Sunday, December 30, 2007

پێوه‌ندی بزووتنه‌وه‌ی کوردستان و ئازه‌ربایجان به‌ پێی ڕیوایه‌تی دوکتور نوسره‌توڵای جێهانشاهلووی ئه‌فشار


چه‌نده‌ ده‌کرێ به‌ قسه‌ی که‌سێک باوه‌ر بکرێ که‌ له‌
ژیانی سیاسی ڕابردووی خۆی په‌شیمان بووه‌ته‌وه‌؟


تێبینییه‌کی پێویست

دوکتور نوسره‌توڵای جێهانشاهلووی ئه‌فشار له‌ سه‌رده‌می حکوومه‌تی نه‌ته‌وه‌یی ئازه‌ربایجان دا جێگری سه‌رۆکی فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان بوو. دوای شکانی بزووتنه‌وه‌ له‌ گه‌ڵ زۆربه‌ی هه‌ره‌ زۆری ڕێبه‌ران له‌ چۆمی ئاراز په‌ڕیوه‌ و له‌باکۆ نیشته‌جێ بوو.به‌ پێی نووسراوه‌یه‌کی ڕۆژنامه‌ی ئازه‌ربایجان ئۆرگانی بیری فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان له‌ پێلێنۆمی هه‌راوی ئه‌و فیرقه‌یه‌ دا له‌ مانگی ژووه‌نی 1953 وه‌کوو یه‌ک له‌ 12 ئه‌ندامی کاتی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی ئه‌و فیرقه‌یه‌ هه‌لده‌بژێدرێته‌وه‌. [1] دواتر جهانشاهلوو ، به‌ره‌ به‌ره‌ له‌ ئیده‌ئاله‌کانی پێشووی هه‌ڵده‌گه‌ڕێته‌وه‌ و که‌مپه‌ینێک وه‌ڕێده‌خا بۆ گه‌ڕاندنه‌وه‌ی پاتراوه‌ سیاسییه‌کان بۆ ئێران و له‌ ساڵی 1972 دێته‌ بێرلینی ڕۆژئاوا و پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی ئێران ده‌به‌ستێ، جێهانشاهلوو له‌ سه‌ر داوای ساواک ( رێکخراوی ئیستیخباراتی سیاسی ئێران) بیره‌وه‌رییه‌کانی به‌ ناوی " ماو بیگانگان" له‌ ساڵانی 1970کان له‌ بێرلین بڵاو ده‌کاته‌وه‌. له‌و باره‌یه‌وه‌ بۆ خۆی له‌ کاتی شاییدی دان له‌ محاکه‌مه‌ی جاسووسێکی ئێرانی له‌ بێرلین له‌ ساڵی 2003 داده‌ڵێ : " شاییدی دانی نوسره‌تووڵای جێهان شاهلوو . شایید له‌ ناساندنی خۆیدا گوتی پژیشک و دانیشتووی بێرلینم. به‌ پێی ڕۆژ ژمێری ئێرانی ته‌مه‌نم 90 ساڵه‌، به‌ڵام له‌ ئاڵمان تاریخی له‌ دایکبوونی منیان به‌ هه‌ڵه‌ نووسیوه‌ و به‌ پێی ئه‌و تاریخه‌ 88 ساڵم عومره‌. نێوبراو له‌ وڵامی پرسیاره‌کانی سه‌رۆکی دادگه‌ دا گوتی ، به‌ڵی کاتێک ئه‌من له‌ یه‌کێتی شووره‌وی ڕا هاتمه‌ بێرلین، به‌ ئیحتیمال له‌ ساڵی 1972. که‌سێکی دیکه‌ به‌رپرسی ساواک بوو لێره‌. ئه‌و ئاغایه‌ له‌ لایه‌ن تیمسار نه‌سیری یه‌وه‌ [ سه‌رۆکی ئه‌و کاتی ده‌زگای ساواک]پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ من هه‌بوو و پێی گوتم تیمسار نه‌سیری گوتوویه‌ بیره‌وه‌رییه‌کانم بنووسم. دوایه‌ ئه‌و ئاغایه‌ گۆڕا و ئاغای سه‌دری جێی ئه‌وی گرته‌وه‌ [ سه‌دری تاونبارکراوی دادگه‌ که‌ بووه‌]. ئاغای سه‌دری دیداری له‌ گه‌ڵ من هه‌بوو، ئه‌و پێی گوتم تیمسار نه‌سیری گوتوویه‌ فه‌رمانمان داوه‌ به‌ سه‌رکۆنسوولخانه‌ی ئێران له‌ باکۆ ڤیزا بده‌ن به‌ کچه‌که‌تان تا بتوانێ له‌وێ ده‌رکه‌وێ و ئێوه‌ چ گرفتێکتان نه‌بێ و شاهه‌نشا محه‌مه‌د ڕه‌زای په‌هله‌ویش سرنجێکی تایبه‌تی ده‌داته‌ سه‌رکاری ئێوه‌ و گوتوویانه‌ بیره‌وه‌رییه‌کانی بنووسێ"[2]
ئه‌و شیکردنه‌وه‌ کورته‌ی سه‌ره‌وه‌ به‌ قسه‌ی نووسه‌ر خۆی ده‌یسه‌لمێنێ که‌ له‌ کاتی نووسینه‌وه‌ی بیره‌وه‌رییه‌کاندا، دوکتور جێهان شاهلوو به‌ پاشگه‌ز بوونه‌وه‌ له‌ ڕابردووی ،وه‌کوو که‌سێکی چۆکداداو له‌ هه‌مبه‌ر نه‌یاری پێشوو دا کاغه‌زی ڕه‌ش کردووه‌ته‌وه‌. ته‌نانه‌ت زۆرێک له‌ فاکته‌کانیشی هه‌ڵبه‌ستووه‌، بۆوێنه‌، تاوانبارکردنی قازی محه‌مه‌د به‌ هه‌بوونی پێوه‌ندی شاراوه‌ له‌ گه‌ڵ ئینگلیسییه‌کان، کۆبوونه‌وه‌ی قازی محه‌مه‌د- پیشه‌وه‌ری – موزه‌فه‌ری فیرووز، یان دانانی حزبی دێمۆکراتی کوردستان و کۆماری کوردستان به‌ به‌شێک له‌ ته‌شکیلاتی فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان، هه‌روه‌ها بۆچوونی پۆزیتیڤ سه‌باره‌ت به‌ مه‌لا مسته‌فای بارزانی و سه‌رکۆنه‌کردن و تاوانبار کردنی که‌سانی وه‌کوو ڕه‌حیمی قازی و عه‌لی گه‌لاوێژ، به‌تایبه‌تی له‌ سه‌روبه‌ندێک دا که‌ سه‌رۆکایه‌تی بزووتنه‌وه‌ی کورد له‌ کوردستانی عێراق پێوه‌ندییه‌کی نزیکی له‌ گه‌ڵ ڕێژیمی ئێران دا هه‌بووه‌. له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌وانه‌شدا ئه‌و به‌شه‌ له‌ بیره‌وه‌رییه‌کانی جێهانشاهلوو ده‌کرێ یارمه‌تی بکا به‌ تیشک هاویشتنه‌ سه‌ر به‌شێک له‌ مێژووی سیاسی کوردستان.
حه‌سه‌نی قازی
دیسامبری2007

[1] آذربایجان، ئۆرگانی بیری فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان، 1ی گه‌لاوێژی 1385 ( هه‌تاوی)
[2] ڕاپۆرتی دادگه‌ کردنی ئیره‌جی سه‌دری له‌ بیرلین 26ی ئووت – 29ی سێپتامبری 2003
نۆڤامبری 2003، چاپی یه‌که‌م، ئینتیشاراتی سازمانی فیداییانی گه‌لی ئێران


پێوه‌ندی بزووتنه‌وه‌ی کوردستان و ئازه‌ربایجان به‌ پێی ڕێوایه‌تی دوکتور نوسره‌توڵای جێهانشاهلووی ئه‌فشار له‌ کتێبی " ما و بیگانگان " دا، چاپی دوویه‌م، تاران ، نشر ورجاوند، 1380، 248 لاپه‌ڕه‌، زمانی فارسی


لاپه‌ڕه‌ی 206، 207، 208، 209، 210

" دوای هاتنی من بۆ ته‌ورێز بابه‌تێکی دیکه‌ی که‌ ئاغای پیشه‌وه‌ری له‌ گه‌ڵی هێنامه‌ گۆڕێ، پێوه‌ندی فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان له‌ گه‌ڵ کورده‌کان بوو.
له‌ جێدا ڕووسه‌کان بۆ سازکردنی حیزبێک به‌ ناوی فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستان و پێک هێنانی گۆیا کوردستانی دێمۆکرات و ئازاد ئاغای قازی محه‌مه‌دیان هه‌ڵبژارد.
ئاغای قازی محه‌مه‌د و برایه‌که‌ی ئاغای سه‌دری قازی گۆیا له‌ کۆنه‌وه‌ له‌ گه‌ڵ مه‌ئموورینی ئینگلیسی سه‌روکاریا هه‌بووه‌ تا ئه‌و جێیه‌ی که‌ چه‌ند خول ئاغای سه‌دری قازی ئه‌و جۆره‌ی بڵاو ببووه‌وه‌ به‌ یارمه‌تی ئه‌وان بوو به‌ نوێنه‌ری مه‌جلیسی شوورای میللی.
ڕووسه‌کان به‌ر‌ له‌وه‌ی هانی ئاغای قازی محه‌مه‌د بده‌ن بۆ به‌رپاکردنی فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستان هه‌وڵێکی زۆریان دا که‌ کورده‌کانی دیکه‌ش بۆ دامه‌زراندنی کوردستانی یه‌کگرتووی ڕووسی پێمل بکه‌ن به‌ڵام هه‌وڵ و کڕوکاشی ئه‌وان چی لێ شین نه‌بوو، چونکوو له‌ لایه‌که‌وه‌ ده‌ستیان وه‌کورده‌کانی به‌شی سه‌ره‌کی کوردستان وه‌کوو سه‌قز و بانه‌ و مه‌ریوان و هه‌ورامان و گه‌ڕووس و که‌لهوڕ و سه‌نجاوی و مه‌ندمی و قه‌ڵخانی و ئه‌رده‌ڵان و جوانڕۆ و ڕه‌وانسه‌ر ڕانه‌ده‌گه‌یشت ، و ئه‌و شاندانه‌ی ئه‌وانیش که‌ چووبوونه‌وه‌ لای هێندێک له‌ عه‌شیره‌ته‌ کورده‌کان به‌ ناهومێدی یه‌وه‌ گه‌ڕانه‌وه‌ و لایه‌کی دیکه‌شه‌وه‌ کورده‌کانی ئازه‌ربایجانی ڕۆژئاوا به‌ تایبه‌تی کورده‌ شکاکه‌کان که‌ ئازاترین کورده‌کانی ئازه‌ربایجانن ڕوویه‌کی خۆشیان نیشان نه‌دان. به‌ ناچار ئه‌وان هه‌موو هیوای خۆیان به‌ ئاغای قازی محه‌مه‌د و براکه‌ی سه‌دری قازی و کورده‌ موکری و قادرییه‌کان به‌ست.
ئاغای قازی محه‌مه‌د ، له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که‌، پیاوێکی خوێنده‌وار و جیهاندیتوو بوو، زۆر له‌ توانایی خۆی زیاتر شاپه‌ وگاپه‌ی ده‌کرد و مزگێنی دابوو به‌ ڕووسه‌کان که‌ گۆیا هه‌موو کورده‌کانی ئێران و به‌شێک له‌ کورده‌کانی عێراقیش ده‌هێنێته‌ ژێر نفووزی ئه‌وان ، و ڕووسه‌کانیش به‌ قسه‌ی ئازه‌ربایجانییه‌کان که‌ لاقڕه‌ن، هه‌ڵخه‌ڵه‌تێنه‌ری چڵێس زوو فریو ده‌دا، زۆر به‌ توندی ببوونه‌ هۆگری مزگێنییه‌کانی ئاغای قازی محه‌مه‌د به‌شێوه‌یه‌کی ئه‌وتۆ که‌ چه‌کێکی زۆریان له‌ به‌ر ده‌ستی نا و به‌ شێلگیری گوشاریان ده‌هێنا بۆ سه‌ر ئاغای پیشه‌وه‌ری و دهزگای ڕێبه‌ری فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان که‌ به‌شێک له‌ داهاتی ئازه‌ربایجان له‌ به‌ر ده‌ست ئاغای قازی محه‌مه‌د بنێن بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وان بتوانن هه‌موو کورده‌کان به‌ قازانجی ڕووسه‌کان هان بده‌ن.
ئاغای پیشه‌وه‌ری و کۆمیته‌ی ناوه‌ندی فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان و ده‌زگای ده‌وڵه‌تی وی که‌ بۆخۆی بۆ به‌ڕێوه‌ بردنی ئازه‌ربایجان ده‌سته‌ویه‌خه‌ی که‌م پاره‌یی بوون، نه‌یان ده‌توانی فه‌رمانی ڕووسه‌کان بۆ پێخۆشبوونی ئاغای قازی محه‌مه‌د به‌ جێ بگه‌یێنن، جا بۆیه‌ هه‌میشه‌ جۆره‌ نێوانناخۆشییه‌ک له‌ نێوانیان دا هه‌بوو. بابه‌تێکی دیکه‌ش که‌ له‌و دژوارییه‌ی زیاد ده‌کرد سه‌روه‌به‌رنه‌هێنانی کورده‌کانی دیکه‌ی ئازه‌ربایجان بۆ ڕێبه‌ری ئاغای قازی محه‌مه‌د بوو، به‌ شێوه‌یه‌ک که‌ ئه‌، ئه‌و کاره‌ی به‌ ئاکامی دنه‌دانی فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان ده‌زانی و له‌ لای ئاغا ڕووسه‌کان سکاڵای له‌ ئاغای پیشه‌وه‌ری ده‌کرد.
چه‌ند ڕۆژێک دوای هاتنی من بۆ ته‌ورێز کۆمیته‌ی ناوه‌ندی فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان له‌ کۆبوونه‌وه‌ی خۆی دا خیلافه‌کانی نێوان خۆیو فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستانی له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ من خۆم عه‌شیره‌تم و له‌ گه‌ڵ کورده‌کان که‌ عه‌شیره‌تن چاکتر ده‌توانم بێمه‌ ڕه‌دایێ به‌ من ئه‌سپارد و ئاغای پیشه‌وه‌ری له‌ چاره‌سه‌ری ئه‌و دژوارییه‌ دۆش دامابوو و به‌ زیره‌کییه‌وه‌ خۆی لێ دزییه‌وه‌.
شه‌وی ئه‌و ڕۆژه‌ ئاغایان حه‌سه‌ن حه‌سه‌نۆف ده‌بیری سێهه‌می پارتی بۆڵشه‌ویکی ئازه‌ربایجان و میرزا ئیبراهیمۆف وه‌زیری فه‌رهه‌نگ ( سه‌رۆککۆماری دواتر) دیداریان له‌ من کرد و داوایان لێکردم ئیمتیازی زیاتر بده‌م به‌ کورده‌کان. ئه‌من پێم گوتن من له‌ دانی هه‌موو ئیمتیازێکی مه‌جاز و یارمه‌تی به‌ کورده‌کان ده‌ست ناگێڕمه‌وه‌ چونکوو من له‌ ڕوانگه‌ی برایه‌تی ڕا چ جیاوازییه‌ک له‌ نێوان کورد و ئازه‌ربایجان دا ناکه‌م، به‌ڵام به‌و مه‌رجه‌ی که‌ داوخوازی و ویستی ئه‌وان شیاوی قبووڵ کردن بێ.
ئه‌من نازانم که‌ ئه‌و ئاغایانه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ له‌ ته‌ک قازی محه‌مه‌د دا چییان گوتبوو، به‌ڵام ڕۆژێک دوای ئه‌مه‌، دوای ئه‌وه‌ی من که‌ به‌ ته‌له‌فون ئاغای قازی محه‌مه‌دم بۆ وتووێژ و ڕاوێژ بانگهێشتن کرد بێ بۆ باش وه‌زیری
[ ناوه‌ندی سه‌رۆکوه‌زیرایه‌تی ] ، به‌ڕێزیان دوای موجامه‌لاتی زۆر گوتیان له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ سه‌رکرده‌ کورده‌کان هه‌موویان له‌ ماڵی ئه‌وان کۆبوونه‌ته‌وه‌ و پێیان خۆشه‌ له‌ گه‌ڵ من دیدار و وتووێژیان هه‌بێ و ناکرێ هه‌موویان بهێندرێن بۆ باش وه‌زیری ، تکا ده‌که‌م ئێوه‌ وه‌رن و سه‌رفه‌رازمان که‌ن. من بانگهێشتنی به‌ڕێزیانم قبووڵ کرد و ڕۆژی دواتر چووم بۆ دیداریان.
کاتێک گه‌یشتمه‌ ئه‌و کۆڵانه‌ی که‌ ئاغای قازی محه‌مه‌د و ژماره‌یه‌ک له‌ سه‌رۆکه‌ کورده‌کان له‌وێ له‌ ماڵێک دابه‌زیبوون له‌ هه‌موو جێیه‌ک چاوم به‌ ماشێنی جیپی که‌ به‌ دروشم ڕازاندرابوونه‌وه‌ و به‌ ماشێنی خودکاری قورس که‌وت. شۆفێره‌که‌ی من گوتی که‌ ئه‌وان به‌و جیپانه‌ له‌ شاری [ مه‌به‌ست ته‌ورێز ه‌] له‌ هه‌موو جێیه‌ک دا له‌ هاتووچوو دان. گرووپێک نزیک به‌ 100 که‌س له‌ ئاغایانی کورد هه‌موو پڕ چه‌ک به‌ درێژایی کۆڵانه‌که‌ تا به‌ر ده‌رکه‌ی ماڵی ئاغای قازی محه‌مه‌د هاتبوونه‌ پێشوازی من و تاحه‌وشه‌ی ماڵه‌که‌ له‌گه‌ڵم هاتن و ئاغای قازی محه‌مه‌دیش به‌ پیلمه‌وه‌ هات و بردمیه‌ تالارێک که‌ سرتاسه‌ر سه‌رۆکه‌کانی کوردی موکری و قادری لێ دانیشتبوون و له‌ سه‌ره‌وه‌ی مه‌جلیسه‌که‌ دا پیاوێکی پیر له‌ سه‌ر به‌رماڵ ڕووه‌و قیبله‌ ( ڕووگه‌) دانیشتبوو و دۆعای ده‌کرد. دواتر زانیم ئه‌وه‌ ڕێبه‌ری کۆمه‌ڵێک له‌ سۆفییه‌ کورده‌کانه‌.
ئه‌من دوای سه‌ره‌تایه‌ک که‌ هه‌موومان ئێرانین و کورده‌کان پاکترین برایانی ئێرانی ئێمه‌ن، ڕووه‌و قازی محه‌مه‌د و سه‌رکرده‌کانی دیکه‌ی کورد گوتم که‌ بۆ جێ به‌ جێ کردنی داواکانی شیاویان ئاماده‌مه‌.ئاغای قازی محه‌مه‌د که‌ سه‌رکرده‌کانی دیکه‌ی کوردیشی ئاماده‌ کردبوو بابه‌ته‌که‌ی ئاوا ده‌ست پێکرد که‌ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ ئازه‌ربایجان و کوردستان دا شۆڕشی دێمۆکراسی کراوه‌ و هه‌موومان له‌ نیری یه‌خسیری فارسه‌کان ڕزگارمان بووه‌، هه‌نووکه‌ دوو برای ئازه‌ربایجانی و کورد ده‌بێ برایانه‌ بژین و له‌ هه‌موو بابه‌تێکه‌وه‌ به‌رابه‌ر و یه‌کسان بن؛ بۆیه‌ پێشنیار ده‌که‌م له‌ سه‌ره‌تاوه‌ شاره‌کانی ئازه‌ربایجان و کوردستان که‌ زیاتر له‌ به‌ر ده‌ست برایانی ئازه‌ربایجانی دان یه‌کسان دابه‌ش بکه‌ین و هێندێک له‌ شاره‌کان بخه‌ینه‌ به‌ر ده‌ست کورده‌کان. من پرسیارم کرد بۆ وێنه‌ کام شار؟ به‌ڕێزیان وه‌ک بموونه‌ ناوی شاره‌کانی ڕه‌زائییه‌ (ورمێ) و سه‌ڵماسی هێنا. من گوتم شاره‌کان له‌ به‌ر ده‌ست هه‌موان دان و ناکرێ شارێک ته‌نیا به‌ ئازه‌ربایجان نشین یان کورد نشین دابندرێ ، چونکوو هه‌رکه‌س له‌ هه‌ر شارێکی که‌ پێی خۆش بێ ده‌توانێ بژی و ئێمه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک ناتوانین ئازه‌ربایجانییه‌کان و ئاسۆرییه‌کان و هه‌رمه‌نییه‌کان که‌ پشتاوپشت ، ڕه‌نگه‌ هه‌زاران ساڵ بێ له‌ سه‌ڵماس و ورمێ و شاره‌کانی دیکه‌ دا ژیاون و ماڵ و باخ و زه‌وییان تێیاندا هه‌یه‌ ناچار بکه‌ین ده‌ست له‌ هه‌موویان به‌ر ده‌ن و بڕۆن. شاره‌کان بۆ هه‌موو برایانی ئازه‌ربایجانی و کورد و ئاسۆڕی و هه‌رمه‌نی ئازادن و ئێمه‌ شارێکی تایبه‌تی مان تائێستا نه‌بووه‌ و له‌مه‌و دواش ناتوانین هه‌مان بێ.
بابه‌تێکی دیکه‌ی که‌ ئاغایانی قازی محه‌مه‌د و سه‌رۆکه‌کانی دیکه‌ی کورد هێنایانه‌ گۆڕێ به‌شکردنی داهاتی ئابووری و دارایی ئازه‌ربایجان به‌ دوو به‌شی یه‌کسان له‌ گه‌ڵ کورده‌کان بوو، به‌و مانایه‌ که‌ داهاتی ده‌زگا ده‌وڵه‌تییه‌کان هه‌مووی و هه‌موو ساڵێک بێ له‌ به‌ر چاوگرتنی هه‌ژماری خه‌ڵکی ئازه‌ربایجان و کورد به‌ دووبه‌شی یه‌کسان دابه‌ش بکرێ و نیوه‌ی له‌ به‌ر ده‌ستی ده‌وڵه‌تی دێمۆکراتی کوردستان بندرێ. له‌و ناوه‌ دا له‌ سه‌ر به‌شی قه‌ند و شه‌کر و چا و لاستیکی ئۆتۆمۆبیل که‌ له‌ سه‌رده‌می شه‌ڕی جیهانی دا سه‌رانه‌ و به‌ کۆپێن دابه‌ش ده‌کرا قسه‌ کرا و داوایان کرد ئه‌وانه‌ش به‌ دوو به‌شی یه‌کسان دابه‌ش بکرێن. خوێنه‌ره‌وان ده‌زانن که‌ له‌و سه‌روبه‌ندی دا ئازه‌ربایجان زیاتر له‌ 3 میلیۆن دانیشتووی هه‌بوو، هه‌ژماری کورده‌کان ئه‌و ده‌می ڕه‌نگه‌ له‌ سه‌د هه‌زار نه‌فه‌ری تێنه‌په‌ڕاندبێ. ئه‌من وه‌بیر ئاغایانم هێنایه‌وه‌ که‌ داهاتی وڵاتێک یان ئه‌ستانێک ئی هه‌رکام له‌ خه‌ڵکی ئه‌و مه‌ڵبه‌نده‌یه‌ که‌ ده‌بێ به‌ شێوه‌یه‌ک ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ بدرێته‌وه‌ به‌ ئه‌وان و ناکرێ ئه‌وه‌ بدرێ به‌ که‌سی دیکه‌. له‌و ناوه‌ دا قه‌ند و شه‌کر و چا به‌ سه‌رانه‌ ده‌درێ، جا ئه‌وه‌ی وه‌ریده‌گرێ ، چ ئازه‌ربایجانی و چ ئاسۆری و کورد و هه‌رمه‌نی بێ و به‌هیچ شێوه‌یه‌ک ناکرێ به‌شێک له‌و، چ ده‌گا به‌ نیوه‌ی ئه‌و، بدرێ به‌ گرووپێکی تایبه‌تی. به‌ڵام لاستیکی ئۆتۆمۆبیل ته‌نیا ده‌درێ به‌و که‌سانه‌ که‌ خاوه‌نی ئۆتۆمۆبیلی دیاریکراو بن و ناکرێ به‌ که‌سێک بدرێ که‌ ئۆتۆمۆبیلی نییه‌ و له‌ بازاڕی ڕه‌ش دا بیفرۆشێته‌وه‌.جگه‌ له‌وه‌ ئاغایان گوتیان به‌ر له‌ دامه‌زرانی ده‌زگای فیرقه‌، ئیداره‌ی ئابووری ئازه‌ربایجان توتنێکی زۆری له‌ وه‌رزێرانی کورد کڕیوه‌، به‌ڵام ئێستا وه‌زاره‌تی ئابووری فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان له‌ دانی پاره‌ی ئه‌و تووتنه‌ ده‌ست ده‌گێڕێته‌وه‌ و ئه‌و پاره‌یه‌ به‌ قه‌رزی تاران ده‌زانێ. من وه‌بیر ئاغایانم هێنایه‌وه‌ که‌ ئه‌م داوخوازه‌ی ئه‌وان به‌ حه‌قه‌ و هه‌ر ئه‌مڕۆ فه‌رمان ده‌ده‌م که‌ وه‌زاره‌تی ئابووری به‌ هه‌ر کام له‌ تووتنکاران که‌ ڕه‌سیدیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ پاره‌ بدا. به‌شی قه‌ند و شه‌کر و چایش به‌ پێی ناسنامه‌ به‌ هه‌موو که‌س ده‌درێ و له‌مه‌ودواش من و هاوکاره‌کانی دیکه‌م به‌ تایبه‌تی ئاغای پیشه‌وه‌ری له‌ هه‌موو جۆره‌ یارمه‌تییه‌کی سه‌باره‌ت به‌ برایانی کورد پێمان بکرێ و له‌ ده‌ستمان بێ ته‌نه‌خی ناکه‌ین.
هه‌ڵبه‌ت ئاغای قازی محه‌مه‌د بۆ خۆی که‌ پیاوێکی خوێنده‌وار و به‌ ئه‌زموون بوو ، باش ده‌یزانی که‌ زۆرێک له‌ داوخوازه‌کانینادروسته‌، به‌ڵام بۆ ئه‌وه‌ی له‌ نێو سه‌رۆکه‌ کورده‌کانی که‌ له‌وێ گردببوونه‌وه‌، قسه‌ی زیاتر بڕوا، ئه‌و داوخوازانه‌ی وه‌کوو ویستی به‌حه‌قی کورده‌کان هێنایه‌ گۆڕێ.
لێره‌ دا ده‌بێ وه‌بیر بهێنمه‌وه‌ که‌ کورده‌کانی دیکه‌ی ئازه‌ربایجان وه‌کوو کورده‌کانی ڕه‌زاییه‌ و به‌شێکی لێواری سه‌رده‌شت و کورده‌کانی شکاک له‌ بناوان دا ئاغای قازی محه‌مه‌دیان به‌ نوێنه‌ری کورد نه‌ده‌زانی و حیسابیان بۆ نه‌ده‌کرد. سه‌رۆکی ئه‌و عه‌شیره‌تانه‌ هه‌موویان ڕاسته‌وڕاست پێوه‌ندییان له‌ گه‌ڵ ئێمه‌ دا هه‌بوو و چه‌ک و پاره‌ و پێداویستییه‌کانی دیکه‌ی پارتیزانی خۆیان له‌ ماڵییه‌ی ئه‌ڕته‌ش [ ی ئازه‌ربایجان ] وه‌رده‌گرت و به‌ ئاغای تیمسار سه‌رتیپ نه‌وایی ئه‌سپێردرابوو که‌ له‌ هیچ جۆره‌ یارمه‌تییه‌ک به‌ ئه‌وان ته‌نه‌خی نه‌کا و ته‌نانه‌ت زۆر جاران پێداویستییه‌کانی ئه‌وان به‌ر له‌ پێداویستییه‌کانی ئه‌ڕته‌شی خۆمان پێک بهێنێ. هێندێک له‌ کورده‌کان پێوه‌ندییان له‌ گه‌ڵ ئاغای قازی محه‌مه‌د ئه‌وه‌نده‌ ناخۆش بوو که‌ له‌و میوانییانه‌ی که‌ ئاغای قازی محه‌مه‌د تێیاندا ئاماده‌ بووبا، به‌شدارییان نه‌ده‌کرد، بۆیه‌ ئێمه‌ به‌ ناچاری ئه‌وانمان به‌ جوێ بانگهێشتنی میوانییان ده‌کرد.
کورده‌کانی بارزانیش به‌ سه‌رده‌سته‌یی ئاغای مه‌لا مسته‌فای بارزانی که‌ له‌باکووری ڕۆژهه‌ڵاتی عێراقه‌وه‌ هاتبه‌ه‌نه‌ لای ئێمه‌ حیسابێکی جیاوازیان هه‌بوو و پێوه‌ندییان له‌ گه‌ڵ ماڵییه‌ی ئه‌ڕته‌شی ئێمه‌ دا هه‌بوو و به‌ هیچ شێوه‌یه‌ک ئاماده‌ نه‌بوون بۆ دیدار و هاوکاریش له‌ گه‌ڵ ئاغای قازی محه‌مه‌د. ءاغای مه‌لا مسته‌فای بارزانی که‌ له‌ ئه‌ڕته‌شی ئێمه‌ دا ده‌ره‌جه‌ی سه‌رتیپی هه‌بوو به‌ دروست یان نا درروست ئاغای قازی محه‌مه‌دی به‌ عه‌میلی ڕێکخراوی ئیستیخباراتی ئینگلیستان دا ده‌نا.
دوای ماوه‌یه‌ک شاره‌بانی و نیگه‌هبانی ( ژانده‌رمه‌ری) ئازه‌ربایجان گوزارشتی دا به‌ ئێمه‌ که‌ هه‌ر دوو حه‌وتوویه‌ی جارێک له‌ ڕۆژ و سه‌عاتێکی دیاریکراو له‌ بیابانیك له‌ نێوان سه‌ڵماس و ورمێ دا ئاغای قازی محه‌مه‌د و هاوڕێیانی چه‌کداری له‌ جیپێک دا له‌ گه‌ڵ کۆسنوولی ئینگلیس که‌ له‌ ته‌ورێزه‌وه‌ ده‌چێته‌ ئه‌وێ دیدار ده‌کا. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و ڕاپۆرته‌ به‌ شێلگیری ده‌گه‌یشته‌ ده‌ست ئێمه‌ ئاغای پیشه‌وه‌ری له‌ دیداری خۆی له‌ گه‌ڵ ڕووسه‌کاندا ئه‌وه‌ی پێ ڕاگه‌یاندن، به‌ڵام ئه‌وان وایان نیشان دا که‌ ئاگایان له‌مه‌ هه‌یه‌ و ته‌نانه‌ت گوتیان که‌ ئێوه‌ ده‌ست له‌وکاره‌ وه‌رمه‌ده‌ن.
بابه‌تێکی دیکه‌ی که‌ له‌ دوایین مانگی فه‌رمانره‌وایی فیرقه‌ له‌ ئازه‌ربایجان بۆ ئێمه‌ ئاشکرا بوو ئه‌وه‌ بوو که‌ کورده‌کانی به‌رده‌ستی قازی محه‌مه‌د ، ته‌نانه‌ت یه‌ک له‌ ده‌ی ئه‌وه‌ی گوزارشتی ده‌کرد و بۆ مخاریجی ئه‌وان پاره‌ی لێ وه‌رده‌گرتین ، نه‌بوون. له‌ لایه‌کی دیکه‌وه‌ ده‌رکه‌وت زۆربه‌ی ئه‌و چه‌کانه‌ی به‌ڕێزیان له‌ ڕووسه‌کانی وه‌رگرتبوو له‌ لایه‌ن ده‌ڵاڵانی چه‌ک و چۆڵه‌وه‌ به‌ کورده‌ عێراقییه‌کان ده‌فرۆشران تا ئه‌و جێیه‌ی که‌ پاسدارانی سنوور چه‌ندین جار ئه‌و قاصاغچیانه‌یان به‌و چه‌کانه‌وه‌ که‌ کڕیبوویانن گرت و کڕیاران نێو و نێونیشانی فرۆشیارانی کوردیشیان درکاند.
هه‌ڵبه‌ت خوێنه‌وه‌ران ده‌زانن که‌ ئاغایانی قازی محه‌مه‌د و سه‌دری قازی و مه‌نووچێهر!! خانی سه‌یفی قازی [ مه‌به‌ستی نووسه‌ر حه‌مه‌حوسین خانی سه‌یفی قازی یه‌ ] برازای!! [ ئامۆزای دایکوبابی]
ئه‌وان دوای گه‌یشتنه‌وه‌ی ئه‌ڕته‌شی شاهه‌نشایی بۆ ئازه‌ربایجان به‌ فه‌رمانی دادگه‌ی ئه‌ڕته‌ش تیره‌باران کران."
.......................
لاپه‌ڕه‌ی 244 ، 245 ، 246 و 247 کتێبی " ماو بیگانگان"

