلوبه‌رگی ئه‌وان له‌ ئی ئێرانییه‌کان که‌ زۆر شل وشه‌وێق له‌به‌ر ده‌که‌ن رێک وپێکتره‌. ژنان ده‌سماڵی زۆرگه‌وره‌ له‌ ده‌وری سه‌ریان ده‌پێچن، به‌ڵام هیچیان وه‌ک عه‌شیره‌تی سابڵاغێ پێچی جوان نابه‌ستن. لێره‌ زیاتر ڕه‌نگی ڕه‌ش یان تیره‌ و ته‌ڵخ ده‌به‌ر ده‌که‌ن و پشتێندیشیان چه‌ند قه‌د له‌ ئی سابڵاغێ سووکتره‌.ئه‌وه‌ سرنجرآکێشه‌ مرۆ جیاوازی جلوبه‌رگی عه‌شیره‌ته‌ جیاوازه‌کان ببینێ. زۆرێک له‌ژنان له‌ گوندان که‌ چاومان پێیان که‌وت وه‌ک ژنی ئێرانی کراسی کورت ده‌به‌ر ده‌که‌ن و‌ له‌بنه‌وه‌ داوێنێک که‌ تا به‌ری پێیان دێ.لێره‌ ژنان شه‌رمێون نین و له‌هه‌موو شوێنێک ده‌موچاویان کراوه‌یه‌."

سێهه‌م،
دیاره‌ له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌ی میسیۆنه‌ره‌کان له‌ نێو کورداندا بۆ ماوه‌یه‌کی درێژ ژیاون و زمان و کولتوری ئه‌وان به‌ باشی فێر بوون به‌ڵام دیسانه‌که‌ ئه‌وان نه‌یانتوانیوه‌ له‌ ڕوانگه‌ی ڕۆژهه‌ڵاتناسی خۆیان تێپه‌ڕ ببن و کورد و کولتوری کورد له‌ ڕوانگه‌ی خودی کورده‌وه‌ ببینن و شیڕۆڤه‌ بکه‌ن. به‌ بێ ئه‌وه‌ی ئاماژه‌ به‌ سه‌رچاوه‌ی کێشه‌کانی کۆمه‌ڵگه‌ی کورد بکه‌ن، میسیۆنه‌ره‌کان هه‌ر وه‌ک ڕۆژهه‌ڵاته‌ ناسه‌ ڕۆژئاواییه‌کانی دیکه‌، وێنه‌ی خه‌ڵکێکی چیایی و به‌دوور له‌ فه‌رهه‌نگ (ئه‌ڵبه‌ت مه‌به‌ستیان فه‌رهه‌نگی ڕۆژئاوایه‌) له‌ کورد نێشان ده‌ده‌ن و له‌ به‌رانبه‌ریشدا کولتوری خۆیان به‌ کولتورێکی ئینسانی و دوور له‌ توند و تیژی پیشان ده‌ده‌ن. له‌ نامه‌یه‌کی دیکه‌ی ئاڵما فاسوم دا هاتووه‌:
کورده‌کان هه‌تا بڵێی سرنجڕاکێشن. ته‌نێ پێیانخۆشه‌ زۆر شه‌ڕ بکه‌ن.له‌وه‌تی ئێمه‌ هاتووین ته‌واو له‌و نزیکانه‌ی ئێمه‌ شه‌ڕێک قه‌وما. هه‌موو شه‌ڕه‌که‌ له‌ سه‌رکۆلکه‌یه‌کی دار هه‌ڵئاییسا." دواتر ئالما فاسۆن له‌ درێژه‌ی نامه‌که‌یدا ئاواتی ئه‌وه‌ ده‌خوازێ که‌ ڕۆژێک کورده‌کانیش وه‌ک ئیندیانه‌کان ده‌سته‌مۆ ببن. دیاره‌ وه‌ک ده‌زانرێ له‌ ڕه‌وتی داگیرکردنی هه‌موو خاکی ئامریکای باشوورو باکوور له‌ لایه‌ن ئوروپاییه‌کانه‌وه‌، چی کۆمه‌ڵکوژی و زوڵمێک ده‌رحه‌ق به‌ ئیندیانه‌کان نه‌کراو به‌شێکی زۆری ئه‌و کۆمه‌ڵکوژیانه‌ش به‌ ناوی دینی مه‌سیحی و به‌ مه‌سیحی کردنی ئیندایانه‌کان کرا.

چواره‌م،
میسیۆنه‌ره‌کان، له‌ باس کردنی کۆمه‌ڵگه‌ی کوردستان و به‌ تایبه‌ت داب و نه‌ریت، چۆنییه‌تی هه‌ڵسووکه‌ت له‌ گه‌ڵ ده‌وروبه‌ر و خزم و دۆست و میوان و ته‌نانه‌ت پێگه‌ی منداڵ له‌ چوارچێوه‌ی بنه‌ماڵه‌دا ڕاپۆرتیان نووسێووه‌و ئه‌و ڕاپۆرتانه‌ش بۆ لێکۆڵینه‌وه‌ی سۆسیۆلۆژی، ئێتنۆلۆژی و کولتور ئانترۆپۆلۆژی له‌ سه‌ر کۆمه‌ڵگه‌ی کورد که‌ره‌سته‌ی خاوی باشن. له‌ ڕاپۆرتێکی بڵاوکراوه‌ له‌ " کوردستان میشنێری"دا هاتووه‌: "شاییدی ده‌ده‌م که‌ کورده‌کان به‌ گشتی گه‌لێکی نه‌جیب و به‌ئه‌ده‌ب، گه‌لێکی دێمۆکرات و ساده‌ن. له‌ زۆر بارانه‌وه‌‌ ئه‌وان له‌ به‌ر که‌سایه‌تی خۆیان زۆر به‌رزترن له‌ عه‌شیره‌ته‌ بێ چاوه‌ڕوو و دوو ڕوویه‌کانی ئێران." له‌ شوێنێکی دیکه‌ی هه‌مان ڕاپۆرتدا هاتووه‌: " میوان به‌خێرهێنان ڕه‌سمی کوردییه‌ و به‌ دڵی ئاواڵه‌وه‌ له‌ بن خێوه‌ته‌که‌ی یان کۆخه‌که‌یدا جێت ده‌کاته‌وه‌، و سفره‌ چه‌رمه‌که‌یت له‌ به‌رده‌می ڕاده‌خا، ڕێگه‌ت ده‌دا ده‌ستی له‌گه‌ڵ یه‌ک قاپ بنێی، هه‌رله‌و قاپه‌یدا بۆ خۆی نانی تێدا ده‌خوا. هه‌ر له‌و ئیستیکانه‌دا ئاو ده‌خواته‌وه‌ که‌ ئه‌تۆ ئاوی تێداده‌خۆیه‌وه‌."

پێنجه‌م،
ڕاپۆرتی میسیۆنه‌ره‌کان له‌ باری زماناسی کوردیشه‌وه‌ زۆر گرینگن، زمانی کوردی له‌ ڕابردوودا له‌ باره‌ی خه‌زانه‌ی وشه‌ به‌ تایبه‌ت له‌ ئاخافتنه‌ ڕۆژانه‌یه‌کاندا ده‌وڵه‌مه‌ند بووه‌، وه‌ک له‌ یه‌کێک له‌ ڕاپۆرته‌کاندا هاتووه‌: ئه‌گه‌ر کوردێک تووشی قه‌سابێک بێ ده‌بێ پێی بڵێ: " قه‌ڵه‌و بی" ئه‌گه‌ر بگاته‌ دروێنه‌وانێک که‌ خه‌ریکی دروونی گه‌نم یان هه‌ر دانه‌وێڵه‌یه‌کی دیکه‌ بێ ده‌بێ پێی بڵێ: " به‌ به‌ره‌که‌ت بێ". ئه‌گه‌ر چاوی به‌ وه‌ستا و فه‌عله‌ بکه‌وێ که‌ خه‌ریکی خانوو دروست کردنن ده‌بێ پێیان بڵێ: " خودا قه‌وتوو بدا". ئه‌مه‌ نیشان ده‌دا که‌ له‌ ڕابردوودا زۆر بێژه‌ له‌ ئاخاڤتنی ڕۆژانه‌دا به‌کار هاتوون که‌ ئیمڕۆکه‌ که‌م به‌کار ده‌برێن یان به‌ته‌واوه‌تی له‌ نێو چوون، ڕه‌نگه‌ ئێستا له‌ بری ئه‌و هه‌موو بێژه‌ جوانه‌ی سه‌ره‌وه‌ ته‌نیا بووترێ ماندوو نه‌بی یان ڕۆژ باش و ئیتر هیچی دیکه‌...

شه‌شه‌م،
له‌ به‌ڵگه‌کانی " کوردستان میشنێری"دا زانیاری پڕبایه‌خ له‌ سه‌ر کۆمه‌ڵێک که‌سایه‌تی کورد و هێندێک ڕووداوی مێژووی هه‌ن که‌ له‌ باری مێژووییه‌وه‌ گرینگن. وه‌ک ئه‌وه‌ پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د لای کێ ئنگلیزی فێر بووه‌؟ مسته‌فای قازی "شه‌وقی" کێ بووه‌؟ سمکۆی شکاک که‌ زمانی فه‌رانسای به‌ باشی زانیوه‌، چۆن چه‌ند ساڵ به‌ر له‌ ڕووداوی هێرش بۆ سه‌ر مه‌هاباد، داوا له‌ میسیۆنه‌ره‌کان ده‌کا که‌ بێنه‌ کوردستان و قوتابخانه‌ بۆ منداڵه‌ هه‌ژاره‌کان بکه‌نه‌وه‌؟ هه‌ڵسووکه‌وتی سه‌رداری بۆکان له‌ گه‌ڵ میسیۆنه‌ره‌ هه‌ڵاتووه‌کان له‌ شاری مه‌هاباد چۆن بووه‌؟ پێگه‌ی قازی فه‌تاح له‌ مه‌هاباد چۆن بووه‌؟ میرزا مه‌جید عه‌زیز ئاڵمانی کێ بووه‌و چی کردووه‌؟ و هه‌روه‌ها هێندێک زانیاری نه‌بیستراو له‌‌ سه‌ر میرزا سه‌عید خانی سنه‌ یان کوردستانی و چیرۆکی به‌ مه‌سیحی بوونی ئه‌و.

له‌ سه‌ر ڕووداوه‌ مێژوویه‌کانی مه‌هابادیش به‌ هه‌مان شێوه‌ زانیاری به‌نرخ هه‌یه‌، له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌ی باسی تاڵانکردنی مه‌هاباد له‌ لایه‌ن له‌شکری سمکۆی شکاکه‌وه‌ کراوه‌ له‌ هه‌مانکاتدا باسی ئه‌وه‌ کراوه‌ که‌ چۆن سمکۆ داخ و که‌سه‌ری خۆی له‌ تاڵانکردن و هه‌روه‌ها کوشتنی قه‌شه‌یه‌کی ئه‌ندامی میسیۆنه‌ری له‌ مه‌هاباد به‌ ناوی جۆرج باشیمۆن ده‌ربڕیوه‌، داوای لێبووردنی لێکردوون و دواتر گیانی میسیۆنه‌ره‌کانی له‌ تاڵان و ده‌سدرێژی زیاتر پاراستووه‌.

ماوه‌ته‌وه‌ ئه‌وه‌ بڵێم، گرینگه‌ ئه‌م به‌ڵگه‌ گرینگانه‌، ته‌نیا له‌ سه‌ر تۆڕی ئینترنێت نا به‌ڵکوو له‌ کتێبێکدا کۆ بکرێته‌وه‌و چاپ بکرێن.

هه‌ربژی کاکه‌ حه‌سه‌ن!29ی مارسی 2009،

ڕۆژی هه‌ڵبژاردنه‌ شاره‌وانییه‌کان له‌ باکووری کوردستان و تورکیه

Thursday, March 26, 2009

دیسان سابڵاغ ، نامه‌یه‌کی کورتی یای ئاگوستا گودهارت



دیسان سابڵاغ
نامه‌یه‌کی کورتی یای ئاگوستا گودهارت
حه‌سه‌نی قازی

شتتێکی له‌‌ ژماره‌کانی به‌رده‌ستی " کوردستان میشنێری" دا سه‌رنج ڕاده‌کێشێ ئه‌وه‌یه‌ زۆرجار نازناو و ووشه‌ی کوردی به‌ دوو جۆر یان به‌ هه‌ڵه‌ نووسراون یان دوو ووشه‌ی که‌مانایان به‌ ته‌واوی جیاوازه‌ وه‌ک یه‌ک هاتوون. بۆوێنه‌ له‌ نامه‌یه‌کی دوورو درێژ دا که‌ یای ئاگوستا گودهارت له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ قه‌شه‌ مۆلینگ سه‌رۆکی ئه‌وکاتی کۆمه‌ڵه‌ی لوتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات له‌ به‌رواری 28ی ژووییه‌ی 1923 دا نووسیویه‌و له‌ ژماره‌ی 1ی خولی 16ی کوردستان میشنێری، مانگی ژانڤییه‌ی 1924 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌، ده‌ڵێ له‌ پێشدا له‌ ماڵی که‌سێک به‌ نێوی Haji Ali ' حاجی عه‌لی' دابه‌زیون و دۆستایه‌تی کۆنیان نوێ کردووه‌ته‌وه‌، له‌ کاتێکدا هه‌رهه‌مان که‌س له‌م نامه‌یه‌ی خواره‌وه‌ دا وه‌ک Ali Agah 'عه‌لی ئاغا' باس کراوه‌ و ئه‌وه‌ی لێره‌دا گرینگه‌ له‌م وێنه‌ به‌کۆمه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵ به‌سه‌رهاتی یای گودهارت بڵاومان کرده‌وه‌ ولێره‌شدا ده‌بینن له‌ وێنه‌که‌دا " عه‌لی ئاغا" هه‌یه‌ و به‌ نامه‌که‌ ڕا ده‌زانین ئه‌و هه‌مان 'حاجی عه‌لی ' یه‌. وه‌ک له‌ سه‌ره‌وه‌ دا ده‌بینن له‌ لاپه‌ڕه‌ی یه‌که‌می ژماره‌ 10ی خولی پازده‌ی، مانگی ئۆکتۆبری 1923 نێوی ئه‌و که‌سانه‌ی له‌ وێنه‌که‌دان به‌ دروستی و ته‌واوی نه‌نووسراوه‌، له‌ بری Agha نووسراوه‌ Agh . شه‌رحه‌که‌شی ئاوایه‌:Songi Ali Bogh Kisbogh, Agh Bogh Miss Gudhart, Ali Agh Sultan Salari Agh Two servants kneeling in back Some Kurds , who accompanied Miss Gudhart to Soujbulak
سونگی [ سه‌نگی! شه‌نگه‌ی] عه‌لی به‌گ، قه‌یس به‌گی ئاغا به‌گ، عه‌لی ئاغا، یای گودهارت. دوو نۆکه‌ر له‌ پشته‌وه‌ چۆکیان داداوه‌. هێندێک له‌وکوردانه‌ی هاوڕێیه‌تی یای گودهارتیان کرد بۆ سابڵاغ "
هیوا دارم هه‌موو ئه‌وکه‌سانه‌ی ئه‌م بابه‌ته‌ ده‌خوێننه‌وه‌ و خه‌ڵکی ناوچه‌ی موکریانن و پێوه‌ندی خزمایه‌تی یان ناسیاوییان له‌ گه‌ڵ خه‌ڵکی به‌ساڵداچوو هه‌یه‌ یارمه‌تی بکه‌ن بۆ ناسینه‌وه‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی له‌م وێنه‌یه‌دان و به‌ تایبه‌تی ئه‌و " عه‌لی ئاغا" یه‌ی له‌ وێنه‌که‌ دا ده‌یبینین. ئێن.جه‌ی. لۆر که‌ بۆ ماوه‌ی درێژ سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی لوتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات بووه‌، له‌ ژماره‌ی 11ی، خولی پازده‌ی کوردستان میشنێری، مانگی نۆڤامبری 1923، له‌ بابه‌تێکدا به‌ نێوی " دیسان سابڵاغ" ئاماژه‌ به‌ نامه‌یه‌ک ده‌کا که‌ یای گودهارت له‌ 8ی ئووت [ی 1923] له‌ سابڵاغه‌وه‌ بۆ ناردووه‌ و ده‌نووسێ:
له‌ ژماره‌ی پێشووی ڕۆژنامه‌که‌ماندا ڕامانگه‌یاند ‌ یای گودهارت پێوه‌یه‌ بچێ بۆ سابڵاغێ. له‌ لاپه‌ڕه‌ی یه‌که‌می ڕۆژنامه‌که‌دا [ژماره‌ی 10، خولی پازده‌، مانگی ئۆکتۆبری 1923] ‌ وێنه‌یه‌کی یای گودهارتمان بڵاو کرده‌وه‌ که‌ ماوه‌یه‌ک له‌مه‌و به‌ر بۆمان ناردرابوو.ئه‌و دۆستانه‌ی میسیۆنه‌که‌مان، وا وێده‌چێ به‌شێک له‌و که‌سانه‌ی بووبن تا سابڵاغی له‌ گه‌ڵ چوون. له‌ نامه‌یه‌کدا که‌ یای گودهارت له‌ به‌رواری 8ی ئووت له‌ سابڵاغه‌وه‌ ناردوویه‌ ده‌نووسێ: " دیاره‌ ئه‌وه‌ هیچ خه‌به‌رێکی تازه‌ نییه‌ ‌ پێتان ڕابگه‌یێنم ‌ ئه‌من ئێستا له‌ سابڵاغێم، هه‌ر وه‌ک پێشتریش بۆم نووسیبوون پێوه‌بووم بچمه‌ سابڵاغێ. جارێکی دیکه‌ له‌ سابڵاغ! گشت دۆسته‌ کۆنه‌کانی میسیۆنه‌که‌مان، و ئی تازه‌، فه‌قیر و ده‌وڵه‌مه‌ند زۆر خۆشحاڵ بوون چاویان به‌ من ده‌که‌وته‌وه‌. ماڵی عه‌لی ئاغا له‌ به‌ری به‌یانییه‌وه‌



تا شه‌وێ له‌ خه‌ڵک جمه‌ی دێ و هه‌موو له‌ خۆشیان ده‌گرین. ته‌نیا شتێکی که‌ لێیان ده‌بیسم ئه‌وه‌یه‌ " که‌نگێ هاتییه‌وه‌؟ خۆ تازه‌ به‌جێمان ناهێڵی؟ کاتێک پێم گوتن ئه‌من دیسان ده‌بێ بگه‌ڕێمه‌وه‌ ته‌ورێز. ئه‌وان گوتیان بۆچی ده‌بێ بگه‌ڕێیه‌وه‌ ته‌ورێز؟ و ده‌یان پرسی باشه‌ یای شوێنهوود و یای فاسوم به‌و زووانه‌ دێنه‌وه‌؟ ئه‌ی خانمی باشیمۆن چی به‌سه‌ر هات؟ ئه‌و دوکتوره‌ باشه‌ی ‌ ئێوه‌ له‌ ته‌ورێز چاوه‌ڕێی ده‌که‌ن که‌نگێ ده‌گاتێ؟ ئه‌من ته‌نێ ده‌متوانی ئاوایان وڵام بده‌مه‌وه‌‌ هیوادارم زۆر زوو بگه‌ڕێمه‌وه‌ سابڵاغێ و ئه‌و ده‌می دوکتور شالکیش له‌گه‌ڵ خۆم ده‌هێنم. ئه‌من پێم گوتن هیوادارم بتوانم تا 1ی سێپتامبر بگه‌ڕێمه‌وه‌ ئێره‌. هیوادارم هێندێک کوڕی کورد لێره‌وه‌ له‌گه‌ڵ خۆم به‌رم بۆ ته‌ورێزێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێ له‌ مه‌دره‌سه‌ دایان مه‌زرێنم.
ڕۆژێک ئێمه‌ چووینه‌ سه‌رقه‌بران، ئه‌و شوێنه‌ی که‌ هێندێک له‌و منداڵانه‌ی‌ لای ئێمه‌ له‌ " ماڵی منداڵی بێ دایوباب " بوون لێی نێژراون و هه‌روه‌ها چوونیه‌ سه‌ر قه‌بری هێندێک خه‌ڵکی به‌ساڵداچوو که‌ ئێمه‌ له‌" ماڵی پیران" ئاگاداریمان لێده‌کردن. له‌ سه‌رقه‌بران هێندێک سروودی ئایینی کوردیمان خوێنده‌وه‌و دۆعامان بۆ کردن. دوایه‌ سروودی " خه‌ڵاسی ده‌ ده‌ستی مه‌سیح " و " شاخی قه‌دیم له‌ت له‌ت بوو بۆ من" مان گوت.
له‌وێوه‌ چووینه‌ نێو شاری بۆ قه‌برستانی هه‌رمه‌نییان له‌وجێیه‌ی قه‌بری باشیمۆنی لێیه‌. ئێستا حه‌ساره‌که‌ که‌لاوه‌یه‌که‌. تکایه‌ له‌ خانمی باشیمۆن ئیزن وه‌ربگرن بۆ ئه‌وه‌ی مه‌یته‌که‌ بگوێزینه‌وه‌ بناری شاخی و له‌وێ کێلێکی بۆ دروست که‌ین.واوێده‌چێ ئه‌م شوێنه‌ی عیباده‌تکارانی هه‌رمه‌نی به‌و زووانه‌ بفرۆشرێ و ئاکامی ئه‌وه‌ش ده‌بێته‌ نه‌مانی قه‌بره‌کانی دامان و باشیمۆن هه‌ر دووکیان. ئێستا له‌ سابڵاغێ زه‌وی زۆر هه‌رزانه‌. ئه‌و پارچه‌ زه‌وییه‌ی ئێمه به‌‌ 390 تمه‌نمان کڕی ئێستا هه‌ر 25 تمه‌ن ده‌کا. ئه‌گه‌ر ئێستا ئێمه‌ زه‌وی بۆ میسیۆنه‌که‌مان بکڕین، ده‌توانین جێیه‌کی به‌که‌یفی خۆمان به‌ قیمه‌تێکی که‌م بکڕین. " ( ئه‌مه‌ش کورته‌ی نامه‌ی یای گودهارت بوو) __ ئێن.جه‌ی.لۆر

وه‌ته‌نی مه‌حبووبی کوردستانی بڵند،ئه‌رزێکی پڕ یادگاری له‌ جه‌حێڵی من. ئالما فاسوم دۆستێکی دیکه‌ی گه‌لی کورد



وه‌ته‌نی مه‌حبووبی کوردستانی بڵند،
ئه‌رزێکی پڕیادگاری له‌ جه‌‌حێڵی من

ئالما فاسوم دۆستێکی دیکه‌ی گه‌لی کورد

حه‌سه‌نی قازی

ئالما فاسوم، خوشکی چکۆڵه‌ی ئێل. ئو. فاسوم یه‌کێکی دیکه‌ له‌و میسیۆنێره‌ لوتێریانه‌یه‌ که‌ وه‌کوو نێرس (نه‌خۆشه‌وان) له‌ سابڵاغ و کرماشان خزمه‌تی به‌ گه‌لی کورد کردووه‌. گۆواری کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 2، ساڵی دوازده‌ مانگی فێڤرییه‌ی ساڵی 1920 دا یای ئالما ئاوا ده‌ناسێنێ: " ئالما فاسوم له‌ 2ی ئووتی 1892، له‌ والینگفۆرد له‌ ئه‌یاله‌تی ئیۆوا هاته‌ دنیاوه‌. چووه‌ مه‌دره‌سه‌ی گشتی و مه‌دره‌سه‌ی ناوچه‌یی و له‌ ساڵی 1906 له‌ لایه‌ن قه‌شه‌ ستراند وه‌ک ئه‌ندامی کلیسا وه‌رگیرا. ئالما له‌ ساڵی 1913-14 له‌ کالیجی سه‌نت. ئولاف، له‌ نۆرتفیلد، له‌ ئه‌یاله‌تی مینێسوتا وه‌رگیرا، له‌ هه‌مان کاتدا له‌ مه‌دره‌سه‌ی ناوچه‌ییشدا ده‌رسی ده‌گوته‌وه‌.
له‌ پاییزی ساڵی 1914 خوێندنی نه‌خوشه‌وانی ده‌ست پێکرد، له‌ ساناتۆریۆمی سه‌نت. جه‌یمز و له‌ نه‌خۆشخانه‌کانی سیتی و کاونتی St. Paul له‌ ئه‌یاله‌تی مینێسوتا په‌روه‌رده‌ی دی. له‌ ساڵی 1917 وه‌ له‌ میناپۆلیس ده‌ژی به‌ڵام به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رده‌وام وه‌کوو نێرس کاری بۆ خاچی سوور کردووه‌. دووساڵ له‌مه‌وبه‌ر پێشنیازی به‌ئێمه‌ کرد له‌ میسیۆنی ئێمه‌ له‌ هه‌نده‌ران کاری وه‌فریاکه‌وتن و میسیۆنێری بکا. به‌ڵام له‌به‌ر هه‌لومه‌رجی شه‌ڕ ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمه‌ڵه‌که‌مان نه‌یتوانی به‌ڕێی کا. ئێستا که‌ ئاخره‌که‌ی وێده‌چێ ڕیگه‌ کرابێته‌وه‌. ئه‌و گه‌لێک بیری لێده‌کاته‌وه‌ و پێی خۆشه‌ ده‌رفه‌تی هه‌بێ بڕوا، به‌و هیوایه‌ی هێندێک خزمه‌ت به‌ مرۆوایه‌تی ئازارچێشتووی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک، و به‌ تایبه‌تی کوردستان بکا. که‌ به‌ کرده‌وه تا ئه‌و جێگه‌یه‌ی ئێمه‌ ده‌زانین ‌ هیچ یارمه‌تیه‌کیان پێ نه‌کراوه‌ وله‌ هیچ لایه‌که‌وه‌ ده‌فریایان نه‌که‌وتوون."
وه‌ک له‌ باسی کارنامه‌ی ژیانی ئێل.ئو.فاسوم و یای هاننا شوێنهوود دا خوێندتانه‌وه‌، ئالماش له‌ گه‌ڵ براکه‌ی و هاننا شوێنهوود له‌ ڕۆژی یه‌کشه‌مۆ 29ی نۆڤامبری1919 له‌نیۆیۆرکه‌وه‌ سواری که‌شتی ده‌بن به‌ مه‌قسه‌دی سابڵاغ، به‌ڵام له‌ به‌ر شه‌ڕ و گیرانی ڕێگه‌ نزیکه‌ی ساڵ و نیوێکی پێده‌چێ تابگه‌نه‌ سابڵاغێ. له‌ هه‌رمه‌نستان ئالما بۆ خاچی سوور و ‌دوور له‌ هاوکارانی دی کار ده‌کا و له‌وماوه‌یه‌دا شاییدی مه‌رگی بێواده‌ی کاکی، نه‌مر ئێل.ئو. فاسوم ده‌بێ. هه‌ر له‌ ئه‌مریکاوه‌ له‌گه‌ڵ هاننا له‌ لای فاسوم ده‌ست به‌ فێربوونی زمانی کوردی ده‌که‌ن، ‌له‌ نامه‌یه‌ک دا ئێل.ئو. فاسۆم له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌نووسێ: " خانمه‌کان له‌ فێربوونی زمانی کوردی دا زۆر باش چوونه‌ته‌ پێشێ و ئه‌من هیوادارم له‌ ماوه‌یه‌کی کورت دا بتوانن فێری بن و قسه‌ی پێبکه‌ن."یای ئالماش،له‌گه‌ڵ ئاگوستا گودهارت، هاننا شوێنهوود و هاوسه‌ری جۆرج باشیمون له‌ ئۆکتۆبری 1921 دا ناچار ده‌بێ سابڵاغ به‌ جێ بهێڵێ. ماوه‌یه‌ک له‌ ته‌ورێز کار ده‌کا، ئه‌وجار بۆ یارمه‌تی به‌ چالاکی پژیشکی میسیۆنێکی دیکه‌ ده‌چێته‌ کرماشان و له‌وێ خزمه‌ت ده‌کا.ا دوای گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ ئه‌مریکا پێوه‌ندی به‌ میسیۆنه‌که‌یانه‌وه‌‌ له‌ ئه‌مریکا هه‌ر به‌رده‌وام ده‌بێ. له‌گه‌ڕانه‌وه‌ی ئه‌مریکا دا، خه‌رج و موخاریجی نه‌خۆشێک له‌ نه‌خۆشخانه‌که‌یان له‌ سابڵاغی وه‌ئه‌ستۆ ده‌گرێ و به‌ به‌رده‌وامی ئه‌و یارمه‌تییه‌ ده‌نێڕێ بۆ دوکتور هێرمان شاڵک له‌ سابڵاغێ. ئالما فاسوم به‌سه‌ریه‌که‌وه‌ نزیکه‌ی چوارساڵ و نێو له‌ هه‌رمه‌نستان، ئه‌سته‌نبوڵ، ته‌ورێز، سابڵاغ و کرماشان وه‌کوو نێرس کار ده‌کا. له‌و نامه‌ و نووسراوانه‌ی له‌ کوردستان میشنێری دا بڵاوی کردوونه‌ته‌وه‌، خۆشه‌ویستی و هاوپێوندی له‌گه‌ڵ گه‌لی کورد به‌ جوانی ده‌رده‌که‌وێ. لێره‌ دا وه‌رگێڕاوی هێندێک له‌ نامه‌ و نووسینه‌کانی ده‌خوێننه‌وه‌.