شایه‌د مانگونیوێکیش هه‌ر وا ڕابوارد، هه‌ر ئاوا ئاغایانی سادچیکۆف و موزه‌فه‌ری فیرووز بۆ به‌ستنی په‌یمانێک له‌ به‌رژه‌وه‌ندی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجان هه‌وڵیان ده‌دا. له‌و کاته‌ دا ئاگادار بووین که‌ ده‌سته‌یه‌کی نوێنه‌ران به‌ سه‌رۆکایه‌تی ئاغای موزه‌فه‌ری فیرووز له‌ لایه‌ن ده‌وڵه‌تی ئاغای قه‌وام بۆ درێژه‌ پێدانی وتووێژه‌کان و به‌ستنی په‌یمان دێن بۆ ته‌ورێز.
ئێمه‌ به‌ گه‌رمی میوانداریمان له‌و گرووپه‌ کرد ، ئه‌وه‌ی وه‌بیرم بێ جگه‌ له‌ ئاغای موزه‌فه‌ری فیرووز که‌سی هه‌ڵکه‌وتووی ئه‌و گرووپه‌ ئاغای سه‌رتیپ هیدایه‌ت بوو ( ئه‌ڕته‌شبود و سه‌رۆکی دواتری ستادی ئه‌ڕته‌ش)، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا هه‌موو ده‌سته‌ڵات به‌ ده‌ستی ئاغای فیرووز بوو و وا وه‌به‌رچاو ده‌هات که‌ تیمسار هیدایه‌ت به‌ کرده‌وه‌ چاو و گوێی محه‌مه‌د ڕه‌ز شایه‌ له‌و گرووپه‌ دا. له‌ لایه‌ن ئازه‌ربایجانه‌وه‌ ئاغای پیشه‌وه‌ری و دوکتور جاوید و من به‌ شدار بووین و نوێنه‌ری فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستان ئاغای قازی محه‌مه‌د بوو. پاش دوو ڕۆژ وتووێژ و گه‌ڵاڵه‌ کردنی چه‌ند ڕێکه‌وتننامه‌ که‌ هیچیان ئاکامی نه‌بوو، ڕۆژی سێیه‌م ئاغای موزه‌فه‌ری فیرووز ده‌قی رێکه‌وتننامه‌یه‌کی گه‌ڵاڵه‌ کرد که‌ دوای په‌سندکرانی نوێنه‌رانی هه‌ر دوو لا بۆ په‌سندی یه‌کجاره‌کی بچێته‌ به‌ر ده‌ست مه‌جلیسی شووڕای میللی و ئیمزای ئاغای قه‌وام و شا بگا . هه‌ڵبه‌ت به‌ گشتی، جگه‌ له‌ هێندێک ماده‌ نه‌بێ، ئه‌گه‌ر ئه‌و ڕێکه‌وتننامه‌یه‌ له‌ لایه‌ن مه‌جلیسی شوورای میللی ڕا په‌سند کرابا و شا ئیمزای خۆی پێوه‌ نابا، ئازه‌ربایجان به‌ بێ خوێن ڕشتن ده‌یتوانی بگه‌ڕێته‌وه‌ باوه‌شی دایکی نیشتمان و شایه‌د چاره‌نووسی زۆر که‌سان و له‌ وانه‌ ، ئی من ، ئه‌وجۆره‌ی که‌ لێی هات نه‌ده‌بوو. ئاغای فیرووز رێکه‌وتننامه‌که‌ی ماده‌ به‌ ماده‌ ده‌خوێنده‌وه‌ و ده‌یخسته‌ به‌ر باس و لێدوان و بیری ئاماده‌ بووانی ده‌ویست. ئاغای تیمسار هیدایه‌ت له‌ سه‌ر هه‌موو بابه‌ته‌کان بێده‌نگ بوو و هیچ بیری ده‌ر نه‌ده‌بڕی و ئه‌من یه‌که‌م جار بوو که‌ له‌ نزیکه‌وه‌ ناسیاویم له‌ گه‌ڵ په‌یدا ده‌کرد.
کاتێک که‌ ماده‌کانی رێکه‌وتنه‌که‌ گه‌یشته‌ فیرقه‌ی کوردستان، ئاغای موزه‌فه‌ری فیرووز ماده‌یه‌کی خوێنده‌وه‌ که‌ من واقم وڕ ما. هه‌ڵبه‌ت ئه‌من هه‌مان عیباره‌یم وه‌بیر نایه‌، به‌ڵام له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ زۆر قووڵ کاری له‌ سه‌ر کردم مانای ئه‌وم دوای تێپه‌ڕینی ئه‌هه‌موو ساڵانه‌ هێشتا هه‌ر له‌ بیره‌ که‌ ئه‌ویش ئاوا بوو که‌ ده‌وڵه‌تی ئێران لێبووردنی گشتی ده‌ر ده‌کا بۆ هه‌موو ئه‌و کوردانه‌ی که‌ له‌ ڕه‌وتی فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستان دا به‌شدارییان کردووه‌ و بۆ باشتر کردنی وه‌زعی کوردستان پاره‌یان له‌ به‌ر ده‌ست ده‌نێ و له‌ بری ئه‌وه‌ کورده‌کانیش له‌ هه‌ر جۆره‌ ئیدیعایه‌کی ئه‌رزی خۆیان سه‌باره‌ت به‌ خاکی ئێران ده‌ست هه‌ڵده‌گرن. ئاغای قازی محه‌مه‌د که‌ له‌و کاته‌ دا له‌ ستایشتی ئاغای موزه‌فه‌ری فیرووز دا له‌ به‌ر گه‌ڵاڵه‌ کردنی ئه‌و ماده‌یه‌ قسه‌ی ده‌کرد و به‌ڵی قربان به‌ڵی قوربانی ده‌گوت. ئاغایانی دیکه‌ هه‌موویان بێده‌نگ بوون . ئه‌من به‌ ئاغای فیرووزم گوت ئه‌من له‌ دژی ئه‌و ماده‌یه‌م ، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی کورده‌کان ده‌توانن له‌ مه‌ڕ خاکی ئێران که‌ نیشتمانی ئه‌وانه‌ ئیدیعایه‌کیان هه‌بێ که‌ ده‌ستی لێ هه‌ڵبگرن؟ ئه‌من به‌ هیچ عه‌شمێک له‌ گه‌ڵ ئه‌و ماده‌یه‌ دا نیم . کورده‌کان پاکترین ئێرانین و کوردستان به‌شێکی جوێ نه‌بووه‌وه‌ له‌ خاکی ئێرانه‌ هیچ کوردێکی نیشتمانپه‌روه‌ر و شه‌ڕافه‌تمه‌ند ئیدیعای ئه‌رزی له‌ مه‌ڕ خاکی نیشتمانی خۆی ئێرانی نییه‌. له‌وه‌ش ده‌رچێ ئه‌م رێکه‌وتنامه‌یه‌ی که‌ ئێمه‌ ئه‌مڕۆ له‌م تالاره‌ ئیمزای ده‌که‌ین پاشان ده‌بێته‌ به‌ڵگه‌یه‌ک له‌ ده‌ستی بێگانان و دوژمنانی ئێران دا تا کورد به‌ ئێرانی و کوردستان به‌ خاکی ئێران دانه‌نێن. ئاغای موزه‌فه‌ری فیرووز هه‌ر وا بێده‌نگ بوو، به‌ڵام ئاغای قازی محه‌مه‌د گوتی ئاغای دوکتور ئێوه‌ ئیتر بۆ دژایه‌تی ده‌که‌ن، ئه‌گه‌ر جه‌نابی ئاغای فیرووز لوتف ده‌که‌ن ، هه‌ر نه‌بێ ئێوه‌ بێلایه‌ن بمێننه‌وه‌. گوتم ئاغای قازی محه‌مه‌د ئه‌من ئێرانییه‌کم و باب و باپیرانم بۆ سه‌ربه‌خۆیی و ئازادی ئه‌و مه‌رز و بوومه‌ هه‌موویان له‌ تافی لاوێنی دا به‌ سواری ئه‌سپ و شمشیر به‌ ده‌ست له‌ مه‌یدانی نه‌به‌رد له‌ گه‌ڵ بێگانه‌ دا له‌ خوێنی خۆیان دا شه‌ڵاڵ بوون، چۆن ده‌توانم له‌ ئاست به‌ڵگه‌ی فرۆشتنی به‌شێک له‌ ئێران بێده‌نگ بم و مته‌قم لێوه‌ نه‌یه‌. ئاخره‌که‌ی له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی قسه‌کان درێژ بوونه‌وه‌ کۆبوونه‌وه‌که‌ بۆ نیو سه‌عات له‌ ڕه‌سمییه‌ت که‌وت بۆ ئه‌وه‌ی چایی بخۆینه‌وه‌.
.................................
هه‌ر که‌ کۆبوونه‌وه‌که‌ دیسان ده‌ستی پێکرده‌وه‌، هه‌مان ماده‌ دیسان خوێندرایه‌وه‌ ئه‌من دیان گوتم به‌ بۆچوونی من په‌سند کردنی ماده‌یه‌کی ئه‌وتۆ له‌ لایه‌ن ئێمه‌وه‌ که‌ هه‌موومان بۆخۆ ئێرانین و خۆمان به‌ ده‌رخه‌ری ئاوات و ئاره‌زووه‌کانی نه‌ته‌وه‌ی ئێران داده‌نێین ، نه‌نگێکی مێژوویی یه‌. هه‌ر ئیمتیازێکی دیکه‌ بده‌ن به‌ کورده‌کان و کوردستان ئه‌من به‌ باشی ئاواڵه‌وه‌ نه‌ته‌نیا له‌ گه‌ڵی دام به‌ڵکوو به‌ره‌وپیلی ده‌چم و به‌رگری لێده‌که‌م. ئاغای فیرووز گوتی باشه‌، ئاغای دوکتور که‌ وابوو ئێوه‌ دیکته‌ی که‌ن و له‌ جیات ئه‌وه‌ی به‌ دروستی نازانن بیڵێن با من بینووسم. گوتم تکا ده‌که‌م بنووسن که‌ له‌ جیاتیان کورده‌کان و فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستان بۆ ئارامی و باشتر بوون و پێشکه‌وتی کشتوکاڵ و هونه‌ری ویلایه‌تی خۆیان و به‌ زیندوو ڕاگرتنی فه‌رهه‌نگ و مێژووی نیشتمان و سه‌رزه‌وی بابووباپیرانی خۆیان ئێران زیاتر له‌ پێشوو تێده‌کۆشن و خۆ به‌ختکه‌ر ده‌بن.
................................
دژایه‌تی من له‌ گه‌ڵ ئه‌و ماده‌یه‌ له‌ رێکه‌وتننامه‌که‌ دا بووه‌ هۆی هه‌ڕه‌شه‌ی توندی ئاغای سه‌رهه‌نگ قوڵییف جێگری وه‌زاره‌تی هێمنی ئازه‌ربایجانی شووره‌وی که‌ دوای ڕۆیشتنی ژه‌نه‌راڵ ئاتاکیشییۆف هه‌مه‌کار و ئاغای سه‌ر سه‌ری ئێمه‌ بوو، چونکوو هه‌مان ڕۆژ دوای کۆبوونه‌وه‌ ئاغای دوکتور سه‌لاموڵای جاوید و قازی محه‌مه‌د چوونه‌ لای ئاغای سه‌رهه‌نگ قوڵییف و ئه‌وه‌ی ڕوویدابوو گوزارشتیان کرد. ئه‌ویش هه‌ر ئه‌وی شه‌وێ ئاغای دوکتور سه‌مه‌دۆف ی که‌ به‌ ڕواڵه‌ت سه‌رۆکی نه‌خۆشخانه‌ی شووره‌وی له‌ ته‌ورێز بوو، به‌ ڵام به‌ ڕه‌سمی ئاڵقه‌ی پێوه‌ندی ئێمه‌ بوو له‌ گه‌ڵ کاربه‌ده‌ستانی ڕووس به‌ تایبه‌تی ئی ئاغای پێشه‌وه‌ری ، و به‌ بیانووی ته‌داوی هاتووچووی ماڵی پیشه‌وه‌ری ده‌کرد، نارده‌ لای پیشه‌وه‌ری و نه‌ک هه‌ر گله‌یی به‌ڵکوو هه‌ڕه‌شه‌ی کرد که‌ مب خراپتان پێده‌که‌م. ئێوه‌ له‌ جیاتی ئه‌وه‌ی به‌رگری له‌ مافی گه‌ل بکه‌ن دژی ئه‌و مافه‌ قسه‌ ده‌که‌ن. دوکتور چه‌هانشاهلوو نوێنه‌ری خه‌ڵکی ئازه‌ربایجانه‌ یان نوێنه‌ری محه‌مه‌د ڕه‌زا شا ؟
......................

بارو دۆخی تاراوگه‌ [ جهانشاهلوو به‌م شێوه‌یه‌ی خواره‌وه‌ باسی کورده‌کان ده‌کا له‌ ئازه‌ربایجانی شووڕه‌وی دوای ڕووخانی کۆماری کوردستان] لاپه‌ڕه‌ی 292، 293

" پنکتێکی دیکه‌ی که‌ ده‌بێ لێره‌ دا وه‌بیری بهێنمه‌وه‌، چاره‌نووسی کورده‌کانی بارزانی به‌ ڕێبه‌ری ئاغای مه‌لا مسته‌فای بارزانی یه‌.
کورده‌کانی بارزانی که‌ له‌ ئه‌ڕته‌شی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجان دا خزمه‌تیان ده‌کرد کاتێک که‌ ئه‌ڕته‌شی ئێران گه‌یشته‌ ئازه‌ربایجان بڕیاریان دا خۆ به‌ده‌سته‌وه‌ نه‌ده‌ن و نه‌ش گه‌ڕێنه‌وه‌ عێراقیش. بۆیه‌ به‌ سه‌رپه‌رشتی ئاغای مه‌لا مسته‌فا ده‌ستیان کرد به‌ نه‌به‌رد له‌ گه‌ڵ ئه‌ڕته‌ش. نه‌به‌ردی کورده‌ بارزانییه‌کان به‌ قسه‌ی ئاغای مه‌لا مسته‌فا له‌ گه‌ڵ به‌شێک له‌ ئه‌ڕته‌شی ئێران نزیکه‌ی تیپێک به‌ فه‌رماده‌ری سه‌رهه‌نگ
[سه‌رله‌شکر ] هومایوونی کرا.
ئاشکرایه‌ گرووپی بارزانی که‌ تفه‌نگ و چه‌ند تیرباریان هه‌بوو، توانایی نه‌به‌رد و خۆڕاگریان له‌ به‌رانبه‌ر تێپێکی تێکه‌ڵاو دا نه‌بوو، جا بۆیه‌ ده‌ستیان کرد به‌ لێده‌ و بڕۆ و به‌که‌لک وه‌رگرتن له‌ هه‌لومه‌رجی زه‌وی تایبه‌تی خێڵه‌کانه‌ به‌ تایبه‌تی کوردی پیاده‌ به‌ نه‌به‌ردی ڕۆژانه‌ و رێپێوانی شه‌وانه‌، له‌ کوێستانان دا ورده‌ ورده‌ له‌ که‌لا ماکێ و پاشان له‌ سنووره‌کانی شووڕه‌وی نزیک بوونه‌وه‌ و له‌ دوایین ڕۆژ دا خۆیان به‌ سنووره‌وانه‌کانی شووڕه‌وی ناساند.
له‌ باکۆ ڕۆژێک ئاغای ژه‌نه‌ڕاڵ ئاتاکیشییف گه‌یشتنی کورده‌ بارزانییه‌کانی به‌ ئێمه‌ ڕاگه‌یاند. به‌ڵام هێشتا نهێنی بوون و له‌ لایه‌ن کارگێڕانی ڕێکخستنی ئاسایشتی ڕووس ڕا میواندارییان لێ ده‌کرا. ڕێکخستنی ئاسایشتی ڕووس، هه‌ر وه‌ک تایبه‌تمه‌ندی هه‌موو ڕیکخستنه‌ ئیستیخباراتییه‌کانه‌، به‌ دوای ئه‌وه‌ دا بوو که‌ بیر و ئامانجی کورده‌ بارزانییه‌کان لێک بداته‌وه‌، به‌ تایبه‌تی ئه‌وه‌ی که‌ ئاغای قازی محه‌مه‌د و هاوکاره‌کانی له‌ سه‌روبه‌ندی یه‌کساڵه‌ی فه‌رمانڕه‌وایی فیرقه‌ دا هه‌میشه‌ لای کارگێڕانی ئاسایشتی ڕووس که‌ ئه‌و زه‌مانی هه‌مووکاره‌ی ئازه‌ربایجانی ئێمه‌ بوون ، به‌ خراپی باسی ئه‌وانیان کردبوو.بۆیه‌ ئاغای عه‌لی گه‌لاویژ که‌ له‌ کورده‌کانی مهاباد و له‌ ڕابردوو دا وێژه‌ری به‌شی کوردی ڕادیۆ ته‌ورێز و دوایه‌ قوتابی ئامۆژگه‌ی سیتوانی (1)
باکۆ بوو وه‌کوو ئه‌فسه‌رێکی ڕووس کرده‌ به‌رپرسی میوانداری له‌وان.
ئاغای عه‌لی گه‌لاوێژ به‌ جلوبه‌رگی ئه‌فسه‌ری ڕووس به‌ ناوی میواندار شه‌و وڕۆژ له‌گه‌ڵ کورده‌ بارزانییه‌کان له‌ جێگه‌یه‌ک بوو. ئاغایانی مسته‌فا بارزانی و هاوڕێکانی دیکه‌ی، ئاغای گه‌لاوێژیان نه‌ده‌ناسی و ئه‌ویش به‌ ته‌ڕده‌ستییه‌وه‌ به‌ ته‌واوی خۆی به‌ ڕووس نیشان دابوو. ئه‌وانیش به‌ گومانی ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌و ڕووسه‌ و کوردی و فارسی و ته‌نانه‌ت ترکیش نازانێ به‌ که‌یفی خۆیان به‌ ئازادانه‌ له‌ گه‌ڵ یه‌کتری ده‌دوان و ئاغای عه‌لی گه‌لاوێژ ڕۆژانه‌ گوزارشتی هه‌موو وتووێژه‌کان و هه‌ستان و دانیشتن و بۆچوونه‌کانی ئه‌وانی له‌ به‌رده‌ست ڕێکخستنی ئیستیخباراتی ڕووس ده‌نا. له‌ وان ڕۆژان دا ئاغای عه‌لی گه‌لاوێژ چ جۆره‌ ڕاپۆرتێکی له‌وان به‌ ڕێکخستنی ئیستیخباراتی ڕووس ده‌دا هێشتا بۆ من ڕوون نییه‌، به‌ڵام پێوه‌ندییه‌کانی دواتری ڕێکخستنی ئیستیخباراتی ڕووس و پارتی بۆلشه‌ویک نیشانی دا که‌ ئه‌و ڕاپۆرتانه‌ بۆ پارتی بۆڵشه‌ویک و ده‌زگای ئیستیخباراتی ئه‌وان خۆش نه‌بوون و ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌و ڕاپۆرتانه‌ تا چ ڕاده‌یه‌ک دروست بوون یان نا ئاشکرا نییه‌ و ئاغای گه‌لاوێژ ئه‌و نهێنییه‌ ده‌زانێ و به‌ش، هه‌روه‌ک له‌ به‌شی یه‌که‌می ئه‌و چاره‌نووسه‌ دا ئاماژه‌ کرا به‌ پێوه‌ندییه‌کانی کورده‌ بارزانییه‌کان و ئاغای مه‌لا مسته‌فا له‌ گه‌ڵ ئاغای قازی محه‌مه‌د، دیسان وه‌بیر ده‌هێنمه‌وه‌ که‌ پاشماوه‌کانی ده‌زگای دێمۆکراتی کوردستان و له‌وانه‌ ئاغای عه‌لی گه‌لاوێژ نه‌ک ته‌نیا دڵێکی خۆشیان له‌ کورده‌ بارزانییه‌کان نه‌بوو به‌ڵکوو ڕقیشیان لێیان بوو. به‌ کورتی تا کووژرانت ئاغای پیشه‌وه‌ری و دیسان به‌رپاکرانه‌وه‌ی فیرقه‌ی دێمۆکرات، ئه‌و کورده‌ بارزانییانه‌ به‌ جوێ و نهێنی ده‌ژیان و له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا که‌ ئێمه‌ چه‌ند که‌س ئاگامان لێ بوو که‌ئه‌وان له‌ یه‌کێک له‌ سه‌ناتۆرییه‌کانی که‌ناری باکۆن به‌ڵام هیچ دیدارێکمان له‌ گه‌ڵیان نه‌بوو.
1- دوای سه‌رماوه‌زی ساڵی 1324 (نۆڤامبر- دیسامبری 1946) به‌ فه‌رمانی ئاغای میرجه‌عفه‌ر باقرۆف، به‌شێک له‌ ئامۆژگه‌ی سیتوانی ئه‌ڕته‌شی ڕووس له‌ باکۆ بۆ قوتابیانی فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان ته‌رخان کرا تا بۆ ئه‌ڕته‌شی ئازه‌ربایجان که‌ له‌ ڕوانگه‌ی ئه‌فسه‌ر به‌ تایبه‌تی ئه‌فسه‌ری ورده‌ له‌ ته‌نگژه‌ دابوو، ئه‌فسه‌ر په‌روه‌رده‌ بکا. له‌ ناو قوتابیانی ئازه‌ربایجانی دا چه‌ند که‌س کورد، له‌ ناو ئه‌واندا ئاغایانی ڕه‌حیمی قازی و عه‌لی گه‌لاوێژ و حه‌سه‌نی حیسامی و ئه‌یووبی ش هه‌بوون. ئه‌و به‌شه‌ی ئامۆژگه‌ دوای شکانی فیرقه‌ی دێمۆکرات له‌ سه‌رماوه‌زی1324 کۆکرایه‌وه‌ و قوتابییه‌کانی بۆ په‌روه‌رده‌ نێردرانه‌ خوێندنگه‌ فه‌نییه‌کان و زانکۆی باکۆ.
..........................
لاپه‌ڕه‌ی 308، 309، 310 هه‌ر که‌ رێکخستنی فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجان و ده‌زگای پرۆپاگاندای وی ساز کرایه‌وه‌ و خانووبه‌ره‌یه‌کی به‌ ڕێژه‌ گه‌وره‌ی دوو نهوومیان له‌ کۆڵانی خاقانی [ له‌ باکۆ ] بۆ ته‌رخان کرد، ده‌زگایه‌کی پچووکیش هه‌ر له‌هه‌مان خانووبه‌ره‌ دا به‌ ناوی فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستان ساز کرا و له‌و سه‌روبه‌نده‌وه‌ بوو که‌ ئاغای مسته‌فا بارزانی و هاوخه‌باته‌کانی که‌ تا ئه‌و ده‌می نهێنی بوون ئاشکرا بوون و دیده‌نییان له‌ ئێمه‌ کرد و کۆمیته‌یه‌کیشیان به‌ نێوی کۆمیته‌ی فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستان نێوزه‌د کرد. ئه‌ندامانی ئه‌و کۆمیته‌یه‌ تا ئه‌و جێگه‌ی که‌ وه‌بیرم دێ ، ئاغای مه‌لا مسته‌فا بارزانی و دووکه‌س له‌ یارانی و گۆیا مورادی ڕه‌زمئاوه‌ر ( سه‌روانی تۆپخانه‌ و ئه‌ندامی رێکخستنی ئه‌فسه‌ریی حیزبی تووده‌ و کوردی کرماشانی) به‌رده‌ستی رێکخستنی ئیستیخباراتی ڕووس، و ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی برازای! [ ئامۆزا] ئاغای قازی محه‌مه‌د و عه‌لی گه‌لاوێژی مهابادی بوون.
ئه‌و فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستانه‌ به‌شێک له‌ نووسراوه‌کانی ڕادیۆی فیرقه‌ی ئازه‌ربایجانی وه‌رده‌گێڕا سه‌ر زمانی کوردی و ڕۆژانه‌ نزیک به‌ بیست ده‌قیقه‌ له‌ به‌رنامه‌ی ڕادیۆی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی به‌ زمانی کوردی بڵاو ده‌کرده‌وه‌ و جگه‌ له‌مه‌ لاپه‌ڕه‌یه‌ک له‌ چوار لاپه‌ڕه‌ی ڕۆژنامه‌ی ئازه‌ربایجان ئۆرگانی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجانی به‌ کوردی ده‌نووسی.
له‌و سه‌روبه‌ندانه‌ دا بوو که‌ ئاغای مه‌لا مسته‌فای بارزانی و هاوخه‌باتانی پێیان زانی که‌ ئه‌و ئه‌فسه‌ره‌ی که‌ به‌ مانگان وه‌ک ئه‌فسه‌ری ڕووس میوانداری ئه‌وان بووه‌ که‌سێک نه‌بووه‌ جگه‌ له‌ ئاغای عه‌لی گه‌لاوێژی کوردی مهابادی نه‌بێ. ئه‌و دۆڵابه‌ زۆر له‌ دڵی ئاغای مه‌لا مسته‌فا و یارانی که‌ خه‌ڵکێکی ساویلکه‌دڵ و یه‌ک ڕه‌نگ بوون گران هات و سه‌باره‌ت به‌ دڵپاکی کاربه‌ده‌ستانی شووڕه‌وی دوو دڵ بوون و له‌ لایه‌کی دیکه‌شه‌وه‌ بێز و قێزیان له‌ ئاغایانی ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی و عه‌لی گه‌لاوێژ و کورده‌کانی دیکه‌ی مهابادی له‌ ڕابردوو زیاتر بوو. چونکوو هه‌ر وه‌ک له‌ به‌شی یه‌که‌می ئه‌و به‌سه‌رهاته‌ دا هات ئاغای مه‌لا مسته‌فا و یارانی بارزانی وی هه‌ر له‌هه‌مان سه‌روبه‌ندی یه‌کساڵه‌ی فه‌رمانڕه‌وایی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجان ، ده‌ستیان له‌ هاوکاری له‌ گه‌ڵ ئاغای قازی محه‌مه‌د و که‌سوکاری ده‌گێڕاوه‌ و باوه‌ڕیان وابوو که‌ ئه‌وان ده‌ستنێژانی سیاسه‌تی کۆلۆنیالیستی ده‌وڵه‌تی ئینگلیستانن. به‌و ورده‌ ڕیشاڵانه‌ خوێنه‌وه‌ران ده‌توانن بۆیان ده‌رکه‌وێ که‌ بۆچوون و پێوه‌ندی ئاغایانی بارزانی له‌ گه‌ڵ کورده‌ دوو روویه‌ مهابادییه‌کان ده‌کرا چلۆن بێ.
ته‌مه‌نی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی کوردستان له‌ باکۆ زۆر کورت بوو که‌ ئێستا زه‌مانی ئه‌وم چاک له‌ بیر نه‌ماوه‌، چونکوو له‌ لایه‌که‌وه‌ ڕاپۆرته‌کانی ئاغای عه‌لی گه‌لاوێژ له‌ سه‌روبه‌ندی نهێنی بوونی بارزانییه‌کان له‌ مه‌ڕ بیروبۆچوونه‌کانیان ، ڕووسه‌کانی سه‌باره‌ت به‌ ئه‌وان زۆر دڕدۆنگ کردبوو و له‌ سه‌رێکی دیکه‌شه‌وه‌ هه‌ر وه‌ک دوای ئه‌وه‌ ئاشکرا بوو ، له‌ سه‌روبه‌ندی هاوکاری ئاشکرای ئه‌وان له‌ گه‌ڵ یه‌کتریشدا ئاغایانی ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی و عه‌لی گه‌لاوێژ به‌ هیچ جۆر ده‌ستیان له‌ خراپه‌وێژی و قسه‌ی پاشمله‌ و قسه‌ هه‌ڵبه‌ستن بۆ پیاوانی پاکدڵی بارزانی هه‌ڵنه‌گرت. پێهات و ئاکامی گشت ئه‌و ناجوانمێری و دووڕووییانه‌ی ئاغایانی ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی و عه‌لی گه‌لاوێژ ئه‌وه‌ بوو که‌ پاش چه‌ند مانگی دیکه‌ ئیتر که‌سێک ئاغایانی مه‌لا مسته‌فای بارزانی و هاوخه‌باتانی ئه‌وی له‌ باکۆ نه‌دیت. ئێمه‌ ته‌نێ له‌ ئاماژه‌یه‌ک دا که‌ئاغایانی ژه‌نه‌راڵ ئاتاکیشییف و حه‌سه‌نۆف بۆ ئه‌و بابه‌ته‌یان کرد تێگه‌یشتین سه‌ریان تێداچووه‌[!!] و هه‌ر له‌و سه‌روبه‌ندی دابوو که‌ ڕێبه‌رانی شووره‌وی به‌ ئێمه‌یان ئه‌سپارد که‌ چونکوو کۆمیته‌ی ناوه‌ندی فیرقه‌ی دێمۆکراتی کوردستان ئیدی نییه‌، ئێمه‌ ئاغایانی ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی و عه‌لی گه‌لاوێژ به‌ ئه‌ندامه‌تی له‌ کۆمیته‌ی ناوه‌ندی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجان دا وه‌ربگرین. به‌ گوتنێکی دی له‌ ژماره‌ی به‌رده‌ست و قسه‌به‌رانی ده‌زگای ئیستیخباراتی ڕووس له‌ کۆمیته‌ی ئێمه‌ دا دووکه‌سی دیکه‌ش زیاد بوو.
جێگه‌ی فوتنه‌ که‌ له‌ یه‌کێک له‌ دیده‌نییه‌کانی ئاغای میر جه‌عفه‌رباقرۆف ڕێبه‌ری پارتی بۆلشه‌ویکی ئازه‌ربایجان و سێیه‌مین که‌سایه‌تی سیاسه‌تمه‌دار و به‌هێزی شووڕه‌وی قسه‌یه‌کی هێنایه‌ سه‌ر زمان که‌ نیشانه‌ی به‌دبینی توندی کاربه‌ده‌ستانی ڕووس سه‌باره‌ت به‌ مه‌لا مسته‌فای بارزانی و هاخه‌باتانی بوو. ئه‌و گوتی مه‌لا مسته‌فا ده‌یه‌ویست به‌ ده‌ستی ئێمه‌ ببێته‌ هه‌مووکاره‌ی ئێران.
له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی لێره‌ دا ناوێک له‌ ئاغایانی ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی و عه‌لی گه‌لاوێژ هات ده‌بێ وه‌بیر بهێنمه‌وه‌ که‌ ئاغای عه‌لی گه‌لاوێژ شه‌ش ساڵه‌ی خوێندنی ئاماده‌یی له‌ ته‌ورێز ته‌واو کرد و خوێنده‌واری گشتی وی باش بوو وزمانی فارسی باش و که‌مێکیش فرانسه‌یی ده‌زانی و خوێندنگه‌ی پارتیشی له‌ باکۆ
له‌ گه‌ڵ گرووپی قوتابیان ته‌واو کرد، به‌ڵام ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی که‌ته‌سدیقی شه‌شی سه‌ره‌تایشی نه‌بوو دواتر به‌ فه‌رمانی ده‌زگای ڕووس ته‌سدیق و کاغه‌زی وه‌رگرت به‌ بێ ئه‌وه‌ی شتێک له‌ خوێنده‌واری و تێگه‌یشتنی زیاد ببێ.

------------------------------------
لاپه‌ڕه‌ی 342

کێشه‌ی ناوخۆی فیرقه‌ی دێمۆکرات [ له‌ باکۆ] به‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌ نه‌ک هه‌ر کۆتایی نه‌هات، به‌ڵکوو زیاتریش بوو. کۆبوونه‌وه‌ی په‌تیا په‌یتا ده‌کران. له‌و ناوه‌ دا دانیشتنێک به‌ به‌شداری هه‌موو تێکۆشه‌رانی فیرقه‌ کرا که‌ تێیدا ڕێبه‌ران ویستیان ڕێبه‌ری به‌ ده‌سته‌وه‌ بگرن، به‌ڵام هه‌موو داوخوازی ئه‌وانیان وه‌دوا داوه‌ و خۆیان تووڕه‌ کرد وپێشنیاریان کرد من دانیشتنه‌که‌ به‌ڕێوه‌ به‌رم. من پێشنیاره‌که‌م قبووڵ کرد به‌ مه‌رجێک هه‌موو ڕێساکانی ڕێکخستنی و نه‌زمی دانیشتنه‌که‌ له‌ به‌رچاو بگرن. ئه‌گه‌رچیدانیشتنه‌که‌ به‌ڕێک و پێکی به‌ڕێوه‌ چوو، به‌ڵام له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌موو ورووژابوون و تووڕه‌ بوون قسه‌ و وتاردانه‌کان زۆر ئاگرین بوون و ئه‌ندامانی نیشتمانپه‌روه‌ری فیرقه‌ی دێمۆکڕات زۆر توند هێرشیان کرده‌ سه‌ر ڕێبه‌رایه‌تی گرووپی مشخه‌تی ده‌ستبێژی ڕووس و ته‌وس و پلاریان تێگرتن، تا ئه‌و جێیه‌ی کاتێک که‌ ڕه‌حیمی قازی ویستی قسه‌ بکا، ئاغای پێشنه‌مازی گوتی ئاغا ئه‌توو ئیتر چ که‌سێکی؟ هه‌ر که‌ ڕه‌حیمی قازی گوتی من ئه‌ندامی ده‌فته‌ری سیاسی فیرقه‌م. ئاغای پێشنه‌مازی گوتی ئێره‌ فیرقه‌ی دێمۆکراتی ئازه‌ربایجانه‌، بڕۆ لای ئه‌و که‌سه‌ی که‌ تۆی دیاریی کردووه‌ و بڵێ من قبووڵ ناکه‌ن.

-------------------------------------
لاپه‌ڕه‌ی 348

فیرقه‌ییه‌کان له‌ بێده‌نگی من زۆر تووڕه‌ بوون و له‌ دانیشتنی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی خۆیاندا بڕیاریان دا له‌ کۆمیته‌ی ناوه‌ندی ئازه‌ربایجانی [ شووره‌وی] بخوازن له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی من گوێڕایه‌ڵی مه‌سکه‌و ناکه‌م له‌ خوێندنگه‌ی به‌رزی پارتی ڕا بانگ بکه‌نه‌وه‌ و له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی کۆمیته‌ی ناوه‌ندی پارتیی کۆمۆنیستی ئازه‌ربایجان وڵامی نامه‌کانی ئه‌وانی نه‌دایه‌وه‌، داوای چاوپێکه‌وتنیان کرد له‌ گه‌ڵ ڕێبه‌ره‌که‌ی ئاغای ئاده‌م مسته‌فائۆف.....
ئاخره‌که‌ی ئیجازه‌ی دیداریان دانێ. له‌و دیداره‌ دا ده‌زگای ڕێبه‌ری فیرقه‌ به‌ تایبه‌تی ئاغایانی چه‌شم ئازه‌ر و ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ گوێ ڕایه‌ڵ نیم و ڕێبه‌رایه‌تی فیرقه‌ به‌ هیچ داده‌نێم و فه‌رمانه‌کانی ئه‌وان به‌ جێ ناهێنم و شووره‌یی ده‌که‌م له‌ هاوکاری له‌ گه‌ڵ ئه‌وان ، زۆر سکاڵا و گازندیان کرد و داوایان له‌ ئاغای مسته‌فائۆف کرد ئه‌من له‌ مه‌سکه‌و بانگ بکاته‌وه‌ و بۆ کۆمیته‌ی ناوه‌ندی پارتیی کۆمۆنیستی شووره‌وی بنووسێ که‌ ئه‌من له‌ خوێندکاره‌تی له‌ خوێندنگه‌ی به‌رزی پارتی وه‌لابنێ......
http://www.ruwange.blogspot.com

Thursday, December 27, 2007

پڕۆفێسۆر دڵاوه‌ر عه‌لائه‌دین له‌ ڕوانگه‌ دا



پرۆفێسۆ دلاوه‌ر عه‌لائه‌دین میوانی ئه‌م حه‌وتوویه‌ی ڕوانگه‌یه‌
له‌ به‌رنامه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌ی ڕوانگه‌ دا پرۆفێسۆر دلاوه‌ر عه‌لائه‌دین باسی چه‌مکی لۆبیینگ و پێشینه‌ی کاری لۆبینی کردن و ڕاکێشانی پشتیوانی بۆ دۆزی کورد ده‌کا.
ڕوانگه‌ یه‌کشه‌مۆ شه‌و 30ی دیسامبری 2007 سه‌عات 21:45 به‌ کاتی نێوه‌ندیی ئوڕووپا. هه‌مان به‌رنامه‌ سه‌ر له‌ به‌یانی دووشه‌مۆ 31ی دیسامبر له‌ نێوان سه‌عات 10:00 - 12:00 دووپاته‌ ده‌بیته‌وه‌.

Monday, December 24, 2007

داوخوازی سه‌ید عه‌زیزی شه‌مزینی بۆ وه‌رگیران له‌ به‌شی زانستی سیاسی



به‌ڵگه‌ی مێژوویی ژماره‌ 2
نامه‌یه‌کی سه‌ید عه‌زیزی شه‌مزینی به‌ زمانی ترکی ئازه‌ربایجانی. ئه‌و نامه‌یه‌ به‌ ده‌ست نووسراوه‌ و دوایه‌ به کاربۆن کۆپی کراوه‌. ده‌قی نامه‌که‌ به‌ زمانی ترکی ئازه‌ربایجانییه‌،تاریخی به‌ سه‌ره‌وه‌ نییه‌، به‌ڵام به‌ ته‌خمین ده‌بێ له‌ کۆتایی 1940ه‌کان و سه‌ره‌تای 1950کاندا نووسرابێ.


من سید عزیز شیخ عبداللهن اوغلی فامیلمز آزادیخواه لقیله‌ ترکیه‌ و عراق و ایران کردستانیندا تمام مشهور و چوق محترم دور فامیلمز. 1880 میلادی ایلینده‌ تاکی بو زمانه‌ قدر همیشه‌ دائم هر صورتده‌ کردستان آزادلیقینا چالیشیپ لار و هیچ قصور ایدمیویلار و هاممی فداکارلیقی دا ایدویلار. فامیلمزدن چوخی کردستان آزادلق یولندا اعدام اولوپ لار و چوخی دا اسارت و مهاجرت و تبعید حالیندا اولوپلر. منده‌کی بو فامیلین بر جوانیم ایسترم سیاست قسمتنده‌ میلتیمه‌ خدمت ایلیم طبیعی دور که‌ بزم کردستان جمهوریتیمز تازه‌ تشکیل اولوپ و اوخیان جوانلارا محتابدور اونه‌ گوره‌ منده‌ ایسترم روسیه‌ علوملرینده‌ ، روسیه‌ ده‌ سیاست قسمتنده‌ اوخویام وه‌ بنا گورا چوخ خواهش ایدیرم منی روس سیاسی مکتبنه‌ قبول ایده‌سنیز.
و داهی تفصیل ایچون مختصر فامیلمین و منیم تاریص حیاتمز بوندان عبارتدر.

1- 1880 میلادی ایلینده‌ منیم ده‌ده‌مین باباسی که‌ شیخ عبیدالله‌ شمزینی دی کردستان آزادلیقی یولندا ترک و ایران حکومتیلن دعوا ایله‌دی و ایرانن چوخنی توتدی فقط ترکیه‌ و ایران حکومتلری متفقا حیله‌کارلقیلن شیخ عبیداللهی اسیر توتدولار و حجازه‌ تبعید ایدیلر و شیخ عبیدالله‌ حجاز ده‌ مکه‌ شهرنده‌ اسارتیلن اولدی. اونون اوغلی که‌ شیخ عبدولاقادر یدی و هامی فامیلیمزینن اون ایل اسارتده‌ قالدی

2- 1892میلادی ایلینده‌ اتامین ده‌ده‌سی شیخ عبدوالقادر فامیلیله‌ برابر استانبوله‌ گوندرلدی و 4 ایل استانبولدا مجبور حالدا ساکن اولدی و 1896 ایلنده‌ دوباره‌ حجازه‌ تبعید اولهوندی و 6 ایل مدینه‌ شهرینده‌ و 5 ایلده‌ بیروت شهرینده‌ اجبارا ساکن اولدی.

3- 1907 میلادی ایلنده‌ شیخ عبدالقادر فامیلیله‌ برابر گنه‌ استانبوله‌ گوندریلدیله‌ و 1924 ایله‌ قدر استانبولدا مجبورا ساکن اولهوندی و سیاست اقتضاسیله‌ شیخ عبدالقادر اعیان مجلسینده‌ عضو تحین ایدیلر.


4 – 1919 ایلنده‌ عائله‌میز ترک ظلم و فشار آلتنده‌ مهاجرت حالینده‌ ابدی مهاجرت ده‌ تولد اولدوم صونرا گنه‌ فامیلمز استانبوله‌ گونده‌ریلدی.

5- 1923 ایلنده‌ چوق زحمت ده‌ن صونرا آتام شیخ عبدالله‌ رخصت ویریلدی که‌ شمزینانه‌ دونسون و حکاری ولایتنده‌ شمزینان ناحیه‌ سنده‌ نهری کنتینده‌ ساکن اولوندی –

6- 1924 ایلینده‌ کردستان آزادلقی یولنده‌ ده‌ده‌مینن ده‌ده‌سی که‌ شیخ عبدالقادر ایدی و عمیم شیخ محمد و شیخ سعید و دکتر فواد و تقریبا 150 نفر کردستانن مهم اشخاصلرینده‌ن که‌ استانبولده‌ کردستان تعالی و ترقی جمعیتینین ان مهم اعضالیدیلر و شیخ عبدالقادر او جمتئتن رهبری ایدی توتدیلاو و تاخیرسز حالدا دیاربکره‌ گوتدوردیله‌ و بیر فورمالیته‌ صورتده‌ استقلال محکمه‌ سینده‌ که‌ ازادیخواه لاری اولدورماق محکمه‌ سیدی مکاکمه‌ ایدوب و همان موقع اعدام ایتدیلر و همان حالده‌ ده‌دمین توت ماقینه‌ اقدام ایلیوب فقط موفق اولمادیلر و ده‌ده‌م ترک حکومتیله‌ دعوایه‌ داخل اولدی. ترکلرله‌ دعوامز ( 1924 – 25) ایلنه‌ قدر دعوامز دوام ایتدی و او ایلده‌ مهاجرت و پریشانلق حالنده‌ عراق حدودینه‌ داخل اولدوق و تورک حکومتینن انگلیس و عرب حکومتلریندن طلن ایدیکی مناسبت بزم فامیلمزی روادز و اربیل آراسنده‌ باتاس کندینده‌ ساکن اولماقا مجبور ایتدیلر .

7- 1926 ایلنده‌ باتاس ابتدائی مدرسه‌ سنه‌ داخل اولدوم و 1932 ایلنده‌ شقلاوا دا ابتدائی مدرسه‌ سینی قورتاردیم.

8- 1933 ایلنده‌ اربیل دبیرستانینه‌ گدیب و 1934 ایلنده‌ موصلده‌ دبیرستانین 3 نجی کلاسینی قورتاردم و 1935 ایلنده‌ بغداد مرکزی دبیرستانینه‌ داخل اولوپ و 1936 ایلنده‌ دبیرستانی قورتاردیم.

9- 1937 ایلنده‌ عراقن ةظامی دانشگاهنه‌ داخل اولوپ و 1938 ایلنده‌ ( لیتنان) رتبه‌ سیله‌ نظامی دانشگاهنی قورتاردیم و 1939 ةظامی سواری مدرسه‌ سینده‌ قورتاردیم هو کرکوک سواری فوجنا نقل اولدوم. کرکوک و موصل سواری فوجلرینده‌ دوام ایلدم.


10- 1940 ایلنده‌ ( ستارشین لیتنان) رتبه‌ سنه‌ ترفیع اولوندوم.

11- 1940 ایلنده‌ کورد هیوا جمعیتنن طردندن چمعیته‌ داچل اولماقا دعوت اولوندوم و او جمعیته‌ وارد اولدوم.

12- عراق دا رشید عالی نین دعواسندن صونرا موصله‌ گوندریلدیم و صونرا گنه‌ کرکوکه‌ نقل اولوندوم و عین وختده‌ کرد هیوا جمعیتنن طرفندن کرکوک شعبه‌ سنه‌ نماینده‌ اولدوم.

13- 1941 ایلنده‌ شوروی دولتی ایرانه‌ اراضی سنه‌ داخل اولدوقلاری زمان ایران مرتجع حکومتینن نفوذی کردستانده‌ قالمادی و کردستان آزادلقی اله‌ آلدی که‌ مین لرجه‌ ایلدن اوله‌ کرد بو آزادلقی انتظار ایدیردی، ده‌ده‌م شیخ عبدالله‌ بو غنیمتی فرصت بیله‌رق ایرانه‌ گلدی تا که‌ محترم پیشوا مزن امر و ارشاداتیله‌ آزاد کردستان منطقه‌ سنده‌ الیندن گله‌نه‌ قدر کردستانه‌ خدمت ایله‌سین.

14- 1942 ایلده‌ ( زره‌ پوش ) فوجینه‌ نقل اولدوم و مکانیزم قسمتنده‌ وارد اولدوم و کورس لارینی گوردم.

15- 1943 ایلده‌ ( کاپیتان) رتبه‌ سنه‌ ترفیع اولوندوم.

16- 1944 ایلده‌ تفکیرم هیوا جمعیتبه‌ مقابل ده‌گشیلدی چونکه‌ حس ایدردیم که‌ ارتجاع افکارلاری و استعماری مراملری ڤمعیتن اراسنده‌ انتشار اولدی اوندان اوتری حالا هیوا ڤمعیتندن چکیلدیم و خارج اولدوم.

17- 1943 عراق حکومتنن و ملا مصطفی بارزانی آراسینده‌ 8 کورد افسرلریله‌ ارتباط ضابطی تعیین اولدوم.

18- 1944 ایلده‌ ملا مصطفی بارزانی یه‌ یاردیم و حکومته‌ خیانت ایتمگه‌ اتهام اولوندوم و عراق جنوبنه‌ سماوه‌ و دیوانیه‌ و عماره‌یه‌ گوندریلدیم.

19- 1945 قرغان زره‌ پوش فوجنه‌ انتقال اولدوم.

20- 1945 ایلده‌ ملا مصطفی بارزانی عراق و استعمار و عراقین مرتجع لریله‌ دعوا اعلان اتیدیکی زمان منده‌ ملا مصطفی یه‌ ملحق اولدوم.

21- بارزان عشیرتیله‌ ایرانین ازاد کردستانینا داخل اولدوم و اوز اصلی محالمه‌ که‌ مرگه‌وه‌ر دی و فامیلم اولدن اوراده‌ ساکن ایدی گتیم و 20 / 8 / 1324 ده‌ کردستان دیموکرات حزبنه‌ داخل اولدوم.

22- نظامی حیاتمده‌ برن – فیکرسی – تعبییه‌ - ضد تانک – ضد طیاره‌ - سواری و میکانیکی کورسلرینه‌ داخل اولموشام.

23- انگلیسی ، عربی ، ترکی، و کردی دیللرینی یاخشی بیلوب و یازماقلینه‌ کاملا بلرم و فارسی و بیر آز فرانسه‌ بیلورم.