له‌ یه‌که‌م نامه‌یدا که‌ ئالما فاسوم له‌ سابڵاغه‌وه‌ بۆ جه‌نابی ئێن.جه‌ی.لوری ناردووه‌‌ و له‌ ژماره‌ی 10ی ساڵی سێزده‌ی کوردستان میشنێری، ئۆکتۆبری 1921 دا چاپ کراوه‌ ئاوا ده‌نووسێ: " سابڵاغ، ئێران، 3ی ژووییه‌ی [ 1921]جه‌نابی ئێن.جه‌ی.لۆری خۆشه‌ویست: یای گود هارت سڵاوی مێهره‌وانانه‌ و گه‌رمی ئێوه‌ و جه‌نابی ماکێنسن ی بۆ هێناین. به‌وپه‌ڕی دڵپاکییه‌وه‌ هه‌موومان سپاستان ده‌که‌ین. ئێستا که‌ نزیکه‌ی شه‌ش مانگ له‌و کۆسته‌ گه‌وره‌ی لێمان که‌وت، تێپه‌ڕ ده‌بێ، غه‌می نه‌مانی هێندێک له‌ سه‌ر دڵمان سووکتر بووه‌. خوڵا ده‌زانێ کاری هه‌ره‌باش چییه‌ و دژوارییه‌کان به‌ شێوه‌یه‌ک چاره‌سه‌ر ده‌کا که‌ ئێمه‌ چاوه‌ڕوانی ناکه‌ین. یای شوێنهوود و ئه‌من زۆرجار له‌ یه‌کتری ده‌پرسین بۆچی ده‌بێ ئه‌و سه‌رلێشێواوییه‌ درێژه‌ بکێشێ؟ ئیمه‌ تێیناگه‌ین. ئێمه‌ به‌وه‌ شاد و خۆشحاڵین‌ بیستمان جه‌نابی ماکێنسن واوه‌ دێ، و له‌ مه‌ڕ زێده‌ بوونی ژماره‌ی کرێکاران لێره‌ خۆشحالین. به‌ دڵنیاییه‌وه‌ هه‌موو جۆره‌ ده‌ره‌تانێک هه‌یه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئێره‌ بکرێ به‌ بنکه‌یه‌کی پته‌و و رێکخراو. یای گودهارت ڕۆژی 30 ژووییه‌ زۆر به‌ ماندوویی وتاڕاده‌یه‌کیش ده‌سته‌پاچه‌ گه‌یشته‌ ئێره‌. ئێستا خه‌ریکه‌ ده‌حه‌سێته‌وه‌ و وڵامی سه‌ردانی زۆرله‌ کورده‌کان ده‌داته‌وه‌ که‌ پێشتر ناسیاوییان له‌ گه‌ڵ هه‌بووه‌. کورده‌کان زۆر جار پێمان ده‌ڵێن ئێل. ئۆ [ فاسوم] یان زۆر به‌لاوه‌ خۆشه‌ویست بووه‌ ، و له‌ ساڵانی نگریسی شه‌ڕ دا هیچ نه‌بوو ئه‌و له‌ ده‌ستی بێ و بۆ کوردانی نه‌کا.ئه‌وان له‌ دڵه‌وه‌ غه‌م و په‌ژاره‌ی خۆیان له‌ به‌ر مردنی وی ده‌رده‌بڕن، و له‌ ئاست ئێمه‌ هه‌تا بڵێی مێهره‌وانن و زۆر دۆستانه‌ له‌گه‌ڵمان ده‌جووڵێنه‌وه‌. له‌گه‌ڵ سڵاوی هه‌ره‌ مێهره‌وانانه‌ بۆ خانمی لۆر، دڵسۆزتان، ئالما فاسوم، سابڵاغ، ئێران."
گۆواری کوردستان میشنێری له‌ ده‌وره‌ی سێزده‌ی خۆی، له‌ ژماره‌ی 12، دیسامبری 1921 دوونامه‌ی دیکه‌ی ئالما فاسومی که‌ له‌ سابڵاغه‌وه‌ نووسیونی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌. نامه‌ی یه‌که‌میان بۆ خانمی وی ئیدیتۆری کوردستان میشنێری یه‌: " نامه‌ له‌ ئالما فاسومه‌وه‌. سابڵاغ، ئێران، 17ی ژووییه‌ی 1921. یای وی خۆشه‌ویست. یه‌که‌شه‌مۆ له‌ کوردستان له‌ یه‌کشه‌مۆیه‌کانی ئه‌مریکا زۆر جیاوازه‌. هه‌موو خه‌ڵکی خۆجێیی جومعانه‌ پشوو ده‌ده‌ن و ته‌نێ ئێمه‌ یه‌کشه‌مۆیان ڕۆژی پشوومانه‌. ئێمه‌ بیری لێده‌که‌ینه‌وه‌ داخودا که‌نگێ ئه‌و ڕۆژه‌ دێ ئه‌وانیش ڕۆژێکی گشتییان بۆ عیباده‌ت و پاڕانه‌وه‌ هه‌بێ، مه‌لاکان کاتی نوێژ کردن ڕه‌چاو ده‌که‌ن، به‌ ڕواڵه‌ت هه‌موو ده‌بێ به‌شداری تێدا بکه‌ن.چه‌نده‌ چاوڕاکێش ده‌بێ ببیسین برای ئێمه‌ مه‌وعیزه‌یان بۆ بکا.ئێستا ئێمه‌ ده‌بێ ماوه‌یه‌ک چاوه‌ڕێ بین تا ئه‌وه‌ی دوعاو پاڕانه‌وه‌یه‌ک به‌ کوردی ببیستین.
یای گودهارت ڕۆژی 30 ژووییه‌ گه‌یشته‌ لامان له‌ گه‌ڵ خۆی خانمی شه‌مۆییل و منداڵه‌کانی و هێندێک پۆستیشی بۆ هێنابووین. ئه‌و خه‌به‌ری ئه‌وه‌شی بۆ هێناین که‌ کرێکارانی دیکه‌ی میسیۆنه‌که‌شمان دێنه‌ ئێره‌، و ئێمه‌ به‌ بیستنی ئه‌و خه‌به‌ره‌ زۆر گه‌شاینه‌وه‌.به‌ڵام هه‌موو پلانێک ده‌کرێ خێرا ئاڵوگۆڕی به‌ سه‌ردا بێ. له‌ 2ی مانگی مه‌ی دیسان جه‌نابی ماکێنسن ده‌نووسێ –‌ ئێمه‌ 15ی ژووه‌ن به‌ ده‌ستمان گه‌یشت- که‌ ئێستا هه‌ڵناسووڕێ هاوکارانمان بنێردرێن. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ به‌ داخه‌وه‌ین، به‌ڵام ده‌بێ فێربین ددان به‌ جه‌رگمان دا بگرین و له‌ سه‌ره‌خۆبین، ته‌نانه‌ت له‌ مه‌ڕ ئه‌و جۆره‌ شتانه‌ش. لێره‌ هه‌موو کارێکمان به‌ وه‌ختی خۆی کراوه‌.ئێمه‌ ژووری تێدامانه‌وه‌مان به‌ کرێ گرتووه‌، دوو ژوورمان بۆ ده‌رمانگه‌ هه‌یه‌. ژوورێک بۆ ئه‌وه‌ی وه‌ک مه‌دره‌سه‌ به‌ کاری بهێنین ئاماده‌یه‌،که‌ جه‌نابی باشیمۆن پێوه‌یه‌ له‌ پاییزێ ڕا ده‌ستی پێبکا.جارێ چ منداڵی بێ دایوبابمان له‌ لا نییه‌.هه‌موو ڕۆژێ ژماره‌یه‌کی زۆر سه‌ری ژووری پانسمان ده‌ده‌ن بۆ ئه‌وه‌ی برینه‌کانیان پانسمان که‌ین: خه‌ڵکی دیکه‌ش بۆ مداوای ئاسایی ده‌رمانی دێن. هیوادارین و دۆعا ده‌که‌ین ئێوه‌ له‌ په‌یدا کردنی جه‌ڕاحێک و ناردنی بۆ کوردستان دا سه‌رکه‌ون.ژماره‌یه‌کی زۆر خه‌ڵک دێنه‌ لامان به‌داخه‌وه‌ ناتوانین هیچیان بۆ بکه‌ین . و ته‌نێ ئه‌وه‌نده‌یان پێ ده‌ڵێین ماوه‌یه‌کی دی دوکتورمان بۆ دێ. حه‌ول ده‌ده‌ین هێندێکیان بنێرینه‌ ته‌ورێزێ، به‌ڵام سه‌فه‌رێکی پێنج ڕۆژه‌ کاتێک مرۆ نه‌خۆش بێ و له‌و گه‌رما ترسناک و بڕست لێبڕه‌ دا زۆر ئاسته‌مه‌.هه‌رچونێک بێ، ئێمه‌ ده‌کرێ یارمه‌تی زۆر که‌سان بده‌ین، به‌ تایبه‌تی یارمه‌تی ژنان، که‌ ڕاسته‌و ڕاست ناچنه‌ لای دوکتور. ئه‌و خه‌ڵکه‌ به‌و په‌ڕی مێهره‌وانییه‌وه‌ هه‌لسوکه‌وتمان له‌ گه‌ڵ ده‌که‌ن. ئه‌وان کاری ئێمه‌یان زۆر پێ باشه‌ و زۆر له‌گه‌ڵمان مێهره‌وانن. به‌ ژماره‌یه‌کی زۆر دێن بۆ دیده‌نیمان.هه‌تا بڵێی پێمانه‌وه‌ ماندوون و پێیان خۆشه‌ خزمه‌تمان پێ بکه‌ن و دڵمان خۆش که‌ن. چه‌نده‌ دڵپاکی له‌ ژێر ئه‌و جووڵانه‌وه‌یان دا هه‌بێ ئه‌وه‌مان به‌ تێپه‌ڕینی ساڵ و زه‌مان بۆ ده‌رده‌که‌وێ. ته‌نانه‌ت ئاغاکانیش
( خاوه‌نمڵکه‌کانیش) که‌ ساڵی ڕابردوو له‌ نه‌به‌رذیکی نزیک ئێره‌ دا به‌شداریان کرد. هاتنه‌ لامان و سه‌ریان داین.یه‌کێکیان چاوێکی ده‌رپه‌ڕیبوو، و جێبرینێکی گه‌وره‌ی به‌سه‌رچاوییه‌وه‌ دیار بو، ئێمه‌ بۆمان شوشت و خاوێنمان کرده‌وه‌، و ئامۆژگاریمان کرد بچێته‌ پێگه‌ی میسیۆن له‌ته‌وریزێ و له‌وێ چاوێکی شووشه‌ی بۆ دانێن، و ئه‌و ده‌یه‌وێ بچێ.هه‌ر ئه‌و ئاغایه‌ ( خاوه‌نموڵکه‌) بانگهێشتنی کردووین بۆ گونده‌که‌ی که‌ بچینه‌ ئه‌وێ و به‌ حه‌وتوویان بمێنینه‌وه‌.
لێره‌ ژنان کاری ده‌ستی زۆر جوان ده‌که‌ن، ده‌چنن، ته‌شی ده‌ڕێسن و هه‌موو جلوبه‌رگێک ده‌دروون. به‌ڵام دیاره‌ جلوبه‌رگی ئه‌وتۆشیان هه‌یه‌ که‌ له‌ کارگه‌ ساز کرابێ. ئه‌وان زۆریان حه‌ز له‌ به‌رموور، و شووشه‌ و زێڕی خۆ پێ ڕازاندنه‌وه‌ و خشڵ و جه‌واهێره‌. منداڵان زه‌نگوڵه‌ی پچوک له‌ گۆێزینگ و مه‌چه‌کیان ده‌که‌ن‌، زۆریش شتی مووروو.ئه‌گه‌رچی خه‌ڵک منداڵه‌کانی خۆیان زۆر خۆش ده‌وێ به‌ڵام هه‌موو خزم و که‌سوکار ده‌یان لاوێننه‌وه، و له‌باوه‌شیان ده‌که‌ن و ئه‌و شته‌ به‌سته‌زمانانه‌ له‌ ساڵانی مه‌لۆته‌که‌یی خۆیاندا ژیانێکی سه‌ختیان هه‌یه‌.ڕێژه‌ی مه‌رگ له‌ نێو منداڵان دا زۆر له‌ سه‌ره‌وه‌یه‌. له‌ هه‌رێمه‌ چۆل و هۆل وکاولکراوه‌کاندا، مرۆ به‌ جوانی ده‌توانێ ببینێ که‌ چه‌نده‌ خه‌ڵک سه‌ریان تێداچووه‌ و خاشه‌بڕ کراون. زۆر به‌شی گه‌وره‌ی سابڵاغ کاولکراوه‌. ئێمه‌ هێشتا ده‌وروبه‌ری ده‌ره‌وه‌ی شاریمان نه‌دیتووه‌. ئێستا وه‌رزی پێگه‌یشتنی میوه‌یه‌، هه‌تا بڵێی میوه‌ی ئێره‌ خۆشه‌. ئێمه‌ دڵنیان خه‌ڵکێکی زۆر ته‌نێ به‌و میوانه‌ ده‌ژین، جه‌مه‌ نانێک له‌ سێ هاروێ و یان جۆره‌ مێوه‌یه‌کی دیکه‌ ئاماده‌ ده‌که‌ن.__ __ __
زۆر سپاس بۆ نامه‌ پڕ له‌ مێهره‌وانییه‌که‌تان. دڵسۆزتان، ئاڵما فاسوم "

یای ئالما فاسوم له‌ نامه‌یه‌کی دیکه‌ دا که‌ هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ی کوردستان میشنێری دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ و بۆ یای ئه‌ندرسۆن ی نووسیوه‌، هێندێک باسی ئه‌و شه‌ڕه‌ی کردووه‌ که‌ له‌ نامه‌ی یه‌که‌مدا ئاماژه‌ی پێکردووه‌.
" نامه‌یه‌کی دیکه‌ له‌ ئالما فاسومه‌وه‌: له‌ نامه‌یه‌کدا بۆ یای ئه‌ندرسون که‌ له‌ به‌رواری 17ی ژووییه‌ دا نووسیویه‌ ده‌ڵێ: " ئێستا ئه‌وه‌ نزیکه‌ی دووساڵ ده‌بێ که‌ ئێمه‌ یه‌کدیمان دی. ئه‌تۆ ئێستا خوێندی خۆت له‌ "Moody " ته‌واو کردووه‌. هێوا دارم ئه‌تۆش زۆر حه‌ز له‌ کوردستان بکه‌ی، هه‌ر وه‌ک ئێمه‌ که‌ ئێستا ده‌یکه‌ین.کورده‌کان هه‌تا بڵێی سرنجڕاکێشن. ته‌نێ پێیانخۆشه‌ زۆر شه‌ڕ بکه‌ن.له‌وه‌تی ئێمه‌ هاتووین ته‌واو له‌و نزیکانه‌ی ئێمه‌ شه‌ڕێک قه‌وما. هه‌موو شه‌ڕه‌که‌ له‌ سه‌رکۆلکه‌یه‌کی دار هه‌ڵئاییسا. کوردێک داوای ئه‌و کۆلکه‌یه‌ی ئاشی ده‌کا بۆ سووته‌مه‌نی. ئێستا ئه‌و کۆلکه‌یه‌ی ئاشی گه‌وره‌یه‌ و نێوکۆڵ کراوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئاوی پێدا بڕوا و‌ باراش بگێڕێ و شتێک نییه‌ که‌ هه‌ر ئاوا به‌ هاسانی ده‌ستی لێهه‌ڵگیرێ و بدرێ به‌ که‌سێکی دیکه‌.هه‌رچونێک بێ، ئه‌وان داوایان کرد و خاوه‌نه‌که‌ی ده‌ستی له‌وه‌ گێڕاوه‌ بیانداتێ. جا له‌ سه‌رو گوێلاکی یه‌کتری به‌ر بوون و ده‌ستیان کرد به‌ ته‌قه‌ کردن له‌ یه‌کتری و له‌و ڕووداوه‌ دا زۆر که‌س کووژران و بریندار بوون. هه‌ر دوو ڕۆژ له‌مه‌وبه‌ر یه‌کێک له‌ برینداره‌کان له‌ گه‌ڵ هه‌موو نۆکه‌ره‌کانی هاته‌ لامان.ئه‌و چاوێکی له‌ قیس دابوو و چه‌ند برینی دیکه‌شی له‌ به‌ده‌نی دا بوو.- کوردێکی زۆر که‌ڵه‌گه‌ت و جوانچاک بوو. کچه‌ دراوسێیه‌که‌مان پێی گوتم هه‌ر ئه‌و کورده‌ پار زستانێ ژنه‌که‌ی خۆی هه‌ڵئاوه‌سیوه‌. ئه‌دی ئه‌وان شه‌ڕکه‌ری ئه‌وتۆن. بڕیا به‌ بریای خوڵای بێ ئه‌و ده‌مه‌ بگاته‌ که‌ ئه‌و شه‌ڕکه‌رانه‌ ده‌سته‌مۆ ببن هه‌روه‌ک ئیندیانه‌کانی ئێمه‌ [ !! ]. به‌ڵام ئه‌وان له‌ زۆر ڕووه‌وه‌ ده‌بێ په‌سن بدرێن ......که‌وشه‌کانمان زۆرمان ناڕه‌حه‌ت ده‌که‌ن. چوونکوو ڕێگه‌وبان، به‌رده‌ڵان، خیز، قوڕه‌ زه‌له‌ق، و گژ وگیای درێژ دای گرتوون و ده‌بێ به‌ نێویاندا بڕۆین. ئێمه‌ زۆرجار ‌ له‌ ڕێپێڵگه‌ی ناڕێک هه‌ڵده‌نگوین، به‌ڵام دوای ماوه‌یه‌ک، فێر ده‌بین چۆن به‌ڕێگه‌ دا بڕۆین، و چۆن هه‌ستینه‌وه‌ و له‌ سه‌ر پێی خۆمان ڕاوه‌ستین. ئه‌وه‌ هه‌شته‌مین یه‌کشه‌مۆمانه‌ لێره‌. ئه‌گه‌ر ئه‌تۆ له‌ نێوه‌ڕاست هاوینێ دا بێی،ئێره‌ت زۆر پێ گه‌رم ده‌بێ، ئه‌گه‌رچی ئه‌و ده‌می ڕێگه‌ و بان وشکن، ده‌بێ خۆت ئاماده‌که‌ی بۆ ئه‌وه‌ی فێری ئه‌سپ سوار بوون بی. لێره‌ ڕێگه‌ بۆ گونده‌کان نییه، ته‌نێ ئه‌سپه‌ڕێ هه‌یه‌.ته‌نانه‌ت ڕێگای ته‌ورێزیش زۆربه‌ی به‌ ته‌ڕکی چۆماندا، یان به‌ ته‌نیشت کاناڵی ئاوداشتنه‌وه‌ تێده‌په‌ڕێ، له‌ ژێر ئاو. له‌ته‌ورێزێ هه‌موو شت ده‌ست ده‌که‌وێ، به‌ڵام لێره‌ زۆر دووره‌. له‌وێوه‌ هه‌تا بگه‌ینه‌ ئێره‌ شه‌ش ڕۆژمان پێ چوو.دیاره‌ ناکرێ مرۆ به‌ ڕێگا و بانێکی ئه‌وتۆدا زۆر جار سه‌فه‌ر بکا.
ئێمه‌ داوخوازی سه‌فه‌رێکی هێمن و خێرات بۆ ده‌که‌ین. ئاوری ماڵێ به‌ گه‌شاوه‌یی ڕاده‌گرین. کاتێک زمانی ئێره‌ فێر بووی به‌ دڵنیاییه‌وه‌ حه‌ز له‌م شوێنه‌و خه‌ڵکه‌که‌ی ده‌که‌ی. لێره‌ تێگه‌یشتن له‌و مامۆستایانه‌ی کوردیمان فێر ده‌که‌ن ئه‌گه‌ر هیچ ئینگلیسی نه‌زانن زه‌حمه‌ته‌، به‌ڵام ئه‌من پێم سه‌یره‌ که‌ هه‌رچۆنێک بێ فێری کوردی ده‌بم. له‌ ته‌ورێز فێری بوونی کوردیمان زۆر چاک ده‌ست پێکرد؛ ئه‌وه‌ یارمه‌تییه‌کی زۆری پێکردین. "
له‌نامه‌یه‌کی دیکه‌دا که‌ یای فاسوم، له‌ 1ی مانگی مه‌ی 1922 له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ خانمی وی نووسیوه‌ و له‌ ژماره‌ی
8ی کوردستان میشنێری، ئووتی 1922 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ له‌ به‌شێکی دا ده‌ڵێ‌: " لێره‌ ئه‌من داوام له‌ مامۆستاکه‌ی زمانی کوردیم، که‌ زمانزانێکی گه‌وره‌یه‌ کردووه‌ که‌ بابه‌تێک بۆ گۆواره‌که‌مان [ کوردستان مێشنێری ]
بنووسێ. هیوادارم به‌ زوویی شتێکی باشتان بۆ بنێرێ.وه‌رگێڕاوه‌کانی و کاره‌کانی له‌ لایه‌ن پڕۆفێسۆر ئه‌ی. یۆهاننان پی .ئێچ. دی ، له‌ زانکۆی کۆلومبیا تاقیکراونه‌ته‌وه‌.له‌وکارانه‌دا بێگومان شتی باش هه‌ن له‌ مه‌ڕ شێعر، په‌خشان و مێژووی کوردی و هتاد. ئه‌من زۆر حه‌ول ده‌ده‌م له‌ نێو میسیۆنه‌ پچووکه‌که‌مان، که‌ زۆر ڕووداوی ناخۆشی به‌سه‌رهاتووه‌، مه‌یل و مرخ له‌ ئاست کاری ئاوا پێش بخه‌م. ده‌با هیوادار بین هه‌وری شه‌ڕ به‌ زوویی بزربێ و کورده‌کانیش چاویان به‌ ڕووناکی ڕۆژ بکه‌وێ. به‌ سڵاو و باشترین ئاواته‌وه‌. --- ئالما فاسوم"

" له‌ ته‌ورێز. ئێرانه‌وه‌. ته‌ورێز، ئێران، 10ی مانگی مه‌ی 1922.
خانمی وی خۆشه‌ویست:
میرزا مه‌سرووف خان، مامۆستای زمانی کوردیمان، به‌ مێهره‌وانییه‌وه‌ ووتارێکی بۆ گۆواره‌که‌مان ئاماده‌ کردووه‌. ئه‌و وه‌ک نووسه‌ر زۆر به‌ توانایه‌، ئینجیله‌کانی وه‌رگێڕاوه‌، به‌ زمانی سوریانی، هه‌رمه‌نی، کوردی و فارسی گۆرانی و شێعر و سه‌باره‌ت به‌ مێژوو ده‌نووسێ. زۆرخۆشحاڵم به‌وه‌ی ئاماده‌ بوو بابه‌تی چاوڕاکێش وه‌ک ئه‌وه‌ی خواره‌وه‌ بۆ که‌لک لێوه‌رگرتنی خوێنه‌ره‌وه‌کانمان بنێرێ.ئه‌و ده‌ڵێ‌ هه‌ر ئاڵوگۆڕ یان ڕاستکردنه‌وه‌یه‌کی پێویسته‌ ده‌کرێ له‌ نووسینه‌که‌ی دا بکرێ. دڵسۆزتان ---- ئالما فاسوم

Mandoo - Nabee ماندوونه‌بی
ئه‌و دوو ووشه‌ کوردییه‌ی سه‌ره‌وه‌م نزیکه‌ی 50 ساڵ له‌مه‌و پێش له‌ کوڕێکی کورد بیست.ئه‌و ده‌می ئه‌من هه‌شت ساڵم عومر بوو. ئێمه‌ به‌ ناوچه‌‌ پڕ پیت و به‌ره‌که‌ته‌کانی سندووس دا تێده‌په‌ڕین و وه‌ک ڕێبوار مه‌قسه‌دمان سابڵاغ بوو، که‌ نزیک دووساڵ پێشتر بنه‌ماڵه‌که‌مان ماڵی بردبووه‌ ئه‌وێ. بابم قه‌شه‌ که‌ڕه‌م، که‌ نه‌ستوورییه‌کی پرۆتێستانی خه‌ڵکی ورمێ بووله‌ لایه‌ن میسیۆنی پرێسبێتێرییه‌کان له‌ ورمێ ناردرا سابڵاغێ بۆ ئه‌وه‌ی له‌وێ ئینجیلی ئاشتی و ڕزگاری له‌ نێو کوردان دا بڵاو بکاته‌وه‌.کاتێک ئێمه‌ به‌ڕێگاوه‌ بووین کوڕێکی کورد له‌ سه‌ربانی مزگه‌وتێکه‌وه‌، هه‌رکه‌ چاوی به‌ ئێمه‌ی ڕێبوار که‌وت به‌ ده‌نگی به‌رز گوتی: Mandoo- Nabee ماندوو نه‌بی،" که‌ به‌مانای ئه‌وه‌یه‌ نه‌وه‌ستی". ئه‌وه‌ شێوه‌ی سڵاو لێکردن و به‌خێرهێنانی ئێمه‌ بوو به‌کوردی. ئه‌و ده‌می که‌ ئه‌من منداڵ بووم و هیچ کوردیم نه‌ده‌زانی. پێم وابوو ئه‌و کوڕه‌ بێ ئه‌ده‌به‌ کورده‌ جنێومان پێده‌دا، چونکوو ئه‌و سه‌روبه‌ندی مه‌سیحییه‌ به‌سته‌زمانه‌کان هه‌میشه‌ له‌ لایه‌ن موسوڵمانه‌کانه‌وه‌ به‌چاوی سووک ته‌ماشا ده‌کران و سووکایه‌تیان پێ ده‌کرا.بابم که‌ زمانی کوڕه‌ کورده‌که‌ی ده‌زانی، پێی گوتم: " کوڕم، ته‌ماشای ئه‌و کوڕه‌ کورده‌ چه‌نده‌ به‌ ئه‌ده‌به‌، سڵاومان لێده‌کا و ئه‌وه‌ شێوه‌ی وییه‌ بۆ ڕۆژباش لێکردنمان یان ئه‌وه‌ی خێرمان بێته‌ڕێ و هتاد." به‌ڕاستی ته‌واو سه‌یره‌، ئه‌من 50 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر له‌ مانای ئه‌و دوو ووشه‌ کوردییانه‌ نه‌ده‌گه‌یشتم، به‌ڵام ئێستا ده‌رسی کوردی به‌ میسیۆنێره‌کان ده‌ڵێمه‌وه‌.
ڕه‌نگه‌ زۆربه‌ی خوێنه‌ره‌وانی ئه‌م دێڕانه‌ پێیان وابێ که‌ کورد، وه‌ک خه‌ڵکێکی نه‌زان و وه‌حشی وان و ئه‌وان له‌ هه‌مان کات دا ده‌بێ جه‌رده‌ و ڕێگر و درۆزنیش بن و له‌ چاوی خه‌ڵکی خوێنده‌وار دا نابێ چ قیمه‌تێکیان بۆ دابندرێ.
به‌ڵام نووسه‌ری ئه‌م چه‌ند دێڕانه‌ که‌ له‌منداڵییه‌وه‌ زۆربه‌ی ژیانی خۆم له‌ نێو عه‌شیره‌ته‌ جۆربه‌جۆره‌ کورده‌کاندا تێپه‌ڕاندووه‌. شاییدی ده‌ده‌م که‌ کورده‌کان به‌ گشتی گه‌لێکی نه‌جیب و به‌ئه‌ده‌ب، گه‌لێکی دێمۆکرات و ساده‌ن. له‌ زۆر بارانه‌وه‌‌ ئه‌وان له‌ به‌ر که‌سایه‌تی خۆیان زۆر به‌رزترن له‌ عه‌شیره‌ته‌ بێ چاوه‌ڕوو و دوو ڕوویه‌کانی ئێران. بۆ نموونه‌ ئه‌وان فێری ته‌قییه‌ کراون و له‌ کاتی ته‌نگانه‌ و مه‌ترسیدا بیرو ڕا و ئیمانی خۆیان ده‌شارنه‌وه‌، له‌ کاتێکدا کوردێکی سوننی ئۆرتۆدۆکس له‌ هیچ هه‌لومه‌رجێک دا نکۆڵی له‌ باوه‌ڕی خۆی ناکا.
ئه‌گه‌ر مرۆ له‌گه‌ڵ کوردێک باش بێ و به‌ دۆستانه‌ له‌گه‌ڵی هه‌ڵسوکه‌وت بکا، بۆی فه‌رق ناکا مرۆ هه‌رچییه‌کی ده‌بێ بڵا ببێ چ عیسایی ، چ مووسایی یان له‌ سه‌ر هه‌ر دینێکی دیکه‌بێ، کورده‌که‌ به‌ دڵپاکی له‌ گه‌ڵی ده‌جووڵێته‌وه‌.کورده‌سوننییه‌کان زۆر له‌ پێرۆیانی تایفه‌کانی دیکه‌ی موسوڵمان باشترن. کوردێکی سوننی ئاماده‌یه‌ نانی خۆیت له‌ گه‌ڵ به‌ش بکا. قه‌ت به‌ خۆی ڕاناپه‌رموێ پێت بڵێ ئه‌وتۆ پیس و نه‌جیسی ( گڵاو)، له‌کاتێکدا شیعه‌ دراوسێکانیان ئه‌وه‌ ده‌که‌ن. میوان به‌خێرهێنان ڕه‌سمی کوردییه‌ و به‌ دڵی ئاواڵه‌وه‌ له‌ بن خێوه‌ته‌که‌ی یان کۆخه‌که‌یدا جێت ده‌کاته‌وه‌، و سفره‌ چه‌رمه‌که‌یت له‌ به‌رده‌می ڕاده‌خا، ڕێگه‌ت ده‌دا ده‌ستی له‌گه‌ڵ یه‌ک قاپ بنێی، هه‌رله‌و قاپه‌یدا بۆ خۆی نانی تێدا ده‌خوا. هه‌ر له‌و ئیستیکانه‌دا ئاو ده‌خواته‌وه‌ که‌ ئه‌تۆ ئاوی تێداده‌خۆیه‌وه‌.به‌ڵام بڤه‌یه‌ ئه‌گه‌ر ده‌ستت وه‌ قاپی یه‌کی شیعه‌ بکه‌وێ.قه‌ت نایه‌ڵێ وه‌سه‌ربانه‌که‌ی بکه‌وی، ئه‌گه‌رچی له‌ قورئان دا هاتووه‌ و ئامۆژگاری موسوڵمانان کراوه‌" ڕێزی میوانت بگره‌، ئه‌گه‌رچی کافریش بێ."
له‌ ڕوانگه‌ی میواندارییه‌وه‌ کورده‌کان به‌ ڕاستی له‌ تۆره‌مه‌ی حه‌زره‌تی ئیبڕاهیمی نه‌بین. ئه‌وان هه‌میشه‌ باسی میوانداریی حه‌زره‌تی ئیبڕاهیم ده‌گێڕنه‌وه‌.ئه‌وان ده‌ڵێن ئێبڕاهیم قه‌ت به‌ ته‌نێ نانی نه‌ده‌خوارد، هه‌میشه‌ ده‌بوو چه‌ند که‌س له‌ ده‌وری سفره‌ی بێ.ئه‌گه‌ر واهه‌ڵکه‌وتبا و هیچ میوانی نه‌بووبا، فریشته‌ی خوڵای ده‌بوون به‌ میوانی.
کورده‌ مه‌نگوڕه‌کان عه‌شیره‌تێکن که‌ له‌ سنووری عوسمانی – ئێران ده‌ژین له‌ باشووری ڕۆژئاوای سابڵاغێ. به‌ سه‌رۆکه‌کانیان ده‌ڵێن کاده‌روێشی. ئه‌وان زۆر دۆستی گه‌وره‌ی مه‌سیحییه‌کانن.ئه‌وه‌ش به‌وه‌ ده‌به‌ستنه‌وه‌ که‌ دایه‌ گه‌وره‌یان گورجی بووه‌، جا بۆیه‌ به‌ هه‌موو مه‌سیحییه‌کان ده‌ڵێن " خاڵه‌ خواجه‌"
کاده‌روێشه‌کان چاویان شین و موویان کاڵه‌. خێزانێکیان له‌ نێو دایه‌ به‌ " کوڕی عرووسان" به‌نێوبانگن. کاتێک وه‌ک بێگانه‌یه‌ک پێ ده‌نێیه‌ که‌وشه‌نی وان، مه‌زنی تاوڵه‌که‌ دێته‌ ده‌رێ، جڵه‌وی ئه‌سپیت ده‌گرێ و بانگهێشتنی تاوڵه‌که‌یت ده‌کا و ئه‌و ووشانه‌ دووپاته‌ ده‌کاته‌وه‌. " پیاده‌ نابی" ، واته‌ نایه‌ خوارێ له‌ ئه‌سپه‌که‌ت پاروویه‌ک نان بخۆی؟
له‌به‌ر ئه‌وه‌ی زۆربه‌ی کورده‌کان مه‌ڕدارن، ئی وایان تێدایه‌ خاوه‌نی به‌ سه‌دان سه‌ر مه‌ڕ، بزن و به‌رخ و هتاده‌.
به‌ڵام ئه‌وه‌ سه‌یره‌ ئه‌وان قه‌ت خه‌ڵکه‌که‌ی خۆیان نابژرێن ---- بۆچی؟ چونکوو پێیان وایه‌ ئه‌وه‌ گوناهێکی گه‌وره‌یه‌ و ده‌ڵێن ڕۆژگارێک پێغه‌مبه‌ر و پادشایه‌ک هه‌بوون، ‌ پادشاکه‌ ئیبلیس له‌ خشته‌ی بردبوو و به‌گوێی وی ده‌کرد. پادشا جارێک خه‌ڵکه‌که‌ی خۆی بژارد، ئه‌وه‌ بووه‌ هۆی تووره‌یی خوڵای و غه‌زه‌بی به‌سه‌رداباراندن و هه‌موو تووشی نه‌خۆشی تاعوون هاتن و خه‌سارێکی زۆر گه‌وره‌یان وێکه‌وت.
شێوه‌ی سڵاو کردنی کورده‌کان زۆر سه‌یره‌. ئه‌گه‌ر کوردێک تووشی قه‌سابێک بێ ده‌بێ پێی بڵێ: " قه‌ڵه‌و بی"
ئه‌گه‌ر بگاته‌ دروێنه‌وانێک که‌ خه‌ریکی دروونی گه‌نم یان هه‌ر دانه‌وێڵه‌یه‌کی دیکه‌ بێ ده‌بێ پێی بڵێ: " به‌ به‌ره‌که‌ت بێ". ئه‌گه‌ر چاوی به‌ وه‌ستا و فه‌عله‌ بکه‌وێ که‌ خه‌ریکی خانوو دروست کردنن ده‌بێ پێیان بڵێ: " خودا قه‌وتوو بدا".
له‌وه‌تا ده‌ستپێکرانی بانگه‌وازی ئینجیل له‌ماوه‌ی سه‌د ساڵی ڕابردوو دا ئێمه‌ ده‌کرێ بڵێین‌ ده‌رزنێک له‌ موسوڵمان له‌ناو شیعه‌ و سونییان دا عیسایان په‌ژراندووه‌ --- و له‌ نێو ئه‌واندا 2 که‌س هه‌ن که‌ به‌ ڕاستی ئه‌و دینه‌یان قه‌بووڵ کردووه‌ و ئه‌وانه‌ش کوردن.
به‌ خۆشییه‌وه‌، ئه‌من به‌ شه‌خسه‌ له‌ گه‌ڵ هه‌ردووکیان ناسیاویم هه‌یه‌. پاولی دوویه‌می ئێمائوس و میرزا سه‌عید خانی سنه‌، ئه‌و له‌ سه‌رده‌ستی قه‌شه‌ یوهاننانی سندووس هاته‌ سه‌ر دینی تازه‌..... کاتێک براکه‌ی که‌ ناوی کاکه‌ یه‌ ده‌بیستێ سه‌عیدی برای بووه‌ به‌ گۆم [ گاور] ( ئه‌و ووشه‌یه‌ی که‌ کورده‌کانی سنه‌ بۆ عیساییه‌کانی به‌کار ده‌هێنن) سوێند ده‌خوا" ئه‌گه‌ر چاوم به‌ سه‌عید بکه‌وێ هه‌ر به‌ خه‌نجه‌ره‌ی خۆم ده‌یکووژم"، دوایه‌ که‌ کاکه‌ چاوی به‌ برا گاوره‌که‌ی خۆی واته‌ سه‌عید ده‌که‌وێ، ئه‌وه‌نده‌ ده‌که‌وێته‌ به‌ر کارلێکه‌ری برایه‌که‌ی ‌ دوای ماوه‌یه‌کی کورت کاکه‌ و هاوسه‌ره‌که‌شی ده‌بن به‌ عیسایی.....
با ئه‌وانه‌ی پێشداوه‌رییان له‌ سه‌ر کوردان هه‌یه‌ بچن ئه‌و دوو ئینسانه‌ ببینن...... کاتێک ئاشتی له‌ کوردستان دابمه‌زرێ. ئێمه‌ هیوادارین باریته‌عالا پشتیوانی بکا له‌و کاروچالاکییانه‌ی میسیۆنێره‌ ئه‌مریکاییه‌کان له‌ ناو کورده‌کاندا ده‌یکه‌ن."

ئالما فاسوم له‌ نامه‌یه‌که‌وه‌ که‌ له‌ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ دۆستێکی خۆی له‌ ئه‌مریکا خانمی ئۆلیڤر لارشۆنی نووسیوه‌ و له‌ ژماره‌ 11ی کوردستان، خولی 14، مانگی نۆڤامبری 1922 دا بڵاو بووه‌ته‌وه‌، باسی ڕێوڕه‌سمی ته‌واو بوونی خوێندن له‌ مه‌دره‌سه‌یه‌کی ته‌ورێز ده‌کا و له‌ دوایی دا ئه‌و په‌یامه‌ بۆ دۆسته‌که‌ی ده‌نێرێ: " نابێ كچه‌ چکۆڵه‌ کورده‌کانت له‌ بیر بچێ که‌ هه‌تا ئێستا هیچ مه‌دره‌سه‌یان نییه‌ و هیچیان ناتوانن پیانۆ [ !!] لێده‌ن. دۆعایان بۆ بکه‌."