و صوندا گنه‌ چوق رجا ایده‌رم منی روس سیاسی مدرسه‌ سنه‌ قبول ایده‌سینیز



ده‌قێ نامه‌ی سه‌ید عه‌زیزی شه‌مزینی به‌ کوردیی نێوه‌ڕاست
وه‌رگێڕان له‌ ترکی ئازه‌ربایجانییه‌وه‌ : حه‌سه‌نی قازی

ئه‌من سه‌ید عه‌زیز کوڕی شێخ عه‌بدوڵام. بنه‌ماڵه‌که‌مان‌ له‌کوردستانی ترکییه‌، عێراق و ئێران دا له‌ به‌ر ئازادیخواز بوونی خۆی زۆر به‌ نێوبانگ و زۆر به‌ ڕێز و حورمه‌ته‌. بنه‌ماڵه‌ی ئێمه‌ له‌ ساڵی 1880ی زاینیی یه‌و به‌ هه‌ر شێوه‌یه‌کی پێیان کرابێ له‌ ڕیبازی ئازادیی کوردستان دا مله‌یان کردووه‌ و هیچ ته‌نه‌خی یان نه‌کردووه‌ و ئێستاش هه‌موویان له‌ سه‌ر ئه‌و له‌خۆ بوردووییه‌ به‌رده‌وامن. زۆر له‌ ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌ی ئێمه‌ له‌ ڕیگای ئازادیی کوردستاندا ئێعدام کراون و گه‌لێکیان له‌ ئه‌ساره‌ت و موهاجه‌ره‌ت و ته‌بعید دا به‌ سه‌ر بردووه‌. ئه‌منیش که‌ جه‌وانێکی سه‌ر به‌و بنه‌ماڵه‌یه‌م ده‌مه‌وێ له‌ به‌شی سیاسه‌ت دا خزمه‌ت به‌ نه‌ته‌وه‌که‌م بکه‌م، وته‌بیعی یه‌ که‌ کۆماری کوردستانمان که‌ تازه‌ دامه‌زراوه‌ حه‌وجێی به‌ لاوانی خوێنده‌وار زۆره‌ ، بۆیه‌ ده‌مه‌وێ له‌ به‌شی زانسته‌ کانی ڕووسییه‌ له‌ به‌شی سیاسه‌ت دا بخوێنم بۆیه‌ داوا ده‌که‌م ئه‌من له‌ مه‌دره‌سه‌ی سیاسی ڕووس دا وه‌ربگرن.
بۆ زانیاری زیاتر له‌ سه‌ر خۆم و بنه‌ماڵه‌که‌م به‌ کورتی خۆم ده‌ناسێنم.

1- له‌ ساڵی 1880ی زایینی دا باپیری بابم که‌ شێخ عوبه‌یدولای شه‌مزینی بوو له‌ ڕێبازی ئازادی کوردستان دا له‌ دژی حکوومه‌ته‌کانی ترک و ئێران شه‌ڕی کرد و به‌شیکی زۆری ئێرانی داگیر کرد ، به‌ڵام حکوومه‌ته‌کانی ترکییه‌ و ئێران به‌ دووقۆڵی فێڵیان لێکرد و شێخ عوبه‌یدولایان یه‌خسیر کرد و دووریان خسته‌وه‌ بۆ حیجاز و له‌وێ له‌ شاری مه‌ککه‌ له‌ ئه‌ساره‌ت دابوو. کوڕه‌که‌ی شێخ عه‌بدولقادر بوو و گشت ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌که‌مان له‌وێ یه‌خسیر بوون.

2- له‌ ساڵی 1892 باپیرم شێخ عه‌بدوالقادر له‌ گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌که‌ی نێردرا بۆ ئه‌سته‌نبوڵ و 4 ساڵ به‌ تۆبزی له‌وێ نیشته‌جێ کرا و له‌ ساڵی 1892 دیسان دوورخرایه‌وه‌ بۆ حیجاز و 6 ساڵ له‌ شاری مه‌دینه‌ و 5 ساڵیش له‌ شاری به‌یڕووت به‌ تۆبزی ڕاگیرا.

3- له‌ ساڵی 1907 شێخ عه‌بدوالقادر له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌که‌ی دیسان نێردراوه‌ ئه‌سته‌نبوڵ و تا ساڵی 1924 به‌ تۆبزی له‌وێ نیشته‌جێ کراو به‌ پێی هه‌لومه‌رجێکی سیاسی که‌ هاتبووه‌ گۆڕێ وه‌کوو ئه‌ندامی مه‌جلیسی ئه‌عیان دیاری کرا.

4- 1919 بنه‌ماڵه‌که‌مان له‌ ژێر زوڵم و گوشاری ترک دا له‌ حاڵه‌تی موهاجه‌ره‌تی دایمی دابوو و له‌و ساڵه‌ دا هاتمه‌ دنیاوه‌ و بنه‌ماڵه‌که‌مان نێردرا بۆ ئه‌سته‌نبوڵ.

5- له‌ ساڵی 1923 دا دوای زه‌حمه‌ت و چه‌رمه‌سه‌رییه‌کی زۆر ڕێگه‌ درا به‌ باوکم شێخ عه‌بدوڵا که‌ بگه‌ڕێته‌وه‌ شه‌مزینان له‌ ویلایه‌تی حه‌کاری و له‌ دێی نێری له‌ ناحیه‌ی شه‌مزینان دامه‌زرا.

6- له‌ ساڵی 1924 له‌ ڕێگه‌ی ئازادیی کوردستاندا باپیرم شێخ عه‌بدولقادر و مامم شێخ محه‌مه‌د و شێخ سه‌عید و دوکتور فوئاد و ته‌قریبه‌ن 150 که‌س له‌ که‌سایه‌تی گرینگی کوردستان که‌ له‌ ئه‌سته‌نبول له‌ ئه‌ندامانی هه‌ره‌ گرینگی " کۆمه‌ڵه‌ی ته‌عالی و ته‌ره‌قی کوردستان" بوون و شێخ عه‌بدولقادر ڕیبه‌ری ئه‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌ بوو، گیران و ده‌ستبه‌جێ ڕایان گوێستن بۆ دیاربه‌کر و به‌ شیوه‌یه‌کی فۆرمالیته‌ له‌ مه‌حکه‌مه‌ی ئیستیقلال دا محاکه‌مه‌ کران و دوای ماویه‌ک ئێعدامیان کردن. هه‌ر وه‌ها حه‌ولیان دا بۆ گرتنی باوکیشم به‌ڵام له‌وه‌ دا سه‌رنه‌که‌وتن و باوکم ده‌ستی کرد به‌ شه‌ر به‌ دژی حکوومه‌تی ترکییه‌ . شه‌ڕه‌که‌ له‌ ساڵی 1924 تا 1925 به‌رده‌وام بوو و له‌و ساڵه‌ دا له‌ دۆخێکی په‌رێشان دا چووینه‌ نێو سنووری عێراق و حکوومه‌تی ترک داوای له‌ حکوومه‌تی ئینگلیستان و عه‌ڕه‌ب کرد که‌ بنه‌ماڵه‌که‌مان له‌ نێوان ره‌واندوز و هه‌ولێر له‌ دێی باتاس به‌ زۆره‌ ملێ دامه‌زرێنێ.

7- له‌ ساڵی 1926 چوومه‌ خوێندنگه‌ی سه‌ره‌تایی باتاس وله‌ساڵی 1932 له‌ شارۆچکه‌ی شه‌قڵاوا خوێندنگه‌ی سه‌ره‌تاییم ته‌واو کرد.

8- له‌ ساڵی 1933 ده‌ستم کرد به‌ خوێندنی ناوه‌ندی له‌ هه‌ولێر و له‌ ساڵی 1934 له‌ مووسڵ پۆلی سێیه‌می ئاماده‌ییم ته‌واو کرد و له‌ ساڵی 1935 چوومه‌ ده‌بیرستانی نێوه‌ندیی به‌غدا و له‌ ساڵی 1936 خوێندنی ده‌بیرستانم ته‌واو کرد.

9- له‌ ساڵی 1937 له‌ زانکۆی نیزامی عێراق وه‌رگیرام و له‌ ساڵی 1938 به‌ ده‌ره‌جه‌ی لوتێنان زانکۆی نیزامیم ته‌واو کرد ، ساڵی 1939 مه‌دره‌سه‌ی سواره‌ی نیزامیم ته‌واو کرد و ڕاگوێزرام بۆ فه‌وجی سواری که‌رکووک و له‌ فه‌وجه‌کانی سواره‌ی که‌رکووک و مووسڵ دا درێژه‌م پێدا.

10- له‌ ساڵی 1940 پله‌م به‌رز بووه‌وه‌ بۆ لوتێنانی یه‌که‌م

11- له‌ ساڵی 1940 دا له‌ لایه‌ن کۆمه‌ڵه‌ی کوردی هیوا وه‌ داوام لێکرا بچمه‌ نێو ئه‌و کۆمه‌ڵه‌یه‌ و له‌گه‌ڵ هیوا که‌وتم.

12- له‌ هه‌رای ڕه‌شید عالی دا له‌ عێراق نێردرام بۆ مووسڵ، دیسان ڕاگوێزرام بۆ که‌رکووک و له‌هه‌مان کاتدا نوێنه‌ری لکی که‌رکووکی کۆمه‌ڵه‌ی هیوا بووم.


13- له‌ ساڵی 1941 ده‌وڵه‌تی شووره‌وی هاته‌ نێو خاکی ئێرانه‌وه‌؛ ئیدی ئه‌و سه‌روبه‌ندی نفووزی حکوومه‌تی کۆنه‌په‌رستی ئێران له‌ کوردستان دا نه‌ما و کوردستان ئازادی به‌ ده‌ست هێنا که‌ هه‌زاران ساڵ بوو کورد چاووڕێی ئه‌و ئازادییه‌ی ده‌کرد. شێخ عه‌بدوڵا ئه‌و ده‌رفه‌ته‌ی به‌ غه‌نیمه‌ت زانی هاته‌ نێو ئێران تا کوو له‌ ژێر ئه‌مر و ئێرشاداتی پێشه‌وای مه‌زن له‌ ناوچه‌ی کوردستانی ئازاد ئه‌وه‌نده‌ی له‌ ده‌ستی دێ خزمه‌ت به‌ کوردستان بکا.

14- له‌ ساڵی 1942 ڕاگوێزرام بۆ فه‌وجی زرێ پۆش و به‌شی میکانیک و ده‌وره‌ی ئه‌و به‌شانه‌م دی.

15- له‌ ساڵی 1943 دا پله‌ی کاپیتان م وه‌رگرت

16- له‌ ساڵی 1944 بیر و ڕام سه‌باره‌ت به‌ کۆمه‌ڵه‌ی هیوا گۆڕدرا چونکوو هه‌ستم کرد بیرو بۆچوونی کۆنه‌په‌رستانه‌ و مه‌رامی ئیستیعماری له‌ نێو کۆمه‌ڵه‌که‌ دا بڵاو ده‌کرێته‌وه‌ بۆیه‌ له‌ هیوا کشامه‌وه‌ و لێی ده‌رکه‌وتم

17- له‌ ساڵی 1943 له‌ گه‌ڵ 8 ئه‌فسه‌ری دیکه‌ی کورد بووین به‌ زابتی پێوه‌ندی له‌ نێوان حکوومه‌تی عێراق و مه‌لا مسته‌فای بارزانی دا.

18- له‌ ساڵی 1944 تاوانبار کرام به‌ یارمه‌تی دانی مه‌لا مسته‌فای بارزانی و خیانه‌ت به‌ حکوومه‌ت و دوور خرامه‌وه‌ بۆ باشووری عێراق سه‌ماوه‌ و دیوانییه‌ و عه‌ماره‌.

19- له‌ ساڵی 1945 ڕاگوێزرام بۆ فه‌وجی زرێپۆشی فه‌رغان

20- له‌ ساڵی 1945 کاتێک مه‌لا مسته‌فای بارزانی له‌ دژی عێراق و ئیستیعمار و کۆنه‌ په‌رستانی عێراق ده‌ستی به‌ شه‌ڕ کرد ئه‌منیش له‌ گه‌ڵ مه‌لا مسته‌فا که‌وتم

21- له‌ گه‌ڵ عه‌شیره‌تی بارزان هاتم بۆ نێو خاکی کوردستانی ئازاد و چوومه‌ محالی سه‌ره‌کی خۆم مه‌رگه‌وه‌ر که‌ بنه‌ماڵه‌که‌مان له‌وێ نیشته‌جێ بوون و له‌ 20/8/ 1324 چوومه‌ نێو حیزبی دێمۆکراتی کوردستانه‌وه‌.

22- له‌ ژیانی میلیتاری خۆمدا ده‌وره‌ی‌ برنو – بیکه‌یسی– دانان – دژی تانک – دژی فڕۆکه‌ و میکانیکی م دیوه‌.

23- ئینگلیسی ، عه‌ره‌بی ، ترکی و کوردی باش ده‌زانم و ته‌واو ده‌توانم پێیان بنووسم و که‌ مێکیش فارسی و فرانسه‌یی ده‌زانم

و له‌ کۆتاییدا زۆر تکا ده‌که‌م ئه‌من له‌ مه‌دره‌سه‌ی سیاسی ڕووس قبوول بکه‌ن

تکایه‌کی تایبه‌تی
تکایه‌ له‌ کاتی ڕاگوێزانی ئه‌و به‌ڵگه‌یه‌ بۆ ماڵپه‌ر و زێدی دیکه‌ناوی ئه‌م وێبنووسه‌تان له‌ بیر نه‌چێ!
http://www.ruwange.blogspot.com

Sunday, December 23, 2007

فه‌رمانده‌ی چڵی دوو، پۆلی سێ



هێندێک به‌ڵگه‌ی مێژوویی

له‌مه‌و دوا هێندێک به‌ڵگه‌ی مێژوویی که‌ ده‌کرێ ڕووناکی بخه‌نه‌ سه‌ر هێندێک لایه‌نی مێژووی سیاسی کوردستان، به‌ تایبه‌تی پێوه‌ندی په‌نابه‌ره‌ سیاسییه‌کورده‌کان له‌ شووره‌وی له‌ وێبنووسی "ڕوانگه‌" دا بڵاو ده‌کرێنه‌وه‌. ده‌قی ماکی ئه‌و به‌ڵگه‌ و نامانه‌ له‌ ئاڕشیڤی دوکتور ڕه‌حیمی قازی وه‌رگیراون و لای نووسه‌ری ئه‌م دێڕانه‌ پارێزراون.بڵاوکردنه‌وه‌ی ئه‌و نامانه‌ له‌ ماڵپه‌ر، زێد و چاپه‌مه‌نی دیکه‌ی کوردی دا ڕه‌وایه‌، به‌و مه‌رجه‌ی ئاماژه‌ به‌ سه‌رچاوه‌که‌یان بکرێ و بێ زیاد و که‌م بڵاو بکرێنه‌وه‌. جێگه‌ی خۆیه‌تی بڵێێن که‌ ئه‌و نامانه‌ ده‌توانن ببنه‌ هه‌وێنی لێکۆڵینه‌وه‌ی زیاتر، سه‌باره‌ت به‌ بارودۆخی سیاسی کورده‌ په‌نابه‌ره‌کان له‌ شووره‌وی له‌ سه‌ر ده‌می دوای ڕووخانی کۆماری کوردستان له‌ مهاباد. ژماره‌ی به‌ڵگه‌کان له‌ لایه‌ن نووسه‌ری ئه‌م دێڕانه‌وه‌ داندراون. نامه‌کان به‌ بێ ده‌ستێوه‌ردان له‌ شێوه‌ی ڕێنووسیان وه‌کوو خۆیان پێشکێش ده‌کرێن.

حه‌سه‌نی قازی
دیسامبری 2007


به‌ڵگه‌ی ژماره‌ 1 ، حوکمێک بۆ ڕه‌حیمی سه‌یفی قازی [ ڕه‌حیمی قازی ] له‌ لایه‌ن وه‌زاره‌تی هێزی دێمۆکراتی کوردستان ( ستادی کول)

ئه‌وه‌ی له‌ سه‌ر زه‌رفه‌که‌ ( پاکه‌ته‌که‌) نووسراوه‌

ئارمی ده‌وڵه‌تی جه‌مهوورییه‌تی کوردستان

ژماره‌ 680

27/1/25 ( 24ی ئاوریلی 1946 )

وه‌زاره‌تی هیزی دیموکرات کوردستان
( ستادی کول)

به‌ دستخه‌ت : ئاغای رحیم سیف قاضی سه‌رکرده‌ی هیز به‌رزی کوردوستان گه‌وره‌

حوکمه‌که‌

له‌ گۆشه‌ی سه‌ره‌وه‌: به‌روار.... 280

27/1/25
ئارمی ده‌وڵه‌تی جمهوورییه‌تی کوردستان
ستادی ناوه‌ندی

برای خوشه‌ویست رحیم سیف قاضی سه‌رکرده‌ی هیز ناوه‌ندی له‌ به‌رواری هه‌وه‌ل خاکه‌لیوه‌ 1325 به‌ هوی ئه‌و حوکمه‌ به‌ ده‌ره‌جه‌ی ( سه‌رور) مفته‌خه‌ر ده‌کریی و به‌ سه‌رکرده‌ی ره‌سمی ده‌وله‌تی جه‌مهوری کوردستان ده‌ناسریی.
شغلت فرمانده‌ی چلی 2 پۆل 3 ته‌عین کراوه‌ و اجازه‌ی لی دانی ده‌ره‌جه‌ت هه‌یه‌ . –

له‌ طه‌ره‌ف وه‌زیر هیز جه‌مهوریه‌ت کوردستان . نانه‌وا زاده‌
ئیمزا
24 / 1 / 25

تێبینی : ئه‌و کاغه‌زه‌ی ئه‌و حوکمه‌ی‌ به‌ ماشێن له‌ سه‌ر چاپ کراوه‌ ، ڕووی پشته‌وه‌ی کاغه‌زی فۆرمداری وه‌زاره‌تی دارایی ( انحصار دخانیات ایران)ه‌ به‌ ئاڕمی ده‌وڵه‌تی شاهه‌نشاهی ئێرانه‌وه‌. وا ده‌رده‌که‌وێ که کاربه‌ده‌ستانی کۆماری کوردستان له‌ به‌ر بێ کاغه‌زی ئه‌و جۆره‌ فۆرمانه‌ی ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی ئێران یان به‌ کار هێنابێ و له‌به‌ره‌که‌ی دیکه‌ی ئارم و نێوی هێزی دێمۆکراتی کوردستان یان چاپ کردبێ .

سه‌فه‌ری قازی محه‌مه‌د بۆ تاران




نامه‌ی دونیا، ژماره‌ی 385 – 26ی ئازه‌رمانگی 1334 (18ی دیسامبری 1955)

سه‌فه‌ری قازی محه‌مه‌د بۆ تاران
وه‌رگێڕان له‌ زمانی فارسییه‌وه‌: حه‌سه‌نی قازی

سه‌فه‌ری قازی محه‌مه‌د سه‌رۆک کۆماری کوردستان بۆ تاران له‌ ڕووداوه‌ گرینگه‌کانی زه‌مانی حکوومه‌تی قه‌واموسه‌لته‌نه‌ بوو. ئێمه‌ بۆ ئاگاداری له‌ هۆی ئه‌و سه‌فه‌ره‌ و شێوه‌ی هاتنی قازی بۆ تاران و ڕه‌وتی چاوپێکه‌وتن و وتووێژه‌کانی له‌ گه‌ڵ قه‌واموسه‌لته‌نه‌ و ڕه‌زمارا پێرێ شه‌وێ له‌ ماڵی یه‌کێک له‌ نوێنه‌رانی مه‌جلیس که‌ ژماره‌یه‌ک له‌ نوێنه‌رانی کوردستان و ئازه‌ربایجان که‌ ئه‌و ده‌می ئاگایان له‌و دیدارانه‌ بووه‌، له‌وێ بوون، پێوه‌ندیمان کرد و ئه‌م زانیارییانه‌مان وه‌رگرت که‌ به‌ته‌واوی جێی باوه‌ڕن و بۆ یه‌که‌مین جار چاپ و بڵاو ده‌کرێنه‌وه‌:
" دوای ئه‌وه‌ی که‌ پیشه‌وه‌ری و ئه‌ندامانی میسیۆنه‌که‌ی له‌ تاران ڕۆیشتن قه‌واموسه‌لته‌نه‌ بیری لێکرده‌وه‌ داوا له‌ قازی محه‌مه‌د بکا بێ بۆ تاران بۆ ئه‌وه‌ی له‌بیر و بۆچوونه‌کانی ئاگادار بێ. تازه‌ چه‌ند ڕۆژێک بوو سه‌دری قازی برای قازی محه‌مه‌د که‌ نوێنه‌ری خولی چاره‌ده‌یه‌می مه‌جلیس بوو له‌ کوردستانه‌وه‌ هاتبووه‌ تاران. سه‌دری قازی تا دوایین ده‌مه‌کانی مه‌جلیسی چارده‌یه‌م که‌ ڕۆژی 20ی ڕه‌شه‌مه‌ی 1324 ئه‌و خوله‌ کۆتایی هات دژی بیروڕای براکه‌ی قازی محه‌مه‌د بوو و زۆر جار ئه‌و بابه‌ته‌ی وه‌بیر نوێنه‌رانی مه‌جلیس، وه‌زیره‌کان و کاربه‌ده‌ستانی ئه‌ڕته‌ش ده‌هێناوه‌، به‌ڵام له‌ دوای کۆتایی هاتنی خولی مه‌جلیس، کۆماری ئازه‌ربایجانی شووره‌وی بانگهێشتنی کرد له‌ ژماره‌یه‌ک له‌ که‌سایه‌تییه‌کانی ئێران و له‌وانه‌ مه‌لیکوشوعه‌رای به‌هار و مه‌شکووتی بۆ ئه‌وه‌ی چه‌ند ڕؤژێک سه‌ردانی باکۆ بکه‌ن و سه‌ر له‌ دامه‌زراوه‌ کولتوورییه‌کانی ئه‌و کۆماره‌ بده‌ن. یه‌ک له‌و که‌سانه‌ی که‌ بانگهێشتن کرابوو هه‌ر هه‌مان سه‌دری قازی بوو که‌ دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی له‌ سه‌فه‌ری بادکووبه‌ به‌ ته‌واوی بیرو ڕای خۆی گۆڕێ و هه‌تا ده‌هات زیاتر له‌ برایه‌که‌ی نزیک ده‌بووه‌وه‌.
قه‌واموسه‌لته‌نه‌ له‌ یه‌كێک له‌ ڕۆژه‌کانی جۆزه‌ردانی 1325 سه‌دری قازی بانگ کرد بۆ کۆشکی وه‌زاره‌تی کاروباری ده‌ره‌وه‌ و ڕایگه‌یاند خراپ نییه‌ قازی بۆ جێبه‌جێ کردنی مه‌سه‌له‌ی کوردستان بێته‌ تاران و لێره‌ دژایه‌تییه‌کان چاره‌سه‌ر بکا.
سه‌دری قازی ئه‌و فکره‌ی په‌سند کرد و له‌وباره‌یه‌وه‌ تێلگرافێکی بۆ برای خۆی نارد و قازی محه‌مه‌د دوای ئاماده‌کردنی سه‌ره‌تاکانی کاره‌که‌ چووه‌ ته‌ورێز و دوای دیدار له‌ گه‌ڵ پیشه‌وه‌ری به‌ فڕۆکه‌ی شیرکه‌تی ڕێبوارگوێستنه‌وه‌ی شووڕه‌وی که‌ ده‌وان ساڵان دا له‌ خه‌تی ته‌ورێز و تاران دا هات و چووی ده‌کرد، نزیک سه‌عات ده‌ی به‌یانی ڕۆژی چوارشه‌مۆ پێنجه‌می تیر مانگ (پووشپه‌ڕ) گه‌یشته‌ تارانێ (28ی ژووه‌ن).
قازی محه‌مه‌د له‌ کاتی گه‌یشتنی بۆ فرۆکه‌خانه‌ی مێهراباد، هه‌ر وه‌ک له‌ وێنه‌ی یه‌که‌م دا ده‌بینن، چلوبه‌رگی کوردی ده‌به‌ر دانه‌بوو، به‌ڵکوو جلوبه‌رگی شاریی ده‌به‌ردابوو و کراواتی لێدابوو.ئه‌و که‌سانه‌ی هاوڕێیه‌تییان ده‌کرد بریتی بوون له‌ سه‌عیدی هومایوون ناسراو به‌ فه‌یزوڵابه‌گی که‌ پله‌ی ئاجودانی قازی محه‌مه‌دی هه‌بوو و جلوبه‌رگی ئه‌رته‌شی کۆماری کوردستانی ده‌به‌ر دابوو و که‌سه‌که‌ی دیکه‌ مسته‌فای سوڵتانیان ڕاوێژکاری تایبه‌تی سه‌رۆک کۆمار بوو. ئه‌وانه‌ هه‌ردووکیان له‌ دوای ڕزگاری ئازه‌ربایجان و کوردستان گیران و ماوه‌یه‌ک له‌ به‌ندیخانه‌ دا بوون و دوای لێبوردنی گشتی ده‌ستیان کرد به‌ کاری ئازاد. ئه‌وه‌ی یه‌که‌میان خاوه‌ن موڵکه‌ و سوڵتانیان له‌ مهاباد بازرگانی ده‌کا.

دابه‌زینی قازی محه‌مه‌د له‌ هۆتێل ده‌ربه‌ند

له‌ فڕۆکه‌خانه‌ی مێهراباد سه‌دری قازی پێشوازی له‌ براکه‌ی خۆی کرد و به‌ پێی به‌رنامه‌یه‌کی دیاری کراو قازی محه‌مه‌دیان برد بۆ میوانخانه‌ی ده‌ربه‌ند و له‌وێ دابه‌زی. یه‌که‌م که‌سی که‌ چووه‌ دیداری قازی محه‌مه‌د ، ئێلخانیزاده‌ نوێنه‌ری هه‌نووکه‌ی مهاباد له‌ مه‌جلیس بوو که‌ ئه‌و ده‌می پیشه‌ی پێوه‌ندیکاری نێوان قه‌واموسه‌لته‌نه‌ و ڕه‌زمارای هه‌بوو. ئێلخانیزاده‌ له‌ دۆستانی نزیکی قازی محه‌مه‌د بوو و به‌ر له‌ ڕووداوه‌کانی کوردستان هاتبووه‌ تارانێ و پێوه‌ندی خۆی له‌ گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د بڕیبوو.
ئێلخانیزاده‌ له‌ یه‌کێک له‌ دیوه‌کانی نهوومی سه‌ره‌وه‌ی هۆتێل ده‌ربه‌ند چاوی به‌ قازی محه‌مه‌د که‌وت .قازی محه‌مه‌د ده‌یزانی ئێلخانیزاده‌ له‌ گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی هاوکاری ده‌کا و له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ تافی لاوه‌تییه‌وه‌ له‌گه‌ڵی دۆست بوو و له‌ ژیان دا هیچ خراپه‌یه‌کی له‌وی نه‌دیتبوو ، ئیزنی دا ئێلخانیزاده‌ چاوی پێی بکه‌وێ. له‌و دیداره‌ دا ئێلخانیزاده‌ بێ ڕووده‌ربایستی به‌ قازی گوت هه‌تا زوویه‌ بۆ ڕزگار کردنی خۆت له‌و گرفته‌ گرینگه‌ چاوت به‌ شا بکه‌وێ و ده‌ستی هاوکاری بده‌ به‌ ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی و ئه‌گه‌ر ده‌ترسێی له‌ کوردستان له‌ لایه‌ن کاربه‌ده‌ستانی بێگانه‌وه‌ ئازارێکت پێ بگا ده‌توانی جارێ له‌ تاران نه‌چییه‌ ده‌ره‌وه‌ یان به‌ پێی مه‌سڵه‌حه‌تی شا سه‌فه‌ر بکه‌ بۆ ئه‌مریکا و دوای ئه‌وه‌ی که‌ کوردستان هاته‌وه‌ نێو ئێران بگه‌ڕێوه‌ مهاباد.
قازی محه‌مه‌د له‌ سه‌ره‌تاوه‌ به‌و قسه‌یه‌ هه‌ژا و پێی ده‌ڵێ کاری کوردستان ته‌واو بووه‌ ، سه‌ربه‌خۆیی وی ده‌سته‌به‌ر کراوه‌ و مه‌به‌ست له‌ سه‌فه‌ری تاران بۆ وه‌سه‌رخستنه‌وه‌ی سه‌قزو سه‌رده‌شت و بانه‌ له‌ کۆماری کوردستانه‌، چما ده‌کرێ من ده‌ست له‌ ئابڕوو و حه‌یسییه‌تی خۆم هه‌ڵگرم و هه‌موو زه‌حمه‌ته‌کانم به‌ با بچێ. داوات لێده‌که‌م جارێکی دیکه‌ ئه‌م قسه‌یه‌ دووپاته‌ نه‌که‌یه‌وه‌ که‌ من ئاماده‌ نیم بیبیستم.
ئێلخانیزاده‌ دیسان له‌سه‌ری ده‌ڕوا و قازی محه‌مه‌دی پێ پێمل نابێ. سه‌عاتێک دواتر ئێلخانیزاده‌ به‌ هیوای دیداری دوویه‌م له‌ لای قازی ده‌ڕوا و ده‌ستبه‌جێ ده‌چێ بۆ ستادی ئه‌ڕته‌ش و ڕه‌زمارا له‌ نێوه‌رۆکی دیداری خۆی له‌ گه‌ڵ قازی ئاگادار ده‌کا. ڕه‌زمارا ده‌ستبه‌جێ ته‌له‌فۆنی تایبه‌تی قه‌واموسه‌لته‌نه‌ که‌ له‌ سه‌فاره‌تی کوێستانی ئاڵمان هه‌ڵکه‌وتبوو ده‌گرێ و سه‌رۆکوه‌زیر ئاگادار ده‌کا ئێلخانیزاده‌ هه‌ڵگری زانیاری گرینگه‌ سه‌باره‌ت به‌ قازی محه‌مه‌د ، رێگه‌ بده‌ن با هه‌ر ئێستا بێ بۆ دیده‌نیتان. قه‌وامیش ده‌ڵێ باشه‌ و ئێلخانیزاده‌ به‌ره‌و پردی ڕووس وه‌ڕێ ده‌که‌وێ.
ڕه‌زمارا له‌به‌ر ئه‌وه‌ کاتی چاوپێکه‌وتنی له‌ قه‌وقموسه‌لته‌نه‌ وه‌رگرتبوو چونکوو ده‌یزانی تا چه‌ند سه‌عاتی دیکه‌ به‌ پێی بڕیاری پێشوو قازی محه‌مه‌د له‌گه‌ڵ برایه‌که‌ی سه‌دری قازی ده‌چێ بۆ دیداری قه‌واموسه‌لته‌نه‌.

قه‌واموسه‌لته‌نه‌ پرسیاری کرد گه‌لۆ ڕاسته‌و ڕاست پێوه‌ندییان له‌ گه‌ڵ ڕووسه‌کان هه‌یه‌؟

ئێلخانیزاده‌ چووه‌ کۆشکی سه‌رۆکوه‌زیری ، له‌ دیوی چاوه‌ڕوانکردن سپه‌هبود ئه‌حمه‌دی وه‌زیری شه‌ڕ و دوکتور ئیقباڵی دی که‌ چاوه‌ڕێی دیداری قه‌واموسه‌لته‌نه‌ بوون. سپه‌هبود ئه‌حمه‌دی هۆی دیداری ئێلخانیزاده‌ ده‌پرسێ و ئێلخانیزاده‌ش کورته‌ی بابه‌ته‌که‌ به‌ ئاگاداری وه‌زیری شه‌ڕی کابینه‌ی قه‌وام ده‌گه‌یێنێ. نیو سه‌عات دواتر محه‌مه‌دی قه‌وام سه‌رۆکی ده‌فته‌ری سه‌رۆکوه‌زیر رێگه‌ی چوونه‌ ژووره‌وه‌ به‌ ئێلخانیزاده‌ ده‌دا و ئه‌ویش ده‌چیته‌ دیوی کاری قه‌واموسه‌لته‌نه‌ و ڕه‌وتی دیداری خۆی له‌ گه‌ڵ قازی محمه‌د موو به‌ موو بۆ قه‌واموسه‌لته‌نه‌ ده‌گێڕێته‌وه‌. قه‌واموسه‌لته‌نه‌ به‌ وردی گوێ له‌ قسه‌کانی ئێلخانیزاده‌ هه‌ڵده‌خا و ده‌پرسێ؟
" خان، ڕاستییه‌که‌م پێ بڵێ ئه‌تۆ بۆت ده‌رکه‌وت قازی محه‌مه‌د ڕاسته‌وخۆ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ ڕووسه‌کان هه‌یه‌ یان به‌ ڕێگه‌ی که‌سێکی سێیه‌مه‌وه‌ په‌یام وه‌رده‌گرێ؟"
ئێلخانیزاده‌ بێ ئه‌وه‌ی ئیست بگرێ وڵام ده‌داته‌وه‌: " به‌ سه‌ری حه‌زره‌تی ئه‌شڕه‌ف ڕاسته‌وخۆ پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ ڕووسه‌کان هه‌یه‌ و جاروباریش بۆ خۆی به‌ فڕۆکه‌ ده‌چێ بۆ باکۆ و دوای چه‌ند ڕۆژ مانه‌وه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌".
قه‌وام ده‌ستێک به‌ ده‌موچاوی خۆیدا ده‌کێشێ ده‌ڵێ: " من هه‌ر ده‌مه‌ویست ئه‌وه‌ بزانم، زۆر باش تێگه‌یشتم چ بکه‌م".
له‌و کاته‌ دا ئێلخانیزاده‌ ئیزن ده‌خوازێ بڕوا و قه‌وام پێی ده‌ڵێ به‌یانی زوو بێته‌وه‌ بۆ دیداری. ئێلخانیزاده‌ له‌ کاتی ده‌رکه‌وتن له‌ دیوه‌که‌ وه‌بیری دێته‌وه‌ که‌ مه‌به‌ستێکی گرینگی به‌قه‌واموسه‌لته‌نه‌ نه‌گوتووه‌ دیسان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ دیوه‌که‌ و دێته‌ پێش مێزی نووسینی قه‌وام و ده‌ڵێ: " داوخوازم له‌ حه‌زره‌تی ئه‌شڕه‌ف ئه‌وه‌یه‌ کاتی دیداری قازی محه‌مه‌د ئیزنی هاتنی سه‌دری قازی نه‌ده‌ن، له‌ پێشدا قازی محه‌مه‌د وه‌ربگرن و بۆخۆتان وتووێژی له‌گه‌ڵ بکه‌ن و دوای ئه‌وه‌ی له‌ بیروڕاکانی قازی ئاگادار بوون ئیزن بده‌ن سه‌دری قازی بێته‌ ژوورێ." قه‌وام ئه‌و فکره‌ی لا په‌سند ده‌بێ و ده‌ڵێ هه‌ر وا ده‌که‌ین.
کاتێک ئێلخانیزاده‌ له‌ خانووی یه‌ک نهۆمی کۆشکی کوێستانی دێته‌ ده‌رێ له‌ پێش خانووی ده‌فته‌ری موزه‌فه‌ری فیرووز ده‌بینێ قازی محه‌مه‌د به‌ جلوبه‌رگی کوردییه‌وه‌ له‌ گه‌ڵ براکه‌ی به‌ره‌و خانووی شوێنی
نیشته‌جێی قه‌واموسه‌لته‌نه‌ ده‌چن. قازی محه‌مه‌د هه‌ر که‌ چاوی به‌ ئێلخانیزاده‌ ده‌که‌وێ به‌ زمانی کوردی ده‌ڵێ: " فڵانه‌که‌س چووبووی بۆمان تێچێنی!؟" ئێلخانیزاده‌ وڵام ده‌داته‌وه‌" دڵنیا به‌ هه‌موو قسه‌کانم به‌ قازانجی تۆ بوون، ئێستا ده‌چی و ده‌بینی". قازی محه‌مه‌د به‌ توندی ده‌ستی ئێلخانیزاده‌ ده‌گوشێ و ده‌ڵێ:
" دڵنیام چونکوو تایفه‌ی کورد درۆ ناکه‌ن".

ئه‌کبه‌ر خان پێش به‌ هاتنه‌ ژووری سه‌دری قازی ده‌گرێ

ئێلخانیزاده‌ ده‌بینێ سه‌عیدی هومایوون ئاجودانی قازی محه‌مه‌د به‌ جلوبه‌رگی ئه‌فسه‌ری کوردستانه‌وه‌ به‌ دوای قازی دا دێ، به‌ قازی ده‌ڵێ شایسته‌ی تۆ نییه‌ ئه‌و که‌سه‌ به‌و جلوبه‌رگه‌وه‌ له‌ ته‌ک تۆ دا بێ چونکوو قه‌واموسه‌لته‌نه‌ پیاوێکی یه‌کده‌نده‌ و سه‌خته‌، بۆ ڕاکێشانی خۆشه‌ویستی وی نه‌که‌ی سه‌عید به‌ریه‌ ژووری سه‌رۆکوه‌زیر! قازی محه‌مه‌د به‌ڵێنی ده‌داتێ و هه‌ر له‌وێوه‌ سه‌عید هومایوون ده‌نێرێته‌وه‌ ده‌ره‌وه‌ی باغ که‌ ئۆتۆمۆبیلی قازی محه‌مه‌د له‌وێ ڕاگیرابوو.قازی محه‌مه‌د دوای ماڵاوایی له‌ ئێلخانیزاده‌ ده‌چێته‌ نێو خانووی سه‌رۆکوه‌زیر . محه‌مه‌دی قه‌وام ده‌ستبه‌جێ قه‌واموسه‌لته‌نه‌ له‌ هاتنی قازی محه‌مه‌د ئاگادار ده‌کا.قه‌واموسه‌لته‌نه‌ زه‌نگ لێده‌دا ، ئه‌کبه‌ر خان که‌ پێشخزمه‌تی تایبه‌تی قه‌واموسه‌لته‌نه‌ بوو، بانگ ده‌کا و ئیزنی هاتنه‌ ژووری قازی محه‌مه‌د ده‌دا و کاتێک سه‌دری قازی به‌ دووای براکه‌ی دا دێ، ئه‌کبه‌رخان پێشی ده‌گرێ و ده‌ڵێ چه‌ند ده‌قیقه‌یه‌ک ته‌شریفتان له‌ دیوی چاوه‌ڕوانی بێ تاکوو ئیزن وه‌ربگرم، سه‌دری قازی زۆری پێ سه‌یر ده‌بێ و چاره‌یه‌کی نابێ ده‌چێته‌ ژووری چاوه‌ڕوانی و 20 ده‌قیقه‌ دواتر بانگ ده‌کرێ. له‌و دیداره‌ دا قه‌واموسه‌لته‌نه‌ وا به‌ سه‌دری قازی ده‌نوێنێ که‌ ئاماده‌ی هاوکارییه‌ له‌گه‌ڵیان چونکوو دڵی به‌ سیاسه‌تی شووڕه‌وییه‌وه‌یه‌.
هه‌ر وه‌ک له‌ سه‌ره‌وه‌ ئاماژه‌مان پێکرد، قه‌واموسه‌لته‌نه‌ له‌ ئێلخانیزاده‌ی پرسیبوو گه‌لۆ قازی ڕاسته‌وخۆ به‌ شووره‌وییه‌کانه‌وه‌ مه‌ڕبووته‌ یان به‌ڕێگه‌ی نێونجی؟ و له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی قه‌وام نه‌یده‌ویست له‌ دیدار و وتووێژه‌کانی دا له‌گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د، به‌ دژی شووره‌وی هیچ بڵێ که‌ ئه‌وان ده‌ستبه‌جێ شووره‌وییه‌کانی لێ ئاگادار که‌ن و به‌و شێوه‌یه‌ ڕه‌وتی سیاسه‌تی قه‌واموسه‌لته‌نه‌ سه‌باره‌ت به‌ ئازه‌ربایجان ئاو و ئاو چێ، په‌یتا په‌یتا به‌ قازی محه‌مه‌د ده‌ڵێ ئاماده‌ی هه‌موو جۆره‌ وتووێژ و لابردنی دژایه‌تییه‌کانمان له‌ گه‌ڵ ئێوه‌م.
ئه‌و دیداره‌ ته‌قریبه‌ن لایه‌نی ته‌شریفاتی هه‌بوو و بڕیار درا دوو ڕۆژ دواتر دیداری دوویه‌م سه‌ر بگرێ و هه‌ر وه‌ها قه‌واموسه‌لته‌نه‌ سه‌دری قازی ئاگادار ده‌کا، دوکتور جاوید که‌ تازه‌ بووه‌ته‌ ئه‌ستانداری ئازه‌ربایجان له‌ تارانه‌ و ئه‌و بۆ جێبه‌جێ کردن و ته‌رتیبی ته‌شکیلاتی کوردستان پێوه‌ندیتان له‌گه‌ڵ ده‌کا و چاوی پێتان ده‌که‌وێ.
ئه‌و ڕۆژه‌ ڕابرد، بۆ به‌یانی زوو ئێلخانیزاده‌ ده‌چێته‌ دیداری قه‌واموسه‌لته‌نه‌ و قه‌وام به‌ ئێلخانیزاده‌ ده‌ڵێ: له‌مڕۆه‌ ده‌بێ له‌گه‌ڵ کوردستانییه‌ به‌نێوبانگه‌کانی دانیشتووی تاران وه‌کوو حاجی عێزولمه‌مالیکی ئه‌رده‌ڵان و ئاسه‌ف پێوه‌ندی بگری و کارێکی وا بکه‌ی بچنه‌ دیده‌نی قازی محه‌مه‌د و له‌ ڕاستییه‌کانی بارودۆخ ئاگاداری که‌ن. ئێلخانیزاده‌ به‌ڵێنی ده‌داتێ و پاشان ده‌ڵێ: دوێنێ شتێکم له‌ بیرچووبوو به‌ عه‌رزتان بگه‌یێنم و ئه‌ویش ئه‌وه‌یه‌ که‌ قازی محه‌مه‌د گوتبووی مه‌به‌ست له‌ سه‌فه‌ری بۆ تاران بۆ داگیرکردنی سه‌رده‌شت و سه‌قز و بانه‌یه‌ که‌ ئێستا به‌ ده‌ست هێزه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کانه‌وه‌ن.
قه‌واموسه‌لته‌نه‌ تووڕه‌ ده‌بێ و ده‌ڵێ ئه‌و قسانه‌ چییه‌، ده‌رده‌که‌وێ گشت ئه‌و کارانه‌ له‌ بن سه‌ری سه‌دری قازی دایه‌،ببڕ ببڕ سه‌فه‌ری قازی بۆ ئه‌و شتانه‌ نه‌بوو، داوامان لێکرد بێ بۆ جێبه‌جێ کردن و ته‌رتیبی ته‌شکیلاتی ئیداری کوردستان که‌ بڕیاره‌ بخرێته‌ سه‌ر ئازه‌ربایجان و مهاباد ببێ به‌ فه‌رمانداری و له‌و باره‌یه‌وه‌ وتووێژ بکه‌ین. چونکوو دوێنێ دیداری وی له‌ گه‌ڵ من لایه‌نی ته‌شریفاتی هه‌بوو، هه‌ر ئێستا بچوه‌ لای قازی و دۆستانه‌ پێی بڵێ سه‌باره‌ت به‌ سه‌رده‌شت و سه‌قز وبانه‌ وشه‌یه‌کیش چییه‌ نه‌ڵێ که‌ نه‌ک هه‌ر قه‌بووڵ ناکرێ به‌ڵکوو ده‌شبێته‌ هۆی بڕینی وتووێژه‌کان.

دوویه‌مین دیدار و وتووێژ له‌ گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د

ئێلخانیزاده‌ ده‌ستبه‌جێ به‌ره‌و ده‌ربه‌ند ده‌چێ و کاتێک ده‌چێته‌ نێو هۆتێل که‌ دوکتور سه‌لاموڵای جاوید ئه‌ستانداری ئازه‌ربایجان خه‌ریکی وتوویژی خۆمانه‌ ده‌بێ له‌ گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د. ئێلخانیزاده‌ بۆ ئه‌وه‌ی سرنجی دوکتور جاوید به‌ره‌و لای خۆی ڕانه‌کێشێ خۆی له‌ ته‌له‌فۆخانه‌ی هۆتێل ده‌ربه‌ند ده‌غافڵێنێ.
نیو سه‌عات دواتر له‌لایه‌ن پێشخزمه‌ته‌وه‌ ئاگادا ده‌کرێ که‌ دوکتور جاوید ڕۆیشتووه‌ ده‌ستبه‌جێ له‌ پلیکانه‌کان سه‌رده‌که‌وێ و ده‌چێته‌ دیوی قازی محه‌مه‌د.
به‌رله‌وه‌ی ئیزنی دیداری بوێ، ده‌بینێ سه‌رتاش چووه‌ته‌ ژوورێ و ده‌یه‌وێ سه‌ر و ده‌موچاوی قازی ئیسلاح کا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌رگه‌ی ژووره‌که‌ ئاواڵه‌ بووه‌ قازی محه‌مه‌د ئێلخانیزاده‌ ده‌بینێ و داوای لێده‌کا بێته‌ ژوورێ.
دوای ئه‌وه‌ی ئیسلاحی قازی محه‌مه‌د ته‌واو ده‌بێ، ئێلخانیزاده‌ پاشماوه‌ی قسه‌کانی دوێنێی درێژه‌ پێ ده‌دا، و قازی له‌ وڵامی دا ده‌ڵێ ئێوه‌ له‌ گوێی گا دا نوستوون، دوێنێ قه‌واموسه‌لته‌نه‌ نیشانی دا به‌ته‌واوی له‌ گه‌ڵ ئێمه‌یه‌ و به‌ ده‌ردی دڵمان ئاشنایه‌.
ئێلخانیزاده‌ ده‌بینێ ناتوانێ له‌ وتووێژ له‌ گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د چ ئاکامێک وه‌ربگرێ، بۆیه‌ پاشماوه‌ی قسه‌ی سه‌ره‌کی داده‌کووژێنێ و ده‌ڵێ بۆ ئه‌وه‌ی کاره‌کان به‌ مه‌یلی ئێوه‌ هه‌ڵسووڕێ له‌ دیداری قه‌واموسه‌لته‌نه‌ دا باسی وه‌سه‌رخستنه‌وه‌ی سه‌قز و بانه‌ بۆ سه‌ر مهاباد مه‌که‌ن.

قازی محه‌مه‌د ده‌پرسێ بۆچێ؟

ئێلخانیزاده‌ وڵام ده‌داته‌وه‌ هێشتا کاری گرێنگتان له‌ سه‌ر ڕێیه‌، ئێوه‌ ده‌بێ له‌ پێشدا کارێک بکه‌ن ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی کوردستان به‌ ڕه‌سمییه‌ت بناسێ و بێتوو به‌ ڕه‌سمییه‌ت بناسرێ، ئه‌وجار سه‌باره‌ت به‌ شوێنه‌کانی دیکه‌ وتووێژ بکه‌ن.
قازی محه‌مه‌د ده‌ڵێ، دنیا کۆماری کوردستانی ئازادی به‌ ڕه‌سمییه‌ت ناسیوه‌ و حه‌زره‌تی ئه‌شره‌فیش دوێنێ ڕووی مووافیقی نیشان داوه‌.
ئێلخانیزاده‌ چونکوو ڕووحییه‌ی قازی محه‌مه‌دی به‌ته‌واوی ده‌زانی و ده‌یزانی ئه‌و ناسیاوی له‌ گه‌ڵ بارودۆخی نێونه‌ته‌وه‌یی نییه‌ و ته‌نێ زانینی هێندێک زمانی ئینگلیسی و ڕووسی بۆ سیاسه‌تمه‌داری به‌ به‌س ده‌زانێ، هیچ ناڵێ و پێی ده‌ڵێ بۆچی دیداری سه‌رله‌شکر ڕه‌زمارات وه‌دوایه‌ خست؟ خراپ نییه‌ بچییه‌ دیده‌نی ئه‌ویش.
قازی به‌و قسه‌یه‌ نێوچاوانی تێک ده‌نێ و ده‌ڵێ ڕه‌زمارا ده‌بێ بێته‌ دیتنی من ، ئه‌گه‌ر چوومه‌ دیداری قه‌واموسه‌لته‌نه‌ له‌به‌ر ئه‌وه‌ بوو قه‌واموسه‌لته‌نه‌ دوو کراسی له‌ من زیاتر دڕاندووه‌ و له‌ باری ته‌مه‌نه‌وه‌ له‌ من گه‌وره‌تره‌.
به‌ کورتی دوای چایی خواردنه‌وه‌ ئێلخانیزاده‌ هوتێل ده‌ربه‌ند به‌ جێ ده‌هێلێ ، به‌ر له‌وه‌ی بڕوا، قازی محه‌مه‌د به‌ ئێلخانیزاده‌ ده‌ڵێ ده‌یه‌وێ ئوتۆمۆبیلی سواری بکڕێ و نازانێ کامه‌ مارک باشتره‌. ئێلخانیزاده‌ ده‌ڵێ ئۆتۆمۆبیلی فۆرد بکڕێ، چونکوو فۆرد بۆ ڕیگه‌ سه‌خته‌کانی کوردستان له‌باره‌.
ئێلخانیزاده‌ له‌ هۆتێل ده‌ربه‌نده‌وه‌ ده‌چیته‌ ستادی ئه‌ڕته‌ش و چاوی به‌ ڕه‌زمارا ده‌که‌وێ و سه‌رۆکی ستاد دوای بیستنی نێوه‌رۆکی دیداری وی له‌ گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د بۆ ئه‌وه‌ی ئاکامێک بۆ وڵات وه‌ده‌ست که‌وێ ئاماده‌ ده‌بێ له‌ شوێنێکی سێیه‌م له‌گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د دیدار بکا، و هه‌ڵبه‌ت ئه‌و شوێنه‌ دیاری ده‌کرێ و دوای مووافه‌قه‌تی قازی، ئه‌و گه‌ڵ براکه‌ی سه‌دری قازی زیاتر له‌ دوو سه‌عات له‌گه‌ڵ ڕه‌زمارا داده‌نیشن و ڕه‌زماراش وه‌کوو قه‌واموسه‌لته‌نه‌ له‌ وتووێژه‌کاندا پای ڕووسه‌کان ناهێنێته‌ گۆڕێ و ته‌نیا شتێکی که‌ ده‌یڵێ ئه‌وه‌ بوو، قازی محه‌مه‌د له‌ لای پیشه‌وه‌ری خۆی به‌پچووک نیشان نه‌دا.
وێده‌چێ ئه‌و قسه‌یه‌ به‌ دڵی قازی محه‌مه‌د بووه‌ چونکوو قازی محه‌مه‌د سوێند ده‌خوا له‌ جێدا دژی پیشه‌وه‌ری یه‌ و خۆشی له‌ چڕوچاویشی نایه‌، چونکوو نوێژ ناکا، و جگه‌ له‌ نوێژ نه‌کردنیش هه‌رکاتێک یه‌کتری ده‌بینین فه‌رمانم پێده‌دا و په‌یتا پریتا داوای باج له‌ کوردستان ده‌کا و به‌ ناردنی نامه‌ داوا ده‌کا ماڵیات کۆکه‌ینه‌وه‌ و حه‌واڵه‌ی ته‌ورێزی که‌ین.
ڕه‌زمارا زۆر خۆشحاڵ ده‌بێ و نه‌خشه‌ی کار ئاماده‌ ده‌کا و دوای ئه‌و دیداره‌ به‌ ئێلخانیزاده‌ ده‌ڵێ، وه‌دووی جێبه‌جێ کردنی پێشنیاری قه‌واموسه‌لته‌نه‌ که‌وێ و دیداری که‌سایه‌تییه‌ کوردستانییه‌کان له‌ گه‌ڵ قازی ڕێک بخا.