ئالما فاسوم دوایه‌ له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ چووه‌ته‌ کرماشان و له‌ نامه‌یه‌ک دا بۆ ئێدیتۆری کوردستان میشنێری خانمی وی که‌ له‌ 26ی ئۆکتۆبری 1922 له‌ کرماشانه‌وه‌نووسیویه‌ و له‌ ژماره‌ 2ی خولی پازده‌ی کوردستان میشنێری، فێڤرییه‌ی 1923 دا بڵاو بووته‌وه‌ ده‌ڵێ: " خانمی وی خۆشه‌ویست:--- 21ی ئۆکتۆبر گه‌یشتمه‌ ئێره‌ بۆ ئه‌وه‌ی بۆ ماوه‌یه‌کی کاتی یارمه‌تی ئه‌م پێگه‌یه‌ی ئێره‌ بده‌م له‌و ماوه‌یه‌یدا که‌ هیچ نێرس ( نه‌خۆشه‌وان) یان نییه‌. کاره‌که‌ خه‌ریکه‌ ده‌ست پێده‌کا، واته‌ خه‌ریکن خانوویه‌ک دروست ده‌که‌ن و هه‌موو شت ئه‌وه‌ خه‌ر‌یکه‌ ده‌ست پێبکا. ئه‌من دڵنیام ئه‌و ماوه‌یه‌ی ئێره‌ بۆ من ئه‌زموونێکی به‌نرخ ده‌بێ. ئه‌من چوارسه‌د و سی و پێنج میل به‌ ڕێگه‌ دا هاتووم، و نۆزده‌ ڕۆژان به‌ سواری ئه‌سپ و دوو ڕۆژ و نیو به‌ سواری فایتوون. به‌ ڕاستی سه‌فه‌رێکی خۆش بوو، هیچ که‌س نه‌خۆش نه‌که‌وت یان زۆر ماندوو نه‌بوو. له‌ ڕێیه‌ میوه‌ و خواردن به‌ پێی فیلان بوو، هه‌م ڕێگا باش بوو و هه‌م هه‌وا. ئه‌من سه‌ر‌دانێکی باشی یای ئه‌ندرسۆنم کرد له‌ هه‌مه‌دان. دوو ڕۆژو سێ شه‌وی له‌ لا مامه‌وه، زۆرم پێ خۆش بوو چاوم پێی که‌وت. ئه‌ویش وه‌کوو ئێمه‌ هێندێک دڵپه‌شێوی هه‌لومه‌رجی دژواری ئێمه‌یه‌ لێره‌. هیوادارم له‌م ماوه‌یه‌یدا که‌ لێره‌م مووچه‌که‌م میسیۆنی خۆمان بیدا.ئه‌من چاوه‌ڕێ ناکه‌م ده‌سته‌یه‌کی به‌ڕێوه‌به‌ری مووچه‌ بدا به‌ میسیۆنێرێکی ده‌ره‌وه‌ی خۆی. ئه‌من پێم خۆش نه‌بوو بێمه‌ ئێره‌، به‌ڵام نامێهره‌وانانه‌ ده‌بوو ئه‌گه‌ر داوخوازی یارمه‌تیم وه‌دوایه‌ داباوه‌. نه‌ده‌کرا ده‌ق و دۆغری گوتبام نا.ڕه‌نگه‌ لێره‌ کاری زۆر گه‌وره‌ بکرێ و هتاد. به‌ڵام ئێره‌ پێگه‌ی من و کلیسای من نییه‌، و ناکرێ چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌م لێبکرێ هه‌رهه‌مان مرخ و عه‌لاقه‌م هه‌بێ....... بۆ ئێمه‌ی ژن وا وه‌به‌رچاو دێ که‌ شتی ڕاست ئه‌وه‌بێ‌ دوای ئه‌زموونی ناخۆشمان پیاوه‌کان کاروباره‌کان جێ به‌ جێ بکه‌ن و له‌ به‌شێکی دیکه‌ی شاریدا شوێنێک بدۆزنه‌وه‌ [ مه‌به‌ستی له‌ سابڵاغه‌ ] . بابزانین له‌گه‌ڵ کاربه‌ده‌ستانی ئێرانی چ ده‌کرێ. له‌گه‌ڵ ئه‌وینم بۆ ئێوه‌ خانمی وی خۆشه‌ویست. ئه‌من زۆرم پێ خۆشه‌ خه‌به‌ری ئێوه‌ ببیستم و هیوادارم زۆرت ماندوو نه‌که‌ین. دڵسۆزتان، ئالما فاسوم."

یای ئالما فاسوم ئه‌و ماویه‌ی که‌ له‌ کرماشان بووه‌، له‌ نووسراوه‌یه‌ک دا ئه‌و شاره‌ی به‌ خوێنه‌ره‌وانی کوردستان میشنێری ناساندووه‌. ئه‌و بابه‌ته‌ له‌ ژماره‌ی 3ی، خولی 15ی گۆواره‌که‌ له‌ مانگی مارسی 1923 بڵاو بووه‌ته‌وه‌.
" ئاوڕێک وه‌سه‌ر کرماشان
خوێنه‌ره‌وه‌ی خۆشه‌ویست. ڕه‌نگه‌ پێت خۆش بێ باسێکی کورت سه‌باره‌ت به‌م گۆشه‌یه‌ی ئێران ببیسی. کرماشان له‌ جێیه‌کی زۆر دڵڕفێن هه‌ڵکه‌وتووه‌ له‌ نزیکی چیای ڕه‌وه‌زه‌به‌رده‌ و له‌ سه‌ر ته‌په‌ی سه‌ره‌وژێڕ دروست کراوه‌، و ئه‌گه‌ر مرۆ له‌ خانووبه‌ره‌ی میسیۆن ڕا چاو له‌ شاری بکا خانووه‌کانی وه‌کوو به‌ربێڵای قه‌دی شاخی وه‌به‌ر چاو دێن.زۆرجار سه‌ربانی خانوویه‌ک ده‌بێته‌ به‌ربێڵا و هه‌یوانی خانووه‌که‌ی بنه‌وه‌ی.له‌ ده‌وری و به‌ری شاری و له‌ ده‌ره‌وه‌ی باغی ترێ زۆرن؛ هه‌ر وه‌ها داروباغاتیدیکه‌ش و ئاویشی زۆره‌ که‌ئه‌وه‌ شوێنه‌که‌ ئه‌وه‌نده‌ی دیکه‌ دڵگیر ده‌کا. خه‌ڵکه‌که‌ی، زۆربه‌یان جۆره‌یه‌ک کوردن، به‌ڵام جلوبه‌رگیان له‌گه‌ڵ کورده‌کانی ئێمه‌ له‌ سابڵاغ جیاوازه‌.لێره‌ پیاوان کڵاوی گه‌وره‌ی لباد له سه‌ر ده‌که‌ن و به‌ سه‌ر سه‌ریاندا پان ده‌بێته‌وه‌ و وه‌ک که‌ترییه‌کی دمه‌ونخوون وه‌به‌رچاو دێن که‌ بنه‌که‌ی له‌ زارکی پانتره‌. دوایه‌ شاڵێکی ته‌نکییش له‌ ده‌وری چه‌نه‌گه‌یان ده‌هاڵێنن. جلوبه‌رگی ئه‌وان له‌ ئی ئێرانییه‌کان که‌ زۆر شل وشه‌وێق له‌به‌ر ده‌که‌ن رێک وپێکتره‌. ژنان ده‌سماڵی زۆرگه‌وره‌ له‌ ده‌وری سه‌ریان ده‌پێچن، به‌ڵام هیچیان وه‌ک عه‌شیره‌تی سابڵاغێ پێچی جوان نابه‌ستن. لێره‌ زیاتر ڕه‌نگی ڕه‌ش یان تیره‌ و ته‌ڵخ ده‌به‌ر ده‌که‌ن و پشتێندیشیان چه‌ند قه‌د له‌ ئی سابڵاغێ سووکتره‌.ئه‌وه‌ سرنجرآکێشه‌ مرۆ جیاوازی جلوبه‌رگی عه‌شیره‌ته‌ جیاوازه‌کان ببینێ. زۆرێک له‌ژنان له‌ گوندان که‌ چاومان پێیان که‌وت وه‌ک ژنی ئێرانی کراسی کورت ده‌به‌ر ده‌که‌ن و‌ له‌بنه‌وه‌ داوێنێک که‌ تا به‌ری پێیان دێ.لێره‌ ژنان شه‌رمێون نین و له‌هه‌موو شوێنێک ده‌موچاویان کراوه‌یه‌.
لێره‌ ده‌ره‌جه‌ی هه‌وا زۆر له‌سه‌ره‌وه‌ نییه‌، و جارێ زۆر سارد نه‌بووه‌.له‌ سه‌ر دوندی شاخه‌کان هێندێک به‌فر که‌وتووه‌. زۆر له‌ داره‌کان هێشتا گه‌ڵا ڕه‌نگاوڕه‌نگه‌کانیان نه‌ڕژاوه‌. به‌و زووانه‌ خه‌ڵکی خۆجێیی به‌بۆنه‌ی کریسمه‌سه‌وه‌ سه‌ردانمان ده‌که‌ن. ئه‌وان ڕۆژانی جێژنه‌کانمان به‌سه‌رمان ده‌که‌نه‌وه‌ و چاوه‌ڕێی ئه‌وه‌مان لێده‌که‌ن ئێمه‌ش له‌ جێژن و بۆنه‌ی ئه‌واندا بچینه‌ سه‌ردانیان. داوای کریسمه‌سێکی شاد بۆ هه‌مووتان ده‌که‌م و ساڵێکی نوێ زۆر باشتر له‌و ساڵی ڕابورد. ئێمه‌ هه‌ر وه‌ها دۆعا ده‌که‌ین‌ ئێوه‌ ئه‌و خه‌ڵکه‌ نه‌زانه‌ له‌ بیر نه‌که‌ن و به‌ هه‌ر شێوه‌یه‌ک پێتان ده‌کرێ یارمه‌تییان بده‌ن. سڵاوێکی زۆر بۆ گشت دۆستانی میسیۆنه‌که‌مان، دڵسۆزتان، ئالما فاسوم. کرماشان، ئێران، 6ی دیسامبری 1922."

به‌ پێی ئاگادارییه‌ک که‌ له‌ ژماره‌ی 8ی، خولی شازده‌هه‌می کوردستان مێشنێری له‌ مانگی ئووتی 1924 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. ئالما فاسوم له‌ 29ی ژووه‌نی 1924 دا دوای چوارساڵ ونیو کار له‌ ڕۆژهه‌ڵات گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ئه‌مریکا و له‌ دوایین ژماره‌ی ساڵی 1924ی کوردستان میشنێری دا هاتووه‌" ئالما فاسوم دیسان ده‌ستی کردووه‌ته‌وه‌ به‌ کار و له‌ University Hospital له‌ میناپۆلیس وه‌ک نێرس کار ده‌کا". ئه‌و جگه‌له‌ کاری ئاسایی خۆی حه‌ولی داوه‌ بۆ‌ په‌یداکردنی که‌لوپه‌ل بۆ نه‌خۆشخانه‌که‌یان له‌ سابڵاغ.

ئالما فاسوم له‌ 21ی فێڤرییه‌ی ساڵی 1944 له‌ ته‌مه‌نی 52 ساڵی دا کۆچی دوایی کردووه‌ و له‌ گۆڕستانی
Wallingford له‌ کاونتی Emmet ، له‌ ئه‌یاله‌تی Iowa نێژراوه‌.



تێبینی: سه‌رباسی ئه‌و نووسراوه‌یه‌ ، به‌شێکه‌ له‌ سروودێکی نه‌ته‌وه‌یی که‌ ئێل.ئو.فاسوم له‌ سابڵاغ بۆ گه‌لی کوردی داناوه‌. وێنه‌ی ئالما فاسوم له‌ ماڵپه‌ڕی LOMS و وێنه‌ی مه‌زاره‌که‌ی له‌ ئینترنێت وه‌رگیراوه‌.

Wednesday, March 25, 2009

سه‌باره‌ت به‌ "مه‌حموودکان" ڕوونکردنه‌وه‌یه‌کی به‌ڕێز مه‌نسووری بلووری


سلاۆ به‌رێز كاك ‌حه‌سه‌نی قازی
هیوادارم له‌وئه‌ركه گه‌وره‌یه‌دا هه‌رواچالاك وبه‌رده‌وام بی. ئه‌من ناوی ته‌په‌ی مه‌حموودكانم نه‌بیستۆوه، بۆیه‌ ڕوونکردنه‌وه‌یه‌ک به‌وشێوه به باش ده‌زانم:
1 ـ مه‌حموودكان گۆرستانێكه له نیزیك داوێنی کێوی خه‌زایی كه ئێستا هه‌مو بووه‌‌ته خانووبه‌وه، بینای گه‌وره‌ی لێ دروست كراوه‌. له مه‌حمودكان چاكێك هه‌بوو ده‌یانگوت پیرۆزه، ژنان وكچان ده‌چوون چڵ دانه‌یان لێ ده‌گرته‌وه. به‌ڵام هه‌رناوی محمودكانه یان به‌رزایی مه‌حمودكان. گه‌ڕه‌كی مه‌حموودكان كه دوایی زۆرترئاوه‌دان بووه‌وه‌ هه‌ر به‌وناوه ناو ده‌برێت. یانی هیچ كاتێك ته‌په‌ی مه‌حموود كانم نه‌بیستووه‌. كه به‌رێزتان له وه‌رگێردراوی سه‌باره‌ت به‌ یای گوردهارت دا باستان كردووه.
2 ـ ته‌په‌ی تابانی ، ته‌په‌یێكه هه‌ڵكه‌وتۆوه له لای كۆنه‌باغه‌كان، كه ئێستا به‌داخه‌وه باغاته‌كه نه‌ماون. ده‌یروانیه باغی ئێمه كه له لای پردی تازه بوو كه ساڵی 1328هه‌تاوی یۆگۆسلاوێكان ده‌ستیان كرد به سازكردنی ئه‌وپرده. ئه‌و ته‌په‌یه ئه‌وكاتی له سه‌روی باغه‌كان و چۆ‌مه‌كه بوو. چۆ‌مه‌كه‌ش هه‌ڕ وه ك بۆخۆشت له بیرته به ته‌نیشت شێروخورشید به خواروی ده‌ركی مه‌حكه‌مه دا ده‌هات وده‌چۆوه نه‌نیشت مزگه‌وتی سوور. یانی له ماڵی خۆتان وقازیه‌كانی تر نیزیك تربوو. ستادی گه‌وره‌ری نیزامی نیزیك چوارچرا، دوایه له لایه‌ن عه ‌بدولكه‌ریم وه‌رهرام دروست كرا. باغه‌كه‌ی ئێمه كه نێوی باغی سێوانیش بوو له ته‌په‌ی تابانی را ده‌ستی پێ ده‌كرد تا نیزیك چۆ‌مه‌كه، به درێژایی نیزیك 900میتر. یانی ئه‌وشۆینه‌ی كه ستادی لێ دروست بوو(كه چۆ‌مه‌كه‌ی پێداده‌رۆیی)ماڵی حاجی ساڵحی خه‌رازی وله‌ولاتریش مه‌حكه‌مه‌ی قازی ده‌یانروانییه‌ سه‌رچۆ‌مه‌كه. حه‌مامی بلووریش له كاتی سازكردنی پرده‌كه دروستكرا. ته‌په‌ی تابانی له به‌ر ئه‌وه له ساڵه‌كانی ده‌سته‌ڵاتی شادا خه‌زێنه‌ی لێ دۆزراوه. کردیانه‌ شۆێنێكی مه‌حه‌ره‌مه‌. ده‌وروبه‌ری جه‌غزیان لێ كێشاوه كه‌س حه‌قی نیه خاكبه‌رداری بكا وماڵی لێ دروست بكا. ئێستاش ئه‌و ته‌په‌یه هه‌ر وه‌ك خۆی ماوه. هێزه نیزامیه‌كان بنكه‌یه‌كی نیزامیان لێ مۆڵ داوه.
3ـ له‌به‌ر ئه‌وه ئه‌وچه‌ندرۆژه كه كاتی هێرشی شكاكه‌كان بۆ سابڵاغ مانگی خه‌زه‌ڵوه‌ری1299هـ. یانی (ئۆكتوبری1921) بووه وبه‌ره‌و ساردیش چووه‌، ئه‌و خانمانه‌ چۆنیان توانیوه به چۆ‌مه‌كه‌دا بپه‌رنه‌وه. نێوان چۆ‌مه‌كه‌ ـــ مه‌حمودكان وته‌په‌ی تابانی هه‌مووی باغات ومێشه زار بووه.
4ـ ئه‌من بیستوومه كه له‌شكری شكاك له پردی سوور را په‌ریونه‌وه. بێتوانییه‌ كه ئه‌وته‌په‌یه به‌رزایه‌كانی سه‌روی گومرگ بێ كه ئێستا بیناكانی سه‌ده‌‌ی لێ دروست كراوه. هه‌روه‌كی له بابه‌ته‌كه‌ی به‌رێزیشتاندا هاتووه شكاكه‌كان زۆر بوون وله هه‌موو شۆێن را هێرشیان كردووه‌ته ناوشار. ئه‌و یایه‌ش نه‌یگوتووه‌ سماییل ئاغا له كوێ بووه. یان ده‌توانین بڵێن كه له نێوان ته‌په‌ی تابانی ومه‌حمودكان كه شۆێنێكی نه‌دیوی قووڵی لێ بووه‌ ده‌بێته پشتی ته‌په‌كه. یانی پشتی ته‌په‌ی تابانی، نیزیك چاكی مه‌حمودكان. چاكه‌كه له سه‌ر به‌رزایی كێوی مه‌حمودكان هه‌ڵكه‌وتووه.
به دواچوونی ئه‌وكارانه زۆرپێویسته وزۆرشتمان بۆ روون ده‌بێته‌وه. من به‌ش به حاڵی خۆم زۆرت سپاس ده‌كه‌م بۆ ئه‌و ئه‌ركه پیرۆزه، كه له روانگه دابڵاویان ده‌كه‌یه‌وه. هیوادارم له داهاتودا وه‌ك په‌ر‌تووكێك كتێبخانه‌ی كوردی پێ ده‌ۆڵه‌مه‌ندبێ.
سه‌ركه‌وتوو بی. برات مه‌نسوور بلووری

Saturday, March 21, 2009

قووڵکه‌،ئه‌شکه‌وت،دۆڵی هه‌ر وه‌بیرم دێ لێره‌بووم بۆڕاوێ، له‌وێ بووم بۆشه‌ڕێ هاننا شوێنهوود مامۆستای زمانی ئینگلیسیی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د



قووڵکه‌،ئه‌شکه‌وت،
دۆڵی هه‌ر وه‌بیرم دێ
لێره‌ بووم بۆ ڕاوێ، له‌وێ بووم بۆ شه‌ڕێ *
یای هاننا شوێنهوود مامۆستای زمانی ئینگلیسیی پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د
حه‌سه‌نی قازی