فه‌هیمولمولک بانگهێشتنی قازی محه‌مه‌دی کرد بۆ نانی نیوه‌ڕۆ

له‌ کوردستانییه‌کانی دانیشتووی تاران زۆریان چوونه‌ هۆتێلی ده‌ربه‌ند و به‌ شێوه‌ی خسووسی چاویان به‌ قازی ده‌که‌وێ له‌ سه‌رووی ئه‌وجۆره‌ که‌سایه‌تییانه‌ دا ئاسه‌فی کوردستانی ، حاجی عێزولمه‌مالیکی ئه‌رده‌ڵان و دوکتور زه‌نگه‌نه‌ بوون.
فه‌هیمولمولکیش جه‌ند جار به‌ شه‌خسه‌ دیداری له‌ قازی کرد و ڕۆژێک قازی بانگ کرد بۆ نانی نیوه‌ڕۆ. و قازی محه‌مه‌د له‌ پارکی ئه‌مینوده‌وله‌ که‌ فه‌هیمولمولک به‌ کرێی گرتبوو نانی له‌ گه‌ڵ ده‌خوا، و گۆیا سه‌ر له‌ ماڵی حاجی عێزولمه‌مالیکیش ده‌دا له‌ دێزئاشیب.
وتووێژه‌کانی کوردستانییه‌کانی دانیشتووی تاران له‌ گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د زیاتر لایه‌نی دۆستانه‌ی هه‌بوو و ته‌نێ ئاسه‌ف و ئه‌رده‌ڵان و فه‌هیمولمولک قازی تێده‌گه‌یێنن پێڤاژۆ ئه‌و جۆره‌ نییه‌ که‌ ئه‌و پێی وایه‌ و وه‌زعی وی له‌گه‌ڵ پیشه‌وه‌ری جیاوازه‌. پیشه‌وه‌ری خاوه‌نی ماڵ و هێلانه‌ و بنه‌ماڵه‌ نییه‌ له‌ ئازه‌ربایجان، به‌ڵام قازی خاوه‌نی بنه‌ماڵه‌ی چوارسه‌دساڵه‌یه‌ و له‌ منداڵییه‌وه‌ له‌ مهاباد بووه‌ و کارو پیشه‌ی قه‌زاوه‌تی شه‌رعه‌ که‌ به‌پێی فه‌رمانی ڕه‌سمی شای خودالێخۆشبوو ئه‌و پله‌ گرینگه‌ی دراوه‌تێ ، جا بۆیه‌ وا باشتره‌ بۆ ئه‌وه‌ی کاره‌که‌ بگاته‌ جێیه‌ک دیده‌نی شا بکا و له‌و چاوپێکه‌وتنه‌ دا خۆی له‌ به‌ر ده‌ست ده‌وڵه‌ت بنێ و له‌ هه‌موو کاره‌کان دا به‌ قازانجی ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی ئه‌ویش به‌ نهێنی هه‌نگاو هه‌لهێنێته‌وه‌.
له‌و دیدارانه‌ دا قازی محه‌مه‌د به‌ هیچجۆر ئه‌و فکره‌ قه‌بووڵ ناکا و ته‌نیا ده‌ڵێ ئه‌و به‌ شه‌خسه‌ پیاوێکی کۆمۆنیست نییه‌ و نێوانیشی له‌ گه‌ڵ پیشه‌وه‌ری نییه‌ و مه‌به‌ست له‌ نزیکی وی له‌ ڕووسه‌کان و دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان ته‌نیا و ته‌نیا، ناره‌زایه‌تی خه‌ڵکه‌ و له‌ لایه‌کی دیکه‌شه‌وه‌ ئێستا مه‌لا مسته‌فای بارزانی به‌ دووهه‌زار سواره‌ی چه‌کدار و فیدایی خۆیه‌وه‌ له‌ شاره‌کانی کوردستانه‌ و ته‌نیا ئاسایشتی حدوود و سه‌راوه‌ردی کوردستانیان به‌ ئه‌ستۆوه‌یه‌، ئه‌گه‌ر ئه‌و خۆی له‌ به‌ر ده‌ست ده‌وڵه‌ت بنێ، کاری ئه‌و سواره‌ په‌نابه‌ره‌ عێراقییانه‌ چ لێ بکا و له‌ لایه‌کی دیکه‌وه‌ دووساڵ له‌مه‌وبه‌ر کاتێک هاتبوومه‌ تارانێ هێشتا ڕێبه‌ری " کۆمه‌ڵه‌" ( وشه‌ی کۆمه‌ڵه‌ به‌ زمانی کوردی به‌ واتای جه‌معییه‌ت و حیزبه‌) م قه‌بووڵ نه‌کردبوو، ئه‌و ساڵی له‌ گه‌ڵ براکه‌م سه‌دری قازی چووینه‌ خزمه‌ت ئه‌علاحه‌زره‌ت و له‌وێ باسی ناڕه‌زایه‌تی خه‌ڵک و سرنجنه‌دانی ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندیم بۆ کرد و ئه‌علاحه‌زره‌ت به‌ باشی ئاگایان له‌وه‌یه‌ و ئه‌من ناتوانم ده‌ست له‌ خه‌ڵک هه‌ڵگرم و کارێکی که‌ گه‌یاندوومانه‌ته‌ ئێره‌ له‌پڕ له‌به‌ر یه‌ک هه‌ڵوه‌شێنم.
که‌سایه‌تییه‌ کوردستانییه‌کان به‌تایبه‌تی ئاسه‌ف ده‌بینن قازی محه‌مه‌د له‌ جێدا ئاماده‌ نییه‌ قسه‌کانی ئه‌وان بسه‌لمێنێ و هه‌ست پێده‌که‌ن سه‌دری قازی زیاتر هانده‌ری قازی محه‌مه‌ده‌ و له‌ ڕۆژه‌کانی دوایی مانه‌وه‌ی قازی محه‌مه‌د له‌ تاران ئیتر له‌ دیدار و وتووێژ له‌ گه‌ڵی ده‌ست ده‌پارێزن.
پێوه‌ندییه‌کانی دوکتور جاوید له‌ گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د هه‌روا به‌رده‌وام بوو. دوکتور جاوید بۆ جێبه‌جێکردنی کاره‌کانی ئه‌ستانداریی [ئازه‌ربایجان] له‌ تاران مابووه‌وه‌، زۆربه‌ی رۆژان له‌ هۆتێلی ده‌ربه‌ند و یان له‌ ماڵی سه‌دری قازی که‌ له‌ موعێزولسوڵتان هه‌لکه‌وتبوو ، نانی نیوه‌ڕۆی له‌ گه‌ڵ قازی محه‌مه‌د ده‌خوارد و وتووێژی سیاسی له‌ گه‌ڵ ده‌کرد. دوکتور جاوید هه‌ر ئه‌و ده‌می که‌وتبووه‌ خزمه‌تی ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی و هوێ ڕاستیی ئه‌وه‌ی دوکتور جاوید ده‌ورێکی دوولایه‌نه‌ی ده‌گێڕا له‌ به‌ر چالاکی و حه‌ولی جۆرج ئاله‌ن باڵوێزی ئه‌مریکا له‌ تاران بوو که‌ به‌ هێندێک رێگه‌ی تایبه‌تی که‌ دواتر ده‌ینووسین و له‌ زمان دوکتور جاوید خۆیه‌وه‌ ده‌یگێڕینه‌وه‌.
دوکتور جاوید ئێستا له‌ شه‌قامی شاپووری تاران مه‌ته‌بی هه‌یه‌ . دوکتور جاوید و شه‌بوسته‌ری ئاماده‌ بوون به‌ نهێنی داوخوازه‌کانی ده‌وڵه‌تی تاران له‌ ئازه‌ربایجان پێک بهێنن به‌ بێ ئه‌وه‌ی که‌ پیشه‌وه‌ری و هاوکارانی لێی ئاگادار بن.
به‌ کورتی چالاکی دوکتور جاوید له‌ جلکی دژایه‌تی له‌ گه‌ڵ حکوومه‌تی تاران دا ، بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ که‌ قازی محه‌مه‌د ئاماده‌ بێ کوردستان بخرێته‌ سه‌ر کۆماری ئازه‌ربایجان و له‌ مهاباد به‌ پێی پێشنیاری قازی، فه‌رماندارێک دیاریی کرا و به‌ ڕه‌سمی ده‌ست به‌ کار بوو. وه‌ک فه‌رمانداری مهاباد، سه‌یفی قازی وه‌زیری هێزی کابینه‌ی قازی محه‌مه‌دداندرا و ده‌ستبه‌جێ له‌ لایه‌ن دوکتور جاویده‌وه‌ به‌ وه‌زاڕتی کیشوه‌ر [نێوخۆ]
ناسێندرا و حوکمی فه‌رمانداری وی به‌ ئیمزای فه‌ره‌یدوونی که‌فیلی وه‌زاڕه‌تی کیشوه‌ر ده‌رکرا و ڕاگه‌یێندرا.
قازی محه‌مه‌د له‌ سه‌ر یه‌ک بیست ڕۆژ له‌ تاران بوو. ئۆتۆمۆبیلی فۆردی به‌ دووسه‌د هه‌زار ڕیاڵ له‌ کۆمپانی فۆرد کڕی و ڕۆژانه‌ له‌ شه‌قامه‌کانی تاران پێی ده‌گه‌ڕا تا ئه‌وه‌ی که‌ چه‌ند ڕۆژ به‌ر له‌ چوونه‌وه‌ی خۆی به‌ فڕۆکه‌ ، ئۆتۆمۆبیله‌که‌ی به‌ ڕێگه‌ی زه‌نگان دا نارده‌وه‌ بۆ کوردستان.
قازی پێنج جار چاوی به‌ قه‌واموسه‌لته‌نه‌ که‌وت و 3 جار به‌ ڕه‌زمارا. له‌و دیدارانه‌ دا قازی محه‌مه‌د نه‌یتوانی ئه‌وجۆره‌ی که‌ ده‌بێ ئاکامێک به‌ ده‌ست بهێنێ و ته‌نیا کارێکی که‌ توانی بیکا وه‌رگرتنی حه‌واڵه‌ی سیگار بوو که‌ له‌ بری وی سه‌د تۆن توتنی سه‌وزی ئیداره‌ی دوخانییاتی که‌ له‌ بۆکان ڕاگیرابوو له‌ سه‌قز ڕاده‌ستی کاربه‌ده‌ستانی ده‌وڵه‌تی نێوه‌ندی کرد.


داوایه‌کی تایبه‌تی
بۆ ئه‌وه‌ی ژماره‌یه‌کی زۆرتر له‌ خوێنه‌ره‌وه‌ی کورد بکرێ بابه‌ته‌کانی ئه‌م وێبنووسه‌ بخوێنه‌وه‌، ڕاگوێزانیان بۆ ماڵپه‌ڕ و زێدی تر چ گرێ نییه‌، به‌ڵام تکایه‌ بابه‌ته‌کان به‌ چڵ و نیوه‌چڵی ڕامه‌گوێزن و نێوی سه‌رچاوه‌ و ژێده‌ر بنووسن.
http://www.ruwange.blogspot.com

Wednesday, December 19, 2007

ده‌نگ نه‌ک پیت


به‌ڕێز زانیار
سپاس بۆ سه‌ردانی " ڕوانگه‌" و به‌سه‌ر کردنه‌وه‌تان. ماندوو نه‌بن. بۆچوونه‌که‌تان به‌جێیه‌، به‌ڵام له‌و شوێنه‌ دا که‌ ده‌نووسن: " هه‌ر وه‌ک جه‌نابتان ده‌زانن . پیتی 'د' له‌ زۆربه‌ی کاته‌کاندا له‌ ده‌ربڕیندا ون ده‌بێ وه‌ک قه‌ره‌داغی/قه‌ره‌ئاغی. هه‌مه‌دان/هه‌مه‌ئان، هه‌ندی/هه‌نی و هتد" له‌ ڕاستی دا ئه‌وه‌ نه‌ک پیت به‌ڵکوو ده‌نگی/د/ یه‌ که‌ کلۆر ده‌بێ. ئه‌من دڵنیام ئێوه‌ ئاگادارن که‌ پیت له‌ زمان دا نییه‌، به‌ڵکوو نیشانه‌یه‌که‌ له‌ سیستمی نووسین دا بۆ ده‌نگ داندراوه‌، ده‌نا ئه‌گه‌ر وا نه‌بێ زۆر له‌ پیته‌کان له‌ ئه‌وکی ئاخێوه‌ران ده‌گیرێن و گرفتیان بۆ ساز ده‌که‌ن.
‌به‌ سپاسه‌وه‌، حه‌سه‌ن

ماندوو به‌ پێی بۆچوونی ڕێزدار زانیار


زانیار

به‌ریز کاک حه‌سه‌ن
ده‌رباره‌ی ئاوه‌لناوی 'ماندوو' ئه‌بی بلییم که‌‌ ماندوو پاش گورانکاری بوته‌ مانی، به‌لام ئه‌و هاورییه‌ی جه‌نابت ریوراست پیچه‌وانه‌که‌ی پیکاوه‌. به‌ واتایه‌کی‌تر، ماندوو بوته‌ ماندی و پاشان بوته‌ مانی، وه‌ک چون زیندوو بوته‌ زیندی و ئئستاش له‌ هه‌ندی زاراوه‌ی نیوان سنه‌ و کرماشان پیی ئه‌لیین زینی. له‌ زوربه‌ی کاته‌کاندا و به‌تایبه‌ت له‌ ئاوه‌لناوه‌ کردارییه‌کاندا 'وو' ی شیوه‌زاری سورانی له کرمانجی باکووردا و به‌ تایبه‌ت له‌ ئه‌رده‌لانی و به‌دره‌ییدا ده‌بنه‌ 'ی'. وه‌ک مردوو/مری، نانت خواردووه‌/نانت خوارییه‌، کاره‌که‌ت کردووه‌/کاره‌که‌ت کرییه‌،و هتد.
به‌ کورتی، بیردوزه‌که‌ی ئه‌م گورانه‌ ده‌نگناسانه‌یه‌ به‌م شیوه‌یه‌یه‌:

'دوو' ده‌بیته‌ 'دی' که‌ ئه‌ویش ده‌بیته‌ 'ی'. بو نموونه‌، نانم خوادووه‌ (سلیمانی)، نانم خواردیه‌ (هه‌ولیر)، نانم خواردگه‌ و نانم خوارگه‌ (سنه‌)، نانم خواریه‌ (ناوچه‌ی نیوان سنه‌ و کرماشان). هه‌ر به‌ هه‌مان شیوه‌ش، ماندوو (سلیمانی)، ماندی (هه‌ولیر)، مانی (نیوان سنه‌ و کرماشان). هه‌ر وه‌ک جه‌نابتان ده‌زانن، پیتی'د' له‌ زوربه‌ی کاته‌کاندا له‌ ده‌ربریندا ون ده‌بی وه‌ک قه‌ره‌داغی/قه‌ره‌ئاغی، هه‌مه‌دان/هه‌مه‌ئان، هه‌ندی/هه‌نی و هتد.

زور سوپاس بو جه‌نابت و ویبلاگه‌که‌تان. هیوادارم هه‌ر به‌م شیوه‌یه‌ به‌رده‌وام بن ‌

Thursday, December 13, 2007

به‌ڕێز سه‌ربه‌ست که‌رکووکی له‌ به‌رنامه‌ی ڕوانگه‌ دا باسی چالاکییه‌کانی کوردان له‌ بریتانیا ده‌کا



ڕوانگه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌
له‌ به‌رنامه‌ی ئه‌مجاره‌ی ڕوانگه‌ دا، ڕێزدار سه‌ربه‌ست که‌رکووکی باسی مێژووی چالاکییه‌ کولتوورییه‌کانی کورده‌کان له‌ بریتانیا ده‌کا. ڕوانگه‌ یه‌کشه‌مۆ شه‌و 16ی دیسامبری 2007 له‌ سه‌عات 21:45 به‌ کاتی نێوه‌ندیی ئوڕووپا له‌ تێلێڤیزیۆنی ڕۆژه‌وه‌ بڵاو ده‌کرێته‌وه‌. هه‌مان به‌رنامه‌ ڕۆژی دووشه‌مۆ 17ی دیسامبر دانی به‌یانی دووپاته‌ ده‌بێته‌وه‌.

Saturday, December 8, 2007

چواره‌مین کۆنفڕانسی نێونه‌ته‌وه‌یی یه‌کێتیی ئوڕووپا، ترکییه‌ و کورده‌کان. پارلمانی ئوڕووپا، بروکسێل 3/4 دیسامبری 2007



چواره‌مین کونفرانسی نێونه‌ته‌وه‌یی سه‌باره‌ت به‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا، ترکییه‌ و کورده‌کان
ئاماده‌ کردنی : حه‌سه‌نی قازی

چواره‌مین کۆنفرانسی نێونه‌ته‌وه‌یی له‌مه‌ڕ کوردان که‌ لایه‌ن کۆمیسیۆنی مه‌ده‌نی یه‌کێتیی ئوڕووپاوه‌ بۆ ساڵی چواره‌م ڕێک ده‌خرێ به به‌شداری ژماره‌یه‌کی به‌ربه‌چاو له‌ سیاسه‌تمه‌داری کورد و نوێنه‌رانی پارلمانی ئوڕووپا و که‌سانی ئاکادێمی کورد و ترک و ژماره‌یه‌کی زۆر ڕۆژنامه‌نووس له‌ سه‌عات 15:00 ی ئێواره‌ی دووشه‌مۆ 3.12.2007 له‌ بینای پارلمانی ئوڕووپا له‌ بروکسێل ده‌ستی به‌ کاره‌کانی کرد.

به‌ر له‌ کرانه‌وه‌ی کۆنفرانس، که‌ریم یلدز یه‌ک له‌ ئه‌ندامانی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمیته‌ی مه‌ده‌نی بۆ ڕێزلێنان له‌ بیره‌وه‌ری محه‌مه‌د ئوزوون نووسه‌ری کورد داوای له‌ به‌شداران کرد ده‌قیقه‌یه‌ک بێده‌نگی بپارێزن. نێوبراو دوایه‌ سپاسی هه‌موو ئه‌و رێکخراوانه‌ی کرد که‌ کۆمیته‌ی مه‌ده‌نییان پێک هێناوه‌ و ڕایگه‌یاند چالاکییه‌کانی ئه‌و کۆمیته‌یه‌ ده‌رفه‌ت و فه‌زایه‌کی سیاسی باشی ڕه‌خساندووه‌ بۆ ئه‌وه‌ی له‌ خانووی پارلمانی ئوڕووپا دا باس له‌ دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری بۆ پرسی کورد بکرێ.

دوایه‌ کاریانا وسترهایم سه‌رۆکی کۆمیته‌ی مه‌ده‌نی و مامۆستای زانکۆی بێرگن له‌ نۆڕوێژ گوتی چواره‌مین کۆنفڕانس بۆ ڕێزگرتن له‌ بیره‌وه‌ری محمه‌د ئوزوون ڕێک خڕاوه‌ که‌ ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وپێش له‌ دیاربه‌کر به‌ نه‌خۆشی شێرپه‌نجه‌ گیانی ئه‌سپارد. کاریانا گوتی ئه‌وه‌ خه‌سارێکی گه‌وره‌یه‌ ، ئوزوون به‌ ڕێگه‌ی نووسینه‌کانیدا سه‌فیری کوردان بوو. دۆستێکی باشی کۆمیته‌که‌مان بوو و بیره‌وه‌ری وی هه‌ر له‌ بیرمان دا ده‌مێنێته‌وه‌.
دوایه‌ به‌ کورتی باسی پشتیوانانی کۆمیته‌ ، ئۆسقۆف دێزمۆند تووتوو،به‌ره‌وه‌ی خه‌ڵاتی ئاشتی نۆبێل، شیرین عیبادی به‌ره‌وه‌ی خه‌ڵاتی ئاشتی نۆبێل، هاڕۆڵد پینتر به‌ره‌وه‌ی خه‌ڵاتی ئه‌ده‌بییاتی نۆبێل، بیانکا جاگر سه‌فیری خێرخوازی یه‌کێتیی ئوڕووپا، نۆئام چامسکی، یاشار که‌ماڵ نووسه‌ر و له‌یلا زانا به‌ره‌وه‌ی خه‌ڵاتی ئازادی بیروڕای یه‌کێتیی ئوڕووپا و به‌ره‌وه‌ی خه‌ڵاتی بنیادی ڕافتۆی نۆروێژی کرد.
ئه‌و جار کورته‌یه‌ک له‌ په‌یامی دێزمۆند توو تووی خوێنده‌وه‌.
توو توو له‌ په‌یامه‌که‌ی دا ڕووه‌و به‌شدارانی کۆنفرانس له‌ گه‌ڵ قسه‌ی دی گوتبووی: دۆستانی خۆشه‌ویست. ده‌رگا کراوه‌ته‌وه‌ و دیالۆگ به‌رده‌وامه‌. له‌ ئه‌زموونی پێشوو که‌لک وه‌ربگرن. وتووێژ ئه‌ساسه‌. ده‌با کورد و ترک وه‌ک بنه‌ماڵه‌یه‌ک یه‌کبگرن و وڵاتی خۆیان دروستتر و به‌ ئیروو که‌ن. تکاتان لێده‌که‌م ده‌ستی یه‌کتری بگرن . نموونه‌ی زۆر خراپمان له‌ ڕواندا، ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست له‌ به‌رچاوه‌.دوایه‌ کاریانا سڵاوی نۆئام چۆمسکی ، ئۆلی رێن و عوسمان بایده‌میر شارداری ئامێدی به‌ به‌شدارانی کۆنفڕانس ڕاگه‌یاند که‌ له‌ به‌ر هۆی جیاواز نه‌یانتوانی بوو له‌ کۆنفڕانس دا ئاماده‌ بن.
کاریانا له‌ درێژه‌ی قسه‌کانیدا گوتێ: ساڵی 2006 وتووێژی نێوان ترکییه‌ و یه‌کێتی ئوڕووپا سستر بوو، ئه‌مساڵ تاریکتره‌ ، ناوچه‌ کوردییه‌کان له‌ ترکییه‌ نیزامی کراون . مافه‌ سه‌ره‌تاییه‌کانی مرۆ پێشێل ده‌کرێن . ئێمه‌ ناخۆشحاڵی خۆمان ده‌رده‌بڕێن به‌رامبه‌ر به‌و بڕیاره‌ی پارلمانی ترکییه‌ دای بۆ ئۆپێراسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی سنوور. ئێستا حه‌ول ده‌درێ ده‌ته‌په‌ دا بخه‌ن و ئه‌وجۆره‌ کرده‌وانه‌ بارو دۆخ گرژتر ده‌که‌ن. باشتره‌ ترکییه‌ به‌ دوای ئاشتی دا بگه‌ڕێ
...
دوای قسه‌کانی کاریانا وێسترهایم سه‌رۆکی کۆمیسیۆنی مه‌ده‌نی و که‌ریم ێڵدز ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌و کۆمیسیۆنه‌ به‌ ڕیز له‌یلا زانا ، بیانکا جاگر و فرانسیس ورتز وته‌کانی کرانه‌وه‌ی خۆیان پێشکێش کرد.

به‌شێک له‌ قسه‌کانی له‌یلا زانا
دۆستانی به‌ ڕوومه‌ت و هێژا! سڵاو له‌ هه‌مووتان و سپاس بۆ زه‌حمه‌ت و ماندوو بوونی گشت ئه‌و ڕێکخراوه‌ و که‌سانه‌ی ئه‌م کۆنفڕانسه‌یان ڕێک خستووه‌. ئاشتی نێوخۆیی ، ئاشتی له‌ ده‌ره‌وه‌ دابین ده‌کا. چالاکی ئه‌وتۆ زۆر باشن. کاری گه‌ڵێک هێژا و گرانبوهانه‌.
من له‌ ساڵی 2004 هاتم بۆ پارلمانی ئوڕووپا، ئه‌و کاته‌ قسه‌کانی خۆم به‌ ترکی ده‌ست پێکرد و دوایه‌ به‌ کوردی به‌رده‌وام بووم، به‌ڵام ئه‌مڕۆ هه‌ر به‌ کوردی قسه‌ ده‌که‌م. بۆ ئه‌وه‌ی ده‌مه‌وێ سه‌رنج ڕابکێشمه‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌ی زمان. هێشتا خه‌ڵک له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی به‌ زمانی خۆیان قسه‌ ده‌که‌ن ده‌گیرێن و ئه‌وه‌ شه‌رمێکی گه‌وره‌یه‌. ده‌بێ ئه‌مڕۆ قسه‌کردنی من به‌ کوردی لێره‌ دا وه‌کوو داوخوازێکی سه‌ره‌کی حیسابی له‌ سه‌ر بکرێ.
تا ئێستا گه‌لێک کۆنفرانس گیراون، که‌مپه‌ینی ئیمزا کۆکردنه‌وه‌ له‌ پێناو ئاشتی و له‌ لایه‌ن ئه‌و که‌سانه‌وه‌ که‌ دڵیان بۆ دابین کردنی ئاشتی لێده‌دا. به‌ڵام هه‌موو شت گه‌یوه‌ته‌ بنبه‌ست. خاڵی سه‌ره‌کی به‌ نێو کردنی مه‌سه‌له‌که‌ وه‌کوو خۆیه‌تی. پرسه‌که‌ له‌ به‌ر برسی بوون و باری ئابووری نییه‌. مه‌سه‌له‌ی نکووڵی کردن له‌ ناسنامه‌یه‌ ئێش و ژانی ساز کردووه‌. پرسی کورد له‌ به‌ر هه‌ژاری نییه‌ . زۆر زوڵم و زۆر کراوه‌، چۆل کردنی گوندان و وکرداری دیکه‌ی ئه‌وتۆ.هه‌رچه‌ند کورد له‌ خاکی خۆیان ده‌رده‌کران ، ده‌شکان ، به‌ڵام گله‌یی و گازندیان نه‌ده‌کرد . چ خوێنێک له‌ خوێنێکی دی سوورتر نییه‌، هیچ زمانێک له‌ زمانێکی دیکه‌ مه‌زنتر نییه‌. به‌ قه‌ده‌غه‌ کردن و نکووڵی کێشه‌ چاره‌ سه‌ر نابێ. کارو ئه‌رکی ئێمه‌ش زیاتر بووه‌، به‌رپرسیاری حکوومه‌تی ترکییه‌ش گه‌وره‌یه‌. ئامانج نابێ زه‌خت بێ ، به‌ڵام ده‌بێ ئافراندنی سینێرژی بێ. ده‌بێ له‌وه‌ تێبگه‌یشترێ که‌ ترکییه‌کی له‌ به‌ر ئه‌ندامه‌تی یه‌کێتیی ئووڕووپا ، بۆ ته‌کووز کردنی ئاشتی جیهانی ببێ به‌ هێزێکی به‌ هێز. نابێ له‌ کوردان بترسێ. له‌ جیاتی قانوونی په‌شیمانی ده‌بێ له‌ سه‌ر پڕۆژه‌ی به‌ر به‌چاو کار بکرێ. ده‌بێ گۆڕانێکی گشتی بکرێ، ده‌بێ به‌ڕێوه‌به‌ریی هه‌ریمی به‌هێز بکرێن له‌ پێڤاژۆی چاره‌سه‌ری دا. ئه‌من ده‌وری به‌ڕێز ئوێجاڵان زۆر به‌ کاریگه‌ر ده‌بینم. به‌ له‌هه‌ڤ هاتن له‌ گه‌ڵ ئوێجاڵان کێشه‌کان چاره‌سه‌ر ده‌کرێن. ده‌م هاتووه‌ قسه‌ی خۆمان به‌ ڕاشکاوی بکه‌ین . ترس له‌ خۆمان دوور خه‌ینه‌وه‌. کوردی باش و کوردی نه‌ باشمان نییه‌ . ئاڵۆز کردنی سنووری وڵاتان باش نییه‌. پێبه‌ندی هاووڵاتێتی بوون هه‌ر به‌ قانوون ناکرێ . ئه‌مین مه‌علووف ده‌ڵێ : " ناسنامه‌ی من ئه‌وه‌یه‌ که‌ من ناشوبهێنێ به‌ که‌سێکی دێ " ده‌بێ ڕێز له‌ فره‌ چه‌شنی بگرین . سڵاو بۆ هه‌مووتان.

دوای له‌یلا زانا ، یای بیانکا جاگر سه‌فیری خێرخوازیی یه‌کێتی ئوڕووپا، که‌ سه‌باره‌ت به‌ ئێکۆلۆژی و پاراستنی ژینگه‌ زۆری چالاکی کردووه‌ ده‌ستی به‌ قسان کرد.
جاگر گوتی: سپاس بۆ گشت ئه‌وانه‌ی ئه‌م کۆنفرانسه‌یان ڕێک خستووه‌. گوێمان له‌ په‌یامی دزمۆند تووتوو و قسه‌کانی له‌یلا ڕاگرت. ئه‌وان باسی ڕێفۆرمی ڕادیکاڵیان کرد بۆ ئه‌وه‌ی کورد و ترک ببن به‌ ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌یه‌ک. پێویسته‌ ئێمه‌ به‌ کۆمه‌ڵ دژایه‌تی ئیله‌سوو بکه‌ین. ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ سه‌ربگرێ ده‌بێ به‌ تاوانێک به‌ دژی مافی مرۆ. ئه‌وه‌ تاوانکارییه‌که‌ دژی ئێمه‌. حه‌سکێف کاره‌ساتێکی ئینسانییه‌، ده‌بێته‌ هۆی شه‌ڕ. ئه‌من داوا ده‌که‌م له‌ سه‌ر ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ ڕاوه‌ستن. له‌ ساڵی 2005 پێمان وابوو ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ تێک شکاوه‌. کۆمپانی جۆر به‌ جۆر ده‌ستیان تێیدایه‌. شاری حه‌سکێف له‌ باری کولتوورییه‌وه‌ گرینگه‌ و بایه‌خی مێژوویی هه‌یه‌. من پشووم سوار ده‌بێ چۆن وڵاتێک ده‌توانێ جێیه‌کی ئه‌وتۆ وێران بکا، ئاسه‌واری سوریانییه‌کان بۆ هه‌میشه‌ له‌ به‌ین ده‌چێ. یه‌کێتی ئوڕووپا ده‌بێ گوشار بخاته‌ سه‌ر ترکییه‌، چونکوو ده‌یه‌وێ ببێ به‌ ئه‌ندام، نابێ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ جێ به‌ جێ کا. زۆر ده‌وڵه‌تان بێشه‌رمانه‌ یارمه‌تی ترکییه‌یان داوه‌ بۆ ئه‌و کاره‌.چۆن ئه‌وه‌ نابینن ، چۆن شوێنی کوژرانی ئه‌رمه‌نییه‌کان نابینن. نابێ بۆ وه‌ده‌ستهێنانی هێندێک ئێلێکترێسیته‌ی زیاتر ئه‌و پڕۆژه‌یه‌سه‌ر بگرێ . داواتان لێده‌که‌م ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ مه‌حکووم بکه‌ن.

دوای بیانکا جاگر، فرانسیس ورتز ، سه‌رۆکی گرووپی پارلمانتارانی چه‌پی یه‌کگرتووی ئوڕووپا/چه‌پی سه‌وزی وڵاتانی باکووری له‌ پارلمانی ئوڕووپا قسه‌کانی خۆی ده‌ست پێکرد!
.... دۆستان و له‌یلا! ئێمه‌ به‌ ئه‌رکی خۆمان زانی یارمه‌تی بکه‌ین بۆ ڕێکخستنی ئه‌م کۆنفرانسه‌. هه‌مووتان به‌خێر ده‌هێنم بۆ پارلمانی ئوڕووپا. هه‌لبژاردنی ئه‌و دواییانه‌ی ترکییه‌ وه‌زعێکی تازه‌ی هێناوه‌ته‌ گۆڕێ، 20 نوێنه‌ری کورد هه‌ڵبژێردران، سه‌ره‌رای به‌ند و له‌مپه‌ره‌کانی قانوونی هه‌ڵبژاردن. ئه‌وه‌ سه‌رکه‌وتنێکه‌. به‌گشتی له‌ ئوڕووپا دا هیوای ساز کردووه‌. یه‌کێتیی ئوڕووپا پیرۆزبایی کرد له‌ هه‌ڵبژاردنی ئازاد ، پیرۆزبایی کرد له‌ ترکییه‌. سپاسی گولی کرد که‌ سه‌ری کوردستانی دا. پێمان وابوو پلانێکی ئه‌وتۆ داده‌نێن بۆ ئه‌وه‌ی کێشه‌که‌ جێبه‌جێ بکرێ، به‌ڵام به‌ داخه‌وه‌ له‌ دوای هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ شته‌کان باش نه‌چوون و ئێستا ترس له‌ گۆڕێ دایه‌.به‌تایبه‌تیش ئه‌و چرا که‌سکه‌ی وا پارڵمانی ترکییه‌ دایگیرساند بۆ ده‌ستێوه‌ردان له‌ کوردستانی عێراق دا. ئێمه‌ به‌ ته‌واوی دژی ئه‌وه‌ین. گرووپی ئێمه‌ دژی حه‌ره‌که‌تی چه‌کدارییه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ش ده‌بینین که‌ حکوومه‌ت و ئه‌رته‌شی ترکییه‌ ئه‌و ده‌ره‌تانه‌یان له‌ به‌رچاو نه‌گرتووه‌ که‌ پ.ک.ک به‌ ئاگربه‌س ڕایگه‌یاند. گوشار له‌سه‌ر ده‌ته‌په‌ و شارداره‌کان زۆره‌ جا بۆیه‌ وه‌زعێکی ئاڵۆز له‌ ئارا دایه‌.ئێمه‌ له‌ لای ئه‌وکه‌سانه‌ین که‌ ده‌یانه‌وێ چاره‌سه‌رییه‌ک هه‌بێ. یه‌کێتیی ئوڕووپا ده‌بێ ئانکارا وشیار بکاته‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ باکووری عێراق. ده‌بێ ده‌ستبه‌جێ ئاگر به‌س بکرێ، نابێ ده‌ته‌په‌ دابخرێ، ئه‌وه‌ هێڵی سووره‌ سه‌باره‌ت به‌ ئه‌ندامه‌تی ترکییه‌ له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا دا. ئه‌من بیر له‌ حه‌ولی باشی ده‌ته‌په‌ ده‌که‌مه‌وه‌ بۆ ئازاد کرانی عه‌سکه‌ره‌ به‌ دیل گیراوه‌کان. فره‌ کولتووری ده‌وڵه‌مه‌ندییه‌. ده‌بێ هه‌موو که‌س جێی هه‌بێ بۆ وتووێژ. ده‌بێ قانوونێکی بنچینه‌یی مه‌ده‌نی بێته‌ ئاراوه‌. ده‌بێ ماده‌ی 301 لاببردرێ و نه‌خشی ئه‌رته‌ش که‌م بێته‌وه‌. ده‌بێ دژی گه‌نده‌ڵی ، مافی ژنان، مافی که‌مایه‌تییان ، مافی سه‌ندیکای کرێکاری ، له‌نێو بردنی توندوتیژی به‌دژی ژنان کاری زیاتر بکرێ. ده‌بێ لێدوانی کراوه‌ له‌ نێوان ترکییه‌ و ئه‌رمه‌نستان دا هه‌بێ و ئاشت ببنه‌وه‌. مه‌سه‌له‌ی قبرس ده‌بێ جێبه‌جێ بکرێ و ده‌بێ ترکییه‌ له‌ باکووری قبرس خۆی بکێشێته‌وه‌.داوای سه‌رکه‌وتن بۆ ئه‌م کۆنفرانسه‌ ده‌که‌م.داوخوازه‌که‌تان به‌جێیه‌، له‌ پارلمانی ئوڕووپا زۆر که‌س پشتیوانیتان لێ ده‌کا. هه‌موو سه‌رکه‌وتنێکتان بۆ به‌ ئاوات ده‌خوازم.

کاریانا وسترهایم سپاسی پارلمانی ئوڕووپای کرد بۆ هاوکارییان.

ئه‌و جار یه‌که‌م دانیشتن و پانێلی کۆنفڕانس له‌ ژێر نێوی : " دێمۆکراتیک کردن له‌ ترکییه‌ و "پێڤاژۆی رێفۆرمی یه‌کێتیی ئوڕووپا"؛ به‌شداری سیاسی و کورده‌کان ده‌ستی پێکرد.
به‌ڕێوه‌به‌رانی ئه‌و دانێشتنه‌ یان بگین ، ئه‌ندامی پارلمانی بروکسێل و یۆن ڕۆد پارێزه‌ری نۆڕێژی بوون
قسه‌ ده‌رانی ئه‌و به‌شه‌ بریتیبوون له‌ که‌ریم یڵدز ڕێوه‌به‌ری پڕۆژه‌ی مافی مرۆیی کورد و ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕیوه‌به‌ری کۆمیسیۆنی مه‌ده‌نی
یووست لاگێندیک ئه‌ندامی پارلمانی ئوڕووپا وهاوسه‌رۆکی کۆمێته‌ی پارلمانی دووقۆڵی
یه‌کێتی ئوڕووپا/ ترکییه‌
ئاکین ئوێزجه‌ر، دیپڵۆماتی پێشووی ترک
ئه‌حمه‌د ترکئه‌ندامی پارلمانی ترکییه‌ و سه‌رۆکی گرووپی پارلمانی ده‌ته‌په‌
ڤیتۆریۆ ئانگۆلێتۆ ئه‌ندامی پارلمانی ئوڕووپا ، و کۆئۆردیناتۆری گرووپی دۆستایه‌تی پارلمانی ئوڕووپا_ کورد

یان بێگین گوتی: ئه‌من له‌ بروکسێل ده‌ژیم. له‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌ی کورد کار ده‌که‌م. سیستمی بێلژیک نموونه‌یه‌که‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ بۆ 105 ڕۆژ ده‌چێ حکوومه‌تمان نییه‌. به‌ڵام دیسانیش هه‌ر به‌یه‌که‌وه‌ین و به‌یه‌که‌وه‌ ده‌دوێین.هێشتا قسه‌ ده‌که‌ین بۆ پێک هاتن. باسی ئه‌مڕۆمان له‌ سه‌ر دێمۆکراسییه‌ له‌ ترکییه‌ و کاردانه‌وه‌ی له‌ سه‌ر وه‌زعی کوردان. فه‌رموو به‌ڕێز یڵدز!

یڵدز قسه‌کانی ئاوا ده‌ست پێکرد: سپاس! ژنان و پیاوان ، دۆستان! ترکییه‌ و یه‌کێتیی ئوڕووپا له‌ حاڵێکی تایبه‌تی دان. ئه‌و ڕێفۆرمانه‌ی له‌ سه‌ره‌تاوه‌ کران ئێستا له‌ بیر کراون، له‌ هه‌مان کاتدا کێشه‌ی نێوخۆییش زیاتر بووه‌. کاتی ئه‌وه‌یه‌ که‌ دمه‌ته‌قه‌یه‌کی جیدی بکرێ. پشتیوانی ئێمه‌ وه‌کوو کۆمیسیۆنی مه‌ده‌نی له‌ ترکییه‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ ترکییه‌ هه‌موو بنه‌ما سیاسییه‌کانی پێوانه‌ی کۆپێنهاگ بپه‌ژرێنێ. زۆر ماف له‌ کورده‌کان ئه‌ستێندراوه‌. ده‌بێ به‌ پێی ستراتێژییه‌کی ڕوون کار بکه‌ین. ڕێفۆرمی ساخته‌ به‌ش ناکا. له‌ دیسامبری 2006 وتووێژی ئه‌ندامه‌تی ڕاوه‌ستا، له‌ مارسی 2007 دیسان ده‌ستی پێکرده‌وه‌. تۆنی بلێر باسی نێوان تێکچوونی درێژخایه‌نی کرد. فرانسه‌ و ئه‌وان گوتیان ترکییه‌ موناسیب نییه‌ بۆ ئه‌ندامه‌تی. پشتیوانی گشتی له‌ ئه‌گه‌ری ئه‌ندامه‌تی ترکییه‌ که‌م بووه‌ته‌وه‌. ده‌بێ ستاندارده‌ جیهانییه‌کان له‌به‌ر چاو بگیرێن. گه‌لۆ ئه‌و بنه‌مایانه‌ی له‌ کۆپێنهاگ داندراون هه‌موو ئه‌و که‌سانه‌ ده‌گرێته‌وه‌ که‌ له‌ ترکییه‌ ده‌ژین.له‌گه‌ڵ هه‌موو ئه‌وانه‌شدا ده‌مه‌وێ ئه‌وه‌تان وه‌بیر بهێنمه‌وه‌ ئه‌گه‌ر پێڤاژۆی وتووێژی ئه‌ندامه‌تی ده‌ستی پێنه‌کردبا ئه‌مڕۆ ئێمه‌ نه‌مان ده‌توانی لێره‌ بین.ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ زۆر گرینگه‌. ترکییه‌ کاری خۆی نه‌کردووه‌. ترکییه‌ به‌ به‌رده‌وامی ده‌ستی له‌وه‌ گێڕاوه‌ته‌وه‌ ئه‌رکه‌کانی خۆی جێ به‌ جێ بکا.ئۆلی ڕێن ڕایگه‌یاندووه‌ ئازادی به‌یان بواری هه‌ره‌ گرینگه‌. ماده‌ی 301 که‌ بووه‌ هۆی گیرانی هێراند دینک دوایه‌ به‌ تێڕۆر کردنی ته‌واو بوو. یان ماده‌ی 216ی دژی تێرۆر که‌ به‌ خوت و خۆڕایی زۆر خه‌ڵکی خستووه‌ته‌ زه‌حمه‌ته‌وه‌.گرینگه‌ ترکییه‌ مه‌سه‌له‌ی خوارووی ڕۆژهه‌ڵاتی ترکییه‌ له‌ به‌رچاو بگرێ.بۆچوونی سازده‌رانه‌ له‌هه‌موو لایه‌که‌وه‌ پێویسته‌.ڕێگه‌ی نیزامی هیچ چاره‌ سه‌ری له‌ ته‌ک خۆیدا ناهێنێ. ئه‌من تازه‌ له‌ عێراقه‌وه‌ گه‌ڕاومه‌ته‌وه‌. له‌وێ چوومه‌ سه‌ر سنووری عێراق له‌ گه‌ڵ ئێران و ترکییه‌. بۆمبارانی ترکییه‌ و ئێران ژیانی خه‌ڵکی ئاسایی و مه‌ده‌نی له‌وێ له‌نێو ده‌با، جا چ موسوڵمان بن یان عیسایی. چه‌ند جاری دیکه‌ ده‌بێ حه‌ول بدرێ بۆ هێرش تاکوو پێی بزاندرێ که‌ ئه‌وه‌ کرده‌وه‌یه‌کی خۆ شکێنه‌؟ ئه‌من تووشی شوانی واهاتم که‌ هه‌ر ده‌یویست مه‌ڕه‌کانی بله‌وڕێنێ و ئاگادارییان لێ بکا.
ئه‌وه‌ ناخۆشه‌ ببیندرێ که‌ مێژوو دووباره‌ بێته‌وه‌. جا باشتر وایه‌ ئێستا به‌ شێوه‌ی دێمۆکراتی باس له‌ کێشه‌کان بکرێ. کورده‌کان ده‌بێ بتوانن له‌ دیالۆگ دا به‌شداری بکه‌ن. ئێمه‌ وه‌کوو کۆمیسیۆنی مه‌دنی یه‌کێتی ئوڕووپا ، ترکییه‌ دژی ئه‌و کرده‌وانه‌ین به‌ دژی ده‌ته‌په‌ ده‌کرێ. نابێ ئه‌و هه‌ڕه‌شانه‌ له‌ سه‌ر کوردی عێراق به‌رده‌وام بێ. یه‌کێتیی ئوڕووپا ده‌بێ نفووزی خۆی بۆ دیالۆگ به‌ کار بهێنێ. به‌ بێ دیالۆگ هیچ ناکرێ. بۆ ئه‌وه‌ی دیالۆگێکی کراوه‌ هه‌بێ ئێمه‌ ده‌بێ بتوانین به‌ ئازادی قسه‌ بکه‌ین.با هه‌موو بوێرین باسی کێشه‌کان بکه‌ین.

یان بگین ته‌فسیرێکی کورتی هه‌بوو له‌ سه‌ر قسه‌کانی یڵدز. ئه‌و جار یۆن ڕۆد به‌ڕێوه‌به‌ری دانێشتنه‌که‌ی کرد و یووست لاگندیکی وه‌کوو ئه‌ندامی کۆمیسیۆنی ده‌ره‌وه‌ی پارلمان ناساند و گوتی لاگندیک حه‌ول ده‌دا بۆ قوبووڵی مه‌سه‌له‌ی کورد و داوای له‌ ئاماده‌بوان کرد ته‌له‌فۆنه‌کانیان داخه‌ن.

لاگێندیک ئاوای ده‌ست به‌ قسه‌کانی کرد: هه‌م له‌ ڕاپۆرتی کۆمیسیۆن و هه‌م له‌ ڕاپۆرتی پارلمان دا هاتووه‌ که‌ ڕێفۆرمه‌کان هێشتا هه‌موویان نه‌کراون. ئه‌من پێم وایه‌ هه‌م پارلمان و هه‌م کۆمیسیۆن ده‌یانه‌وێ ببینن چ ده‌بێ؟ حکوومه‌ت گوشاری له‌ سه‌ر بوو. له‌ هه‌ڵبژاردن دا به‌ پارتی یه‌که‌م ده‌رچوو، زۆری ده‌نگ هێناوه‌ بۆیه‌ چاوه‌ڕوانی لێده‌کرێ. زۆربه‌ی له‌گه‌ڵن.
به‌ڵام مسیۆ سارکۆزی بووه‌ به‌ ئه‌ستێره‌ی مه‌سه‌له‌که‌. جار جار له‌ گه‌ڵ ئه‌ندامه‌تی ترکییه‌ یه‌ و جار جار له‌دژی. خه‌ڵکی عاقڵی ده‌وروبه‌ری سارکۆزی قسه‌ی له‌ گه‌ڵ ده‌که‌ن. پێڤاژۆیه‌که‌ به‌ره‌و پێشه‌وه‌ ده‌چێ. ساڵی 2008 له‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌ی قبرس هیچ ڕوونادا و ئه‌رمه‌نستانیش.... ئه‌من باسی مه‌سه‌له‌ داغه‌کان ده‌که‌م. باسی ئازادیی به‌یان. ئه‌وه‌ ته‌نێ هه‌ر ماده‌ی 301 نییه‌، و له‌ هه‌موو ماده‌کانی دیکه‌ش دا ده‌بێ ئاڵوگۆڕ بکرێ. ئێمه‌ش ئیدی سه‌برمان نه‌ماوه‌.هه‌رناکرێ باسی بکه‌ین و هیچ نه‌گۆڕێ. باباجان به‌ڵێنی داوه‌ له‌ پارلمانی ترکییه‌ دا قسه‌ی لێوه‌ بکا. ئه‌وه‌ بۆ یه‌کێتی ئوڕووپا گرینگه‌.ترکییه‌ ده‌بێ خۆی بیکا. هیچ به‌هانه‌یه‌ک نییه‌. له‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌ی که‌مایه‌تییه‌ دینییه‌کانیش هه‌ر وا. ترکییه‌ حه‌وجێی به‌وه‌ نییه‌. ئه‌وه‌ له‌ باری سه‌مبۆلیکه‌وه‌ گرینگه‌. ترکییه‌ ده‌بێ له‌ جیات قانوونی بنچینه‌یی 1982 ، قانوونێکی بنچینه‌یی تازه‌ی هه‌بێ. من چه‌ند ڕه‌شنووسم دیوه‌ به‌ڵام نازانم کێهه‌یان وه‌خۆ ده‌کرێ. قانوون ده‌بێ شه‌فاف بێ. سه‌باره‌ت به‌ ده‌وری ئه‌رته‌ش، ئه‌رته‌ش له‌ سیاسه‌ت دا موداخه‌له‌ی کرد.به‌ڵام جێگه‌ی خۆشحاڵی بوو که‌ هه‌موو تاکتیکه‌کانی نه‌تیجه‌یه‌کی دیکه‌ی لێ که‌وته‌وه‌. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی که‌ ئاکاپه‌ ده‌نگی زۆری هێناوه‌.به‌ڵام ده‌وری ئه‌رته‌ش له‌ کۆمه‌ڵگه‌ی ترکییه‌ نه‌گۆڕاوه‌. هه‌نگاو به‌ هه‌نگاو ده‌گۆڕێ. به‌ڵام به‌وه‌ی له‌ باشووری ڕۆژهه‌ڵات ده‌قه‌مێ زۆر خۆشحاڵه‌، چونکوو بۆ حکوومه‌تی زه‌حمه‌ت ده‌کا کاره‌کانی بکا.
له‌مه‌ر مه‌سه‌له‌ی کورد ده‌بێ بڵێم، له‌ ئوڕووپا هه‌موو خۆشحاڵ بووین که‌ ده‌ته‌په‌ چووه‌ پارڵمانێ بۆ ئه‌وه‌ی ئاکاپه‌ و ده‌ته‌په‌ بتوانن چاره‌سه‌رییه‌ک ببیننه‌وه‌. من هیچ ته‌فاهومێکم بۆ کرده‌وه‌کانی پ.ک.ک نییه‌. کرده‌وه‌کانی له‌لایه‌ن زۆربه‌ی زۆری ئوڕووپاوه‌ مه‌حکووم ده‌کرێن. من داوا ده‌که‌م حکوومه‌ت به‌رده‌وام بێ له‌ سه‌ر ڕێفۆرمه‌کانی. ئێمه‌ له‌ کاری عه‌بدووڵا ده‌میر باش و هه‌موو ئه‌وانه‌ پشتیوانی ده‌که‌ین که‌ خه‌بات ده‌که‌ن له‌ پێناو زمانی کوردی دا. ئێستا ده‌رفه‌تێکی زێڕینه‌ بۆ ئاکاپه‌ که‌ ڕێفۆرمه‌کانی بکا.به‌و هێرشانه‌ی له‌ لایه‌ن پ.ک.ک وه‌ کراون ئه‌و ده‌رفه‌تانه‌ له‌ ناوچوون.ئه‌من لایه‌نگری له‌ ده‌ته‌په‌ ده‌که‌م. ده‌ته‌په‌ ڕۆڵێکی زۆر گرینگ ده‌گێڕێ. جا بۆیه‌ داخستنی ده‌ته‌په‌ زۆر خراپه‌، بژارێکی باش نییه‌.ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ بکرێ توندڕۆیی له‌ هه‌ر دوولاوه‌ به‌هێز ده‌کا. پ.ک.ک ده‌بێ بێ شه‌رتومه‌رج چه‌ک دانێ...
دوای لاگێندیک ئاکین ئۆزجه‌ر دیپڵۆماتی پێشووی ترک دوا. له‌ قسه‌کانی دا گوتی پ.ک.ک به‌ تێڕۆریست داده‌نێ.




دوای ئه‌وه‌ یۆن رۆد قسه‌ده‌ری دیکه‌ ئه‌حمه‌د ترک ی ناساند و گوتی: گه‌لۆ ترکییه‌ ده‌توانێ به‌ بێ جێبه‌جێ کردنی مه‌سه‌له‌ی کورد ببێ به‌ ئه‌ندام له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا دا؟ له‌ سه‌ر ئه‌حمه‌د ترک گوتێ : ئه‌و له‌ 30 ساڵ له‌مه‌وبه‌ره‌وه‌ هه‌م له‌ زیندان دا بووه‌ و هه‌م له‌ پارلمان دا و ئێستا له‌ پارلمان دایه‌ . ئه‌و ده‌یه‌وێ پردێک ڕایه‌ڵ بکا بۆ ئه‌وه‌ی چاره‌سه‌رێکی درێژ خایه‌ن بۆ پرسی کورد ببیندرێته‌وه‌.دوایه‌ فه‌رمووی له‌ ئه‌حمه‌د ترک کرد:

ئه‌حمه‌د ترک
من باسه‌که‌م نووسیوه‌ته‌وه‌، هه‌مووی ناخوێنمه‌وه‌. ده‌مه‌وێ به‌ کورتی باسی هه‌ڵوێستی ده‌ته‌په‌ بکه‌م. بۆ ئه‌وه‌ی به‌ جوانی له‌ کێشه‌که‌ تێبگه‌ین ده‌بێ بگه‌ڕێینه‌وه‌ دواوه‌. کورد و ترکان به‌ یه‌که‌وه‌ کۆماریان دانا، به‌ڵام دواتر سیاسه‌تێکی دیکه‌ په‌یڕه‌و کرا. له‌ ئارشیوه‌کانی ده‌وڵه‌ت دا باسی 29 سه‌رهه‌ڵدانی کوردی ده‌کرێ، یه‌ک له‌وان سه‌رهه‌ڵدانی پ.ک.ک یه‌.
ئێستا ترکییه‌ له‌ هه‌ڵکه‌وتێکی ئه‌وتۆ دایه‌ که‌ جیاوازییه‌کان له‌ به‌رچاو بگرێ و ڕێزیان لێبگرێ.
ڕێزدار سه‌رۆکوه‌زیر ده‌ڵێ : 75 وه‌کیلی کوردی هه‌یه‌ ، پێیان ده‌ڵێ هه‌ستن ڕه‌خنه‌ بگرن .
له‌ ڕوانگه‌ی ئێمه‌وه‌ دووگه‌لی کورد و ترک ده‌بێ به‌یه‌که‌وه‌ بژین و زۆری ئه‌هه‌مییه‌ت پێده‌ده‌ین، ئه‌و داوخوازانه‌ی ئێمه‌ ده‌یکه‌ین ئینسانی و مه‌شرووعن و داوای ئه‌وتۆ نین که‌ وه‌رنه‌گیرێن.باشه‌ بائێوه‌ به‌ پ.ک.ک بڵێن تێرۆریست، ده‌ی جا ئه‌و هه‌موو سووکایه‌تییه‌ چییه‌ به‌ کوردی عێراقی ده‌که‌ن؟ من له‌م مینبه‌ره‌وه‌ به‌ دۆستانی ئوڕووپایی ده‌ڵێم؛ ده‌بێ ترکییه‌ حه‌تمه‌ن له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا دا وه‌ربگیرێ. هه‌ر سیاسه‌تێک له‌ سه‌ر بنه‌مای ئێتنیسیتی و دین بکرێ خراپه‌، به‌ڵام هه‌موو سیاسه‌ت و کولتورێک ده‌بێ بۆی هه‌بێ و بتوانێ به‌ ئازادی خۆی ده‌رببڕێ، ئه‌وه‌ فه‌لسه‌فه‌ی سه‌ره‌کی ئێمه‌یه‌. گه‌له‌که‌مان ده‌زانێ چ سیاسه‌تێکمان هه‌یه‌. حکوومه‌ت ده‌یه‌وێ بمانکاته‌ هیچ ، ده‌ڵێن وه‌رن به‌ پ.ک.ک بڵێن تێڕۆریست جا ئه‌وجار قسه‌تان له‌ گه‌ڵ ده‌که‌ین. به‌ڵام ئێوه‌ خۆتان هیچ پڕۆژه‌یه‌کتان نییه‌، ئێوه‌ له‌ پێشدا ئه‌وه‌ بێننه‌ گۆڕێ دوایه‌ ئێمه‌ش ده‌توانین ئه‌رکی خۆمان ئه‌نجام بده‌ین، مه‌سئوولییه‌تی خۆمان به‌ ئه‌ستۆوه‌ بگرین. مه‌سئوولییه‌ت هه‌ر له‌ سه‌ر شانی ئێمه‌ نییه‌، له‌ سه‌ر شانی حکوومه‌تیشه‌، ده‌بێ نییه‌تی باش له‌ ئارا دا بێ. ئێمه‌ ئێستا له‌ گه‌ڵ لینچی سیاسی ڕووبه‌ڕوو هاتووین. ئه‌من له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌ناسرێم ناتوانم بچمه‌ قزڵ ئایا و له‌وێ بگه‌ڕێم. ئه‌و خه‌ڵکه‌ 1000 ساڵه‌ به‌یه‌که‌وه‌ ژیاون، سه‌رۆکوه‌زیر بۆ ده‌گیانی یه‌کتریان به‌ر ده‌دا. دیاره‌ ئێمه‌ش ده‌بێ بیر له‌ حه‌ساسییه‌تی ترکان بکه‌ینه‌وه‌. ده‌کرێ پ.ک.ک به‌ مه‌شرووع نه‌زانن ، به‌ڵام ده‌بێ ریالیته‌ ببیندرێ، له‌ پێناو دێمۆکراسی دا هه‌موو ده‌بێ حه‌ساس بین. ئێستا له‌ سه‌روبه‌ندی وتووێژی ئه‌ندامه‌تی یه‌کێتیی ئوڕووپا داین، دیاره‌ یه‌كێتیی ئوڕووپاش له‌و باره‌یه‌وه‌ بڕێک خه‌تای دێته‌وه‌ سه‌ر، ده‌بێ زیاتر حه‌ول بدا. ئێمه‌ له‌ پێناو ئاشتی و چاره‌سه‌ری دا ئاماده‌ین له‌ چوارمێخیش بدرێین درێژه‌ به‌ خه‌باته‌که‌مان بده‌ین...
یۆن ڕۆد گوتی : ئه‌حمه‌د ترک تۆ تراژێدیای ترکییه‌ت نیشان دا ، دوایه‌ قسه‌یه‌کی کۆندالیزا ڕایسی گێڕاوه‌.