مێسیۆنێره‌کانی "کۆمه‌ڵه‌ی میسیۆنی لوتێری ڕۆژهه‌لات" له‌ ساڵی 1911 وه‌ له‌ سابڵاغ دامه‌زران و تا ساڵی 1935 درێژه‌یان به‌ چالاکییه‌کانیان دا‌. له‌وێ له‌ ده‌وره‌ی جۆربه‌جۆری چالاکییه‌کانیاندا، ماڵی بێوه‌ ژنان و پیران، ماڵی منداڵانی بێ دایوباب، کلیسا، ده‌رمانگه‌، نه‌خۆشخانه‌، مه‌درسه‌ی کچانه‌ و کوڕانه‌یان دروست کردو ته‌نانه‌ت له‌ نه‌غه‌ده‌ش ده‌رمانگه‌یه‌کیان ساز کرد‌ و به‌پێی ئیمکان و ده‌ره‌تانی ڕۆژ به‌ڕێوه‌یان برد‌.
ئه‌گه‌رچی له‌و ناوه‌ دا، دووجار ناچار بوون به‌ ساڵان چالاکییه‌کانیان ڕابگرن. جاری یه‌که‌م له‌ سه‌ره‌تای ساڵی 1916 تا ساڵی 1921 و جاری دووه‌م له‌ ئۆکتۆبری 1921وه‌ تا ساڵی 1924. له‌ به‌ڕایی ساڵی 1916له‌ به‌ر بارودۆخی شه‌ڕ و قات قڕی به‌ پێچه‌وانه‌ی ئاره‌زووی خۆیان سابڵاغیان به‌جێ هێشت و له‌ ساڵی 1919 دیسان به‌ مه‌به‌ستی درێژه‌ پێدان به‌ خزمه‌ت و کاره‌کانیان به‌ره‌و کوردستان وه‌ڕێ که‌وتن، به‌ڵام له‌ به‌ر گیرانی ڕێگا و بان تا هاوینی ساڵی 1921ی پێچوو‌ بگه‌نه‌وه‌ سابڵاغێ و له‌وماوه‌یه‌ دا ئه‌و هاوکاره‌یان که‌ دنه‌ده‌ری سه‌ره‌کی کارکردن له‌ نێوکوردان دابوو‌ واته‌ ئێل. ئو. فاسوم به‌ ئاواتی ئه‌وه‌ی خۆی بگه‌یێنێته‌وه‌ سابڵاغ له‌ ئێریوان سه‌ری نایه‌وه‌‌ و هاوکاره‌کانی دیکه‌ی به‌ هه‌زار ده‌ردیسه‌ری چوونه‌وه‌ سابڵاغێ و‌ به‌سه‌ر کلیسا و ماڵی ڕووخاو دا که‌وتن. دیسان دوای ماوه‌یه‌کی کورت واته‌ له‌ حه‌وتووی یه‌که‌می مانگی ئۆکتۆبری ساڵی 1921به‌ده‌م کێشه‌ و هه‌رای سمکۆ له‌ گه‌ڵ حکوومه‌تی نێوه‌ندی تاڵان کران و هاوکارێکی دیکه‌یان قه‌شه‌جۆرج باشیمۆن که‌ زمانزانێکی گه‌وره‌ی به‌ ڕه‌چه‌ڵک فه‌ڕانسه‌یی- ئاڵمانی ‌بوو‌ به‌ ناحه‌ق و به‌هه‌ڵه‌ کووژرا‌ و ناچار بوون خۆیان ڕزگار که‌ن و بگه‌نه‌ ته‌ورێزێ..
هه‌رچه‌ند کاره‌کانی ئه‌و میسیۆنێرانه‌ له‌ زۆر بوارانه‌وه‌ خزمه‌تی زۆر گه‌وره‌ن به‌ کۆمه‌ڵی کورده‌واری، به‌ڵام له‌ مێژووی سیاسی کوردستان دا گرینگییه‌کی ئه‌وتۆ به‌ کارو تێکۆشانه‌کانیان نه‌دراوه‌.(1) یه‌كێک له‌ومیسیۆنێرانه‌ یای هاننا شوێنهوود بوو که‌ جاری یه‌که‌م له‌ ساڵی 1921 چووه‌ته‌‌ سابڵاغێ و له‌ بنکه‌ی میسیۆنه‌که‌دا به‌رپرسی کاروباری په‌روه‌رده‌ و خوێندن بووه‌ و له‌ ژماره‌کانی "کوردستان میشنێری" دا‌ زۆر گوزاریشتی به‌ ورده‌ ڕیشاڵی سه‌باره‌ت به‌ خوێندن ، ژیانی خه‌ڵک، گه‌شته‌ دوورو درێژه‌کانی به‌ سواری ئه‌سپ به‌ ناوچه‌کانی باکووری کوردستانی ئێران و ئازه‌ربایجانی خواروو دا بڵاو کردووه‌ته‌وه‌.
هاننا به‌ ڕه‌چه‌ڵه‌ک نوڕوێژی بوو‌، بابی ئولاف کریستییان شوێنهوود قه‌شه‌ی لوتێری له‌ ساڵی 1834 له‌ ڤاردال له‌ له‌ نۆڕوێژله‌ دایک بووه‌ و دوایه‌ موهاجه‌ره‌تی کردووه‌ بۆ ئه‌مریکا بۆ ئه‌یاله‌تی ئیۆوا، دایکی ئینگا فرێمستاد ئاندرسۆن له‌ نوڕوێژ له‌ دایک بووه‌ و له‌ ئه‌مریکا مامۆستایه‌تی کردووه. هاننا 7 خوشکی له‌ خۆی گه‌وره‌تری هه‌بووه‌ و هه‌موویان له‌ نوڕوێژ له‌ دایک بوون و له‌گه‌ڵ دایکوبابیان هاتوونه‌ ئه‌مریکا.‌ هاننا کریستینا شوێنهوود تاقه‌ کچی ماڵێ بووه‌ که‌ دوای ئه‌وه‌ی باب و دایکی چوونه‌ته‌ ئه‌مریکا له‌ 12ی دیسامبری 1878 له‌ هوستۆن له‌ ئه‌یاله‌تی مینێسۆتا له‌ دایک بووه‌.
ڕۆژنامه‌ی " کوردستان مێشنێری" له‌ ژماره‌ی 1ی، خولی 12ی مانگی ژانڤییه‌ی ساڵی1920 ی خۆیدا یای هاننا شوێنهوود ئاوا ده‌ناسێنێ : " ڕۆژنامه‌ی ناوچه‌یی له‌ (Clear Lake ) له‌ ئه‌یاله‌تی Iowa، ئه‌م بابه‌ته‌ی خواره‌وه‌ی سه‌باره‌ت به‌ یای هاننا شوێنهوود بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ به‌رله‌وه‌ی نێوبراو به‌ره‌و ئێران وه‌ڕێ که‌وێ: " یای هاننا شوێنهوود ئه‌م مانگه‌ به‌ره‌و کوردستان وه‌ڕێ ده‌که‌وێ. یای هاننا شوێنهوود وه‌ک میسیۆنێرێک ده‌چێته‌ ئه‌وێ به‌ یارمه‌تی " میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵاتی کلیسای لوتێری" یای شوێنهوود له‌ هوستۆن، مینێسوتا ( Houston, Minn. ) له‌ دایک بووه‌...... یای شوێنهوود له‌ مه‌دره‌سه‌کانی کلێر له‌یک خوێندوویه‌. ئه‌و له‌ ساڵی 1895 خوێندنی ئاماده‌یی ته‌واو کرد. ساڵی دواتر ده‌ستی کرد به‌ مامۆستایه‌تی کردن له‌ مه‌دره‌سه‌کانی کلێر له‌یک دا و ده‌رسی به‌ شاگردانی پۆلی شه‌ش ده‌گوته‌وه‌.دوایه‌ بۆ ماوه‌ی ساڵێک له‌ تامپسۆن، له‌ ئه‌یاله‌تی ئیۆوا مامۆستایه‌تی کرد. دوای ئه‌وه‌ش بۆ چه‌ندین ساڵان له‌ کلێر له‌یک وانه‌ی مووزیکی ده‌گوت. له‌ ساڵی 1910 دا دیسان له‌ گه‌ڵ مه‌دره‌سه‌کانی کلێر له‌یک دا پێوه‌ندی په‌یدا کرده‌وه‌ و تابه‌هاری ساڵی ڕابردوو به‌ به‌رده‌وامی له‌واندا مامۆستایه‌تی ده‌کرد. پاره‌که‌ بڕیاری دا ئیدی کۆنتراتی ساڵانه‌ی له‌گه‌ڵ مه‌دره‌سه‌کان تازه‌ نه‌کاته‌وه‌، چونکوو بڕیاری دابوو وه‌ک میسیۆنێر بچێ بۆ کوردستان. له‌وماوه‌یه‌ دا به‌رپرسی به‌شی قۆناغی سه‌ره‌تایی بوو. له‌ماوه‌ی پشووی هاوینیش دا ئه‌و کاتی خۆی به‌ فیڕۆ نه‌ده‌دا. هێندێک سه‌فه‌ری ده‌کرد‌،له‌ ئه‌نیستیتووی جۆر به‌ جۆر دا درێژه‌ی به‌ خوێندن ده‌دا. ئه‌و ئه‌نیستیووانه‌ی که‌ کاری تێدا کردوون بریتین له‌ کالیجی هایله‌ند پارک، کالیجی دی نه‌شناڵ کیندرگارتن، شیکاگۆ و زانکۆی کۆلومبیا. له‌به‌ر په‌روه‌رده‌، ئه‌زموون و ڕێکوپێکی خۆی یای شوێنهوود وه‌ک فێرکاری منداڵان ته‌واو گونجاوه‌. دایکوبابان و منداڵانی کلێر له‌یک زۆریان پێ ناخۆش بوو ئه‌و پێوه‌ندی خۆی له‌گه‌ڵ مه‌دره‌سه‌کان ده‌پسێنێ.
یای شوێنهوود وه‌کوو کرێکارێکی کلیسا، که‌سێکی به‌ئیمان و وشیاره‌ ‌. چه‌ندین ساڵان ئۆرگ ژه‌نی کلیسا بووه‌. ئه‌و هه‌ر وه‌ها به‌ به‌رده‌وامیش له‌ مه‌دره‌سه‌ی یه‌کشه‌مۆیان دا ده‌رسی گوتووه‌ته‌وه‌.له‌و ساڵانه‌ی دواییدا له‌ پۆلێکی کچان له‌ مه‌دره‌سه‌ی یه‌کشه‌مۆیان قوناخی پێشکه‌وتوو دا ده‌رسی داداوه‌.له‌ماوه‌ی دووساڵی ڕابردوو دا ئه‌و یارمه‌تی قشه‌ی داوه‌ له‌ مه‌دره‌سه‌ی شه‌مۆیانیش، و له‌ کاری ئاسایی دا به‌شداری کردووه‌. یای شوێنهوود به‌ ساڵان سرنجی داوه‌ته‌ ‌ سه‌ر کاری میسیۆنه‌کان له‌ هه‌نده‌ران. جگه‌ له‌ به‌شداری چالاکانه‌ له‌ کاروباری کلیسا دا، پشتیوانی میسیۆنێرێکی خۆجێیی کردووه‌‌ له‌ چین .
چه‌ندین ساڵ بوو یای شوێنهوود بیری لێده‌کرده‌وه‌ وه‌ک میسیۆنێرێک بچێته‌ هه‌نده‌ران،به‌ڵام دڵساردکردنه‌وه‌ و به‌رهه‌ڵستی دیکه‌ له‌ سه‌ر رێگه‌ی بوون. دوای زنجیره‌یه‌ک کۆبوونه‌وه‌ له‌ کلیسای ناوچه‌یی لوتێری دا له‌ فێڤرییه‌ی 1917، بڕیاری دا وه‌ک میسیۆنێر بچێته‌ هه‌نده‌ران. جه‌نابی ئێل.ئو.فاسوم که‌ تازه‌ له‌ میسیۆنی هه‌نده‌رانه‌وه‌ گه‌ڕابووه‌وه‌ و، دوکتور توولێسۆن، سێکرێتری کاروباری مه‌ڵبه‌ندی میسیۆنی لوتێری، له‌و کۆبوونه‌وانه‌دا قسه‌که‌ری سه‌ره‌کی بوون.
بۆ ماوه‌یه‌ک یای شوێنهوود بڕیاری بۆ نه‌ده‌درا بچێته‌ کام میسیۆن له‌ هه‌نده‌ران. به‌ڵام دوای ئه‌وه‌ی‌ له‌ میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵاتی لوتێرییه‌وه‌ بانگه‌وازێکی بۆ هات بچێ بۆ کوردستان،له‌ دوای بیرکردنه‌وه‌ی ورد و دۆعا و پاڕانه‌وه‌، نێوه‌نده‌ی " میسیۆنی کوردستان" ی هه‌ڵبژارد. به‌ هاوڕێیه‌تی له‌ گه‌ڵ جه‌نابی، ئێل.ئو.فاسوم و ژماره‌یه‌کی دیکه‌ له‌ میسیۆنێره‌کان ئه‌و نزێک نێوه‌ڕاستی نۆڤامبر به‌ره‌و شوێنی کارکردنی ده‌چێ."
دیاره‌ شوێنهوود و هاوڕێیانی له‌به‌ر بارودۆخی شه‌ڕ نه‌یانتوانی یه‌کسه‌ر بگه‌نه‌ سابڵاغێ. ماوه‌یه‌ک له‌ هه‌رمه‌نستان مانه‌وه‌ و له‌ چوار چێوه‌ی" ئاژانسی ئه‌مریکایی وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک" که‌ سه‌ر به‌ ڕێکخراوه‌ی خاچی سوور بوو کاریان کرد و له‌و ماوه‌یه‌ دا زمانناس و دۆستی گه‌لی کورد ئێل.ئو. فاسوم که‌ هه‌ر به‌ سواربوونی که‌شتی له‌ نیویۆرک ده‌ستی کردبوو به‌ کوردی فێرکردن به‌ هاوڕێیانی، له‌ 10ی ئۆکتۆبری 1920 له‌ ئێریوان سه‌ری نایه‌وه‌. له‌ نامه‌یه‌ک دا که‌ هاننا شوێنهوود له‌ هه‌رمه‌نستانه‌وه‌ بۆ سیکرێتری میسیۆنه‌که‌یانی نووسیوه‌ و له‌ "کوردستان میشنێری" دا بلاو بووه‌ته‌وه‌ باسی ئه‌وه‌ ده‌کا له‌و ماوه‌یه‌ی که‌ له‌ فاسوم دوور بووه‌ و که‌س نه‌بووه‌ ده‌رسی کوردی پێ بڵێ، بۆ خۆی هه‌موو ڕۆژێ به‌ که‌لک وه‌رگرتن له‌ کتێبه‌ ڕێزمانه‌که‌ی فاسوم و له‌به‌ر کردنی شێعره‌کانی نێو کتێبی " شعرانی روحانی" حه‌ولی داوه‌ کوردییه‌که‌ی پێش بخا. ته‌نانه‌ت له‌ هه‌رمه‌نستان ڕۆژژێک تووشی دوو ژن هاتووه‌ که‌ سه‌ر به‌ عه‌شیره‌تێکی کورد بوون و توانیویه‌ چه‌ند ڕسته‌یان به‌ کوردی له‌گه‌ڵ ئاڵوگۆڕبکا.
یای هاننا له‌و ماوه‌یه‌ی له‌ هه‌رمه‌نستان و کوردستان بووه‌، نامه‌ و ڕاپۆرته‌ هه‌موو لایه‌نه‌ و به‌ نێوه‌رۆکه‌کانی له‌ ژماره‌کانی کوردستان میشنێری" دا بڵاو کراونه‌ته‌وه‌. نووسینه‌کانی له‌ ڕوانگه‌ی داڕشتن و ئه‌ده‌بیشه‌وه‌ زۆر چاوڕاكێشن. ئه‌ویش باسی تاڵانی بنکه‌که‌یان له‌ سابڵاغ و کووژرانی هاوکاریان "جۆرج باشیمۆن" ی کردووه‌. جه‌نابی ئێن.جه‌ی.لۆڕ سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی میسیۆنی لوتێری ڕۆژهه‌ڵات له‌ ژماره‌ی 2ی، خولی 14،فێڤرییه‌ی 1922. لاپه‌ڕه‌کانی 19، 20،21، 22 " کوردستان میشنێری" دا له‌گه‌ڵ سه‌ره‌تایه‌کی خۆی ئه‌و ڕاپۆرته‌ی بڵاو کردووته‌وه‌. "کاره‌سات له‌ سابڵاغ. ئاخره‌که‌ی زانیاریی ته‌واومان له‌ میسیۆنێره‌کانمان له‌ سابڵاغه‌وه‌ به‌ ده‌ست گه‌یشت. ئه‌و نامانه له‌ بۆکان، ئێران له‌ 22ی ئۆکتۆبری 1921، و ئیدیکه‌ که‌ له‌ته‌ورێزه‌وه‌ له‌ 8ی نۆڤامبری 1921‌ نووسراون هاو کات به‌ ده‌ست من گه‌یشتن. هه‌ر له‌و پۆسته‌ی دا بۆم هات نامه‌یه‌کی ئاغای H.C.Jaquith یش هه‌بوو که‌تێیدا باسی ئه‌و هه‌نگاوانه‌ ده‌کا که‌ کاربه‌ده‌ستانی " ئاژانسی ئه‌مریکایی وه‌فریاکه‌وتنی ڕؤژهه‌ڵاتی نزیک" هه‌ڵیان هێناوه‌ته‌وه‌ بۆ به‌ ته‌نگه‌وه‌ هاتن و ئاگاداریی له‌ میسیۆنێره‌کانمان.ئێمه‌ زۆر قه‌رزداری ئاغای جاکویت و ئه‌ندامانی "وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک"ین بۆ ئه‌وه‌ی یارمه‌تی دارایی یان کردووه‌ به‌ میسیۆنێره‌کانمان که‌ له‌به‌ر تاڵانکران و وڕووتکرانیان پێنی یه‌کیشان نه‌بوو، هه‌ر وه‌ها زۆر سپاسیان ده‌که‌ین که‌ کاری چوونه‌وه‌ی خانمی باشیمۆن یان ڕێک خستووه‌ و دراویان داوه‌تێ بۆ ئه‌وه‌ی پێی بگاته‌وه‌ ئه‌ڵمان. سه‌باره‌ت به‌ چاره‌نووسی خانمی باشیمۆن ئاغای جاکویت له‌ نامه‌که‌یدا ئاوا ده‌نووسێ: " ئه‌من ڕێگه‌مدا خانمی باشیمۆن ئێران به‌جێ بهێڵێ و بچێته‌وه‌ ماڵی خۆی --- ئه‌ندامانی دیکه‌ی میسیۆنه‌که‌ پێیان خۆش نه‌بوو فه‌رمان بدرێ یه‌کێک له‌ ئه‌ندامانی میسیۆنه‌که‌ی خۆیان له‌ ئێران بڕوا.به‌ڵام هه‌لومه‌رجی له‌شساخی خانمی باشیمۆن کارێکی وای کرد بڕیاربده‌م هه‌رچی زووتره‌ ئێران به‌ جێ بهێڵێ و ئه‌و به‌ڕێگه‌ی قه‌وقاس دا له‌ گه‌ڵ ئاغای گرادرز، ئه‌ندامێکی میسیۆنی پرێسبێتێری له‌ته‌ورێز- وه‌ڕێ ده‌که‌وێ و بێگومان تا نێوه‌ڕاستی مانگی ژانڤییه‌ ده‌گاته‌ کۆنستانتینپۆل (ئه‌سته‌نبوڵ)." ئه‌م نامه‌یه‌ی خواره‌وه‌ یای شوێنهوود وورده‌ ڕیشاڵی کاره‌ساتی سابڵاغ ده‌گێڕێته‌وه‌:
" ته‌ورێز. ئێران، 8ی نۆڤامبری 1921
جه‌نابی. ئێن. جه‌ی.لۆر، مه‌ی ڤیل. داکۆتای باکوور.
برای عه‌زیز لۆر:
ئێمه‌ چوار ژنه‌کان ( مه‌به‌ستی یای ئاگوستا گودهارت، یای ئاڵما فاسوم و یای باشیمۆن ه‌ - حه‌سه‌نی قازی) له‌ گه‌ڵ جه‌واهێر و چوار منداڵه‌کانی، دوێنێ شه‌وێ گه‌یشتینه‌ ئێره‌، و دیسان داڵده‌مان هێناوه‌ بۆ میسیۆنێره‌ پرێسبێتیرییه‌کان، که‌ ئه‌وه‌ی له‌ده‌ستیان بێ بۆ ئاسووده‌یی و حاواندنه‌وه‌ی ئێمه‌ ده‌یکه‌ن. ئه‌من له‌ بۆکانه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ ئه‌وه‌ی که‌ چۆن دوای حه‌وتوویه‌ک له‌ نه‌به‌رده‌که‌ سابڵاغمان به‌جێهێشت بۆم نووسی.هاوکات له‌وێوه‌ وڵاممان له‌ جه‌نابی Pitman له‌ ته‌ورێز نارد که‌ به‌تێلگراف ئێوه‌ ئاگادار بکا له‌ مردنی جه‌نابی باشیمۆن. له‌ بۆکانێ ئێمه‌ ده‌ ڕۆژان له‌ ماڵی سه‌رداری موکری ماینه‌وه‌ ( مه‌به‌ستی عه‌لی خانی سه‌ردار کوڕی محه‌مه‌دحوسێن خان، حاکمی سابڵاغه‌، که‌ ترکه‌کان له‌ ساڵی 1915 له‌ مه‌راغه‌ کوشتیان – حه‌سه‌نی قازی). که‌ زۆر به‌ ده‌رد و مه‌رگی ئێمه‌وه‌ بوو به‌ دڵدانه‌وه‌مان و جلوبه‌رگ پێدان و ئاماده‌کردنی ئه‌سپ بۆئه‌وه‌ی ڕه‌وانه‌مان بکا. ئه‌وه‌ هێندێک له‌ ده‌رد و ژانی به‌شی یه‌که‌می سه‌فه‌ره‌که‌مانی که‌م کرده‌وه‌، که‌ زیاتری ڕێگایه‌که‌ به‌ پێیان هاتین جگه‌ له‌ هێندێک جار نه‌بێ به‌ نۆره‌ سواری پشتی گوێدرێژێک ده‌بووین که‌ هیچ باری نه‌بوو.
ئێمه‌ به‌ دوو ڕۆژان له‌ بۆکانه‌وه‌ گه‌یشتینه‌ سایین قه‌ڵا،‌ له‌وێ حاکمی ئێرانی له‌ ماڵه‌ خۆیدا جێی کردینه‌وه، له‌ کاتێکدا چاوه‌ڕێی فایتوونمان ده‌کرد له‌ مه‌راغه‌وه‌ بێ و هه‌ڵمان گرێ. که‌ حاکم هه‌ر به‌ گه‌یشتنمان فه‌رمانی دابوو بۆ مان بێ.فایتوونه‌که‌ پێنج ڕۆژی پێ چوو تا بگاتێ و به‌ چوار ڕۆژان ئێمه‌ی گه‌یانده‌ ته‌ورێز. ئه‌وکاته‌ی ئێمه‌ له‌ بۆکان بووین چه‌ندین که‌سی ده‌ستڕۆیشتووی کورد له‌وێ بوون. ئه‌وان زۆریان پێ ناخۆش بوو ئێمه‌ بۆکان به‌جێ ده‌هێڵین و پێیان وابوو ڕۆیشتنی ئێمه‌ بۆ نێوونێوبانگی کورده‌ موکرییه‌کان باش نابێ. یه‌کێک له‌وان که‌ ده‌یزانی ئێمه‌ وه‌زعی ماڵییان چۆنه‌، پڕێسکه‌یه‌کی که‌ 36 تمه‌نی تێدابوو دا به‌ یای گودهارت. ئێمه‌ هیوادار بووین به‌ گه‌یشتنی ته‌ورێزێ خه‌به‌ڕێک له‌ ئێوه‌ ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری بزانین و ئه‌و دراوانه‌ی که‌ له‌ مێژه‌ چاوه‌ڕێمان ده‌کرد به‌ ده‌ستمان بگا. هه‌ر وه‌ها هیواداربووین ‌ تائێستا جه‌نابیBecker یش گه‌یشتبێته‌ ئێره‌، به‌ڵام ناهومێد و ده‌م له‌ پووش بووین. ئه‌م میسیۆنێرانه‌ی ئێره‌ هیچیان له‌و باره‌یه‌وه‌ نه‌بیستووه‌ و‌ ئه‌گه‌ریش له‌و مانگانه‌ی دواییدا پۆستمان بۆ هاتبێ به‌ ده‌ستمان نه‌گه‌یشتووه‌.
میسیۆنێره‌کانی ئێره‌ پێیان وایه‌ له‌به‌ر هه‌لومه‌رجی هێمنی مان جارێ به‌ مه‌سڵه‌حه‌ته‌ بۆ ماوه‌یه‌ک نه‌گه‌ڕێینه‌وه‌ سابڵاغێ. بارودۆخی وڵاته‌که‌ زۆڕ ئاڵۆزه‌ و مرۆ نازانێ ده‌بێ چ بکا. ئه‌وه‌ی له‌ ده‌ستمان دێ ئه‌وه‌یه‌ خۆمان بسپێرین به‌ که‌ڕمی باریته‌عالا،به‌ڵکوو له‌م ته‌نگانه‌یه‌مان ڕزگار کا و ڕێمان نیشان دا تا ئه‌وه‌ی تۆز و خۆڵ ده‌ڕه‌وێته‌وه‌ و جارێکی دیکه‌ له‌ ده‌ستمان دێ شوکرانه‌ی گه‌وره‌یی بکه‌ین له‌به‌ر ئامۆژگارییه‌ به‌نرخه‌کانی.
وابزانم، ئێوه‌ سه‌باره‌ت به‌ ئه‌و گێره‌و کێشانه‌ی هاتنه‌ گۆڕێ ده‌نگۆیه‌کی زۆرتان بیستووه‌. وه‌ک لێره‌ بۆمان باس ده‌که‌ن زۆر ده‌نگووباس له‌وباره‌یه‌وه‌ گه‌یشتوونه‌ ته‌ورێزێ و لێره‌وه‌ به‌ تێلگراف ئێوه‌یان لێ ئاگادار کردوون. دیاره‌ ئه‌و ده‌نگۆیانه‌ هه‌موویان ڕاست نین. هیوا دارم ئێوه‌ ئه‌و تێلگرافانه‌ی ئێمه‌تان به‌ ده‌ست گه‌یشتبێ بۆ ئه‌وه‌ی بکرێ ڕاستی ڕووداوه‌کان بزانن. خانمی باشیمۆن حه‌ول ده‌دا ده‌رببا و ددان به‌ جه‌رگیدابگرێ، به‌ڵام هه‌موومان ده‌زانین به‌ته‌واوی جه‌رگی سووتاوه‌. له‌کاتێکدا به‌ ته‌واوی چاو له‌ قه‌یرانی سیاسی هه‌ڵنابوێردرێ، به‌ڵام وێناچێ که‌س پێی وابێ ‌ تێکهه‌ڵچوونه‌کان هه‌ر به‌ سابڵاغ سنووردار بێ. به‌ڵکوو ئێرانییه‌کان به‌ره‌و ناوچه‌ی سندووس ده‌چن بۆ ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ له‌ گه‌ڵ دۆژمن.
له‌ دوای نیوه‌ڕۆی شه‌شی ئۆکتۆبر [ ی 1921] یه‌که‌م تێکهه‌ڵچوون خۆی ده‌رخست. سه‌ربازانی ئێرانی له‌ چیایان خۆیان دامه‌زراندبوو و خه‌به‌رهات که‌ له‌شکری سمکۆ ( کورده‌ شکاکه‌کان) به‌ره‌و شاری سابڵاغ دێن. شه‌وێ ته‌قه‌ ده‌ستی پێکرد. ته‌قه‌ی موسه‌لسه‌ل و زرمه‌ی تۆپان ده‌بیسترا و ئه‌وه‌ تا لای نیوه‌ڕۆی ڕۆژی دوایی به‌رده‌وام بوو، و له‌و کاته‌ دا سوارانی سمکۆ له‌ چیاکانه‌وه‌ ڕژانه‌ نێو شاری.ده‌ستبه‌جێ تاڵان ده‌ستیپێکرد. ئه‌وان هه‌رچییه‌کی له‌ ماڵه‌که‌ماندا هه‌بوو بردیان ته‌نانه‌ت کراس و جلوبه‌رگی به‌ریشمان، ته‌نێ هێندێک شڕه‌ په‌ڕۆیان بۆ هێشتینه‌وه‌ به‌ده‌نی خۆمانی پێ داپۆشین؛ جوڵانه‌وه‌یان ئه‌وه‌نده‌ بێ به‌زه‌ییانه‌وه‌ بوو له‌ گێڕانه‌وه‌ نایه‌، به‌ قۆنداغه‌ تفه‌نگان لێیان ده‌داین، به‌ شه‌ق لێیان ده‌داین و قژی سه‌ریان ڕاده‌کێشاین و هتاد.
ئاغای باشیمۆن به‌ ڕاده‌ستکردنی ئه‌و قوتووه‌ی دراوی تێدابوو و به‌ دانی سه‌عاتی ده‌ستی خانمی باشیمۆن دێته‌ نهوومی خوراێ به‌ ژنه‌که‌ی بڵێ هه‌موو شت ڕۆیی و به‌و قسانه‌ دڵخۆشی ده‌داته‌وه‌،" ئه‌وه‌ هیچ نییه‌، به‌س نییه‌ خۆمان ماویین." ماوه‌یه‌کی کورت دوای ئه‌وه‌ ده‌سته‌یه‌کی دیکه‌ دێنه‌ نێو خانووه‌که‌ و ئاڵۆزیی و تێکه‌ولێکه‌یی زیاتر به‌رده‌وام ده‌بێ.هه‌ر که‌ خانمی باشیمۆن به‌ره‌و دیوی ئیداره‌‌ دێ ده‌بینێ‌ میرده‌که‌ی به‌ ئه‌سپایی له‌ پلیکانه‌کانی نهۆمی سه‌ره‌وه‌ ڕا دێته‌ خوارێ و سێ پیاوی به‌ دووه‌وه‌یه‌.به‌ تێکچوونی ڕه‌نگی ڕووی مێرده‌که‌ی ڕا ده‌زانێ شتێک جیدی قه‌وماوه‌، کاتێک ده‌نگی ده‌دا و قسه‌ی له‌ گه‌ڵ ده‌کا ده‌بینێ ناتوانێ وڵامی بداته‌وه‌، به‌ڵام باشیمۆن له‌ کاتێک دا حه‌وڵ ده‌دا به‌ره‌و وی بچێ و خۆی له‌سه‌رپێیان بگرێ له‌وێ به‌ سه‌ر عه‌رزی دا ده‌که‌وێ. خوێن ‌ له‌ شوێنی نزیک دڵییه‌وه‌ فیچقه‌ ده‌کا. دوایه‌ چاوی وێک ده‌نێ، بۆ ماوه‌ی نزیک پێنج ده‌قیقه‌ نه‌فه‌س ده‌کێشێ و ئیدی دڵی له‌ کار ده‌که‌وێ. ئه‌و زۆر جار ئاواتی ئه‌وه‌ بوو بێتوو بکوژرێ، پێی خۆش نییه‌ ئه‌شکه‌نجه‌ بدرێ، پێی خۆشه‌ ڕوحی زوو ده‌رچێ، و به‌ دڵنیاییه‌وه‌ ئاواته‌که‌ی وه‌دی هات.
ماوه‌یه‌کی کورتی به‌رله‌وه‌ی لاتولووته‌که‌ بێنه‌ نێو خانوویه‌که‌، ئاغای باشیمۆن هاته‌ جێی ئیداره‌ و گوتی: "ئه‌من هه‌ر ئێستا ئه‌و نامیلکه‌یه‌ی فاسومم وه‌به‌ر ده‌ست هات" دوو ڕسته‌ی تێدابوو " عیسا، ئاشقی ڕوحی من" و ئه‌و پێی خۆش بوو هه‌موومان به‌یه‌که‌وه‌ بیخوێنینه‌وه‌. ئه‌و ئینجیله‌ گه‌وره‌که‌ی هێنا و کردییه‌وه‌ به‌و هیوایه‌ی به‌شێک بدۆزێته‌وه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و بارودۆخه‌ی تێیدا بووین بگونجێ. کاتێک گه‌یشته‌ به‌شی عیسا. 43:1 " مه‌ترسێ، چونکوو ئه‌من ڕزگارکه‌ری تۆم، به‌ نێوی خۆت نێوت هه‌ڵده‌ده‌م، ئه‌تۆ ئی منی." ئه‌و به‌ حاڵه‌تێکی ئاسووده‌یی و ڕه‌زایه‌ته‌وه‌چاوێکی لێکردین و کتێبه‌که‌ی به‌یه‌که‌وه‌نا. ئه‌و ئینجیله‌ گه‌وره‌یه‌ یه‌که‌م شتی بوو به‌ عه‌رزیدا که‌وت. بۆ ئه‌وه‌ی به‌جۆرێک داوای پارێزگاری له‌ ده‌سته‌ڵاتداران بکه‌ین، یای گودهارت، جه‌واهێر، یای فاسوم، و بۆخۆم له‌ ده‌روازه‌ی ماڵه‌که‌مان ده‌رکه‌وتین بۆ ئه‌وه‌ی خۆمان ڕزگارکه‌ین دیتمان ئه‌وه‌ پاشماڵه‌که‌مان له‌ خوێنی خۆیدا ده‌تلێته‌وه‌. ئه‌ویش گولله‌ پێکابووی.خانمی باشیمۆن له‌ هیچ کوێیه‌ک دیار نه‌بوو. ئه‌و له‌پێشدا داڵده‌ی بردبووه‌ به‌ر ژووری پاشماڵه‌که‌ و له‌وێوه‌ خۆی گه‌یاندبووه‌ که‌لاوه‌یه‌کی پشته‌وه‌ی خانووه‌که‌مان، له‌وێ کزوولکه‌ی کردبوو له‌ گۆشه‌یه‌کی ئه‌و دیواره‌ قوڕانه‌دا تا دوای نیوه‌ڕۆی ڕۆژی دواتر خۆی حه‌شاردابوو. ژنی پاشماڵه‌که‌مان دۆزییه‌وه‌ و هێنایه‌وه‌ نێو ماڵه‌که‌مان. له‌ هه‌مانکاتدا، ئێمه‌‌ به‌ده‌سته‌ کوته‌ به‌ نێو لینگی ئه‌سپی سواران و به‌ خیابانی ته‌نگه‌به‌ر دا، به‌ پێی پێخاوس خۆمان گه‌یانده‌ به‌رزاییه کی‌ ئه‌سته‌می داوێنی شاخی، له‌وێ سمکۆ به‌خێری هێناین و داوای لێبوردنی کرد له‌وه‌ی قه‌وماوه‌ و ئه‌فسه‌رێکی له‌گه‌ڵ ناردین بمانباته‌ شوێنێکی هێمن . ئه‌وێ ئیداره‌ی گوومرگی ئێران بوو، ماڵی ئه‌فسه‌ران که‌ دانیشتووه‌کانی هه‌ڵهاتبوون.ئێمه‌ تا دوای نیوه‌ڕۆی ڕۆژی دواتر له‌و شوێنه‌ ماینه‌وه‌. هه‌ر دووک ڕۆژان گه‌ڕان به‌ دووی خانمی باشیمۆن دا کرابوو و بۆ ڕۆژی دووهه‌م دوای چه‌ند ده‌قیقه‌یه‌ک که‌ گه‌یشتینه‌وه‌ ماڵێ، ئه‌و دۆزرایه‌وه‌ و هێنرایه‌ نێوماڵێ. ئێمه‌ له‌خۆشیان سه‌ڕه‌ڕای ئه‌و په‌ژاره‌ گه‌وه‌ره‌یه‌ی دایگرتبووین له‌کوڵی گریانمان دا. له‌وێوه‌ هه‌موومان چووینه‌وه‌ ماڵی یای گودهارت و تا ڕۆژی جومعه‌ی دواتر که‌ شارمان به‌جێ هێشت هه‌موومان له‌وێ ماینه‌وه‌. ڕۆژی یه‌کشه‌مۆ، 9ی مانگ [ی ئۆکتۆبر] مه‌یتی باشیمۆن مان له‌ گۆڕستانی هه‌رمه‌نیان، که‌ حه‌سارێکی چکۆڵه‌ی کلیسایه‌کی کاولکراوه‌ به‌ ته‌نیشت Damman وه‌ ناشت، که‌ چه‌ندین ساڵ له‌وه‌ پێش له‌ بنکه‌ی میسیۆنێکه‌مان دا کووژرابوو. یای گودهارت و یای فاسوم به‌ یارمه‌تی چه‌ند که‌سی خۆجێیی، تابووتێکیان بۆ

وێنه‌ی گۆڕی ئێمانوێل دامان له‌ قه‌برستانی هه‌رمه‌نییان له‌ سابڵاغێ، که‌ جۆرج باشیمۆن کێشاوییه‌ته‌وه‌ و به‌ خۆشی به‌ ته‌نیشت دامانه‌وه‌ هه‌رله‌وێ نێژراوه‌

ساز کرد، به‌ لێکبه‌ستن و به‌ بزمارداکوتانی دوو قوتووی دار که‌ له‌ ئه‌نبار دا هه‌بوو. ئه‌و بۆچوونه‌ی موسڵمانان که‌ ئه‌گه‌ر ده‌ستیان وه‌ به‌ده‌نی مردووی مه‌سیحی بکه‌وێ گڵاو ده‌بن بووه‌ هۆیه‌ ئه‌وه‌ که‌ ئێمه‌ سێ ژنه‌کان بۆخۆمان ته‌رمه‌که‌ هه‌ڵگرین و له‌ سه‌ر نێردیوانێکی دانێین و دوایه‌ ئه‌و حه‌ماڵانه‌ی به‌کرێمان گرتبوون مه‌یته‌که‌یان برد بۆ ناشتن. یای گودهارت و یای فاسوم له‌ گه‌ڵ مه‌یته‌که‌ چوونه‌ سه‌رقه‌بران، و له‌وێ پیاوێکی پیری که‌ یارمه‌تییه‌کی زۆری دابووین و دڵداری ده‌داینه‌وه‌، ئاخره‌که‌ی گوتبووی،" ئه‌گه‌ر ئه‌و پیاوه‌ گڵاو بێ، با ئه‌منیش گڵاو بم" و یارمه‌تی کردبوون بۆ هه‌ڵێنانی مه‌یته‌که‌ بۆ ئه‌وه‌ی له‌و تابووته‌ ته‌نگه‌ی بنێن .له‌ سه‌ر گۆڕی باشیمۆن یای گودهارت به‌ کورتی و به‌ کوردی ڕێوڕه‌سمی ناشتنی به‌جێ هێنابوو که‌ چه‌ند که‌سیش له‌ خه‌ڵکی خۆ جێیی بۆ به‌خاک ئه‌سپاردنه‌که‌ له‌وێ ده‌بن.خانمی باشیمۆن هێزی ئه‌وه‌ی نه‌بوو له‌ گه‌ڵیان بچێ بۆیه‌ له‌ ماڵێ مایه‌وه‌ و ئه‌منیش له‌گه‌ڵی بووم. چه‌ند ڕۆژ دواتر که‌ ئه‌و ئاهێکی به‌ به‌ردا هاتبووه‌وه‌، ئێمه‌ هێندێک له‌وگوڵانه‌ی له‌ باغچه‌ی خانووه‌که‌ماندا مابوونه‌وه‌ چنی و هه‌موومان به‌ یه‌که‌وه‌ چووینه‌ زیاره‌تی گۆڕی باشیمۆن.
یه‌کشه‌مۆی به‌ر له‌ مردنی باشیمۆن یه‌که‌م وه‌عزی خۆی به‌ زمانی کوردی دادا.ئه‌و " دۆعانامه‌" یه‌ی به‌کارهێنابوو که‌ کرابووه‌ کووردی. میرزا که‌ریم که‌ کاری له‌گه‌ڵ کردبوو بۆ ڕاستکردنه‌وه‌ی وه‌رگێڕانه‌کان، له‌ کاتی وه‌عز دانه‌که‌ی دا له‌وێ ببوو. باشمۆن ڕۆژی به‌ر له‌ مردنی خه‌ریکی وه‌رگێڕان و خوێندنی دۆعای "Werde munter mein Gemte " ببوو . ئێمه‌ ڕۆژی دووشه‌مۆ کۆبوونه‌وه‌ی میسیۆن مان هه‌بوو، و ئه‌من پێوه‌بووم ‌ ڕۆژی شه‌مۆ گوزارشتێکتان سه‌باره‌ت به‌ کۆبوونه‌وه‌که‌ بۆ بنێرم. ئه‌و ده‌فته‌ری باسی کۆبوونه‌وه‌کانمان تێدا ده‌نووسین نه‌‌ما به‌ڵام به‌خۆشییه‌وه‌ ده‌فته‌ری ژمێریاری و حیسابمان هه‌ر ماوه‌.
به‌ مێهره‌وانه‌ترین سڵاو له‌ لایه‌ن هه‌موومانه‌وه‌، دڵسۆزتان له‌خزمه‌تی ئاغامان دا، (ئیمزا) هاننا. ک. شوێنهوود"
له‌و ڕاپۆرته‌ی شوێنهوود ده‌بێ ئه‌و بڕگه‌یه‌ی ڕاپۆرتی ئاغای جاکویت سه‌باره‌ت به‌و کاره‌ساته‌ زیاد بکه‌م که‌ ده‌نووسێ: " .... ئه‌و سه‌رهه‌ڵدانه‌ی ئێستای سمکۆ بۆ ده‌ستبه‌سه‌ر داگرتن و کۆنتڕۆڵی هه‌رێمێکی به‌پیته‌ که‌ له‌ نێوان سابڵاغ و ورمێ دایه‌. ئێرانییه‌کان به‌هێزێکی نزیک 800 که‌سه‌وه‌ سابڵاغیان به‌ ده‌سته‌وه‌ بوو له‌ به‌رانبه‌ر سمکۆ دا که‌ هێزه‌که‌ی نزیک 2500 کورد ده‌بوون و له‌ چیاکانه‌وه‌ هاتنه‌ نێو شار، ماڵه‌کانیان تاڵان کرد و چه‌پاندیان، و که‌له‌وپه‌له‌کانیان کرده‌ باری ئه‌سپ، یه‌ستر،که‌ڵ و گامێشان و له‌ شاری ده‌رکه‌وتن."
هاننا شوێنهوود له‌ یه‌که‌م نامه‌یدا، که‌ بۆ جاری یه‌که‌م هاتووه‌ته‌ سابڵاغێ و له‌ ڕۆژی جومعه‌ 21ی مه‌ی 1921 دا بۆ ئێدیتۆری "کوردستان میشنێری" ئه‌وکاتی ئێم.ئۆ. وی ناردووه‌ و له‌ ژماره‌ی 9ی خولی سێزده‌هه‌می "کوردستان میشنێری" له‌ مانگی سێپتامبری ساڵی 1921 دا بڵاو بووه‌ته‌وه‌ ده‌نووسێ:
" برای عه‌زیز وی:---
یه‌که‌م ڕۆژی ئێمه‌ له‌ سابڵاغ --- چه‌ند سه‌عات له‌مه‌و به‌ر گه‌یشتینه‌ جێ. ئاسته‌مه‌ باوه‌ڕ بکه‌م که‌ ئاخری توانیمان بگه‌ینه‌ شوێنی مه‌به‌ست. ئێستا ئه‌وه‌ سێ ڕۆژی ماوه‌ ببێته‌ ساڵ و نیوێک که‌ئێمه‌ به‌ که‌شتی له‌ ئه‌مریکا ده‌رکه‌وتین.هیچ پێمان وانه‌بوو ئه‌وه‌نده‌ی پێ بچێ هه‌تا ده‌گه‌ینه‌ ئێره‌. سه‌فه‌ره‌که‌مان له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ ئێره‌ زۆر خۆش بوو.دیاره‌ ڕیگه‌ و بان، له‌ هێندێک شوێنان زۆر ناخۆش بوو، و پرده‌که‌ی نزیک میاندواو به‌شێکی تێک ڕووخابوو، بۆیه‌ ناچار بووین به‌ گه‌می له‌چۆمی بپه‌ڕینه‌وه‌،هه‌موو شتێکیان له‌ گه‌می نا، ئه‌سپ، فایتوون، عه‌ڕابه‌، له‌ سه‌ر گه‌مییه‌کی ته‌خت....... له‌ یه‌که‌م ڕۆژه‌کانی سه‌فه‌ره‌که‌مان دا له‌ هێندێک شوێن دیمه‌نی ده‌ریای ورمێ مان ده‌دیت. پێم سه‌یر بوو هێنده‌ گه‌وره‌یه‌. ڕۆژی دووشه‌مۆ زۆری لێ نزیک که‌وتینه‌وه‌ و گه‌یشتبوونه‌ قه‌راغه‌کانی. نه‌متوانی پێش به‌ وه‌سوه‌سه‌ی خۆم بگرم و بۆ مه‌له‌ خۆم تێخست. ئاوه‌که‌ی زۆر سوێره‌. دوایه‌ که‌ گه‌ڕامه‌وه‌ ئه‌و مزڵه‌ی له‌ ڕێگا لێمان لادابوو ده‌بینم کونه‌گوێم پڕی خوێ یه‌. ئیمه‌ زۆر شوکرانه‌ بژێرین که‌ به‌ سه‌ڵامه‌ت گه‌یشتینه‌ ئێره‌. و ئاخری له‌ بنکه‌که‌مان داده‌مه‌زرێین.خانووه‌که‌ ته‌عمیر کراوه‌ته‌وه‌. ئێستا خه‌ریکن په‌نجه‌ره‌ له‌ وژوورانه‌ ده‌گرن که‌ وه‌ک ژووری خه‌و به‌کاریان ده‌هێنین. ئێمه‌ ده‌توانین هه‌ر نه‌بێ بچین ده‌و ژوورانه‌وه‌. ماوه‌یه‌کی پێ ده‌چێ هه‌موو خانووبه‌ره‌که‌ ته‌عمیر بکرێته‌وه‌. جارێ بۆ ماوه‌ی کاتی له‌لای دراوسێی خانووه‌که‌مان ده‌ژین. سابڵاغ زۆر جیاوازه‌ له‌و شارانه‌ی دیکه‌ی ئێمه‌ی لێ بووین.له‌ جێیه‌کی زۆر جوان هه‌ڵکه‌وتووه‌، چوار ده‌وره‌ی شاخه‌ و چۆمێکی جوانی پێدا ده‌خوشێ . هه‌لبه‌ت خیابانه‌کانی به‌رده‌ڵان و سستن و له‌ هێندێک شوێن جۆگه‌ تا نێوه‌ندی شاری درێژ ده‌بێته‌وه‌. نازانین چه‌ندی پێ ده‌چێ تا میسیۆنێره‌کانی دیکه‌ ده‌گه‌نه‌ جێ.وای بۆ ده‌چم هه‌رنه‌بێ یای گودهارت به‌ زوویی بگاته‌ ئێره‌. هیوادارم به‌ زوویی له‌ ئه‌مریکاوه‌ نامه‌مان بگاته‌ ده‌ست. جگه‌له‌و نامانه‌ی نه‌بێ که‌ کۆنسوولی ئێران له‌ یێریوانه‌وه‌ بۆی هێناین له‌و ده‌مییه‌وه‌ هیچ نامه‌مان به‌ ده‌ست نه‌گه‌یشتووه‌."
به‌ دوای ئه‌وه‌ دا ئه‌م پارچه‌ شێعره‌ی خواره‌وه‌ی له‌سه‌ر ڕێگا و بان و دیتنی دیمه‌نی سابڵاغ بۆ جاری یه‌که‌م نووسیوه‌:


The Last Day of Our Journey
( By Miss H.C. Schonhood )

We are plodding along towards Soujbulak—
The mountains and valleys between
Are clad with flowers as beautiful
As ever our eyes have seen.
We are gathering a few of the choice ones
To press and send over the sea
To the dear ones we left in the homeland,
Who can not enjoy them as we
We have often been told of this country
By our brother we left by the way. *
And now we drink of its beauties
On this mild sweet day of May.
Now we climb the steep hill to the summit
The first view of the city to take,
Then drive down the valley in silence
The last stretch of our journey we make.
Oh, God of this wonderful nature
Will thou grant that while sojourning here
We may serve thee with heart, soul and spirit
In the steps of our own master dear.

‌ دوایین ڕۆژی سه‌فه‌رمان

ئه‌وا ده‌ڕۆین به‌ره‌و سابڵاغ ڕێگه‌ ده‌برێن
كێو و چیا، دۆڵ و ده‌ره‌ له‌ نێواندا !
تا ئه‌و جێیه‌ی چاو بڕ ده‌کا
گوڵی جوانن دایپۆشیون

له‌و گوڵانه‌ چه‌ند چڵێکی ده‌ستبژێریان‌
ده‌چنین و به‌ ده‌ریا دا ده‌یانێرین
بۆ ئه‌و خوشه‌ویستانه‌مان
له‌ وڵاتی خۆن جێمانهێشتن

زۆرمان باسی ئه‌م وڵاته‌ که‌وته‌ به‌رگوێ
به‌ سوێوه‌ بووین زووبینینین
بۆمه‌ خۆشتره‌ له‌ ئێوه‌

سه‌دمخابن براکه‌مان ئه‌م وڵاته‌ی نه‌ده‌یته‌وه‌2
ئه‌و جوانییه‌ی بۆی باس کردین

به‌ڵام ئێستا ئێمه‌ لێره‌
بۆنی خۆشی هه‌ڵده‌مژین
له‌و رۆژه‌ خۆشه‌و شیرینه‌ی مانگی مه‌ی دا
ده‌ڕۆین به‌ره‌و دووندی شاخی
دیمه‌نی شار ده‌رده‌که‌وێ

ئۆغژنی دڵ، سۆمای چاوه‌

به‌ بێده‌نگی له‌ که‌ڵکێ ڕا داده‌کشێین
هێندن نامه‌وه‌ بۆ شاری

ئه‌توو، ئافرێنه‌ری خۆڕسک
ده‌سته‌به‌ری ژیانمان به‌
ئه‌و ماوه‌یه‌ی لێره‌ ده‌بین

به‌ دڵ و گیان ، ڕوح و ڕه‌وان خزمه‌تکارین
وه‌فادارین به‌ ڕێبازت، وه‌فا دارین


هاننا و ئه‌و کچه‌ کورده‌ی وه‌ک کچی خۆی وه‌خۆی کردووه‌

وه‌ک پێشتر باسکرا، میسیۆنێره‌کانی بنکه‌ی سابڵاغ به‌ ڕێکوپێکی ڕاپۆرتی چالاکییه‌ کانی خۆیان له‌ بواری جیاوازدا بۆ نێوه‌نده‌که‌یان له‌ ئه‌مریکا ناردووه‌. ئه‌م ڕاپۆرته‌ی خواره‌وه‌ی یای هاننا شوێنهوود باسی بارودۆخی مه‌دره‌سه‌که‌یان ده‌کا.



"ڕاپۆرتی ساڵانه‌ کاری په‌روه‌رده‌یی له‌ سابڵاغ، ئێران . ڕاپۆرت بۆ ساڵی 1924 – ئه‌نجومه‌نی میسیۆن
ئه‌م ڕاپۆرته‌ی خواره‌وه‌ باسی وه‌زعی کاره‌که‌مان له‌ کۆتایی یه‌که‌م ساڵمانه‌ له‌ پێگه‌ی میسیۆن‌ ئه‌و جۆره‌ی که‌ وه‌به‌ر چاو دێ. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ڕه‌نگه‌ ئێوه‌ هه‌ستی پێ نه‌که‌ن ‌ ئه‌من چه‌نده‌ به‌ نابه‌دڵی ئه‌و ئه‌رکه‌م خستووه‌ته‌ سه‌ر شانم بۆ ئه‌وه‌ی‌ ئه‌م ڕاپۆرته‌ بنووسم. له‌وانه‌یه‌ ئێوه‌ هه‌ست پێ نه‌که‌ن بۆچی ئه‌من وای بۆ ده‌چم.ئه‌ویش له‌به‌ر ئه‌و دژوارییه‌یه‌ که‌ ئه‌من هه‌مه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و پێوه‌ندییه‌تان بۆ ڕوون بکه‌مه‌وه‌ که‌ له‌ نێوان ئێمه‌ و ئه‌و خه‌ڵکه‌ی کاری مه‌دره‌سه‌یان له‌گه‌ڵ ده‌که‌ین له‌ گۆرێ دایه‌.
با له‌ پێشدا مه‌به‌ستی خۆمان له‌ به‌کارهێنانی کاری مه‌دره‌سه‌ وه‌ک یه‌کێک له‌ چالاکییه‌کانی میسیۆنه‌که‌مان له‌به‌رچاو بگرین. هۆی سه‌ره‌کی ئه‌وه‌یه‌ ئه‌وه‌نده‌ که‌سه‌ زۆره‌ی که‌ ده‌ست ده‌دا فێری خوێندنه‌وه‌ بکرێن بۆ ئه‌وه‌ی بکرێ بۆخۆیان له‌ ووشه‌ دآ ڕێگه‌ی ڕزگاری خۆیان ببینه‌وه‌. هۆی دووه‌م ئه‌وه‌یه‌ که‌ ده‌کرێ به‌ ته‌نیشت ئه‌وه‌ی یه‌که‌مه‌وه‌ باسی بکه‌ین، ئێمه‌ فێری خوێندنه‌وه‌یان ده‌که‌ین بۆ ئه‌وه‌ی شاگرده‌کان بخه‌ینه‌ ژێر کارلێکه‌ری مه‌سیحییه‌ت.
با ئێستا مه‌سه‌له‌که‌ له‌ چاو ئه‌وانه‌وه‌ ته‌ماشا بکه‌ین. به‌ڕاستی ئه‌وان په‌روه‌رده‌یان ده‌وێ؟ هه‌ڵبه‌ت، به‌ڵام نه‌ک له‌ به‌ر هه‌مان هۆکاری که‌ ئێمه‌ ده‌ره‌تانی خۆێندنیان بۆ ده‌ڕه‌خسێنین. ئه‌وان به‌ دینه‌که‌یانه‌وه‌ نووساون و به‌ دڵنیاییه‌وه‌ خۆ له‌ هه‌ر و هه‌موو ئامرازێک ده‌پارێزن که‌ مه‌به‌ستی جوێکردنه‌وه‌ی ئه‌وان له‌ دینه‌که‌یان بێ. لێره‌، وه‌کوو شاره‌کانی دیکه‌ی ئێران، مه‌دره‌سه‌ی میسیۆنه‌کان به‌رته‌نگیان بۆ ساز ده‌کرێ و داوایان لێده‌کرێ بۆ به‌ڕێوه‌بردنی مه‌دره‌سه‌ ده‌بێ ئیزنی ده‌سته‌ڵاتدارانیان هه‌بێ له‌ تاران.
ئێران مه‌دره‌سه‌ی حکوومه‌تیی خۆی هه‌یه‌ بۆ کوڕان و له‌و مه‌درسانه‌ دا ئه‌وان شاگردی ئه‌وتۆ وه‌رده‌گرن که‌ زۆر له‌وه‌ هه‌ژزارترن بتوانن خه‌رج ومخاریجی خوێندن بده‌ن. ئێران هه‌ر وه‌ها مه‌دره‌سه‌ی تایبه‌تیشی هه‌یه‌ بۆ کچان.
به‌ زانینی ئه‌و هه‌لومه‌رج‌ و ئه‌و دژوارییانه‌ ئێوه‌ له‌وتێده‌گه‌ن که‌ بۆچی ئێمه‌ به‌وهێنده‌ کاره‌ که‌مه‌ش که‌ ده‌ستمان پێکرد ڕازین. ئێمه‌ له‌ هه‌میشه‌ زیاتر ده‌بێ ته‌نێ پشت به‌ که‌ڕه‌می خوڵای ببه‌ستین که‌ بابه‌ته‌که‌ی له‌ ده‌ست دایه‌ و ده‌توانێ ڕێگه‌مان نیشان دا چۆن ئه‌و ده‌رفه‌تانه‌ی هه‌ڵده‌که‌ون بقۆزینه‌وه‌. دۆستانی عه‌زیز، دۆعامان بۆ بکه‌ن ئێمه‌ له‌کاره‌که‌مان دا ئێمانێکی زیاترمان به‌ ئینجیل و حه‌ول و ته‌وه‌کولی خوڵای هه‌بێ!
ئێمه‌ هه‌لێکمان هه‌یه‌ که‌ پشتی پێ ببه‌ستین. ڕه‌نگه‌ خوڵا ئه‌وه‌مان پێ ڕه‌وا ببینێ وه‌کوو ڕێیه‌ک بۆ نزیک بوونه‌وه‌. له‌ سابڵاغێ چه‌ندین هه‌رمه‌نی هه‌نه‌‌ به‌وه‌ ڕازی نێن بچنه‌ مه‌دره‌سه‌ی موسوڵمانه‌کان.جا ئه‌وه‌ ئیمتیازێکه‌ بۆ ئێمه‌ که‌ جێیان بکه‌ینه‌وه‌. ئێستا ئێمه‌ 7 شاگردی هه‌رمه‌نی، دوو کوڕی چکۆڵه‌ی کوردمان له‌ مه‌دره‌سه‌که‌ماندا هه‌یه‌، که‌ بابه‌کانیان له‌لای ئێمه‌ کار ده‌که‌ن، شاگردێکی پچووکی ئێرانی ( عه‌جه‌م ) یشمان هه‌یه. سه‌ر باقی ئه‌وانه‌ دوو پیاوی لاوی کوردیش، له‌ لای ئێمه‌ فێری ئینگلیسی ده‌بن و له‌ بری ئه‌وه‌ زمانی ئێرانی (فارسی) فێری کوڕه‌کانی دیکه‌ ده‌که‌ن. ئه‌و پیاوه‌ لاوانه‌ سه‌رله‌به‌یانیان وا زوو دێن که‌ پێ ڕابگه‌ن له‌ ڕێوڕه‌سمی عیباده‌ت و دۆعای نه‌خۆشخانه‌ دا ئاماده‌ بن وله‌خوێندنه‌وه‌ی ئینجیلیش دا به‌شداری ده‌که‌ن هه‌رکاتێک داوایان لێ بکرێ. له‌ یه‌که‌م ڕۆژ دا ئه‌وان له‌ دۆعا کردندا ئاماده‌ بوون چونکوو به‌ هه‌ڵکه‌وت له‌ ژووری چاوه‌ڕوانی بوون که‌ ئێمه‌ له‌وێ پۆلی مه‌دره‌سه‌که‌مان ڕێک ده‌خه‌ین. ئه‌وان داوای مۆڵه‌تیان کرد ڕێگه‌یان بدرێ بێنه‌ ژووری ده‌رمانگه‌ که‌ له‌وێدا به‌یانان عیباده‌ت و پاڕانه‌وه‌ ده‌کرێ.
ئه‌و کچانه‌ی زمانی کوردی ده‌خوێنن ئه‌وانه‌ن که‌ سه‌ربه‌ خێزانی خۆمانن و چه‌ند کچێکی دیکه‌ش. ئه‌وه‌ زۆر دڵساردکه‌ره‌وه‌یه‌ ئێمه‌ له‌ هه‌لومه‌رجێکی ئاوا داین که‌ نه‌مانتوانیوه‌ کچانێکی زیاتر هان بده‌ین بۆ ئه‌وه‌ی بێن و بخوێنن چونکوو ئه‌وان که‌سانی هه‌ره‌ که‌مته‌رخه‌می له‌گه‌ڵ کراون له‌م وڵاته‌ دا.جگه‌ له‌ چه‌ند ڕێزپه‌ڕێک نه‌بێ، ته‌نانه‌ت ئه‌وان به‌ قابیلی ئه‌وه‌ش داناندرێن که‌ بخوێنن--- له‌ ڕاستیدا هێندێک له‌وان هه‌ر به‌ قابیلی ئه‌وه‌ش داناندرێن که‌ بژین. پۆلێکی شه‌وانه‌مان هه‌یه‌ بۆ ئه‌و لاوه‌ هه‌رمه‌نییانه‌ی که‌ پێیانخۆشه‌ فێری کوردی بن و ئه‌وه‌ له‌ سه‌ره‌تای پاییزیی ڕابردووه‌وه‌ ده‌ستی پێکردووه‌. زۆربه‌ی ئه‌و لاوانه‌ که‌وشدروون، که‌ به‌ڕۆژ کاری خۆیان ده‌که‌ن و ته‌نانه‌ت هێندێک جار شه‌وانه‌ش. ئاماده‌ بوونیان له‌ سه‌ر پۆل زۆر ڕێک و پێک نییه‌. جاری وایه‌ 5 تا 6 که‌س دێن و جاری واش هه‌یه‌ ژماره‌ی به‌شدارانی پۆله‌که‌ ده‌گاته‌ 23 که‌س. ( بڵێی باوه‌ر بکه‌ن، ته‌نانه‌ت له‌ نێو هه‌رمه‌نییه‌کانیشدا، که‌ به‌ خۆیان ده‌ڵێن مه‌سیحی، ده‌سته‌ی ئاوا هه‌ن که‌ چه‌ت ده‌کاری میسیۆنه‌که‌مان ده‌خه‌ن له‌ جیات ئه‌وه‌ی په‌ره‌ به‌ کاره‌کانی بده‌ن) له‌ جیاتی ئه‌وه‌ی میسیۆن به‌ شتێکی ئاوا دابنێن‌ که‌ ده‌گاته‌ ژیانێکی ڕاسته‌قینه‌ی عیسایی، ئه‌وان له‌وه‌ ده‌ترسن ئێمه‌ له‌ ئیمانی خۆیان به‌ کلیسای گرێگۆری یان کاتۆلێکی دووریان خه‌ینه‌وه‌ که‌ ئه‌وان توند پێیه‌وه‌یان نووساون هه‌ر وه‌ک موسوڵمانه‌کان ده‌ستیان به‌ ئیسلامه‌وه‌ گرتووه‌.
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ئێمه‌ سپاسی ئه‌و چه‌ند که‌سانه‌ ده‌که‌ین که‌ واوه‌به‌ر چاو دێ هه‌تا ده‌چێ زیاتر و زیاتر مرخیان له‌ کاری میسیۆنه‌ و زۆر که‌م وایه‌ له‌ دۆعاخوانی دا به‌شداری نه‌که‌ن.سێ له‌و پیاوانه‌ی که‌ دێنه‌ پۆلی شه‌وانه‌، ئه‌وه‌نده‌ له‌ خوێندنه‌که‌یاندا چوونه‌ته‌ پێشه‌وه‌ که‌ ده‌توانن بۆخۆیان ئینجیل بخوێننه‌وه‌ که‌ له‌ کریسمه‌س دا کۆپی خۆیان وه‌رگرت. ئه‌وان له‌ کۆبوونه‌وه‌ی دۆعا کردنی شه‌وانه‌ دا هێنده‌یان پێ خۆشه‌ سرووده‌ کوردییه‌کان بخوێننه‌وه‌ نه‌بێته‌وه‌.ئێمه‌ هه‌موومان بزه‌مان دێتێ کاتێک مێگێردیش داوا ده‌کا سروودی ژماره‌ 21 " ئی تۆم یا خوڵا" "I am Thine, O Lord!" بخوێنینه‌وه‌. ئه‌گه‌ر ئه‌و سرووده‌ له‌ رێوڕه‌سمی دۆعا خوێندنه‌وه‌ دا نه‌خوێندرێته‌وه، ئه‌و کۆبوونه‌وه‌که‌ وه‌دره‌نگی ده‌خا و هه‌ر داوای خوێندنه‌وه‌ی سروودی ژماره‌ 21 ده‌کا.
حه‌وتووی ڕابردوو دوکتور شاڵک سه‌باره‌ت به‌ کوڕه‌ چكۆله‌کانی مه‌دره‌سه‌که‌مان، که‌ هه‌میشه‌ له‌ کۆتایی ڕێوڕه‌سمی دوعا و پاڕانه‌وه له‌‌ خوڵای دا به‌شداری ده‌که‌ن، گوتی ئه‌وانه‌ی که‌ که‌لک له‌و شتانه‌ی وه‌رده‌گرن و به‌و ڕێگایه‌ دا فێری بوون به‌ ڕاستیش پشتگه‌رمی و ئیلهامێکن بۆ ئێمه‌.
ئێستا به‌و شتانه‌ی بۆم باسکردن، هێندێک زانیاریتان ده‌ست ده‌که‌وێ سه‌باره‌ت به‌ کاری په‌روه‌رده‌یی ئێمه‌ له‌ یه‌که‌مساڵی چالاکیمان لێره‌. ئه‌گه‌ر نێوی شاگرده‌کان بنووسم ڕه‌نگه‌ شتێکی ئه‌وتۆ نیشان نه‌دا، به‌ڵام ئه‌من ئه‌و ژمارانه‌ ده‌نووسم که‌ قه‌ید کراون و ئه‌وه‌ باش ده‌بێ بۆ به‌راوه‌رد کردن له‌ گه‌ڵ ڕاپۆرته‌کانی داهاتوو دا.
ژماره‌ی شاگرده‌کان: شاگردی کوڕ، هه‌رمه‌نی 5، سوریانی 1، عه‌جه‌م (ئێرانی)1، کورد 2. به‌ گشتی 9 شاگردشاگردی کچ: هه‌رمنی 3، سوریانی 1، عه‌جه‌م 1 ، کورد 5‌ گشتی 10 شاگرد

له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئێمه‌ له‌ مانگی مارسی 1924، به‌ سێ شاگردی کچ مه‌دره‌سه‌مان ده‌ست پێکرد، چه‌ندین نێوانی تێکه‌وت و ئه‌وه‌ش کارتێکه‌ری خۆی هه‌بووه‌ له‌ سه‌ر پێشوه‌چوونی کاری مه‌دره‌سه‌. له‌وانه‌ باسی هێندێکیان ده‌که‌م. ئه‌و سه‌فه‌ری که‌ به‌هارێ کردمان، پشووی هاوینێ، پشووی کریسمه‌سی خۆمان، به‌ دوویدا کریسمه‌سی هه‌رمه‌نییان و هه‌ر وه‌ها ماوه‌یه‌ک له‌ به‌ر ساردی هه‌وا کلاسه‌کانمان دایر نه‌بوون. سه‌ره‌ڕای گیروگرفت و دژوارییه‌کان چ هۆیه‌ک نابینین له‌ کاره‌که‌مان دڵسارد بینه‌وه‌ و ده‌زانین خوداوه‌ند ڕێنوێنمانه‌. به‌ ئاگاداری له‌وه‌ی که‌ ئه‌و ئێمه‌ی ناردووه‌ته‌ ئێره‌، ئێمه‌ دڵنیاین‌ نه‌خشه‌که‌ی جێبه‌جێ ده‌بێ. ته‌نیا شتێکی که‌ بیری لێده‌که‌ینه‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ ده‌بێ ژیانی خۆمان به‌ختی وی بکه‌ین و ئه‌ویش به‌ ڕێگه‌ی ئێمه‌ دا ده‌توانێ ئازادانه‌ کاره‌کانی به‌رێته‌ پێشێ. ئه‌من له‌ خوڵای ده‌پاڕێمه‌ له‌ ماوه‌ی ساڵی داهاتوو دا به‌ شاگردی مه‌دره‌سه‌ی خۆییم ڕابگرێ تائه‌و کاته‌ی که‌ من ده‌رسی خۆ بێبه‌شی، باوه‌ڕی و گوێڕایه‌ڵی فێر ده‌بم به‌ شێوه‌یه‌ک که‌ خزمه‌ته‌که‌م له‌ ڕێبازی ویدا ئه‌وه‌ی بێ که‌ ئه‌و ده‌یه‌وێ، ئه‌ی ئه‌وه‌ چ خاوه‌یه‌کی گه‌وره‌یه‌....
دڵسۆزتان له‌ ڕێی عیسا دا،
هاننا شوێنهوود "



هاننا شوێنهوود له‌ نامه‌یه‌کیدا که‌ له‌ به‌رواری 8 ی فێڤرییه‌ی 1926 له‌ سابڵاغه‌وه‌ نووسیویه‌ و له‌ ژماره‌ی 4ی خولی 18ی کوردستان میشنێری، ئاوریلی 1926 دا بڵاو بووه‌ته‌وه‌ به‌ کورتی ئاماژه‌ی کردووه‌ که‌ قازی محه‌مه‌د ده‌رسی ئینگلیسی له‌ لای خوێندووه‌ و له‌و باره‌یه‌وه‌ ده‌نووسێ:

"یه‌کێک له‌ کوڕه‌کانی قازی ( قازی شه‌رعی شاری) ده‌رسی ئینگلیسیم له‌ لا ده‌خوێنێ و به‌ڵێنی پێداوم یارمه‌تیم پێبکا سه‌باره‌ت به‌ ئاماده‌کردنی ئه‌و قامووسه‌ کوردییه‌ی که‌ ئه‌من ماوه‌یه‌ک زۆر له‌مه‌و پێش ده‌ستم پێکردووه.‌”

یای هاننا به‌ر له‌وه‌ی بۆ جاری دووهه‌م بێته‌وه‌ سابڵاغێ له‌ ته‌ورێز ماڵێکی منداڵانی بێ دایوبابی به‌ڕێوه‌بردووه‌ و تا بگاته‌وه‌ شوێنی مه‌به‌ست له‌وێ وه‌ک هاوکاره‌که‌ی دیکه‌ی یای ئاگوستا گودهارت یارمه‌تی کاره‌کانی میسیۆبێره‌ پرێسبێترییه‌کانی داوه‌.
ڕه‌نگه‌ درێژترین و سرنجڕاکێشترین نووسینی شوینهوود له‌ "کوردستان میشنێری" دا باسی ئه‌و گه‌شته‌ی بێ که‌ له‌گه‌ڵ دوکتور شالک و خزمه‌تکاره‌که‌یان عه‌بدولخاله‌ق، له‌ سابڵاغه‌وه‌ کردووه‌یه‌ بۆ ورمێ و له‌وێوه‌ بۆ ته‌ورێز و له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ سابڵاغ. ئه‌و بابه‌ته‌ به‌ زنجیره‌ له‌ 6 ژماره‌ی "کوردستان میشنێری" له‌ ژماره‌ی 8ی ئووتی 1924 تا ژماره‌ی 1ی ژانڤییه‌ی 1925 به‌ نێوی" گه‌شتێکی چل ڕۆژه‌ به‌ ده‌وری ده‌ریای ورمێ دا، بیست و نۆ ڕۆژ له‌ سه‌ر زینی ئه‌سپ"بڵاو کراوه‌ته‌وه‌.
هاننا شوێنهوود له‌ 28ی ژووییه‌ی 1926 سابڵاغی به‌جێ هێشتووه‌، بۆ سه‌ردان و حه‌سانه‌وه‌ گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ ئه‌مریکا. ئیدی نازانین دوای ئه‌وه‌ شوێنهوود چووه‌‌ته‌وه‌ سابڵاغ یان نا.
شوێنهوود له‌ یه‌کێک له‌ نامه‌کانی دا ده‌ڵێ ئه‌و ڕۆژانه‌ بیره‌وه‌رییه‌کانی خۆی نووسیوه‌ته‌وه‌ و له‌وانه‌یه‌ هێندێکیان له‌ به‌ر ئه‌و گۆڵمه‌زانه‌ی به‌سه‌ریان هاتووه‌ له‌ نێو چووبن. له‌ ژماره‌کانی به‌رده‌ستی " کوردستان میشنێری" له‌ نێوان ساڵانی 1921 – 1927 دا نزیکه‌ی 60 نامه‌، ڕاپۆرت و نووسینی شوێنهوود بڵاوکراونه‌ته‌وه‌.
له‌ ساڵی 1936 بنکه‌ی چاپه‌مه‌نی ئاوگسبرگ له‌ ئه‌مریکا کتێبێکی یای هانناشوێنهوودی به‌ نێوی
My First Sunday School Book Grade One " یه‌که‌م کتێبی مه‌دره‌سه‌ی یه‌کشه‌مۆیانی من پۆلی یه‌که‌م" بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ و گۆڤاری The Lutheran Orient Mission که‌ درێژه‌ده‌ری کاری کوردستان میشنێری بووه‌ له‌ ژماره‌ی 1ی ساڵی 33، ژانڤییه‌ی 1945 دا ئه‌و زانیارییه‌ی سه‌باره‌ت به‌ کتێبێکی دیکه‌ی هاننا شوێنهوود بڵاو کردووه‌ته‌وه‌.
" کتێبێکی نوێ به‌ کوردی. ده‌ستنووسی کتێبێکی به‌ نرخ، که‌ له‌ بنکه‌کانی میسیۆنی ئێمه‌ که‌لکی لێوه‌رده‌گێرێ و له‌ لایه‌ن یای هاننا شوێنهووده‌وه‌ ئاماده‌ کراوه، که‌ به‌ساڵان مامۆستا بووه‌ له‌ بنکه‌ی میسیۆنی ئێمه‌ ده‌نێو کورده‌کان دا. ئه‌و ماوه‌یه‌کی کورت به‌رله‌وه‌ی ماڵاوایی له‌ ژیان بکا ئه‌و ده‌ستنووسه‌ی بۆ ئێمه‌ ناردبوو.له‌به‌ر نه‌بوونی دراو ماوه‌یه‌ک نه‌مانتوانی ئه‌و کتێبه‌ چاپ بکه‌ین. فێدراسیۆنی ژنانی میسیۆنێری کلیسای لوتێری له‌ ئه‌مریکا به‌ ده‌ستکراوه‌ییه‌وه‌ ئاماده‌ییان نیشان دا که‌ خه‌رجی چاپی ئه‌و کتێبه‌ به‌ ئه‌ستۆوه‌ بگرن. ئه‌و کتێبه‌ نزیکه‌ی 300 لاپه‌ڕه‌ ده‌بێ و وێنه‌‌شی تێدایه‌. چاپکاران ئێستا به‌گه‌رمه‌ خه‌ریکن چاپی ده‌که‌ن. ئێمه‌ زۆر سپاسی ئه‌و فێدراسیۆنه‌ ده‌که‌ین بۆ مرخ و ئاماده‌ییان بۆ وه‌ئه‌ستۆ گرتنی خه‌رجی ئه‌و کتێبه‌ که‌ پێویستییه‌کی زۆری پێ هه‌یه‌. له‌ خودا ده‌پاڕێینه‌وه‌ پشتیوانی خۆی له‌و حه‌وله‌ زیاد بکا."
هاننا شوێنهوود له‌ ساڵی 1938 له‌ ته‌مه‌نی 62 ساڵی دا کۆچی دوایی کردووه‌ و له‌ گۆڕستانیClare Lake ، له‌ له‌ کاونتی Cerro Gordo له‌ ئه‌یاله‌تی Iowa نێژراوه‌.


ئه‌یاله‌تی Iowa و ئه‌یاله‌تی Minnesota مینێسوتا له‌ ئه‌مریکا ئێستاش به‌شێکی زۆر له‌ دانیشتووانیان ئه‌و خه‌ڵکه‌ن که‌ ڕه‌چه‌ڵه‌کی نۆڕوێژییان هه‌یه‌ و له‌ بۆنه‌ و پشووه‌کانیان دا نه‌ریتی نۆڕوێژییان هه‌ر پاراستووه‌. ڕاوێژی ئینگلیسیی مینێسوتا ئێستاش کارلێکه‌ری ئه‌ژدادی نۆروێژی پێوه‌ دیاره‌.



* به‌شێک له‌ سروودێکی نه‌ته‌وه‌یی که‌ ئێل.ئو.فاسوم له‌ سابڵاغ بۆ نه‌ته‌وه‌ی کوردی داناوه‌.


(1)نووسه‌ری کورد به‌ڕێز عه‌بدوڵای سه‌مه‌دی یه‌کێک له‌ نامه‌کانی هاننا شوێنهوودی که‌ بۆ دۆستێکی خۆی نووسیوه‌ له‌ ماڵپه‌ڕی LOMSی وه‌رگرتووه‌ و به‌ شێوه‌یه‌کی زۆر جوان وه‌رگێڕاوه‌‌ و به‌ نێوی " نامه‌ی خاتوو هه‌ننا" بڵاوی کردووه‌ته‌وه‌، ڕه‌نگه‌ ئه‌مه‌ یه‌که‌م کاری یای شوێنهوود بێ که‌ وه‌رگێڕدرابیته‌ سه‌ر زمانی کوردی

(2) مه‌به‌ستی هاننا ئێل. ئو.فاسوم ه‌ که‌ له‌ 10ی ئۆکتۆبری 1920 له‌ یێریوان سه‌ری نایه‌وه‌.

تێبینی: ئه‌م نووسینه‌ به‌ که‌لکوه‌رگرتن له‌ ژماره‌کانی به‌رده‌ستی " کوردستان میشنێری" ئاماده‌ کراوه‌. لێره‌ دا جێی خۆیه‌تی سپاسی خانمی Catherine Eystad له‌ ئه‌مریکا بکه‌م بۆ ئه‌و زانیارییانه‌ی سه‌باره‌ت به‌ بنه‌ماڵه‌ی شوێنهوود و یه‌که‌م کتێبی چاپکراوی هاننا شوێنهوود بۆی ناردم. به‌ڕێزیان بۆره‌ خزمایه‌تییه‌کی له‌گه‌ڵ نه‌مر یای هاننا شوێنهوود هه‌یه‌. وێنه‌کان له‌ ژماره‌کانی "کوردستان میشنێری"، ماڵپه‌ڕی LOMS و وێنه‌ی کێلی قه‌بری هاننا له‌ ئینترنێت وه‌رگیراوه‌.

Saturday, March 14, 2009

کێو وشاخ و ده‌شتی خۆشن بۆ دڵم: ئاگوستا گودهارت، دۆستێکی گه‌وره‌ی گه‌لی کورد




" کێو و شاخ و ده‌شتی خۆشن بۆ دڵم "

ئاگوستا گودهارت ، دۆستێکی گه‌وره‌ی گه‌لی کورد
حه‌سه‌نی قازی

ئاگوستا گودهارت له‌ Suwalki که‌ ئێستا ده‌که‌وێته‌ باکووری ڕۆژهه‌ڵاتی له‌هیستان و له‌نزیک سنووری لیتوانیا هه‌ڵکه‌وتووه‌ له‌ 8ی ژووییه‌ی 1884 دا له‌ دایک بووه‌. کوردستان میشنێری له‌ ژماره‌ی 12ی خولی 12ی خۆی بۆ مانگی‌ دیسامبری 1920 ئاوای ده‌ناسێنێ : " ..... دایکوبابی جۆرج و کاری گودهارت هێشتاش له‌ Wezjney Suwalki ده‌ژین. ئه‌و به‌ر له‌وه‌ی بێته‌ ئه‌مریکا له‌ مه‌دره‌سه‌کانی له‌هیستان دا خوێندی. له‌ ته‌مه‌نی 16 ساڵیدا هات بۆ ئه‌مریکا و له‌ پیتسبورگ، له‌ فیلادێلفیا نیشته‌جێ بوو. له‌ ساڵی 1907 له‌ نه‌خۆشخانه‌ی سه‌نت جۆنز په‌روه‌رده‌ی دی و له‌ ساڵی 1910 په‌روه‌رده‌ی نه‌خۆشه‌وانی ته‌واو کرد. له‌ مانگی سێپتامبری 1911، له‌ لایه‌ن کۆمه‌ڵه‌ی میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵاته‌وه داوای لێکرا وه‌ک میسیۆنێر بچێته‌ کوردستانی ئێران. گودهارت له‌ ساڵی 1912 دا ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکای به‌ جێهێشت بۆ ئه‌وه‌ی به‌ ڕێگه‌ی ڕووسییه‌ دا بچێته‌ سابڵاغ و له‌ 19ی مانگی ئاوریلی ساڵی 1913 گه‌یشته‌ ئه‌وێ." له‌ ‌چاپه‌مه‌نی کۆمه‌ڵه‌ی میسیۆنی لوتێری ڕۆژهه‌ڵات و شوێنی دیکه‌ش دا شوێنی له‌ دایکبوونی وه‌ک ڕووسیا ، ئه‌ڵمان، له‌هیستان و ته‌نانه‌ت ڕۆمانییا ش باس کراوه‌. به‌ڵام هۆی سه‌ره‌کی ئه‌وه‌ی‌ به‌ خه‌ڵکی ڕووسییه‌ داندراوه‌ ئه‌وه‌یه‌‌ ئه‌وسه‌روبه‌ندی ئه‌و ناوچه‌یه‌ به‌شێک له‌ ئیمپراتۆری ڕووسییه‌ بووه‌. ئاگوستای گه‌نج له‌ گه‌ڵ دایکوبابی هاتوونه‌ ئه‌ڵمان و ئه‌و توانیویه‌ خۆی بگه‌یێنێته‌ ئه‌مریکا و له‌وێ خوێندوویه‌ و بووه‌ به‌ نێرس.
دوایه‌ بووه‌ به‌ ئه‌ندامی کلیسای لوتێری و به‌ دامه‌زرانی میسیۆنی کوردستان، یه‌که‌م ئه‌ندامی ئه‌و میسیۆنه‌ بووه‌ که‌ وه‌کوو نه‌خۆشه‌وان ( په‌رستار ) هاتووته‌ سابڵاغێ. لویس. ئولسن فاسوم ی نه‌مر و دوکتور ئێدمان و هاوسه‌ری که‌ سوێدیی ئه‌مریکایی بوون له‌ 6ی سێپتامبری ساڵی 1911 دا گه‌یشتوونه‌ته‌ سابڵاغێ، به‌ڵام ئاگوستا له‌ ڕێی هاتنی دا بۆ کوردستان ماوه‌یه‌کی زۆر له‌ ڕووسییه‌ له‌ به‌ر کێشه‌ی پاسپۆرت و ئه‌وه‌ی که‌ سه‌ره‌ڕای هاووڵاتێتی ئه‌مریکایی هه‌ر به‌ ڕووسییه‌ییان داناوه‌، داوای دانی خه‌رج و موخاریجی پاسپۆرتی ئه‌و هه‌موو ساڵانه‌یان لێکردووه‌ و دواجار نامه‌ی بۆ تێزاری ڕووسییه‌ نووسیوه‌ و توانیویه‌ له‌و گۆنگه‌ڵه‌ ڕزگاری بێ و وه‌ک ‌ له‌ سه‌ره‌وه‌ دا باس کرا له‌ 19ی ئاوریلی 1913 گه‌یوه‌ته‌ سابڵاغێ.
هه‌ر له‌و ژماره‌یه‌ی کوردستان میشنێری دا هاتووه‌." گودهارت دوای ماوه‌یه‌کی کورتی که‌ گه‌یشته‌ شوێنی مه‌به‌ست له‌ چوار چێوه‌ی چالاکی نێوخۆیی میسیۆنه‌که‌ دا ده‌ست به‌کار بوو. ماڵێکی بۆ بێوه‌ژنانی کورد و خه‌ڵکی به‌ساڵداچوو پێکه‌وه‌ نا و به‌م پێیه‌ بناغه‌ی ماڵی گه‌لیی پیرانی دامه‌زراند.ئه‌و هه‌ر وه‌ها ده‌ستێکی باڵای هه‌بوو له‌ دامه‌زراندنی شوێنی حاواندنه‌‌وه‌ی منداڵانی بێ دایو باب له‌ ته‌ورێز و له‌وێ منداڵێکی بێ دایوبابی له‌ جه‌نابی پیتمان ‌ که‌ میسیۆنێرێکی پرێسبیتێری بوو وه‌رگرت، به‌‌ نێوی مووسا بۆ ئه‌وه‌ی بیبا بۆ سابڵاغ وله‌وێ له‌و ماڵه‌ی منداڵانی بێ دایوباب که‌ هاوکاره‌که‌ی مێتا فۆن دێر شولنبێرگ دایمه‌زراند بحاوێته‌وه‌. مووسا به‌ر له‌وه‌ی میسیۆنێره‌کانمان ناچار بن سابڵاغ به‌ جێ بهێلن مرد. گودهارت دوای ئه‌وه‌ی به‌ چاکی فێری زمانی کوردی بوو، به‌ به‌ربڵاوی خزمه‌تی ده‌رمانی به‌ خه‌ڵک ده‌کرد و یاریده‌ی دوکتور ئێدمانی ده‌دا و هێندێک جاریش، ئه‌گه‌ر ئێدمان له‌وێ نه‌بووبایه‌ سه‌ربه‌خۆ نه‌خۆشی خه‌ڵکی چاره‌ ده‌کرد.جگه‌ له‌وه‌ له‌ نێو ژنانی کورد دا ده‌ستی کرد به‌ ئامۆژگاریی ئینجیلی.یای گودهارت له‌ گه‌ڵ فاسوم و شولنبێرگ تا 11 ی فێڤرییه‌ی 1916 له‌ سه‌ر خزمه‌تی خۆیان له‌ سابڵاغ به‌رده‌وام بوون، له‌و به‌رواره‌ دا ناچار بوون له‌ به‌ر شه‌ڕ و قات و قڕی ئه‌وێ به‌ جێبهێڵن.( دوکتور ئێدمان و هاوسه‌ره‌که‌ی له‌ یه‌که‌م هێرشی ترکه‌کان دا له‌ 2ی دێسامبری 1914سابڵاغیان به‌ جێهێشت.) میسیۆنێره‌کان له‌ گه‌ڵ 7 منداڵی بێ دایوباب و یای شه‌مۆییل له‌ 21ی فێڤرییه‌ گه‌یشتنه‌ ته‌ورێزێ ، ئه‌وان هه‌تا 2ی ژووییه‌ی 1916 له‌ ته‌ورێز مانه‌وه‌ و له‌و تاریخه‌ دا به‌ره‌و ئه‌مریکا وه‌ڕێ که‌وتن و له‌ 1ی ئووت گه‌یشتنه‌وه‌ نیۆیۆرک.....
دوای سێ مانگ حه‌سانه‌وه‌ یای گودهارت له‌ Preston Retreat له‌ فیلادێلفیا درێژه‌ی به‌ خوێندن دا و له‌ به‌شی مامانی دا دیپڵۆمی تایبه‌تی وه‌رگرت. دوای ئه‌وه‌ ماوه‌یه‌ک وه‌ک نێرسی تایبه‌تی کاری کرد و به‌ ته‌نیشته‌وه‌ هێندێک کاری میسیۆنێری ده‌کرد. له‌ ماوه‌ی مانگه‌کانی مای و ژووه‌نی ساڵی 1920، ئه‌و به‌شێکی کاتی خۆی ته‌رخان کردبو گه‌شت و کۆبوونه‌وه‌ پێک هێنان له‌ به‌رژه‌وه‌ندی میسیۆنه‌که‌مان دا. له‌ مانگی سێپتامبره‌وه‌ ئه‌و هه‌موو کاتی خۆیان ته‌رخان کردووه‌ بۆ سه‌ردانی کۆمه‌ڵی عیباده‌تکاران له‌ ناوچه‌ی ڕۆژهه‌ڵات و له‌وێ باسی کاره‌کانی میسیۆن له‌ کوردستان ده‌گێڕێته‌وه‌ و وێنه‌ی سابڵاغ و ده‌ور وبه‌ری به‌ ئاماده‌بووان نیشان ده‌دا. گودهارت به‌و کاره‌ی توانیویه‌ دۆستێکی زۆر بۆ میسیۆنه‌که‌مان په‌یدا کا و دراوێکی زۆری بۆ ئه‌و نه‌خۆشخانه‌یه‌ کۆ کردووه‌ته‌وه‌ که‌ ئێمه‌ به‌ هیواین له‌ سابڵاغ دایمه‌زرێنین‌. هه‌ر که‌ خه‌به‌ری مردنی فاسوم به‌ ئه‌مریکا گه‌یشت، سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌که‌مان حه‌ولی دا پێوه‌ندی به‌ گودهارته‌وه‌ بکا. کاتێک پێی گوت: " ده‌توانێ ده‌ستبه‌جێ بچییه‌ لای هاوکارانمان که‌ ئێستا بۆ ده‌ستگای " وه‌فریا که‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک" کار ده‌که‌ن وڵامی گودهارت ئه‌وه‌ بوو




" ئه‌من زۆری پێ خوشحال ده‌بم بچم.".... له‌ 7ی نۆڤامبر، جارێکی دیکه‌ وه‌ک میسیۆنێر دیسان ڕاسپارده‌ی درایه‌ و له‌ 10 نۆڤامبری 1920 له‌ گه‌ڵ ژماره‌یه‌ک له‌ هه‌ڵسووڕاوانی " وه‌فریاکه‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک" له‌ نیۆیۆرکه‌وه‌ به‌ که‌شتی وه‌ڕێ که‌وت."
یای گودهارت له‌ ماوه‌یه‌کی که‌م له‌ نێو دڵی خه‌ڵک دا جێی خۆی کرده‌وه و خزمه‌تی زۆری به‌ باشکردنی بارودۆخی له‌شساخی خه‌ڵک کرد.‌ نه‌ک هه‌ر له‌ سابڵاغێ به‌ڵکوو له‌ سندووس و ناوچه‌ی سه‌رده‌شتیش. میسیۆنی کوردستان له‌ نه‌غه‌ده‌ش ده‌رمانگه‌یه‌کی کرده‌وه‌‌. گود هارت به‌ ماوه‌یه‌کی که‌م فێری زمانی کوردی بوو‌ و له‌ وێنه‌یه‌ک دا که‌له‌ گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک سه‌رۆک عه‌شیره‌تی کورد کێشاویه‌تی و ده‌بێ ئی سه‌روبه‌ندی خولی سێیه‌می مانه‌وه‌ی له‌ کوردستان بێ ده‌رده‌که‌وێ‌ وه‌ک ژنێکی به‌



ئیراده‌ و باوه‌ڕ به‌خۆ،‌ بزه‌ی له‌ سه‌ر لێوانه‌ و هه‌ست به‌هیچ ترس و دڵه‌ڕاوکه‌یه‌ک ناکا.
له‌و ژمارانه‌ی کوردستان میشێنری دا که‌ به‌ده‌سته‌وه‌ن نووسین و ڕاپۆرتی گودهارت له‌ ئاست میسیۆنێره‌کانی دیکه‌ که‌متره‌، به‌ڵام له‌ که‌م ڕاپۆرتیشدا هه‌یه‌‌ باسی نه‌کرابێ. کاتێک گودهارت چووه‌ته‌ سه‌ردانی لادێیان له‌ هه‌موو جێیه‌ک به‌ گه‌رمییه‌وه‌ به‌پیلییه‌وه‌ چوون.
له‌ به‌ر بارودۆخی شه‌ڕ وله‌دوای داگیرکردنی سابڵاخ به‌ ده‌ستی سپای عوسمانی، پێوه‌ندی میسیۆنێره‌کان بۆ ماوه‌یه‌کی درێژ به‌ نێوه‌نده‌که‌یان له‌ ئه‌مریکاوه‌ پچڕاوه‌ و له‌وماوه‌یه‌ دا ئه‌وه‌نده‌ له‌ نێو خه‌ڵک دا خۆشه‌ویست بوون سه‌ره‌ ڕای ده‌مارگرژی مه‌زه‌بی، خه‌ڵک نه‌یانهێشتووه‌ چه‌تیان له‌ کاری بکه‌وێ و له‌ ڕۆژی ته‌نگانه‌دا وه‌ک چۆن ئه‌وان یارمه‌تی خه‌ڵکیان داوه‌، خه‌ڵکیش وه‌فریایان هاتوون‌. له‌ مانگی فێڤرییه‌ی 1916 فاسوم و گودهارت سابڵاغیان به‌جێ هێشتووه‌. هیچ پێوه‌ نه‌بوون له‌کاتی ته‌نگانه‌ دا خه‌ڵک به‌ جێبهێلن به‌ڵام ئه‌و ده‌رچوونه‌یان به‌ بێ خواستی خۆیان بووه‌ و ئه‌و ڕاستییه‌ به‌ جوانی له‌ نووسینه‌کانیان ڕا ده‌رده‌که‌وێ.
له‌ ساڵانی شه‌ڕ دا حه‌ولی میسیۆنی کوردستان ئه‌وه‌ بووه‌ هه‌تا زووتره‌ خۆیان بگه‌ێننه‌وه‌ سابڵاغێ و له‌و ماوه‌یه‌ دا ئه‌گه‌رچی له‌ نزیکه‌وه‌ له‌وێ نه‌بوون به‌ڵام دڵیان له‌وێ بووه‌. بێگومان نووسینێکی فاسوم سه‌باره‌ت به‌ قه‌تڵی عامی خه‌ڵکی سابڵاغ وده‌وروبه‌ری به‌لگه‌یه‌کی مێژوویی به‌نرخه‌ بۆ ئاسته‌ کردنی ئه‌و کاره‌ساته‌ گه‌وره‌یه.(بڕوانه‌ تێبینی کۆتایی.) له‌ ساڵی 1919 دیسان میسیۆن به‌ مه‌به‌ستی ده‌ستپێکردنه‌وه‌ی چالاکییه‌کانیان ئه‌و جار به‌ ژماره‌یه‌کی زۆرتره‌وه‌ وه‌ڕێ که‌وتوون : ئێل.ئو. فاسوم، جۆرج باشیمۆن و هاوسه‌ری ، ئاڵما فاسوم، ئاننا شوێنهوود و دواتر ئاگوستا گودهارت. پێنج که‌سی یه‌که‌م که‌ ویستوویانه‌ به‌ ڕێگه‌ی هه‌رمه‌نستان دا خۆیان بگه‌یێنه‌ کوردستانێ له‌وێ گیر ده‌که‌ن‌ و ئیدی له‌به‌ر نه‌بوونی ڕێگه‌ له‌ هه‌رمه‌نستان، له‌ چوار چێوه‌ی چالاکییه‌کانی ئاژانسی ئه‌مریکایی "وه‌فریاکه‌وتنی ڕۆژهه‌ڵاتی نزیک" دا ده‌ست به‌کار ده‌بن، فاسوم ده‌بێ به‌ فه‌رمانده‌ی گشتی ئه‌و فریا که‌وتنه‌، ئاننا شوێنهوود یارمه‌تی هه‌تیو و په‌نابه‌ران ده‌دا و ئاڵما فاسوم وه‌ک نه‌خۆشه‌وان کار ده‌کا‌. ئاگوستا گودهارتیش ده‌گاته‌‌ ئه‌سته‌نبووڵ و هه‌ر چاوه‌ڕێی هاوکارانی ده‌کا‌ چۆن رێگه‌یه‌ک ببیننه‌وه‌ و بگه‌نه‌ شوێنی مه‌به‌ستیان سابڵاغ. له‌و ماوه‌یه‌ دا که‌ له‌ئه‌سته‌بووڵ ژیاوه‌ چه‌ندین نامه‌و نووسینی له‌ کوردستان میشنێری دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ که‌ تێیاندا سۆز و خۆشه‌ویستی و هه‌ر وه‌ها هه‌ستی پێزانی خۆی له‌ ئاست کوردان به‌ ڕاشکاوی ده‌رده‌بڕێ. له‌ ئه‌سته‌نبووڵ له‌و ماوه‌یه‌ دا ساڵێ (1920 – 1921 )له‌ لای مسته‌فای قازی (شه‌وقی) درێژه‌ی داوه‌ به‌ زیاتر فیڕبوونی زمانی کوردی و له‌هه‌مان حاڵ دا بانگه‌وازییه‌کی زۆری کردووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی میسیۆنه‌که‌یان له‌ ساڵی کۆتایی خوێندنی مسته‌فای قازی دا یارمه‌تی دارایی پێ بکه‌ن.له‌به‌شێک له‌ نامه‌یه‌کی دڕێژ دا که‌ بۆ ئێن.جه‌ی.لور، سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌که‌یانی نووسیوه‌ و له‌ کوردستان میشنێری ، ژووه‌نی 1921، ژماره‌ی 6 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌ هاتووه‌‌:



"لێره‌ ( له‌ئه‌سته‌نبووڵ) و له‌ ئێران ده‌ڵێن ئه‌مریکا تاقه‌ هیوای ئێمه‌یه‌، و ئێمه‌ چۆن باوه‌ڕ به‌ خوڵای خۆمان ده‌که‌ین ئاواش باوه‌ڕ به‌ ئه‌مریکا ده‌که‌ین. ئه‌من لێره‌ هێندێک کوردم دۆزیوه‌ته‌وه‌ که‌ فکریان گۆڕاوه‌ و یه‌کێک له‌وان مامۆستای منه‌ و ده‌رسی کوردیم پێ ده‌ڵێ. بابی قازی و مه‌لایه‌. ئه‌و کوڕه‌ ئه‌گه‌ر وه‌ک قازیش نه‌بێ وه‌ک مه‌لا له‌ دایک بووه‌. به‌ڵام ئه‌وبۆی ده‌رکه‌وتووه‌ مه‌ڵا درۆزنێکی باشه‌، قازیش که‌متا زۆر هه‌ر وایه‌. ئه‌و سابڵاغی به‌جێهێشت بۆ ئه‌وه‌ی بچێ بۆ ئه‌ڵمانێ. و هیوای وابوو له‌وێ بۆخۆی ببێ به‌ پیاوێک. ئه‌و هه‌ستی کرد پێداویستی به‌ پاره‌یه‌ و ته‌نیا رێگه‌یه‌ک بۆ وی ئه‌وه‌ بوو بێته‌وه‌ لای بابی له‌ ئه‌سته‌نبووڵ. لێره‌ بابی بیری کرده‌وه‌ به‌ هه‌بوونی مه‌لاکانی دیکه‌ لێره‌ به‌ ده‌ستی ئینسانی چاکی ده‌سپێرێ و پێی گوت پاره‌ی بۆ ده‌نێرێ. بابی پاره‌ی بۆ نارد، مسته‌فای قازی توانی له‌ سه‌وتاری له‌ شاری حه‌یده‌رپاشا بچێته‌ زانکۆ، و ده‌ستی کرد به‌ خوێندنی پژیشکی. بابه‌ پیره‌که‌ی به‌ڵێنی ئه‌وه‌ی لێوه‌رگرت مسته‌فا ئاغای لاو، به‌وجۆره‌ی له‌ سابڵاغێ به‌نێوبانگه‌، هاوینێ بۆ سه‌ردان بچێته‌وه‌ سابڵاغێ.
ئه‌وکاتی ‌ ئێمه‌ تازه‌ له‌وێ چالاکییه‌کانمان ده‌ست پێکردبوو، مسته‌فای قازی ده‌هاته‌ مه‌دره‌سه‌ میسیۆنه‌که‌ی ئێمه‌ و له‌لای مێتا فۆن دێر شولنبێرگ ده‌یخوێند. مێتاش وه‌ک هه‌موو ئه‌ڵمانییه‌کان ئینجیلی به‌ ده‌رس ده‌گوته‌وه‌. جا بۆیه‌ کوڕه‌که‌ گوێی له‌ هێندێک ڕاستی ده‌بوو. قازی پیر [ مه‌به‌ستی قازی له‌تیفه‌]، پێی خۆش نه‌بوو کوڕه‌که‌ی بخوێنێ، چونکوو له‌وه‌ ده‌ترسا زۆر بزانێ، جابۆیه‌ ده‌رسی مه‌لایه‌تی پێ خوێند ، و پێی وابوو به‌و شێوه‌یه‌ له‌ میسیۆنه‌که‌ی ئێمه‌ی دوور ده‌خاته‌وه‌. به‌ڵام ئه‌و دوور نه‌که‌وته‌وه‌. مسته‌فا گاڵته‌ی به‌ هه‌موویان ده‌هات و وه‌ک کوڕه‌کانی دیکه‌ هه‌ر هاتووچووی میسیۆنه‌که‌ی ئێمه‌ی ده‌کرد. له‌ به‌هاری ساڵی 1914 بابی بیری کرده‌وه‌ باشترین ڕێگه‌ ئه‌وه‌یه‌ له‌ مسته‌فا گه‌ڕێ جارێکی دیکه‌ بچێته‌وه‌ ئه‌سته‌نبووڵ‌،بۆ ئه‌وه‌ی ئیدی چیدی کاره‌کانی میسیۆنی ئێمه‌ کاری تێدا نه‌کا. مسته‌فا چووه‌وه‌ ترکییه‌ وکاتێک شه‌ڕ هه‌ڵئاییسا و گه‌یشته‌ ئه‌و په‌ڕی خۆی ئه‌و بانگ کرا بۆ خزمه‌تی عه‌سکه‌ری بۆ نێو ئه‌ڕته‌ش و دیسان که‌وته‌ به‌ر کارتێکه‌ری ئه‌ڵمانییان. ئه‌فسه‌ره‌کانی ئه‌ڵمانی بوون و مه‌سیحی باش بوون. ئه‌و له‌ نه‌به‌ردی Kermounche‌ دا بریندار بوو،و دیسان هاته‌وه‌ ئه‌سته‌نبووڵ. هه‌ر که‌ چاک بووه‌وه‌‌ دیسان ده‌ستی کرده‌وه‌ به‌ خوێندن. ده‌زانی ئینسانییه‌ت له‌ سه‌ر‌تاسه‌ری جیهاندا وه‌ک یه‌ک وایه‌! ئه‌م شاره‌ش
( ئه‌سته‌نبووڵ) نیشانه‌کانی دوای شه‌ڕی پێوه‌ دیاره‌، خودا ده‌زانێ ڕه‌نگه‌ به‌ر له‌ شه‌ڕیش وه‌زع لێره‌ خراپ بووبێ. له‌به‌ر ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ دا مسته‌فا لێره‌ زه‌ماوه‌ندی کرد. کاتێک لێم پرسی بۆچی له‌و ته‌مه‌نه‌دا ژنی هێناوه‌ وڵامه‌که‌ی ئه‌وه‌ بوو، " بۆ ئه‌وه‌ی ببمه‌ پیاوێکی باشتر و به‌ گه‌له‌که‌م نیشان بده‌م ‌ کوردێک ده‌توانێ که‌سێکی به‌ئه‌خلاق بێ. زه‌حمه‌ته‌ مرۆ ئینسانێکی باش بێ له‌ کاتێکدا مه‌سیحییه‌کانیش باشتر له‌ موسوڵمانه‌کان نین." ئه‌من نازانم ئه‌و پیاوه‌ به‌سته‌زمانه‌ و ژنه‌که‌ی چۆن ده‌توانن بش خوێنن و کاریش بکه‌ن و خۆیان به‌ڕێوه‌به‌رن. ئێستا ساڵی هه‌شته‌می خوێندنێتی و ئه‌وه‌ ده‌بێ ئاخر ساڵی بێ له‌ زانکۆی پژیشکی دا. ژنه‌که‌ی که‌ وه‌ک مامۆستا کاری ده‌کرد کاره‌که‌ی له‌ کیس داوه‌، و ئه‌ویش بۆ خۆی وه‌ک مامۆستا حه‌وتووی سێ ڕۆژ له‌ مه‌دره‌سه‌ی ئێرانییه‌کان کار ده‌کا. ساڵێکی دیکه‌ی پێده‌چێ تا دیپڵۆمه‌که‌ی وه‌ربگرێ. ده‌ی ئێستا ئێمه‌ وه‌ک میسیۆنێک بۆ کوردان ده‌توانین بۆ که‌سێکی وه‌ک ئه‌و پیاوه‌ لێقه‌وماوه‌ چ بکه‌ین؟ یارمه‌تی پێبکه‌ین یان نا؟ ئه‌گه‌ر ئه‌تۆ پێت خۆشه‌ بۆچوونی من بزانی – ئه‌من پێم وایه‌ ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ی له‌ ده‌ستمان دێ ده‌بێ یارمه‌تی پێ بکه‌ین. ته‌جروبه‌ی من له‌ گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌ی قازی، و هه‌موو خه‌ڵکی دیکه‌ له‌سابڵاغ پێم ده‌ڵێ که‌ ئێمه‌ی میسیۆنێره‌کان قه‌رزداری ئه‌وانین بۆ ئه‌و چاکه‌یه‌ی له‌ ساڵانی 1915 و 1916 دا له‌گه‌ڵیان کردین.
ئه‌من له‌ ئێوه‌ و گشت ئه‌و که‌سانه‌ی به‌ ده‌ردی مه‌سه‌له‌ی کورده‌وه‌ن داوای یارمه‌تی ده‌که‌م.ئه‌من داوخوازی دۆعای خێر و درێژکردنی ده‌ستی یارمه‌تتیتان لێده‌که‌م بۆ ئه‌وخێزانه‌ قازییه‌. ئێمه‌ ته‌نێ حه‌وجێمان به‌ 250 دۆڵاره‌. ئه‌گه‌ر ئێوه‌ ئه‌و یارمه‌تییه‌ بکه‌ن و دۆعای به‌خێری له‌گه‌ڵ نه‌بێ. دراوه‌که‌ نابێ به‌ هیچ پشتیوانییه‌ک له‌و پیاوه‌. ئه‌دی دۆستانی خۆشه‌ویست. ئێمه‌ پێدوایستیمان به‌ دۆعای خێری ئێوه‌ گشت ئینسانی باش هه‌یه‌ که‌ بتوانن بۆمان بنێرن له‌ ژێری سایه‌ی باریته‌عالا دا. له‌و ڕۆژه‌ گه‌وره‌یه‌ دا که‌ له‌به‌ر ده‌رگای خوڵای یه‌کتر ده‌بینن با ئه‌و قسانه‌مان پێ بێ: " ئه‌ی خزمه‌تکاری باش و وه‌فادار، ده‌با خۆشی خوڵات له‌ دڵی بگه‌ڕێ." ئه‌من دڵنیام ئێوه‌ دۆعا بۆ کوردان ده‌که‌ن و کار ده‌که‌ن بۆ ڕزگاری ڕوحیان. به‌ سلاو بۆ گشت دۆستانی میسیۆنه‌که‌مان.له‌ خزمه‌تی خوڵای دا، ئاگوستا گود هارت"




مانه‌وه‌ی میسیۆنێره‌کانی کوردستان له‌ هه‌رمه‌نستان زۆری پێچووه‌ و ته‌نانه‌ت کاره‌ساتی مردنی ئێل.ئو. فاسوم یش بووه‌ته‌ ده‌ردی گران له‌ سه‌ر دڵیان. به‌ڵام هه‌رچۆنێک بێ له‌ مانگی ژووه‌نی 1921 دا گه‌یشتوونه‌ته‌ سابڵاغ. که‌ ده‌چن چ ببینن؟ به‌ سه‌ر خانوونی ڕووخراو، مه‌دره‌سه‌ی ڕووخراو،ده‌رمانگه‌ و کلیسای خاپوورکراو دا ده‌چن و له‌ سه‌ڕ ڕا هه‌موو شت له‌ سیفره‌وه‌ ده‌ست پێده‌که‌نه‌وه‌‌. دوای ماوه‌یه‌کی کورت ئاگوستا گودهارتیش ده‌گاته‌وه‌‌ لای هاوکارانی له‌ سابڵاغ و له‌ به‌ر زانینی زمان و ناسیاوی به‌ربڵاوی له‌گه‌ڵ خه‌ڵک و به‌تایبه‌تیش له‌ نه‌مان و نه‌بوونی فاسوم دا وه‌ک پاڵپشت و دنه‌ده‌رێکی گه‌وره‌ بووه‌ بۆ هاوکارانی. به‌ڵام ئه‌وجاره‌ش میسیۆنێره‌کان تووشی به‌ڵای لا به‌لا دێن. به‌ده‌م کێشه‌ی سمایلاغای شکاک له‌ گه‌ڵ حکوومه‌تی نێوه‌ندی ئێران و هێرشی له‌شکره‌که‌ی بۆ سه‌ر سابڵاغ له‌ 6ی ئۆکتۆبری 1921 جارێکی دیکه‌ بنکه‌که‌یان تاڵان و خاپوور ده‌کرێ‌ و له‌و کاره‌ساته‌ دا جۆرج باشیمۆن که‌ زمانزان و که‌شیشێکی خه‌ڵکی ئالزاسی فه‌رانسه‌ که‌ ئه‌و ده‌می سه‌ر به‌ ئه‌ڵمان بووه‌ له‌ به‌ر شڕه‌ خۆری تاڵانچییان به‌ به‌رچاوی هاوسه‌ره‌که‌یه‌وه‌‌ ده‌کووژرێ. ئاگوستا گودهارت دوای ئه‌وه‌ی میسیۆنێره‌کان به‌ هه‌زار ده‌ردیسه‌ر خۆیان ڕزگار ده‌که‌ن‌ و خۆیان ده‌گه‌یێنه‌‌ ته‌ورێزێ به‌سه‌رهاتی هێرشی سمایلاغای شکاک بۆ سه‌ر سابڵاغ، کووژرانی جۆرج باشیمون و ڕزگار بوونی خۆیان له‌ نووسراوه‌یه‌کی دڕیژ دا به‌ نێوی " خوێنی شه‌هیدان" له‌ گۆواری The Atlantic Monthly خولی 130. مانگی ژووییه‌ی 1922 دا بڵاو کردووه‌ته‌وه‌ و له‌ به‌شێکی دا ده‌نووسێ:
" .....ئه‌من وه‌بیرم دێ ده‌نگی ناڵی ئه‌سپی سواران له‌ سه‌ر سه‌نگفه‌ڕشی به‌ر ده‌روازه‌که‌مان ده‌هات، و بیرم ده‌کرده‌وه‌ بڵێی که‌نگێ هێرشمان بکه‌نه‌ سه‌ری. هێنده‌ی پێنه‌چوو. له‌ پڕ گوێم له‌ ته‌قه‌ و گرمه‌یه‌کی زۆر بوو، و به‌ر له‌وه‌ی ده‌رگا بکه‌ینه‌وه‌، له‌ ڕێسمه‌یان برد و چه‌ندین کورد هاتنه‌ حه‌وشه‌ی خانووبه‌ره‌که‌مانه‌وه‌.به‌ تفه‌نگ سێره‌یان لێگرتبووین و خه‌نجه‌ریان له‌ که‌لانی به‌رپشتێنه‌وه‌ لێ هه‌ڵکێشابووین، و یه‌ک به‌خۆیان هاواریان ده‌کرد ' عه‌شیره‌ت،عه‌شیره‌ت'، ' پووڵ --- زێڕ '. ئه‌وان هه‌ڵیان ئه‌شکاوته‌ سه‌ر هه‌موو ژووره‌کان، ده‌ستیان کرد به‌ شکاندنی که‌لوپه‌ل و ده‌رگه‌ی شکافه‌کانیان تێکده‌شکاند فه‌ڕش و مافووره‌یان ده‌دڕاند، هه‌رچێکی به‌دڵیان با هه‌ڵیان ده‌گرت و له‌ ئه‌سپه‌کانیان بار ده‌کرد. ئه‌من حه‌ولم دا به‌ گژیان دابێم، و پێم وابوو ئه‌گه‌ر بڵێم ' ئه‌مریکایی'، 'ئه‌مریکایی' له‌‌و ووشه‌ چادووییه‌ ده‌پرینگێنه‌وه‌. به‌ڵام ئه‌و ووشه‌یه‌ شێتێتی ئه‌وانی زیاتر کرد. هه‌مووی چه‌ند ده‌قیقه‌یه‌کی برد و بۆی ده‌رچوون، و هێنده‌ی پێنه‌چوو ده‌سته‌یه‌کی دیکه‌ لێمان وه‌ژوورکه‌وتن. کاتێک پێیان زانی ئه‌وی شتی قیمه‌تی بووبێ نه‌ماوه‌ و تاڵان کراوه‌،به‌ زۆری کراسه‌که‌یان له‌به‌ر داکه‌ندم. له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خۆم به‌ده‌سته‌وه‌ نه‌ده‌دا، به‌ قۆنداغه‌ تفه‌نگان دایان گرتم تا ئه‌وه‌ی که‌وتم و نیوه‌ بێهۆش بووم.
کاتێک بڕێک هۆشم هاته‌وه‌ به‌رخۆم ،سه‌رم ده‌گێژه‌وه‌ ده‌هات، جه‌واهێر یه‌ک له‌کراسه‌کانی خۆی له‌ ده‌وره‌وه‌ پێچام - ئه‌وان کراسی جه‌واهێریان لێ نه‌ ئه‌ستاندبو، چونکوو پێیان بوو چ قیمه‌تی نییه. بیری ئاڵۆز و په‌شێوم پێێده‌گوتم هه‌سته‌ هه‌تا ئیدیکه‌ نه‌هاتوون. ئه‌من نازانم سه‌عات چه‌ند بوو، سه‌عاته‌که‌م دزرابوو و زه‌مان چ مانایه‌کی نه‌بوو. هێندێک ته‌ق و تۆق که‌م ببوو، به‌ڵام کاتێک له‌ ده‌روازه‌وه‌ ته‌ماشای ده‌ره‌وه‌م کرد، دیتم خیابانه‌که‌ له‌ سواره‌ی کورد جمه‌ی ده‌هات.ئه‌وان له‌ به‌ر ده‌رگای خانووی حاکمی شاری کۆببوونه‌وه‌، حه‌ولیان ده‌دا تێکی ڕووخێنن. ئه‌گه‌رچی خانووه‌که‌ی دیکه‌مان هه‌ر سه‌د یاردێک دوور بوو، ده‌تگوت هێنده‌ دووره‌ نایگه‌مێ. ئه‌من نازانم چون توانیمان خۆمان ده‌رباز که‌ین: ئێستا حه‌وڵ ده‌ده‌م وه‌بیر خۆمی بهێنمه‌وه‌. به‌ ده‌سته‌کوته و خۆ تێکوتان‌ به‌ نێو کۆڕژن و حیله‌ی ئه‌سپان و خۆ کۆم کردنه‌وه‌ بن دیوار و بن دیوار، ئاخره‌که‌ی خۆمان گه‌یانده‌ ده‌روازه‌ی خانووه‌که‌ی دیکه‌. کورده‌کان ئه‌وه‌نده‌ سه‌رقاڵی خۆیان بوون وا وێده‌چوو هه‌ستیان به‌ ئێمه‌ نه‌کردبێ.
ئه‌وه‌ی له‌وێ دیتم به‌ زه‌حمه‌ت ده‌توانم بیگێڕمه‌وه‌. ده‌روازه‌که‌ کرابووه‌وه‌و پاشماڵه‌که‌ له‌ به‌رده‌م ده‌رگاکه‌ به‌ مردوویی ده‌بیندرا. دوو ژنی گه‌نج له‌ ماڵه‌کا دا به‌ڕووتی حه‌ولیان ده‌دا خۆیان ده‌رباز که‌ن و بێرو به‌وێدا هه‌ڵده‌هاتن و دوو سه‌ربازی کورد ڕاوه‌دوویان ده‌نان. یه‌ک له‌وان قژی قوربانییه‌که‌ی خۆی گرتبوو و ڕای ده‌کێشا، کاتێک ئه‌من غارم دا سه‌ری و به‌ زۆر حه‌ولم دا ژنه‌که‌ی له‌ ده‌ست ڕاپسڵه‌کێنم، جه‌واهێریش که‌وته‌ نێو دووه‌که‌ی دیکه‌وه‌ و وه‌ک موعجیزه‌یه‌ک بووبێ توانیمان ژنه‌کانیان له‌ ده‌ست ڕزگارکه‌ین و ڕۆیشتن. باشیمۆن کووژرابوو و خانمی باشیمۆنیش له‌ هیچ کوێ دیار نه‌بوو.هیچ کاتی ئه‌وه‌ نه‌بوو مرۆ بیری لێ بکاته‌وه‌ چ قه‌وماوه‌. ئێمه‌ هه‌ستمان ده‌کرد ده‌بوو ده‌ستبه‌جێ ئه‌وێ به‌جێ بهێلین، و ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ نه‌که‌ین تێداده‌چین، و له‌وانه‌یه‌ زۆر خراپتریشمان به‌ سه‌ر بێ. به‌ختی جه‌واهێری به‌سته‌زمانیش ئه‌وه‌ بوو حه‌ول بدا کراسێک شتێک بۆ دوو ژنه‌که‌ بدۆزێته‌وه خۆی پێ داپۆشن، و توانیمان به‌ کۆڵانێکی ته‌نگه‌به‌ر یان ده‌ربه‌ند دا خۆمان ڕزگار که‌ین. ئێستا شه‌قامه‌کان هێندێک هێورتر ببوونه‌وه‌،--- دانیشتووانی شاری یان هه‌موو مرد بوون یان ده‌نێو ماڵاندا خۆیان حه‌شار دابوو – و له‌شکری کورده‌کانیش سه‌رقاڵی ده‌رباز کردنی ئه‌و که‌لوپه‌لانه‌ی بوون تاڵانیان کردبوو. له‌ شه‌قامه‌کان مه‌یت که‌وتبوون و ئێمه‌ ده‌بوو به‌سه‌ریان دا باز بده‌ین بۆ ئه‌وه‌ی تێپه‌ڕین.له‌ سابڵاغ چۆمێک هه‌یه‌ به‌ده‌وری لایه‌کی شاره‌که‌دا قه‌ف ده‌خواته‌وه‌، ئێمه‌ ده‌بوو به‌ره‌و چۆمه‌که‌ بچین، به‌و هیوایه‌ی لێی بپه‌ڕینه‌وه‌ و له‌و به‌ری له‌ نێو ڕه‌وه‌زه‌ به‌ردان دا داڵده‌یه‌ک بۆ خۆمان ببینینه‌وه‌. ئه‌وه‌ بێ فایده‌ بوو. ‌
له‌ شوێنێکی مه‌یدان ئامال. یان ڕووبه‌رێکی ته‌خت دا ، له‌ده‌وری شاری ته‌په‌یه‌کی پچووک هه‌یه‌ له‌و جێیه‌ی ڕاکه‌ ئێمه‌ی لێبووین ده‌مان دی‌ سه‌رۆکی کورد بنکه‌ی سه‌ره‌کی خۆی له‌وێ داناوه‌. و له‌وێ به‌شی وی له‌ ماڵانی تاڵانی له‌ سه‌ر یه‌ک کۆ کرابوونه‌وه‌. ئه‌من پێشتر جارێک چاوم به‌ سمکۆ که‌وتبوو، ئه‌و ده‌می که‌ هێنده‌ فرووسماوی شه‌ڕ نه‌بوو. ئه‌و ده‌می ئه‌و به‌ فه‌ڕانسه‌یه‌کی ڕه‌وان قسه‌ی له‌ گه‌ڵ کردین و داوای کرد بنکه‌یه‌کی میسیۆنه‌که‌مان له‌ نێو خه‌ڵکی بنده‌ستی ویدا دامه‌زرێنین، به‌ڵکوو خوێنده‌وار بن و ڕێگه‌ی شارستانییه‌ت فێر بن. له‌و دیداره‌مان دا ئه‌و زۆری په‌سنی ئه‌مریکاییه‌کان دا. به‌ وه‌ بیر هاتنه‌وه‌ی ئه‌و قسانه‌ی ئێمه‌ بڕیارماندا هه‌نگاوێکی به‌ مه‌ترسی و ترسێنه‌ر هه‌ڵبگرین – بچینه‌ لای سه‌رۆک خۆی و داوای لێبکه‌ین بمان پارێزێ. ئه‌گه‌ر قسه‌مان بشکێنێ، له‌وانه‌یه‌ بمانبه‌نه‌ حه‌ره‌مسه‌رای یه‌کێک له‌ فه‌رمانده‌ره‌کانی و ئه‌گه‌ریش ده‌سته‌به‌ری پاراستنمان بێ دیاره‌ ئه‌وه‌ به‌ مانای ساخ و سڵامه‌تی ته‌واومان نابێ؛ چونکوو زێهنییه‌تی ڕۆژهه‌ڵاتی له‌ دۆخی هه‌ره‌ باشی خۆیدا ڕاڕایه‌. به‌ڵام ئه‌گه‌ر نه‌چینه‌ لای ئه‌ویش، له‌وانه‌یه‌ چاره‌نووسێکی خراپ چاوه‌ڕێمان بکا.
قاچ وقولمان له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی به‌سه‌ر کوچکه‌ به‌ردان دا ڕۆیشتبووین بریندار ببوو و خوێنی لێوه‌ ده‌هات، پشتمان، له‌به‌ر ئه‌و لێدان و کوتانه‌ی خواردبوومان شین هه‌ڵگه‌ڕابوو. و له‌به‌ر بایه‌کی ساردی که‌ هه‌ڵیکردبوویه‌ هه‌ڵده‌له‌رزین.دڵمان پڕ بوو له‌ خۆفی ئه‌وشتانه‌ی دیتبوومان و به‌رده‌وام ترسی ئه‌وه‌مان هه‌بوو هه‌ر ئانێک ده‌توانێ دوایی ژیانمان بێ، جا بۆیه‌ هیچ به‌ ده‌رد و ئازاری به‌ده‌نی خۆمان نه‌ده‌زانی. ئه‌گه‌ر بڕیارمان دابوو بچینه‌ لای سمکۆ وه‌نه‌بێ به‌ زانیاریی بڕیارێکی ئه‌وتۆمان دابێ: چونکوو هه‌ر ده‌ستێک به‌ره‌ولای ئێمه‌ هاتبا وه‌ک مه‌رگ ده‌چوو، و چوونی یه‌کسه‌ریش به‌ره‌و چادری سه‌رۆک ده‌کرا ڕیگه‌یه‌کی دیکه‌ بێ بۆ کووژرانمان. به‌ڵام ئه‌گه‌رئه‌و کاته‌ی له‌شه‌قامه‌کان بووین مردن نزیک بوو، ئیدی ئه‌وه‌ هه‌ره‌ نزیک که‌وتبووه‌وه‌ کاتێک پێمان نابووه‌ ئاڵقه‌ی ئه‌و کورده‌ دڕانه‌ی‌ که‌ مه‌یدانه‌که‌یان داگرتبوو. جا ئه‌و ده‌می ئه‌گه‌ر مه‌رگ هاتبا وێده‌چوو ئیدی ده‌چنگی داباین و ئه‌وه‌ ده‌بوو به‌ دوایین ئانی ئه‌و هه‌موو وه‌حشه‌ته‌ی به‌ چاوی خۆمان دیتبوومان. هه‌ر که‌ ئێمه‌ له‌ته‌په‌که‌ وه‌سه‌رکه‌وتین، ئه‌و ته‌ختاییه‌ی ڕووبه‌ڕوومان وه‌به‌رچاو که‌وت که‌ به‌ خواره‌وه‌ی دا چۆمی سابڵاغێ ده‌خوشێ، له‌وێ سه‌ربازه‌ گیراوه‌ ئێرانییه‌کانم دی که‌ [ کورده‌کان] په‌ڵپه‌لیان کردبوون و وه‌پێش خۆیان دابوون و به‌ ته‌قه‌ی موسه‌لسه‌لان سلاریان ده‌کردنه‌وه‌. ئه‌وان گشتیان تا قه‌د پشتێندیان ڕووت بوو و پێ خاوس بوون. هێندێکیان ملیان خوارکردبووه‌وه‌ و به‌ سه‌ر عه‌رزییه‌وه‌ پان ببوونه‌وه‌، له‌ کاتێکدا ئاوری خێرای چه‌کان له‌ راست و چه‌په‌وه‌ دایگرتبوون. ئه‌وانی دیکه‌ش به‌ ڕیز به‌ پێه‌وه‌ ڕاگیرابوون و مه‌رسییه‌ی 'موحه‌ڕه‌م'!! یان سروودی نه‌ته‌وه‌یی ئێرانیان ده‌گوت. هه‌ر به‌ ده‌م چڕینه‌وه‌ موسه‌لسه‌ل وه‌ک داسێکی نه‌بیندراو هه‌ڵی ده‌دورین.موسه‌لسه‌له‌که‌ ئه‌وه‌نده‌ به‌ خێرایی ده‌ته‌قێندرا که‌ له‌ ده‌سترێژێک دا ژماره‌یه‌ک سه‌ربازی کوردیشی پێکا که‌ له‌ به‌ره‌وه‌ی هێڵه‌که‌ ڕاوه‌ستابوون.بیرلێ کردنه‌وه‌شی زه‌حمه‌ته‌ مرۆ ئه‌وه‌نده‌ خه‌مسارد بێ له‌ ئاست هاوڕێی خۆی و به‌وشێوه‌یه‌ له‌ خوێنیان گه‌وزێنێ.
ئه‌‌من نازانم کاتێک ئه‌وه‌م دیت چون توانیم له‌ سه‌ر لینگان خۆم بگرم.خۆفێکی ئه‌تۆ دایگرتبووم، که‌ نه‌ له‌ هۆش خۆم ده‌چووم و نه‌ ده‌متوانی لێی ڕزگار بم. هه‌ر له‌و ده‌مه‌ دا سمکۆ له‌ چادره‌که‌ی هاته‌ ده‌رێ.هه‌تا ئه‌و ده‌ستی به‌ قسه‌ کردن کرد ده‌تگوت بۆ من سه‌ده‌یه‌ک تێپه‌ڕیوه‌. نه‌مده‌زانی ژیان یان مه‌رگ چاوه‌ڕێمان ده‌کا؟ ئه‌و که‌مێک قسه‌ی له‌گه‌ڵ کردین و داوای لێبوردنی لێکردین بۆ ئه‌وه‌ی به‌سه‌رمان هاتبوو، و گوتی" ئه‌وه‌ شه‌ڕه"‌. کاتێک فه‌رمانی دا به‌ سه‌ربازه‌کانی ئێمه‌ به‌رنه‌وه‌ شوێنی خۆمان و یاریده‌مان بده‌ن له‌ دڵم دا دۆعام بۆ کرد و سپاسم کرد.
ئێمه‌یان برده‌ خانووی گوومرگێ و شه‌وێ له‌وێ له‌ ئه‌نبارێکی خاڵی داماینه‌وه‌. کێشکچییه‌کیشیان له‌ به‌ر ده‌رگا دانابوو، و ئێمه‌ تا ڕاده‌یه‌ک هه‌ستمان به‌ هێمنی ده‌کرد.یه‌کجار زۆر سارد بوو، هێچمان نه‌بوو به‌ خۆمانی داده‌ین جگه‌ له‌ په‌توویه‌کی چڵکن نه‌بێ که‌ دۆزیمانه‌وه‌. زۆر له‌وه‌ شڕتر بوو که‌ کوردێک له‌ گه‌ڵ خۆی بیبا و پڕی وورده‌واڵه‌ بوو. به‌ خۆشییه‌وه‌ له‌ گۆشه‌یه‌کی ئه‌نباره‌که‌ هێندێک لۆکه‌ی نه‌ڕێسراوی لێبوو، و ئێمه‌ ده‌نێوی دا کزکۆڵه‌مان کرد. زۆر نیگه‌ران و په‌رۆشی خانمی باشیمۆن بووین، به‌ڵام نه‌مانده‌توانی بچینه‌ ده‌رێ و به‌دوویدا بگه‌ڕێین. چونکوو ڕۆژ ڕۆژی تاڵان بوو، و شه‌وه‌که‌ش شه‌وێکی خۆشی بوو بۆ کوردی چڵێس، و له‌و ڕۆژه‌ دا به‌ هه‌زاران وه‌حشتی به‌د ناو کران. سه‌رمای ئه‌نباره‌که‌،نیگه‌رانیمان له‌ چاره‌نووسی خانمی باشیمۆن، و ترسمان له‌ ساخی و هێمنی خۆمان و ئه‌وده‌ردو ئازاره‌ی ئه‌و ڕۆژه‌ چێشتبوومان، هه‌مووی گۆشارێکی له‌زێده‌بوو بۆ سه‌ر له‌شمان و نه‌مان توانی بحه‌سێینه‌وه‌ و خه‌ومان لێ نه‌که‌وت.
ئه‌و ده‌می بوو که‌ بیستم ئاغای باشیمون تووشی چ چاره‌نووسێک هاتووه‌. باشیمۆن باوه‌ڕییه‌کی زۆر تایبه‌تی به‌ کورده‌کانی نێو شاری هه‌بوو. به‌ هه‌ڵکه‌وت وانه‌ی ئینجیلی دانی به‌یانی ئه‌و ڕۆژه‌ به‌شی 1،43ی Isaiah ده‌بێ:
' ئێستا له‌ به‌ر ئه‌و خوڵایه‌ بپاڕێوه‌ که‌ تۆی ئافراندووه‌، ئه‌ی یه‌عقووب، و ئه‌وه‌ی تۆی له‌کڵ ده‌رهێنا، ئه‌ی ئیسرائیل، ترست نه‌بێ، چونکوو ئه‌من ئه‌تۆم کڕیوه‌ته‌وه‌، ئه‌من به‌ نێوی خۆت بانگت ده‌که‌م؛ ئه‌تۆ ئی منی' ئه‌گه‌ر ئه‌و ئایه‌تانه‌ ئاسووده‌ییه‌ک بوون بۆ وی، پێشبینییه‌کی پێغه‌مبه‌رانه‌ش بوون سه‌باره‌ت به‌ چاره‌نووسی وی،چونکوو سه‌عاتێک دوای ئه‌وه‌ چووه‌ته‌وه‌ لای ئافه‌رێنه‌نده‌ی خۆی. کورده‌کان لێی وه‌ژوور ده‌که‌ون، وه‌ک هه‌موو کوێیه‌کی دیکه‌، داوای پوول و دراو ده‌که‌ن. ئاغای باشیمۆن حه‌ول ده‌داحاڵییان کا هیچ دراوی نییه‌؛ له‌ڕاستیشدا سندووقی میسیۆنه‌که‌مان چه‌ندین حه‌وتووبوو هیچی وای تێدا نه‌بوو. ئه‌وان به‌ هه‌موو ماڵه‌که‌دا ده‌گه‌ڕێن،هه‌موو شت سه‌روبن ده‌که‌ن، ئاخره‌که‌ی ده‌ڕۆن و هه‌موو شتی قیمه‌تی له‌گه‌ڵ خۆیان ده‌به‌ن. چه‌ند ده‌قیقه‌ی پێ ناچێ دوای ڕۆیشتنی ده‌سته‌ی یه‌که‌م ، دووپیاو خۆیان به‌ ماڵه‌که‌ دا ده‌که‌ن. کاتێک ده‌بینن هه‌رچی که‌لوپه‌ل و شتی به‌رچاو هه‌بووه‌ بردراوه‌ و داوا ده‌که‌ن" خه‌زێنه‌ی شاراوه‌" یان پێ نیشان دا. ئاغای باشیمۆن له‌ گه‌ڵ خۆیان ده‌به‌نه‌ نهوومی سه‌ره‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی به‌ دووی خه‌زێنه‌که‌ دا بگه‌ڕێن، و که‌ هیچ نابیننه‌وه‌ له‌ ڕقان ته‌قه‌ی لێده‌که‌ن. باشیمۆن ئه‌وه‌نده‌ ده‌ژی که‌ خۆی بگه‌یێنێته‌ قاتی خواره‌وه‌ و له‌وێ له‌ به‌رده‌م هاوسه‌ره‌که‌یدا گیان ده‌سپێرێ.هه‌ر به‌ بوونی تاقه‌ پێاوێک که‌ له‌ ماڵێدا بووه‌ و کووژراوه‌، دوو کورده‌کان ده‌ست ده‌که‌ن به‌و هێرشه‌ی پیسه‌ی که‌ من و جه‌واهێر شاهیدی بووین.
سه‌ر له‌به‌یانی ڕۆژی دواتر ئێمه‌ بڕیارمان دا بگه‌ڕێن بزانین خانمی باشیمۆن چی به‌سه‌رهاتووه‌، ڕفێندراوه‌‌ یان بڵێی‌ له‌ جێیه‌ک خۆی شاردبێته‌وه‌؛ و زوو توانیمان بیبینینه‌وه‌. جه‌واهێر به‌ هه‌ڵه‌داوان هات و هه‌رای کرد خانمی دیتووه‌ته‌وه‌. جێیه‌که‌ی پێ نیشان داین. له‌ پشته‌وه‌ی باغچه‌که‌، خانمی باشیمۆن له‌ بن تۆپه‌ڵه‌‌ زبڵێک کزوولکه‌ی کردبوو و به‌ته‌واوی خۆی شاردبووه‌وه‌. ئه‌و له‌ کاتی هێرشی دوو پیاوه‌ کورده‌که‌دا هه‌ڵاتبوو،و بیستوچارسه‌عات له‌وێ خۆی حه‌شار دابوو ، له‌ ترسان زمانی به‌سترابوو، له‌ سه‌رمان نه‌یده‌توانی له‌ جێی خۆی بجووڵێته‌وه‌. هه‌رچۆنێک بوو هێنامانه‌وه‌ نێو ماڵێ و هه‌رجۆرێک بوو هێندێک شتی شڕمان په‌یدا کرد و پێماندادا. هێندێک له‌ دۆسته‌ خۆجێییه‌کانی ئێمه‌ که‌ ماڵیان تاڵان نه‌کرابوو ئه‌وه‌نده‌یان جلوبه‌رگ پێیداین که‌ بکرێ خۆمان داپۆشین.
له‌ شوێنێک هێندێک وه‌سیله‌مان په‌یدا کرد بۆ ئه‌وه‌ی چێشتی پێ ساز که‌ین. له‌ ئه‌نباره‌که‌ دا چه‌ند قوتووی به‌تالی دار که‌وتبوونه‌وه‌، هه‌ر چۆنێک بوو له‌ وان تابووتێکمان بۆ باشیمۆن ساز کرد.
بۆ ئه‌وی شه‌وێ زۆربه‌ی کورده‌کان ڕۆیشتبوون، و ئه‌و تاڵانه‌ی کۆیان کردبووه‌وه‌‌ له‌ گه‌ڵ خۆیان بردبوویان. ئێستا خه‌ڵکی شاری به‌ ترس و خۆف ورده‌ ورده‌ ده‌هاتنه‌ نێو خیابانان، له‌ که‌سوکاری خۆیان ده‌گه‌ڕان و حه‌ولیان ده‌دا دیسان هه‌وساری ژیان به‌ده‌ست بگرنه‌وه‌.ده‌سته‌یه‌کی پچووکی کوردی هه‌ر له‌ نێو شاریدا مابوووه‌ وه‌ک ده‌سته‌ی پشتیوان بۆ ئه‌وه‌ی ئاگاداری له‌ برینداران بکه‌ن؛ به‌ڵام ئیدی خه‌ڵکیان جاڕز نه‌ده‌کرد. له‌ ڕاستیدا که‌س نه‌مابووه‌ ‌ جاڕزی که‌ن جگه‌ له‌ ئامۆزا کورده‌کانی دانیشتووی شاره‌که‌ نه‌بێ.هه‌ر ئێرانییه‌کی له‌ شاری دا دۆزرابووه‌وه‌ کووژرابوو؛ کووژراوه‌کانی سه‌ربازخانه‌، نه‌ نێژرابوون و ته‌رمیان له‌ قه‌راغ چۆمی وه‌سه‌ر یه‌ک نرابوو،ئه‌و جۆره‌ی ده‌رکه‌وانه‌که‌ی من بژاردبووی کووژراوه‌کان ژماره‌یان حه‌وسه‌د که‌س بوو،له‌ هه‌مانکاتدا له‌ سه‌ر خیابانێ ته‌رمی پیاوان و که‌لاکی ئه‌سپان که‌وتبوون و سه‌گه‌ڵ تێیان وه‌رووکابوون و ده‌یانخواردن. ژنان ئه‌تک کرابوون، و منداڵان بێ باب و برسی له‌ گۆڕێ مابوونه‌وه‌. هه‌موو ماڵێک، چ ئی کوردان یان چ ئی ئێرانیان ساف ساف تاڵان کرابوون. خانووبه‌ره‌که‌ی ئێمه‌ شتێکی وای تێدا نه‌بوو، به‌ڵام تێک و پێک درابوو، مێز و کورسییه‌کانمان تێک شکێندرابوو و کاغه‌ز به‌هه‌موو لایه‌ک دا بڵاو ببووه‌وه‌، دیواره‌کانیش تێک ڕووخێندرابوون له‌ حه‌وڵێک دا بۆ دۆزینه‌وه‌ شتی شاردراوه‌ی وه‌ک پووڵ یان جه‌واهێرات.ئه‌من چوومه‌ خواره‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بزانم داخودا ئه‌و جێیه‌یان دۆزیوه‌ته‌وه‌ که‌ چه‌مه‌دانه‌کانمم لێ شاردبووه‌وه‌. ئه‌وه‌ی له‌ گۆشه‌یه‌کدا داندرابووه‌ دۆزیبوویانه‌وه‌ و قفڵه‌که‌یان شکاندبوو، به‌ڵام ئه‌ویدیکه‌یان که‌ گڵه‌بانم کردبوو بۆ نه‌بیندرابووه‌وه‌ و ده‌ستی لێ نه‌درابوو.
بۆ ڕۆژی دواتر ( یه‌کشه‌مۆ، 9ی ئۆکتۆبری 1921) ئێمه‌ ڕێوڕه‌سمێکی ساده‌مان ساز کرد بۆ ناشتنی ته‌رمی ئاغای باشێمۆن. هیچ که‌سێکی خۆجێیمان ده‌ست نه‌که‌وت یارمه‌تیمان بدا بۆ ئاماده‌ کردنی مه‌یته‌که‌ بۆ ناشتن. چونکوو ئه‌وان پێیان وابوو ئه‌گه‌ر ده‌ستیان وه‌ له‌شی مردووی مه‌سیحییه‌ک بکه‌وێ گڵاو ده‌بن. به‌ڵام ئاخره‌که‌ی ئێمه‌ چه‌ندکه‌سێکمان ڕازی کرد قه‌بر هه‌ڵکه‌نن و تابووته‌که هه‌ڵگرن بۆ شوێنی حه‌سانه‌وه‌ی یه‌کجاری. یه‌ک له‌ ئینجیله‌کانی خۆمان دۆزییه‌وه‌ که‌ ساخ مابوو، وله‌ ڕووی ویمان خوێنده‌وه‌ و ڕێوڕه‌سمه‌که‌مان به‌ڕێوه‌ برد.
بۆ دوای نیوه‌ڕۆ هه‌ستمان کرد ئیدی مه‌ترسی نه‌ماوه‌ و چه‌مه‌دانه‌که‌مان له‌ ژێر گڵ ده‌رهێنا، ئه‌و پارچه‌یه‌ی شاردبوومه‌وه‌ به‌ بڕین و دورینی به‌شی کراسی هه‌موومانی کرد. ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ی پێمان ده‌کرا خانووه‌که‌مان هه‌ڵوه‌ژارد و دوایه‌ده‌ستمان کرد به‌ بیرکردنه‌وه‌ که‌ چۆن له‌ شاری بڕۆین. ئێواره‌ ده‌رنگانێک ئه‌و سه‌رۆکه‌ کورده‌ی له‌ شاریدا مابووه‌وه‌ بۆ به‌رپرسیارێتی کاروباری برینداران زانیبووی‌ ئه‌من حه‌کیمم و زۆر به‌ ڕێزه‌وه‌ لێی ڕائه‌سپاردبووم نه‌خۆشه‌کانی تیمار بکه‌م.
ئێستا ئه‌من ئه‌رکم ئه‌وه‌ بوو، نزیکه‌ی سی و چه‌ند کوردێکی که‌ بریندار ببوون تیمار بکه‌م، و له‌وماوه‌یه‌ دا به‌وپه‌ڕی ڕێزه‌وه‌ له‌ گه‌ڵمان جووڵانه‌وه‌. پۆلێک کێشکچی له‌ به‌ر ده‌رگای خانووه‌که‌مان داندرابوون و کێشکیان ده‌کێشا، به‌ڵام ئێمه‌ به‌ کرده‌وه‌ وه‌ک زیندانی وان بووین. هه‌موو داوخوازێکمان بۆ ئه‌وه‌ی مۆله‌تمان بده‌ن له‌ شاری ده‌رکه‌وین به‌ ئه‌ده‌به‌وه‌ به‌رپه‌رچ ده‌دراوه‌، له‌ کاتێکدا ئه‌و ده‌سته‌ کێشکچییه‌ کورده‌ی له‌ به‌ر ده‌رگایان دانابوو، پارێزگارییه‌کی باش بوون بۆ‌ ئێمه‌، به‌ڵام حه‌وشه‌که‌مان به‌رده‌وام پڕ بوو له‌ پیاو، به‌ ڕواڵه‌ت بۆ ئه‌وه‌ی بێنه‌ لای حه‌کیم، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا مه‌به‌ستیان ئه‌وه‌بوو چاوێک له‌ ژنانی مووکاڵ بله‌وه‌ڕێنن. ئه‌وان له‌ به‌ر زانستی ده‌رمانی رێزی منیان ده‌گرت، به‌ڵام ده‌بوو ژنه‌کانی دیکه‌ له‌ماوه‌ی ڕۆژ دا له‌ ژووره‌کانی که‌له‌ حه‌سارێوه‌ نه‌دیو بوون بشارمه‌وه‌.
وه‌زعی خانمی باشیمۆن له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی شه‌وی یه‌که‌م له‌ ده‌رێ مابووه‌ یه‌کجار خراپ بوو، و له‌ به‌ر ترسی به‌رده‌وامی ئێمه‌ و خۆخواردنه‌ی وی له‌ به‌ر کووژرانی مێرده‌که‌ی نه‌ک باشتر نه‌ده‌بوو، هه‌تا ده‌هات خراپتر ده‌بوو؛ ئاخره‌که‌ی بڕیارمان دا دیسان غیره‌ت وه‌به‌ر خۆمان بنێین و هه‌ڵێین.
یه‌کێک له‌ دراوسێ کورده‌کانمان خاوه‌نی دێیه‌کی نزیک شاری بوو. ئه‌و هه‌میشه‌ دۆستێکی زۆر باشی ئێمه‌و زۆر له‌گه‌ڵمان گه‌رم بوو، بۆیه‌ داوامان لێکرد له‌و حه‌وله‌مان دا یارمه‌تیمان پێ بکا، ئێمه‌ ئه‌وه‌نده‌ شته‌که‌مه‌ی هه‌مان بوو له‌ پرێسکه‌ی چکۆڵه‌ چکۆله‌مانه‌وه‌ پێچاو له‌ شه‌وی سێزده‌ی ئۆکتۆبر پیاوه‌کانی دۆسته‌که‌مان به‌دزی شته‌کانیان بۆ ڕاگوێستین، شه‌وی دواتر ئاماده‌ بووین بڕۆین. ڕۆژی دواتر ئه‌من بۆ دوا جار چوومه‌ لای سه‌رۆک، بۆ ئه‌وه‌ی مۆڵه‌تمان بدا له‌ شاری ده‌رکه‌وین.به‌خت یار بوو، دوکتورێکی سوریانی په‌یدا کرابوو، و بێگومان کورده‌، که‌ پێکێشی ئێمه‌ بۆ ڕۆیشتن ماندووی کردبوو، ڕه‌زایه‌تی دا سه‌ری خۆمان هه‌ڵگرین و بڕۆین و ته‌نانه‌ت چه‌ند کێشکچییه‌کیشی له‌گه‌ڵ خستین بۆ به‌ڕێکردنمان. ئیدی وه‌ڕێ که‌وتنمان هێنده‌ی نه‌برد. دوای نیوه‌ڕۆی ئه‌وی ڕۆژێ به‌ پێیان به‌ره‌و یه‌که‌م گوند، که‌ چه‌ندین میل دوور بوو ڕێگه‌مان داگرت. ئه‌و هه‌ست به‌ ئاسووده‌یی کردنه‌ی له‌ کاتێکدا به‌ قه‌راغ شاری دا تێده‌په‌ڕین له‌ گێڕانه‌وه‌ نایه‌.
ده‌تگوت له‌ جه‌هننه‌مێکه‌وه‌ ڕزگاریمان بووه‌ و به‌ره‌و ڕووناکی ڕۆژێ ده‌رۆین. ئێمه‌ له‌ قه‌راغ چۆمی ته‌رمی کووژراوانمان ده‌دی که‌ له‌ سه‌ریه‌ک داندرابوون، ئه‌وانه‌ی له‌ سه‌ر شه‌قامه‌کان مابوونه‌وه‌ سه‌گ خواردبوونی، ته‌رمی سه‌ربازه‌کانیش که‌ڵپی گورگیان گه‌یشتبوویه‌. ته‌نیا سه‌رمای هه‌وا پێشی زیاد بوونی بۆنی گه‌نیوی ده‌گرت. ئه‌من یه‌ک یان دوو ته‌رمم دی که‌ پۆلیسه‌ کورده‌کان ده‌یانبرد بیاننێژن گوریسیان ده‌ملیان کردبوون و ڕایانده‌کێشان، هه‌ر که‌ چاوم به‌و دیمه‌نه‌ که‌وت هه‌موو ئه‌وه‌ی له‌و حه‌وتوویه‌ دا ڕابرابوو هاته‌وه‌ به‌رچاوم. ته‌قه‌ی به‌سامی تفه‌نگ له‌ گوێم دا ده‌زرینگایه‌وه‌ و حیله‌ و هه‌ڕوگیفی ئه‌سپان له‌ کۆڵان و شه‌قامان و قیژه‌و هه‌رای ژنانم له‌ شه‌وی یه‌که‌م دا وه‌بیر ده‌هاته‌وه‌. دیسان ئه‌و مه‌یدانه‌م ده‌هاته‌وه‌ به‌رچاو که‌ تێیدا سه‌ربازه‌ ئێرانییه‌کان به‌ ده‌ستڕێژی موسه‌لسه‌لان سلار ده‌بوونه‌وه‌.
بۆ چه‌ند سه‌عاتان ئێمه‌ ڕێگامان بڕی، له‌ کاتێکدا کێشکچییه‌کانمان به‌ ئه‌ده‌به‌وه‌ به‌ ته‌نیشتمانه‌ ئه‌سپیان ده‌ئاژۆت و چاویان له‌ ئاسۆگان بڕیبوو نه‌کا دوژمنێک خۆی مات دابێ. کاتێک گه‌یشتینه‌ ئه‌و گونده‌ی که‌ پرێسکه‌کانمان بۆ ناردبوو، ئیدی کێشکچییه‌کانمان ئیزن دا و وامان پێ باشتر بوو ‌ خۆمان به‌ ته‌نێ تووشی مه‌ترسی سه‌ر ڕێگه‌ بین تا ئه‌وه‌ی ئه‌وانمان له‌ گه‌ڵ بێ. ئێمه‌ به‌ هه‌موومان بیست تمه‌نمان پێ بوو – دراوێکی که‌م که‌ خۆشبه‌ختانه‌ له‌ چه‌مه‌دانه‌که‌مد‌ا حه‌شارم دابوو، -- و ئه‌وه‌ش به‌س بوو بۆ ئه‌وه‌ی گوێدرێژێکی پێ به‌کرێ بگرین بۆ ئه‌وه‌ی پرێسکه‌ و ئه‌وه‌ی پێمان بوو لێی نێین. به‌کرێ گرتنی گوێدرێژ له‌ ئێران، به‌کرێ گرتنی لێخوڕه‌که‌شی له‌گه‌ڵه‌، جابۆیه‌ بوونی وی وه‌ک ئه‌وه‌ وابوو خزمه‌تکارێکی پیاومان له‌گه‌ڵ بێ‌. چوار ڕۆژان به‌ ده‌شت و هه‌ورازان دا کوتامان و به‌ره‌و باکووری سابڵاغێ چووین. ڕیگه‌که‌ هه‌تا بڵێی ناخۆش بوو هه‌ر هه‌نگاوێک دوو هه‌نگاومان هه‌ڵده‌گرت که‌وشه‌ خۆماڵییه‌کانمان له‌ پێمان که‌ بلۆقیان ده‌رکردبوو ده‌که‌وتن، به‌ شه‌له‌ شه‌ل ده‌ڕۆیشتین و ئه‌وه‌نده‌ فل ببووین به‌ زه‌حمه‌ت ده‌مانتوانی له‌ گه‌ڵ گوێدرێژه‌که‌ ڕێ ده‌رکه‌ین. کاتێک شه‌و داهات،له‌په‌نایه‌ک له‌ قه‌راغ ڕێگاکه‌ له‌ ده‌وری یه‌ک کزوولکه‌مان کردو چه‌ند په‌تووه‌ شڕه‌یه‌کی که‌ پێمان بوو به‌ خۆمان دادا. خاوه‌ن گوێدرێژه‌که‌ش بێر و به‌وێ دا له‌ کروکاش دابوو له‌ گیاوگۆڵی ده‌وروبه‌ر چه‌ند قولێک بۆ حه‌یوانه‌که‌ی بڕنێ. له‌و به‌رزاییه‌ دا و له‌و وه‌رزه‌ دره‌نگه‌ی ساڵدا شه‌وانه‌ زۆر سارده‌، و ئێمه‌ش چ ئاگرمان نه‌بوو خۆی له‌ به‌ر گه‌رم که‌ینه‌وه‌. سه‌رما، ماندوویی و له‌ پێ که‌وتنمان،و ترسێکی لێڵ و نادیار که‌ ده‌شتی خاڵی ده‌یخولقێنێ چ مه‌جالی حه‌سانه‌وه‌یان نه‌ده‌داین.
ڕۆژی چواره‌م گه‌یشتینه‌ بۆکانێ، دێیه‌کی که‌ هێندێک گرینگی هه‌بوو، له‌وێوه‌ خزمه‌تی پۆستی بۆ ته‌ورێز هه‌بوو.ئێمه‌ سه‌رۆکی ئه‌وێمان دیته‌وه‌ که‌ حاجییه‌کی ده‌وڵه‌مه‌ند وه‌به‌رچاو ده‌هات و کۆمه‌ڵێک نۆکه‌ر و خزمه‌تکاری ته‌وه‌زه‌ل ده‌وره‌یان دابوو. ئه‌و باسی ئه‌مریکاییه‌کانی بیستبوو، و کاتێک زانی ئێمه‌ کێین،ئه‌وپه‌ڕی په‌ژاره‌ی خۆی نیشان دا. بردینیه‌ ماڵی خۆی و له‌ ئه‌ندروون جێیان داینێ،له‌ لای ئه‌ندامانی ژنی خێزانه‌که‌. خه‌به‌ری گه‌یشتنمان به‌ بۆکان و ساغ بوونمان زۆر زوو به‌ گوێی حاکمی ته‌ورێز و دۆسته‌کانمان له‌وێ گه‌یشتبوو. ئێمه‌ بیستمان ‌ به‌ زوویی فایتوون و ده‌سته‌یه‌ک له‌ سه‌ربازانی حاکمی ته‌ورێز ده‌گه‌نێ بۆ بردنمان.. بۆیه‌ ئه‌و ماوه‌یه‌ له‌ ماڵی خانه‌خوێیه‌ موسڵمانه‌که‌مان ماینه‌وه‌. ده‌حه‌ساینه‌وه‌ و خۆمان بۆ سه‌فه‌ر ئاماده‌ ده‌کرد. ژماره‌یه‌ک له‌ ڕدێن سپییه‌کانی دێیه‌که‌ هاتنه‌ لامان و سی و پێنج تمه‌نیان به‌ دیاری بۆ هێنابووین که‌ ئه‌وان بۆ خانمه‌کان ( بۆ ئێمه‌ یان) کۆ کردبووه‌وه‌___ به‌ نیشانه‌ی حورمه‌ت دراوه‌که‌یان له‌ سه‌ربه‌ری ده‌ستیان دانابوو و دایان به‌ ئێمه‌. له‌ گه‌ڵ کۆڵێک دۆعا و پاڕانه‌وه‌ هیوادارا بوون ئه‌وه‌ له‌ سه‌فه‌ره‌که‌مان دا به‌شمان بکا.مێهره‌وانی ئاوا ساده‌ی ئه‌وخه‌ڵکه‌ شوێنێکی زۆری له‌ سه‌ر کردین بۆ ئه‌وه‌ی بۆچوونی شێواومان له‌ سه‌ر ژیان هێندێک ببووژێته‌وه‌. کاتێک، ده‌ ڕۆژ دواتر،ئێمه‌ باری فایتوونێک کراین که‌ له‌ته‌ورێزه‌وه‌ بۆ هه‌ڵگرتنی ئێمه‌ هاتبوو، هێندێک هه‌ستی خۆشی و برینداری تێکه‌ڵی یه‌کدی ببوون."
ئه‌وه‌ به‌شێک بوو له‌و به‌سه‌رهاته‌ی که‌ ئاگوستا له‌ ته‌ورێز بۆ 'ئێلگین گراسکلۆس' ی گێڕاوه‌ته‌وه‌. کورته‌ی ئه‌و نووسراوه‌یه‌ له‌ کتێبی ' Kurdistan In The Shodow of History ' ی سوزان مه‌یسێلاس و مارتین ڤان بڕاونێسن یش دا هاتووه‌. به‌ڵام دیار نییه‌ ڤان بڕاونێسن بۆچی هێندێک به‌شی نووسینه‌که‌ی ڕانه‌گوێستووه‌ ؟ ڕه‌نگه‌ له‌ به‌ر دڵی کوردان ئه‌وه‌ی کردبێ و پێی وابووبێ هه‌موو شتێک بۆ گێڕانه‌وه‌ نابێ.
میسیۆنێره‌کان ماوه‌یه‌ک له‌ ته‌ورێز گیرساونه‌ته‌وه‌ و له‌وێش کاریان کردووه‌ . له‌و ماوه‌یه‌ دا گودهارت به‌ نامه‌یه‌ک خه‌به‌ری کووژرانی قازی له‌تیفی بۆ دوکتور مسته‌فای قازی له‌ ترکییه‌ نووسیوه. دوکتورمسته‌فای قازی له‌ نامه‌یه‌ک دا که‌ بۆ ئێن. جه‌ی. لۆر سه‌رۆکی کۆمه‌ڵه‌ی میسیۆنی لوتێری ڕۆژهه‌ڵاتی نووسیوه‌ و له‌ کوردستان میشنێری ژماره‌9، سێپتامبری 1922 دا چاپ کراوه‌ له‌گه‌ڵ شتی دیکه‌ ده‌نووسێ : " .... ئه‌من تازه‌ نامه‌یه‌که‌م له‌ یای گودهارته‌وه‌ پێگه‌یشتووه‌ که‌ ده‌نووسێ بابم کووژراوه‌. دیاره‌ ئه‌وه‌ بۆ من خه‌به‌رێکی زۆر ناخۆشه‌. ئه‌من دۆعا ده‌که‌م ‌ ئه‌وه‌ به‌ ڕزگاری وڵاتی ئێمه‌ ته‌واو بێ. ئه‌و یه‌کجار زۆر دۆستی میسیۆنێره‌کان بوو...."
دیسان میسیۆنێره‌کان له‌ سابڵاغ ده‌ست به‌کار بوونه‌ته‌وه‌ و ئه‌وجاریش ئاگوستا گودهارت بێ ئه‌وه‌ی ئه‌و هه‌موو کاره‌ساتانه‌ی به‌ چاوی خۆی دیتبوونی کاری له‌ سه‌ر بکا و تۆزکاڵێکیش له‌ خۆشه‌ویستی گه‌لی کورد له‌ دڵی دا که‌م بێته‌وه‌ چووه‌ته‌وه‌‌ سابڵاغێ . له‌و خوله‌دا، جگه‌ له‌ گودهارت، هاننا شوێنهوود، ئێمیلا ئه‌نده‌رسۆن و دوکتور هێرمان شالک و هاوسه‌ر و دوومنداڵه‌کانی و بۆ ماوه‌یه‌کی کورت ئاڵما فاسوم که‌ دواتر چووه‌ته‌ کرماشان و ماویه‌ک دواتر مارتا داڵ (میزداڵ خانم) یش هاتوونه‌ته‌ سابڵاغێ. ئێمیلا ئه‌نده‌رسۆن له‌ ڕاپۆرتی سه‌فه‌ری " یاڵاوا " که‌ له‌ سابڵاغه‌وه‌ نووسیویێتی و له‌ کوردستان میشنێری، ژماره‌ی 1، خولی 17، ساڵی 1925 دابڵاو کراوه‌ته‌وه‌ ئاوا باسی خۆشه‌ویستی گود هارت ده‌کا.
" ( یاڵاوا ) له‌ سه‌عات 11.20 ده‌قیقه‌ی سه‌ر له‌به‌یانی، 9ی دیسامبر، میس گوودهارت، خات خانم که‌ به‌هاری ڕابردوو نه‌خۆشێک بوو له‌ نه‌خۆشخانه‌که‌مان،مینا،قه‌ره‌واشه‌که‌مان،که‌ یه‌کێک بوو له‌ هه‌وه‌ڵین نه‌خۆشه‌کانمان، و ئه‌من به‌ره‌و یاڵاوا وه‌ڕێ که‌وتین، دێیه‌ک که‌ نزیکه‌ی پێنج سه‌عات لێره‌وه‌ دووره‌.ئێمه‌ سه‌عات 1:40 ده‌قیقه‌ له‌ چایخانه‌یه‌ک لامان دابۆ ئه‌وه‌ی نانی نیوه‌ڕۆ بخوێن که‌ بریتی بوو له‌ نان و په‌نیر و چه‌ند ئیستیکانێک چاشمان له‌ سه‌ر خوارده‌وه‌. له‌ چایخانه‌که‌وه‌ به‌و لاوه‌، دیمه‌نی ده‌ورو به‌ر جوان بوو و ئه‌من بۆ جاری یه‌که‌م له‌ کوردستان داری chisarم دی. ده‌مه‌و ڕۆژئاوا گه‌یشتینه‌ یاڵاوا. دیمه‌نێکی ئه‌وه‌نده‌ جوان ‌بوو نه‌بێته‌وه‌!
ئێمه‌ زۆر مێهره‌وانانه‌ وه‌رگیریان، ئه‌گه‌رچی خانه‌خوێیه‌کان به‌ ته‌واوی بۆ من نه‌ناس بوون. ئه‌ولاوئه‌ملای ده‌موچاویان ماچ کردم و شێوه‌ی ئاسایی میوانداری به‌ڕێوه‌چوو" به‌خێر بین "، " سه‌رچاوان هاتن" ، "ئێوه‌ عه‌زیزی ئێمه‌ن".
میس گوودهارت ناسیاوی کۆنی تازه‌ کرده‌وه‌ و دوای خواردنی شیوێکی زۆر به‌تامی پڵاو، مریشک، ماست، ترشیات ، مره‌با، ڕۆنی که‌ره‌ و شه‌ربه‌ت ( که‌ ئه‌من دڵم بۆی ناچێ) ژنانی دێیه‌که‌ هاتن بۆ ئه‌وه‌ی چاویان به‌ حه‌کیم خانم بکه‌وێ. کاتێک باسی ده‌رد و ژانه‌کانی خۆیان ته‌واو کرد، شێخزاده‌ که‌ خانه‌خوێمان بوو، داوای لێکردن گۆرانیمان بۆ بڵێن و ئه‌وانیش گوتیان. ئێمه‌ وه‌رگێڕاوی کوردی سروودی ئایینیمان له‌گه‌ڵ خۆمان هێنابوو، جا بۆیه‌ ئه‌و گۆرانی چڕینه‌ی ژنه‌کان ده‌رفه‌تێکی باشی بۆ ڕه‌خساندین ئێمه‌ش سروودیان بۆ بڵێین، و دوای ئه‌وه‌ خانمه‌ خانه‌خوێیه‌که‌مان به‌ڕێی کردن.
ئێستا ئیدی کاتی ئه‌وه‌بوو خۆمان بۆ خه‌وتن ئاماده‌ که‌ین.‌ پێویست نه‌ بوو له‌ سه‌ر عه‌رزی بنووین، که‌ دیاره‌ ئه‌وه‌ ئاساییه‌ ئه‌گه‌ر مرۆ نوێن و بانی خۆی له‌ گه‌ڵ خۆیدا نه‌هێنێ، به‌ڵام له‌ سه‌ر ته‌ختی دار نووستین که‌ هه‌ر کامه‌یان نزیکه‌ی سێ پێ به‌رز بوون. دوو به‌رماڵ به‌ په‌نجه‌ره‌کانه‌وه‌ هه‌ڵاوسران بۆ ئه‌وه‌ی کاتێکدا‌ ئێمه‌ له‌ خه‌و دا ده‌بین سه‌رما نه‌یه‌ته‌ نێو ژووره‌که‌. ئه‌من زۆر چاک نووستم به‌ڵام که‌ خه‌به‌رم بووه‌وه‌ سه‌رم زۆر خراپ ده‌ئێشا. دوای به‌رچایی به‌ نان،ڕۆنی که‌ره‌، هه‌نگوین، په‌نیر و شیری داغ، چه‌ند پیاوێک بۆ دیده‌نیمان هاتن. ئاغاکه‌ ( خاوه‌نی دێیه‌که‌) جه‌نابی فاسومی زۆر چاک ده‌ناسی، کاتێک پیاوه‌کان ڕۆیشتن ده‌سته‌یه‌ک له‌ ژنان هاتنه‌ ژوورێ. یای گودهارت زۆربه‌ی ده‌رمانی ئاسایی له‌گه‌ڵ خۆی هێنابوو، وه‌کوو کوینین، ئاسپیرین،لاگازاتیڤ و ده‌رمانی کرمان بۆ ئه‌وه‌ی بیدا به‌وانه‌ی که‌ پێویستییان پێی بوو. ئه‌وانی دیکه‌ش ئامۆژگاری کران ‌ بێنه‌ شاری بۆ مه‌ریزخانه‌ی ئه‌مریکایی.
به‌رله‌وه‌ی وه‌ڕێکه‌وین یای گودهارت به‌شی 13-1 :5 ئینجیلی مه‌تای بۆ نزیک له‌ بیست ژنان خوێندوه‌ و نوێژی کرد، و دوای ئه‌وه‌ ماڵاواییمان له‌ خانه‌خوێیه‌کان و دۆسته‌کانمان کرد و له‌ سه‌عات نزیک ده‌ونیوی سه‌رله‌ به‌یانی به‌ره‌وماڵ هاتینه‌وه‌.ئه‌من خۆشحاڵ بووم له‌وه‌ی ڕۆژی پێشوو دیمه‌نی ده‌وروبه‌رم له‌ ئاسمانێکی ساو دا دیتبوو، ئێستا ئاسمان هه‌وری بوو بۆ ماوه‌یه‌ک هه‌ور ئه‌وه‌نده‌ چڕ بوون ئێمه‌ هه‌ر مه‌ودایه‌کی که‌می پێش خۆمان ده‌بینی. ئه‌وه‌ش ئه‌وه‌ی بیر خستمه‌وه‌ که‌ جاروبار خودای له‌ ژوور چۆنمان ڕێنوێنی ده‌کا. له‌وانه‌یه‌ تاریک بێ و ئێمه‌ نه‌توانین ڕێگه‌ ببینین جگه‌ له‌ چه‌ند هه‌نگاوێکی به‌رده‌ممان نه‌بێ، به‌ڵام به‌ ده‌م ڕۆیشتنه‌وه‌ ‌ بۆ مان ده‌رده‌که‌وێ هه‌رچه‌ندیش تاریک بێ هه‌میشه‌ ئه‌وه‌نده‌ ڕووناکایی‌ بۆ نانه‌وه‌ی هه‌نگاوی دواتر هه‌یه‌ . دروود بۆ نێوی پیرۆزی.
ئه‌من هیوادارم ئه‌و سه‌فه‌ره‌مان بۆ یاڵاوا سه‌ره‌تایه‌ک بێ بۆ کارکردنمان له‌ دێیه‌کان، و له‌ ئێستاوه‌ ئێمه‌ ده‌توانین هه‌موو حه‌وتوویه‌ک سه‌ری هێندێک له‌ دێیه‌کان بده‌ین. بپاڕێنه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی قسه‌کانی گه‌وره‌مان به‌ فێڕۆ نه‌چێ، زۆربه‌ی ئه‌و خه‌ڵکه‌ ڕه‌نگه‌ یه‌که‌م جار بێ گوێچکه‌ی دڵیان به‌ ئینجیل ئاشنا ده‌بێ. خودای له‌ ژوور له‌ وزه‌ی دایه‌ له‌و نه‌ته‌وه‌یه‌ خه‌ڵکێک بۆ ناوی خۆی دروست کا. ئێوه‌ش ده‌توانن به‌ ڕێگه‌ی پاڕانه‌وه‌ و باربوو کردن به‌شی خۆتانی تێخه‌ن"
‌ژماره‌ی 1ی خولی 16ی کوردستان میشنێری، ژانڤییه‌ی 1924 ، نامه‌یه‌کی دوورو درێژی یای گودهارتی بڵاو کردۆته‌وه‌ که‌ بۆ قه‌شه‌ مۆلینگی نووسیوه‌ و تێێدا‌ ‌ باسی چوونه‌وه‌ی خۆی بۆ سابڵاغێ ده‌کا دوای ئه‌و کاره‌ساته‌ی له‌ ساڵی 1921 به‌سه‌ریان هاتبوو. نامه‌که‌ی له‌ 28ی ژووییه‌ی 1923 له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ ناردراوه‌ و گودهارت له‌ به‌شێکی دا ده‌نووسێ: " هێندێک له‌ ئێوه‌ [ مه‌به‌ستی خوێنه‌ره‌وانی کوردستان میشنێری یه‌ ] ڕه‌نگه‌ وه‌بیرتان بێ ‌ ئه‌من به‌سه‌رهاتی هه‌ڵاتنی خۆمانم له‌ سابڵاغێ له‌ 1ی فێڤرییه‌ی ساڵی 1916 دا باس کردبوو. ئێمه‌ دوای ئه‌وه‌ی ڕۆژێکی ته‌واو به‌ڕێوه‌ بووین و هێندێکمان له‌ چۆمی جه‌غه‌توو که‌وتین زۆر به‌ په‌رۆشه‌وه‌ بووین‌ ئه‌و گوێدڕیژانه‌ی که‌لوپه‌له‌کانمان لێ بار کردبوون زووتر بگه‌نێ بۆ ئه‌وه‌ی جلوبه‌رگه‌ ته‌ڕه‌کانمان بگۆڕین. سه‌عات دوازده‌ خه‌به‌رمان بۆ هات هه‌موو باروبه‌ندیلی سه‌ر پشتی گوێدرێژه‌کانیان لێ دزیوین. جا بۆیه‌ ئێمه‌ ده‌بوو به‌ شه‌و سه‌عاتی 12 وه‌ڕێ که‌وین به‌ڵکوو له‌ جێیه‌ک هێندێک جلوبه‌رگمان ده‌ست که‌وێ. بیستمان‌ سه‌رۆکی ده‌سته‌ی چه‌ته‌کان پیاوێکه‌‌ که‌ ئێمن‌ له‌ سابڵاغه‌وه‌ ده‌مناسی، وله‌ لای ڕووسه‌کان به‌ سه‌مسامه‌ شێته‌ ( گه‌وج) به‌نێوبانگ بوو. ڕووسه‌کان له‌ سابڵاغێ خه‌ریکی تاڵانکردنی خه‌ڵک بوون و سه‌مساموسه‌لته‌نه‌ش ( نێوی ئاوا بوو) به‌و شه‌وه‌ ئێمه‌ی‌ ڕووت کردبوو. بۆ به‌یانی ڕا کاتێک زانیم ئه‌و له‌ دێیه‌که‌یه‌ چوومه‌ لای و ده‌بینم ئه‌وه‌ به‌که‌یفی خۆی پاڵی لێداوه‌ته‌وه‌ و خه‌ریکی چا فڕ کردنه‌. به‌ نیشانه‌ی ئیحتیرام یه‌کپێ له‌ به‌رم هه‌ڵستا به‌و قسانه‌ به‌خێر هاتنی کردم : " نازانی ئه‌من چه‌نده‌ قه‌رزداری جه‌نابی به‌رێزتانم خانم دوکتور. به‌ ڕاستی به‌ هاتنی خۆتان گه‌وره‌تان کردم. ئه‌من ده‌مه‌وێ سپاست بکه‌م که‌ ئه‌تۆ له‌ مردن رزگارت کردم. ڕووسه‌کان ده‌یانه‌ویست له‌ ورمێ له‌ دارم ده‌ن، به‌ڵام کاتێک کۆنسوولی ڕووسییه‌ له‌ سابڵاغه‌وه‌‌ تیڵگرافی کرد که‌ دوکتور خانم ده‌ڵێ سه‌مسام پیاوێکی ئاوا و ئاوایه‌
ڕزگارم هات" . ئه‌و جار نۆره‌ی من بوو وڵامی بده‌مه‌وه‌؛ پێم گوت " ده‌زانی چییه‌، چه‌ته‌کانت هه‌موو میسیۆنی ئه‌مریکاییان ڕووت کردووه‌ و ده‌بێ هه‌موو ئه‌وشتانه‌مان بۆ ببژێرییه‌وه‌ که‌ له‌ کیسمان داوه‌. ئه‌وه‌ درۆکه‌ی به‌ڕوویدا هه‌ڵشاخانده‌وه‌. له‌ جێی خۆی ده‌ناشیت بێ ئه‌وه‌ی مته‌قی له‌ به‌ر بێ. دوایه‌ زۆر به‌ له‌سه‌ره‌خۆیی گوتی، " باشه‌ ژووره‌که‌تان له‌ کوێیه‌ ؟ ده‌مه‌وێ بێم و چاوم به‌ ساحێب ( فاسوم) بکه‌وێ"
دوایه‌ به‌رده‌وام ده‌بێ و ئاوا باسی هاتنه‌وه‌ی بۆ سابڵاغ ده‌کا. " خه‌به‌ری گه‌یشتنمان بۆ سابڵاغی خێرا به‌ هه‌موولایه‌کدا بڵاو بووه‌وه‌. له‌ پێشدا خانمه‌کانی ماڵی مه‌لاعه‌بدولڕه‌حمان هاتن بۆ دیده‌نی و به‌خێرهێنانه‌وه‌م. خوشکی ژنه‌که‌ی ئێستای یه‌کێک له‌ هه‌وه‌ڵین نه‌خۆشه‌کانم بوو له‌ ساڵی 1913، و ئه‌وان هه‌میشه‌ دۆستی زۆر گه‌رم وگوڕی من و میسیۆنێره‌کانی دیکه‌ بوون، نه‌ک هه‌ر ژنه‌کان، به‌ڵکوو پیاوه‌کانیش. ئه‌و که‌سه‌ی به‌ دوای ئه‌واندا هات مه‌لاکه‌ریم بوو، که‌ له‌ ڕابردوو دا کێشه‌یه‌کی زۆری بۆ سازکردبووین، به‌ڵام ئێستا بێ میسیۆن و میسیۆنێره‌کان هه‌ڵ ناکا. جا ئه‌گه‌ر ڕێوڕه‌سمێکی دۆعا و پاڕانه‌وه‌ و عیباده‌تمان هه‌بێ ئه‌و دێ و له‌ کورسی پێشه‌وه‌ دا داده‌نیشێ. نزیکه‌ی سه‌عات چوار برا و ئامۆزای دوکتور مسته‌فا [ی قازی] هاتن. براکه‌ی هیوای ده‌ربڕی که‌ ده‌بێ ئه‌من خه‌به‌ری خۆشم له‌ دوکتور مسته‌فاوه‌ پێ بێ و ئه‌وه‌ش که‌ ئه‌وچبڕ ئیدی دراوی بۆ نانێرێ. بابی دوکتور مسته‌فا به‌هه‌ڵه‌ کووژرا بوو، هه‌ر وه‌ک چۆن قه‌شه‌ باشیمۆن که‌ به‌ هه‌ڵه‌ کووژرا. ئه‌و برایه‌ی دوکتور مسته‌فا پێوه‌یه‌ به‌شه‌ماڵی براکان و خوشکه‌کانی له‌ دوای نه‌مانی بابی بکاته‌ ئی خۆی و ده‌ستبڕێکی ژیری لێ ده‌رده‌چێ. ئه‌و ئێواره‌یه‌ له‌ شاری دا دوو زه‌ماوه‌ند هه‌بوو ‌و هه‌موو شاره‌که‌ له‌ ماڵێ ده‌رکه‌وت بوون بۆ به‌شداری له‌و به‌زمه‌دا. ئێمه‌ چاوه‌ڕێ حه‌سانه‌وه‌یه‌کی باشمان ده‌کرد چونکوو زۆر ماندوو بووین. هێندێک خه‌ڵکی هه‌ژار هاتن داوای ده‌رمانیان ده‌کرد. پۆلێکی دیکه‌ له‌ ژنان هاتن وه‌ک ده‌یانگوت: " منداله‌کانمم" پێشان بده‌ن [ واته‌ یای گودهارت مامانیان بووه‌] ئێستا هێندێکیان 10، 9، و 8 ساڵانه‌ بوون و هێندێکیشیان ته‌مه‌نیان دوو ساڵه‌. یه‌ک له‌ منداڵه‌ دووساڵه‌کان پێم ده‌ڵێ دایه‌ خانم. ئه‌و منداڵه‌ به‌سته‌زمانانه‌، زۆریان باسی دایه‌ خانم بیستووه‌، به‌ڵام قه‌ت چاویان پێی نه‌که‌وتووه‌، و ئه‌و دایه‌ خانمه‌ش ئه‌وه‌ نه‌بوو که‌ ئه‌وان له‌ زه‌ینی خۆیاندا پێیان وابوو ده‌بێ ببێ.ژنه‌کان پێیان سه‌یره‌ چۆن ئه‌من ده‌توانم به‌ر له‌وه‌ی شه‌و دابێ حه‌مام بکه‌م چونکوو تازه‌ سه‌عات 7 بوو. ئه‌وان بۆ حه‌مام کردن ڕۆژێکیان پێ ده‌وێ و ڕاستت بوێ ئه‌منیش پێویستیم به‌ ڕۆژێک حه‌مام کردنه‌. جه‌واهێر پێی گوتن ئێمه‌ هه‌موومان تا سه‌عاتێکی دیکه‌ حه‌مام ده‌که‌ین، و ئه‌وان ده‌ڵێن جا چۆن ده‌کرێ مرۆ به‌ سه‌عاتێک خۆی چاک بشوا. ئه‌وان هه‌موویان ده‌چنه‌ حه‌مامی ده‌رێ یان له‌ شوێنێک که‌ ئاوی خوڕی هه‌بێ وه‌ک ‌ نێو چۆمی حه‌مام ده‌که‌ن و له‌وێ ئاو به‌ سه‌ر خۆیاندا ده‌که‌ن.
ئێستا 3ی مانگی ئووته‌، ده‌زانی که‌ ئێمه‌ له‌ ئێران هاوینان له‌ ده‌ره‌وه‌ ده‌نووین، یان له‌سه‌ر بانی یان له‌ حه‌وشه‌. ئێمه‌ لێره‌ له‌ حه‌وشه‌ ده‌نووین و ده‌بێ سه‌عات پێنجی به‌یانی له‌ خه‌و هه‌ستین. جا بۆیه‌ ئه‌م به‌یانییه‌ هه‌موومان له‌ گه‌ڵ گایه‌کان هه‌ستاین و ئه‌وان ئی هه‌ره‌ دوایین که‌ له‌ ماڵێ ده‌رده‌کرێن. دوێنێ شه‌وێ هێندێک له‌ دۆسته‌کانی حاجی هاتن بۆ دیده‌نیمان و هێندێک خه‌به‌ری دنیای ده‌ره‌وه‌یان پێگه‌یشت. ئێمه‌ هیچ خه‌به‌ڕێکی ته‌ورێزمان پێ نه‌بوو. بۆ ئێمه‌ باش نییه‌ هیچ خه‌به‌ڕیکی ئه‌وێ بزانین. سه‌ری قسان هاته‌وه‌ سه‌ر هێرشی دووساڵ له‌مه‌وبه‌ری سمکۆ و نێوه‌رۆکی قسه‌کان شتێکی ئاوا بوو. " باشه‌ ئێوه‌ هه‌مووتان بۆ نه‌چوونه‌ فڵان و فیساره‌ گوند"؟ پێویست نه‌ بوو بچن بۆ ته‌ورێزێ . باشه‌ بۆ ئێوه‌ زووتر نه‌ده‌هاتنه‌وه‌؟ که‌نگێ دوکتورێکی باشمان بۆدێ و که‌نگێ مه‌دره‌سه‌یه‌کی باش بۆ کچه‌کانمان ده‌که‌نه‌وه‌؟ یه‌ک له‌ حاجییه‌کان گوتی : " بۆ کوێت پێ خۆشه‌ کچه‌که‌م به‌ره‌. ساڵی سه‌د تمه‌نت ده‌ده‌مێ"، یه‌کی دیکه‌یان پرسی : " ئه‌مریکا چ له‌ سمکۆ ده‌کا له‌ به‌ر کوشتنی ساحێب ( باشیمون)" یه‌ک له‌ حازران باسی کرد:" ئه‌دی ئه‌و پیاوه‌ی ساحێب ( باشیمۆن)ی کوشت ته‌قه‌ له‌ لاقی کرا. ئه‌سپه‌که‌ی کووژرا، به‌ڵام بۆ خۆی وه‌به‌ر نه‌هات. نازانم بۆ نه‌کووژرا؟ ......."
ڕاده‌ی خۆشه‌ویستی گه‌لی کورد له‌ لای یای گود هارت بێ سنوور بووه‌. دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی بۆ ئه‌مریکا له‌ کۆبوونه‌وه‌یه‌کی کلیسای Gethsemane Lutheran Church له‌ فیلادێلفیا که‌ پشتیوانی بوون له‌ به‌شێک له‌ قسه‌کانیدا که‌ له‌ ژماره‌ی 4ی ، خولی 18ی کوردستان میشنێری، ئاوریلی 1926 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه ده‌ڵێ:‌ "میسیۆنی کوردستان و کورده‌کان یه‌کجار زۆر بۆمن عه‌زیزن. ئێستا له‌لام خۆشه‌ویستترن له‌ پێنج ساڵ له‌مه‌وبه‌ر. ئه‌من پێم خۆشه‌ ئێوه‌ باش بزانن، ڕاسته‌ ئه‌من ئێستا له‌ ئه‌مریکام، به‌ڵام دڵ و فیکر و زیکرم به‌رده‌وام له‌ کوردستانه‌.....بۆ ئه‌وه‌ی نموونه‌یه‌کتان له‌ کاری خۆمان له‌ ده‌ره‌وه‌ی نه‌خۆشخانه‌ بۆبگێڕمه‌وه‌ باسی ئه‌و ئه‌زموونه‌ی خۆمتان بۆ ده‌که‌م. ئه‌من له‌ 13ی مانگی ئووتی ڕابردوو [ ئووتی 1925 ] ئه‌رکم پێ ئه‌سپێردرا بچمه‌ ناوچه‌یه‌ک به‌ نێوی سه‌رده‌شت. جێیه‌کی پچووک و زه‌نوێره‌، به‌ڵام دێیه‌که‌ ده‌مارگرژی تێدایه‌، و له‌ سنووری ترکییه‌ [ مه‌به‌ست عوسمانی یه‌] نزیکه‌.له‌ پێشدا هێندێک بۆم زه‌حمه‌ت بوو غیره‌ت وه‌به‌ره‌ خۆم نێم و بچمه‌ ئه‌وێ چونکوو ده‌یانگوت " هه‌تا ئێستا ژنێکی سپی پێی ده‌وێ نه‌ناوه‌" ئه‌من پێم وایه‌ مه‌به‌ستیان له‌ ژنی ئوڕووپایی یان ئه‌مریکایی بوو چونکوو کورده‌کان له‌ ڕه‌گه‌زی قه‌وقاسین! که‌ گه‌یشتمێ بۆ ماوه‌یه‌ک دڵه‌ ڕاوكیم هه‌بوو و هه‌ستم به‌ نیگه‌رانی ده‌کرد، به‌ڵام ئه‌و حاڵه‌ته‌ زۆر زوو ڕه‌وییه‌وه‌. ئه‌من هێندێک له‌ بنه‌ماڵه‌ی قازی شاره‌که‌م ده‌ناسی جا بۆیه‌ هیچ مه‌ترسیم له‌ سه‌ر نه‌بوو. له‌وێ بۆ هه‌رکوێیه‌ک چووبام هه‌میشه‌ پێنج شه‌ش سه‌ربازم له‌گه‌ڵ بوو. ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر ده‌شچوومه‌ ده‌رێ بۆ ئه‌وه‌ی هێندێک ئه‌سپه‌که‌م رابهێنم، ئه‌و پیاوانه‌ له‌گه‌ڵم بوون. له‌ هیچ نه‌ده‌ترسام ده‌مزانی حاکمی شاره‌که‌ و کارمه‌نده‌کانی ئاگایان لێمه‌. به‌ڕاستی ئه‌وه‌ بۆ من ته‌جروبه‌یه‌کی راسته‌قینه‌ بوو. چونکوو بۆ یه‌که‌مجار له‌ ماڵێکی موسڵمان بووم، ئه‌وه‌ی له‌وێ چاوم پێی که‌وت، ڕه‌نگه‌ جارێکی دیکه‌ قه‌ت نه‌یبینمه‌وه‌، ئه‌من پێشتر قه‌تم به‌وه‌ نه‌ده‌زانی. ئه‌من له‌و ماڵه‌دا زۆرشتم ته‌جروبه‌ کرد و فێریان بووم و له‌ نزیکه‌وه‌ له‌ ژیان و که‌سایه‌تی موسوڵمانان گه‌یشتم که‌ پێشتر قه‌ت نه‌مده‌توانی پێیان بزانم. له‌ کاتێکدا له‌وێ بووم له‌نێو ماڵێ مامان و نه‌خۆشه‌وان بووم. دواتر گشت چیرۆکی ئه‌و سه‌ردانه‌تان به‌ ورده‌ ڕیشاڵ بۆ ده‌گێڕمه‌وه.کاتێک کاره‌کانم ته‌واو بوو و زانیم کاتی ئه‌وه‌ هاتووه‌ بگه‌ڕێمه‌وه‌ بنکه‌ی میسیۆنه‌که‌مان له‌ سابڵاغێ، خاوه‌ن ماڵه‌که‌ 50 تمه‌نی باربووی نه‌خۆشخانه‌که‌مان کرد و ده‌ستێک جلوبه‌رگیشی وه‌ک دیاری دابه‌خۆم. ڕۆیشتن له‌و ماڵه‌ زۆر زه‌حمه‌ت بوو چونکوو ده‌یانه‌ویست تا زستانێ له‌وێ بمهێڵنه‌وه‌ و ئه‌گه‌ر مابامه‌وه‌ ئێستا له‌ ئه‌مریکا نه‌ده‌بووم. ئه‌من خۆشحاڵم که‌ گه‌ڕامه‌وه‌ سابڵاغێ و ئێستا لێره‌ له‌ گه‌ڵ ئێوه‌م.
ئه‌من ده‌مه‌وێ باسێ لایه‌نێکی دیکه‌ی داهاتی نه‌خۆشخانه‌که‌مانتان له‌ سابڵاغێ بۆبکه‌م. زۆر جاری وا هه‌بووه‌ ‌ ئێمه‌ که‌سێکمان عه‌مه‌لییات کردووه‌ له‌ بری حه‌قده‌ست بزنێکی داوینێ ( بایی نزیکه‌ی 80 سێنت تا دوو دۆلاره‌). یه‌که‌م ساڵی که‌ له‌ بنکه‌که‌مان کارم ده‌کرد ئه‌من 8 بزن و 80 مریشکم وه‌رگرت. مریشکێک به‌ 10 سێنته‌ و 4 هێلکه‌ به‌ سێنت و نیوێکه‌. ئه‌گه‌ر هه‌رزانی بێ ده‌کرێ پێنج هێلکه‌ به‌ دوو سێنت ده‌ست که‌وێ.
ئه‌ی دۆستانی من، تکایه‌ پشتی کاره‌کانی میسیۆنی کوردستان بگرن. ئه‌من ده‌زانم زۆر له‌ کورده‌کان قه‌دری ئه‌و کاره‌ی که‌ ئێمه‌ ده‌یکه‌ن ده‌گرن و سپاسمان ده‌که‌ن. ئه‌من ده‌زانم ڕۆژێک دێ ئه‌وانیش وه‌ک ئه‌وه‌ی که‌ ئێوه‌ ئێستا دۆعایان بۆ ده‌که‌ن ئه‌وانیش دۆعا بۆ ئێوه‌ بکه‌ن..... به‌رهه‌م پێده‌گا."

ئاگوستا گودهارت له‌ ساڵی 1926 دێته‌وه‌ ئه‌مریکا. به‌ داخه‌وه‌ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ژماره‌کانی دواتری کوردستان میشنێری له‌ به‌ر ده‌ست دانین نازانین ئه‌وکاته‌ی ساڵی 1926 بۆ پشوو هاتووه‌ته‌وه‌ ئه‌مریکا دوایی گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ سابڵاغێ یان نا.
پێڕستێکی موسافیرانی که‌شتی که‌ لای خانمی کاره‌ن تێریلی خوارزازایه‌تی نیشان ده‌دا که‌ ئاگوستا گودهارت له‌ 16ی ئووتی 1940 له‌ بومبای هێندووستان سواری که‌شتی بووه‌ و له‌ 24ی سێپتامبری 1940 گه‌یشتووه‌ته‌وه‌ نیۆیۆرک؛ ئه‌وه‌ش ده‌یسلمێنێ له‌ هیندووستانیش خزمه‌تی به‌ خه‌ڵک کردووه‌.
به‌ پێی قسه‌ی ئه‌و ، 'پووره‌ گودی' وه‌ک ئه‌و نێوی ده‌با‌ له‌ ساڵی 1954 حه‌وڵێکی زۆری دا‌ بۆ ڕزگارکردنی هێندێک له‌ خزمه‌ ئاڵمانییه‌کانی و توانی‌ له‌ ئه‌مریکا په‌نابه‌رییان بۆ وه‌ربگرێ و بیانباته‌ ئه‌وه‌ وڵاته‌.

ئاگوستا گودهارت ساڵانی پیری له‌ فیلادێلفیا به‌ تاقی ته‌نیا له‌ گه‌ڵ پشیله‌که‌ی 'بلاکی' ژیاوه‌ و دواتر خزمه‌کانی له‌ نیۆیۆرکه‌وه‌ باریان کردووه‌ بۆ فیلادێلفیا و له‌وێ ئاگادارییان لێکردووه‌.



له‌ 12ی ژووه‌نی سالی 1977 لێکۆله‌ره‌وه‌ی ماندوویی نه‌ناس مامۆستا ئه‌میری حه‌سه‌نپوور دوای حه‌ول و ته‌قه‌لایه‌کی زۆر توانیویه‌ ئاگوستا ببینێته‌وه‌ و چاوپێکه‌وتنی له‌گه‌ڵ بکا. به‌خۆشییه‌وه‌ شریتی ئه‌و چاوپێکه‌وتنه‌ به‌ده‌سته‌وه‌یه و له‌ داهاتوو دا ده‌یهێنینه‌ سه‌ر کاغه‌ز.

ڕه‌نگه‌ ئه‌م وێنه‌یه‌ دوایین وێنه‌ی ئاگوستا بێ، که له‌‌ جێژنی کریسمه‌سی ساڵی 1984 هه‌ڵگیراوه‌


ئاگوستا گودهارت، ئه‌و جۆره‌ی که‌ به‌ساڵداچووان له‌ سابڵاغێ ده‌گێڕنه‌وه‌‌ له‌وێ به‌ " میسکوتات خانم " به‌ نێوبانگ بووه‌. پاشناوی بنه‌ماڵه‌که‌یان له‌ Suwalki له‌ بنه‌ڕه‌ت دا "Gudat" بوو، ته‌نانه‌ت خوشکێکی چکۆڵه‌تریMinnie که‌ ئه‌ویش نێرس بووه‌، و له‌ ئه‌مریکا ژیاوه‌ پاشناویGudat ی به‌کار هێناوه‌. به‌ڵام دیاره‌ له‌ ئه‌مریکا ئاگوستا پاشناوی خۆی کردووه‌ به‌ Gudhart. ئه‌و شه‌ش زمانی به‌ ڕه‌وانی زانیوه‌: له‌هیستانی، ڕووسی، ئاڵمانی، ئینگلیسی، کوردی و ترکی. ئاگوستا گودهارت له‌ ته‌مه‌نی 102 ساڵیدا دوای خزمه‌تێکی درێژی دڵپاکانه‌ به‌ گه‌لی کورد و مرۆوایه‌تی له‌ 2ی فێڤرییه‌ی ساڵی 1985 ماڵاوایی له‌ ژیان کردووه‌و له‌ گۆڕستانی دۆڵی هانتینگدۆن Huntingdon له‌ ده‌ره‌وه‌ی فیلادێلفیا دوور له‌ کوردستان نێژراوه‌.



تێبینی: ئه‌و نووسراوه‌یه به‌ که‌لک وه‌رگرتن له‌هێندێک له‌ ژماره‌کانی گۆواری " کوردستان میشنێری" نووسراوه‌ و ئاگاداری له‌ سه‌ر ساڵانی دوایی ژیانی ئاگوستا گودهارت و وێنه‌کانی سه‌رده‌می دوایی ژیانی به‌ سپاسه‌وه‌ له‌ خوارزازای خانمی کاره‌ن تێڕیڵ Karen Terrill که‌ پێوه‌یه‌ کتێبێک له‌ سه‌ر ژیانی بنووسێ وه‌رگیراوه‌.
سه‌رنووسی ئه‌م باسه‌ به‌شێک له‌ سروودێکی نه‌ته‌وه‌ییه‌ که‌ نه‌مر فاسوم له‌ سابڵاغ بۆ نه‌ته‌وه‌ی کوردی داناوه‌.
به‌ خۆشییه‌وه‌ نووسراوه‌که‌ی فاسوم له‌مه‌ڕ قه‌تڵی عامی خه‌ڵکی سابڵاغ و ده‌وروبه‌ری له‌ لایه‌ن به‌ڕێز ئه‌حمه‌دی قازییه‌وه‌ وه‌رگێڕدراوه‌ته‌ سه‌ر زمانی کوردی و له‌ ژماره‌ی 71ی گۆڤاری مهاباد، فێڤرییه‌ی 2007، لل 5 و 6دا بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. به‌ڵام تاریخی ئه‌و کوشتاره‌ به‌ به‌راوردی ساڵی کۆچی مانگی له‌ گه‌ڵ ساڵی زایینی 1916یه‌ نه‌ک 1917، نووسینه‌که‌ی ئیل.ئو.فاسومیش له‌ سه‌ر ئه‌و قه‌تڵی عامه‌ ئه‌وڕاستییه‌ دا ده‌گرێته‌وه‌ که‌ ئه‌و کوشتاره‌ له‌ به‌رایی ساڵی 1916 دا بووه‌.