ئه‌و جار قسه‌که‌ری دوایی ئه‌و دانیشتنه‌ ڤیتۆرییۆ ئاگنۆلێتۆ ئه‌ندامی پارلمانی ئوڕووپا له‌ گرووپی چه‌پی یه‌کگرتووی ئوڕووپا/چه‌پی که‌سکی وڵاتانی باکووری ده‌ستی به‌ ئاخاوتن کرد.

کاتێک بیرمان له‌ رێکخستنی ئه‌و کۆنفڕانسه‌ ده‌کرده‌وه‌ هیوا دار بووین زه‌مینه‌یه‌کی ڕاسته‌قینه‌ی دیالۆگ هه‌بێ. ده‌بێ به‌ دۆستانی ترکمان بڵێین ، پارڵمانی ئوڕووپا دڵی له‌و پێشوه‌چوونانه‌ی دوایی زۆر نیگه‌رانه‌.نوخته‌ی دوویه‌م ئه‌وه‌یه‌ ئه‌مڕۆ هیچ ئاڵوگۆڕی سیاسی له‌ ئارادا نییه‌، که‌ دێته‌ سه‌ر مه‌سه‌له‌ی کورد هیچ ناکرێ. ئه‌گه‌رچی ده‌ته‌په‌ نه‌یتوانی به‌نێوی خۆی له‌ هه‌ڵبژاردندا به‌شداری بکا ، به‌ڵام ئه‌مڕۆ که‌وتووه‌ته‌ پارڵمانه‌وه‌. مێژوو ڕێیه‌کی دیکه‌ی وه‌به‌ر گرت. ئێستا که‌یسی ده‌ته‌په‌ خراوه‌ته‌ به‌رده‌م دادگه‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر دادگه‌ قه‌رار بدا ده‌ته‌په‌ هه‌ڵوه‌شێنێ زۆر ناخۆش ده‌بێ، له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌ته‌په‌ له‌ پارلمان دایه‌ده‌توانێ یارمه‌تی بکا به‌ چاره‌سه‌ری دێمۆکراتیک . ئێمه‌ ڕووداوه‌کان ده‌شۆپێنین. ده‌ته‌په‌ هیوایه‌ بۆ چاره‌سه‌ری. ئێمه‌ پێمان وایه‌ که‌ پێکدادانی چه‌کدارانه‌ چاره‌سه‌ری نییه‌. بوونی ده‌ته‌په‌ له‌ پارڵمان دا موعجیزه‌یه‌ ، ده‌بێ وه‌کوو ئوڕووپایی بڵێم ئه‌وه‌ موعجیزه‌یه‌، ئه‌من ئێستا که‌متر خۆشبینم سه‌باره‌ت به‌ ترکییه‌. ئه‌وه‌ ڕاست نییه‌ که‌ له‌ترکییه‌ گۆیا کاناڵی تێلێڤیزیۆنی کوردی هه‌یه‌، موشکیله‌ زۆره‌. دامه‌زراوی ترک هه‌یه‌ هێشتا نکۆڵی له‌ پرسی کورد ده‌کا.دووشت داوا ده‌که‌ین: پ.ک.ک ئاگر به‌س بکا، داوامان له‌ پ.ک.ک کرد ئاگربه‌سی یه‌کلایه‌نه‌ی ڕاگه‌یاند. حکوومه‌ت ده‌ست بکا به‌ دیتنی ده‌ته‌په‌. ده‌بێ به‌ ڕوونی بڵێین ئاگر به‌س دوولایه‌نه‌یه‌. به‌و حاڵه‌ی ئێستاوه‌ وه‌کوو ئوڕووپا ئێمه‌ ناتوانین ترکییه‌ قبووڵ بکه‌ین. ده‌بێ نه‌خشه‌یه‌کی ڕێ هه‌بێ بۆ چاره‌سه‌ری. هه‌موو که‌س قبووڵ بکا که‌ کورد هه‌یه‌ ، ڕاستینه‌ی کورد قبووڵ بکه‌ن. ئێمه‌ غه‌یری ئه‌وه‌ ناتوانین قبووڵ بکه‌ین.نابێ ئه‌و دوژمنکاریانه‌ له‌ ئاست ده‌ته‌په‌ به‌رده‌وام بێ. ئێمه‌ بڕیارمان داوه‌ هه‌یئه‌تێک بنێرین بۆ ترکییه‌ بزانین چ ده‌بێ، چونکوو خه‌ڵک ته‌ماشا ده‌که‌ن بزانن چ ده‌بێ، یه‌کێتیی ئوڕووپا مه‌سئوولییه‌تی هه‌یه‌ ده‌بێ چاوی به‌ سه‌ر ئه‌و شتانه‌وه‌ بێ.

دوایه‌ نوێنه‌ری ترک له‌ پارلمانی بولغارستان به‌ کورتی قسه‌ی کرد .
ماوه‌یه‌کی کورت داندرا بۆ گوێگرتن له‌ پرس و بۆچوونی ئاماده‌ بووان.

دوکتور که‌ماڵ ئارتین ئاماده‌بووی کۆنفرانس له‌ وڵاته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکاوه‌ گوتی من جار جار شتی ته‌نز ده‌نووسم، به‌له‌به‌رچاو گرتنی ئه‌و که‌شوهه‌وایه‌ی تێیداین و بۆ ئه‌وه‌ی شته‌کانمان ڕاست کردبێته‌وه‌ پێشنیار ده‌که‌م ڕێزدار ئه‌حمه‌د ترک و ڕێزدار ئاکین ئۆزجه‌ر پاشناویان ئاڵوگۆڕ که‌ن.




ڕۆژنامه‌ نووس حه‌سه‌نی قازی له‌ یووست لاگێندیک ی پرسی : گه‌لۆ ئێوه‌ پێتان وایه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ هێشتنی پ.ک.ک له‌ بواری چاره‌سه‌ری دا ده‌توانێ کێشه‌کانی ترکییه‌ به‌لایه‌کدا بخا؟
چه‌ند پرسیاری دیکه‌ش کران.


یۆن ڕۆد کۆتایی دانیشتنی ڕۆژی یه‌که‌می ڕاگه‌یاند وگوتی سبه‌ینێ سه‌ری سه‌عات 9.30 هه‌مووکه‌س ده‌بێ بێ و پێناسه‌ی سه‌رسینگیان له‌ بیر نه‌چێ.

دانیشتنی یه‌که‌می ڕۆژی دوویه‌م:سێشه‌مۆ 4 ی دیسامبری 2007
کۆبوونه‌وه‌ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی گوترابوو 9.30 ده‌ست پێده‌کا ، 45 ده‌قیقه‌ دره‌نگ ده‌ستی پێکرد.
بابه‌تی باس : مافی مرۆ، ئازادییه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌کان و پێشوه‌چوونه‌کانی دوایی بوو سه‌باره‌ت به‌ پێڤاژۆی له‌گه‌ڵ ئوڕووپا که‌وتنی ترکییه‌.

به‌ڕێوه‌به‌رانی دانیشتن : هانس براندشاید ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری ئی یوو تی سی سی و یای جیل ئێڤانس ، ئه‌ندامی پارلمانی ئوڕووپا و جێگری سه‌رۆکی پله‌ید سیمرو ( پارتی وه‌یلز)
قسه‌ ده‌ران: یای ڕاشێل بێرنو ( پڕۆژه‌ی مافی مرۆ ی کورد ) که‌ نه‌ هاتبوو و قسه‌ی نه‌کرد
ئێمیلیو مۆلیناری ( کۆنتراکتی جیهانی بۆ ئاو – ئیتالیا)، ئیبراهیم بیلمه‌ز، پارێزه‌ر ، نووره‌دین ده‌میرتاش، هاوسه‌رۆکی ده‌ته‌په‌، یای په‌لگوزار کایگوسز ، یای مارگارێت ئۆوێن

هانس برانشاید دانیشتنه‌که‌ی کرده‌وه‌. جیل ئێڤانس گوتی دوێنێ ئه‌حمه‌د ترک جوانی قسه‌ کرد و دیاره‌ یه‌ک له‌ لایه‌نه‌کانی به‌ دێمۆکراتیکردنی ترکییه‌ش مه‌سه‌له‌ی به‌نداوی ئیله‌سوو یه‌ و فه‌رمووی له‌ ئێمیلیۆ مۆلیناری کرد قسه‌کانی ده‌ست پێبکا.

ئێمیلیۆ مۆلیناری: من له‌ سه‌ر ئاو قسه‌ ده‌که‌م. ئاوی ده‌جله‌ و فورات بۆ هه‌موو ڕۆژهه‌ڵاتی نێوه‌ڕاست گرینگه‌. 240 میلیۆن که‌س ده‌بێ له‌و ئاوه‌ که‌لک وه‌ربگرن که‌ به‌ش ناکا. به‌ بۆچوونی من ئاو به‌شێکه‌ له‌ مافی مرۆ. به‌ سه‌دی ئیله‌سوو جه‌ماعه‌تێکی زۆر کۆچیان پێ ده‌درێ.مه‌سه‌له‌ی کورد گرینگه‌. گه‌لۆ گه‌لی کورد پرسی پێکراوه‌ له‌ کاتی بڕیار دان بۆ ساز کردنی ئه‌و به‌نداوه‌؟ دروست کردنی ئه‌و به‌نداوه‌ به‌ پێچه‌وانه‌ی پرێنسیپه‌کانی مافی مرۆیه‌...
جیل ئێڤانس ڕایگه‌یاند به‌ داخه‌وه‌ ڕاشێل بێرنو نه‌هاتووه‌ و ئێستا نۆره‌ ده‌گاته‌ ئیبراهیم بیلمه‌ز پارێزه‌ر فه‌رموو.
بیلمه‌ز گوتی: له‌ دوایین ڕاپۆرتی یه‌کێتیی ئوڕووپا سه‌باره‌ت به‌ ترکییه‌، چ پێشوه‌چوونێکی ئه‌وتۆی ترکییه‌ باس نه‌کراوه‌. له‌ ماده‌ی 301 ره‌خنه‌ی زۆر گیراوه‌. ئه‌وه‌ نه‌ک هه‌ر دژی مافی مرۆیه‌، به‌ڵکوو ده‌بێته‌ هۆی کوژرانی خه‌ڵکیش وه‌ک له‌ که‌یسی هێراند دینک دا دیتمان. هێندێک قانوونی دیکه‌ ده‌بنه‌ هۆی داخرانی چاپه‌مه‌نی وه‌کوو گوینده‌م. به‌ڵام به‌ پیی قانوونی ڕاسته‌قینه‌ ڕۆژنامه‌ ناکرێ دابخرێ. پۆلیس له‌ ڕاده‌به‌ده‌ر هێز به‌ کار ده‌هێنێ. وه‌ک ده‌زانین له‌ 1990کاندا زۆر که‌س کوژراون. بنه‌ماله‌ی ئه‌و جۆره‌ که‌سانه‌ هێشتا ئه‌و جۆره‌ ڕووداوانه‌یان له‌ بیره‌.مه‌سه‌له‌ی کورد و مه‌سه‌له‌ی بناخه‌یی دیکه‌ له‌ ترکییه‌ هێشتا به‌ جێبه‌جێ نه‌کراوی ماونه‌ته‌وه‌، به‌داخه‌وه‌ ترکییه‌ زۆر گوێ ناداته‌ ئه‌وانه‌.به‌ کار هێنانی توند و تیژی بووه‌ته‌ شتێکی ئاسایی. مه‌سه‌له‌ی قبرس، مه‌سه‌له‌ی ئه‌رمه‌نییه‌کان و کورده‌کان. سیاسه‌تی چاره‌سه‌ر نه‌کردن له‌ گۆڕێ دایه‌. ترکییه‌ به‌ ئاشتی و ته‌بایی نێوخۆیی ده‌توانێ مه‌سه‌له‌کانی دیکه‌ش جێ به‌ جێ بکا. ئاکاپه‌ هه‌ر وه‌ک سه‌رده‌مانی ڕابردوو ده‌جووڵێته‌وه‌، هیچ پڕۆژه‌یه‌کی به‌ ده‌سته‌وه‌ نییه‌ و هه‌ر ڕێگه‌ی عه‌سکه‌ری به‌ کار ده‌هێنێ. گرینگه‌ ترکییه‌ دیقه‌ت بکا. ده‌کرێ موشکیله‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی بێته‌ گۆڕێ. مه‌سه‌له‌ی کورد جێ به‌ جێ نه‌کراوه‌. ڕاسته‌قینه‌ی کوردان و ڕێبه‌ری پ.ک.ک ئوێجاڵان باس نه‌کراون. ئه‌وان مه‌سه‌له‌کان وه‌کوو ئوێجاڵان و پ.ک.ک له‌ به‌رچاو ناگرن. ئوێجاڵان له‌ ئیمرالییه‌ ، ده‌ستی به‌ هیچ که‌س ڕاناگا. ترکییه‌ ده‌بێ فۆبیای خۆی وه‌لابنێ....

دوای بیلمه‌ز نووره‌دین ده‌میرتاش هاوسه‌رۆکی پارتی کۆمه‌ڵگه‌ی دێمۆکراتی ده‌ستی به‌ قسان کرد. سپاس بۆ ئه‌م بانگهێشتنه‌. ببوورن دره‌نگ گه‌یشتینێ. به‌ تاکسی ده‌هاتین ئاژۆر کوردی نه‌ده‌زانی ئێمه‌ش ئینگلیزیمان نه‌ده‌زانی وه‌دره‌نگی که‌وتین. وه‌ک دوێنێش هاوکارم باسی کرد حکوومه‌ت هیچ عه‌لاقه‌ی به‌ پڕۆژه‌ی ئێمه‌ نییه‌. هه‌موو داواکه‌یان له‌ ئێمه‌ ئه‌وه‌یه‌ بڵێین پ.ک.ک تێرۆریسته‌. به‌ بۆچوونی ئێمه‌ ڕووی کێشه‌که‌ ده‌بێ به‌ دروستی دابندرێ، مه‌نتقی تۆ یان له‌گه‌ڵ منی یان دوژمنی منی دروست نییه‌، ئه‌وه‌ دژی کولتووری ئوڕووپاییه‌. ده‌ته‌په‌ نوێنه‌رایه‌تی خه‌ڵک ده‌کا، ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌که‌ به‌ دروستی چاو لێبکرێ ولامی دروستی پێده‌درێته‌وه‌، ئه‌ویش دیالۆگه‌. به‌ڵام هێندێک شت ڕێگه‌ له‌ دیالۆگ ده‌گرێ. سه‌رۆکوه‌زیر ده‌ڵێ: ده‌بێ ئێمه‌ پ.ک.ک مه‌حکووم بکه‌ین دوایه‌ قسه‌مان له‌گه‌ڵ ده‌کا. گه‌لۆ خۆی هیچ پڕۆژه‌یه‌کی هه‌یه‌؟ نییه‌تی ، ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ پته‌و کردنی پڕۆژه‌ی عه‌سکه‌رییه‌. کورد شانسیان دا به‌ ئاکاپه‌، ده‌نگیان دا به‌ ئاکاپه‌ و ده‌ته‌په‌ بۆ ئه‌وه‌ی مه‌سه‌له‌ی کورد جێبه‌جێ بکرێ، به‌ڵام دوایه‌ ئاکاپه‌ جڵه‌وی دا ده‌ست عه‌سکه‌ران . زۆر له‌ ئه‌ندامانی ئێمه‌ گیراون، به‌ به‌رده‌وامی هه‌ڕه‌شه‌مان لێده‌کرێ. سه‌رۆکوه‌زیر ئه‌و که‌مپه‌ینانه‌ وه‌ڕێ ده‌خا. به‌ داخه‌وه‌ هیچ پڕۆژه‌یه‌کیان بۆ جاره‌سه‌ری نییه‌ به‌ ئێوه‌ی بناسێنین.
ئێمه‌ پڕۆژه‌مان هه‌یه‌ ، له‌ 28- 26 ئۆکتۆبر له‌ کۆنگره‌ی پارتییه‌که‌ماندا قسه‌ی لێوه‌کرا و په‌سند کرا. من باسی ئه‌م پڕۆژه‌ ئۆتۆنۆمییه‌ دێمۆکراتیکه‌تان بۆ ده‌که‌م. ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ بۆچوونێکی پلورالیستییه‌. ڕێگه‌ی به‌شداری ده‌دا به‌ خه‌ڵک. مانای جیاوازیخوازی و دامه‌زراندنی ده‌وڵه‌تێکی جیاواز نییه‌. ئۆتۆنۆمییه‌ک نه‌ک له‌ سه‌ر ئه‌ساسی خاک و ئێتنیسیتی. ده‌بێ پارلمانی هه‌ریمی هه‌بێ، ئه‌گه‌ر مه‌سه‌له‌ی کورد مه‌سه‌له‌یه‌کی دێمۆکراسی بێ ، ده‌بێ خۆمان له‌ کۆڵ بۆچوونی توند و سفتی نێوه‌ندێتی بکه‌ینه‌وه‌. ئاتاترک ده‌یه‌ویست جۆره‌یه‌ک ئۆتۆنۆمی بدا به‌کوردان به‌لام، به‌ داخه‌وه‌ ئه‌وه‌ نه‌کرا. به‌ پێی بۆچوونی ئێمه‌ لامه‌رکه‌زییه‌ت ده‌توانی یارمه‌تی بدا به‌ چاره‌سه‌ری. سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌ و دراوی و عه‌سکه‌ری ده‌بێ به‌ده‌ست نێوند بێ به‌ڵام کاروباری دیکه‌ له‌ لایه‌ن کاربه‌ده‌ستانی هه‌رێمییه‌وه‌ جێ به‌ جێ بکرێن.له‌ وڵاتی ئێمه‌ هه‌ژاری و نه‌داری هه‌یه‌. له‌ مۆدێلی ئێمه‌ دا چاره‌سه‌ری بۆ ئه‌وه‌ش هه‌یه‌. ده‌بێ قانوونی بنچینه‌یی نوێ به‌ فه‌لسه‌فه‌یه‌کی دێمۆکراتی بنووسرێ. لایه‌نێکی گرینگ هه‌یه‌ له‌ هه‌موو جێیه‌ک باسی مه‌سه‌له‌که‌ ده‌کرێ. حکوومه‌ت پ.ک.ک به‌ به‌رده‌نگ دانانێ، ئێمه‌ له‌و باوه‌ڕه‌داین ئۆتۆنۆمی دێمۆکراتیک جێ به‌ جێ ده‌کرێ. ده‌بێ ڕێگه‌مان هه‌بێ به‌ زمانی خۆمان بخوێنین. ئێمه‌ به‌ دوای جیاوازیخوازی و ناسیۆنالیزمی ئێتنیکییه‌وه‌ نین . ده‌بێ بۆچوونی زانستی بۆ کێشه‌کان هه‌بێ. نابێ شک له‌ ئێمه‌ بکرێ. عه‌مه‌لییاتی نیزامی ده‌بێ ڕابگیرێ. پ.ک.ک ش ده‌بێ شه‌ڕ ڕابگرێ و یه‌کێتیی ئوڕووپاش ده‌بێ حه‌ولی زیاتر بدا...



دوای ده‌میرتاش،جیل ئێڤانس داوای له‌ په‌لگوزار کایگوسز کرد قسه‌کانی پێشکێش کا.

په‌لگوزار کایگوسز وه‌کوو نوێنه‌ری باڵی ژنانی ده‌ته‌په‌ دوای ڕۆژباش له‌ ئاماده‌بووان : باسی ڕۆڵی ژنان ده‌که‌م له‌ پێڤاژۆی ئاشتی دا. حکوومه‌ت هه‌رله‌سه‌ره‌تاوه‌ بۆچوونی له‌ مه‌ڕ ژنان دێمۆکراتیک نه‌بووه‌. ئێستا وشیاریی ژنان زیادی کردووه‌.ئه‌و داوخوازانه‌ی ده‌یکه‌ن ده‌زانن چییه‌. ژنان له‌ مێژووی ترکییه‌ دا ده‌وری گه‌وره‌یان گێڕاوه‌ بۆ دێمۆکراتی کردنی وڵات ، هێندێک ته‌نانه‌ت شه‌ڕی چه‌کداریشیان کردووه‌. حه‌ول بۆ ئاشتی و سه‌قامگیرکردنی دێمۆکراسی گرینگه‌ .....

مارگارێت ئۆوێن ( قانوونزان، ئه‌ندامی دامه‌زرێنه‌ری گاپس( کرده‌وه‌ی جێندر له‌ پێناو ئاشتی و ئاسایشت)
ئه‌من هه‌ر پێنج شه‌ش ده‌قیقه‌ کاتتان ده‌گرم. زۆرم حورمه‌ت بۆتان هه‌یه‌ که‌ گوێ له‌ قسه‌کانم ده‌گرن. زۆر باشه‌ ئه‌و کۆنفرانسه‌ نێوی مه‌حمه‌د ئوزوونی لێنراوه‌. ژنی کورد به‌ ساڵان ڕه‌نجیان کێشاوه‌، ئه‌و ئێش و کولانه‌ به‌ باشی ئاسته‌ نه‌کراون. داوخوازی سه‌رگرتنی پێڤاژۆی ئاشتی به‌ بێ به‌شداری ژنان هه‌ڵناسووڕێ. له‌ ترکییه‌ ژنی زۆر گه‌وره‌ هه‌ن وه‌کوو ئه‌ره‌ن که‌سکین . هێوا دارم ئه‌و کۆنفرانسه‌ سه‌رکه‌وتوو بێ له‌ کاره‌کانیدا.
بڕیاری 1325ی کۆڕی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان دیفاع له‌ مافی ژنان ده‌کا، ئێوه‌ش پشتیوانی لێ بکه‌ن. هه‌ر بژین.
دوای ئه‌وه‌ ئاماده‌ بووان چه‌ند پرسیاریان له‌ قسه‌ده‌ران کرد و ئه‌وانیش وڵامیان دایه‌وه‌.
له‌ وڵامی پرسیارێک دا نووره‌دین ده‌میرتاش وتی: " ئێمه‌ ده‌وڵه‌تێکی جیاوازمان ناوێ ، ئێمه‌ ده‌مانه‌وێ به‌ ناسێنه‌ی خۆمانه‌وه‌ به‌ ئازادی بژین و ئه‌وه‌ ئاواتێکی دووره‌ده‌ست نییه‌.
حه‌سه‌نی قازی، ڕۆژنامه‌ نووس : داوای له‌ ئیبراهیم بیلمه‌ز کرد له‌ به‌رئه‌وه‌ی که‌ یه‌ک له‌ پارێزه‌رانی به‌ڕێز ئوێجاڵانه‌ هێندێک به‌ ورده‌ ڕیشال به‌شدارانی کۆنفرانس له‌ چلۆنایه‌تی له‌شساخی وی ئاگادار بکا.

بیلمه‌ز گوتی : سی پی تی چووه‌ بۆ دوڕگه‌ی ئیمرالی، داوخوازمان ئه‌وه‌یه‌ ئه‌و ڕاپۆرته‌ بڵاو بکرێته‌وه‌، هه‌ر وه‌ها به‌ کورتی ئاماده‌بووانی له‌ باری له‌شساخی ئوێجاڵان ئاگادار کرد.
به‌م پێیه‌ دانیشتنی دوویه‌می کۆنفرانس کۆتایی هات.

دانیشتنی سێیه‌م له‌ لایه‌ن به‌یبری دو برون ئه‌ندامی پارلمانی ئوڕووپا و ئه‌ندامی شین فه‌ین و جه‌ین له‌مبرت ئه‌ندامی پارڵمانی ئوڕووپا ( گرووپی که‌سکان/ هاوبه‌ندی ئوڕووپایی ئازاد به‌ڕێوه‌ چوو.
قسه‌ ده‌ران : پرۆفسۆر دوکتور چه‌نگیز گوله‌ج، ئه‌ندامی پارلمانی ئاشتی له‌ ترکییه‌ ، عه‌بدوڵا ده‌میرباش شارداری له‌ کارده‌رکراوی سوور، مارک مولر سه‌رۆکی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌رانی پڕۆژه‌ی مافی مرۆی کورد، ئه‌ندامی ده‌سته‌ی به‌ڕێوه‌به‌ری ئی یوو تی سی سی و سه‌رۆکی کۆمیته‌ی مافی مرۆی کۆمه‌ڵه‌ی پارێزه‌ران ، یای دوکتور سوزان برو، مامۆستای قانوونی نێونه‌ته‌وه‌یی زانکۆی ساری ، هیو پۆپ ، شیته‌ڵکاری سه‌ره‌کی گرووپی قه‌یرانی نێونه‌ته‌وه‌یی و پرۆفسۆر دۆغوو ئه‌رگیل مامۆستای زانکۆی ئانکارا بوون.
به‌یبری دو برون چه‌ند ڕسته‌یه‌کی به‌ زمانی گه‌یلیک ( ئیرله‌ندی) گوت و یه‌که‌م ئاخێوه‌ر پرۆفسۆر گوله‌ج ی
پێشکێش کرد

پرۆفسۆر گوله‌ج : سپاستان ده‌که‌م. کورتی ده‌بڕمه‌وه‌، ئه‌من له‌ لایه‌ن پارلمانی ئاشتییه‌وه‌ قسه‌تان بۆ ده‌که‌م. وه‌کوو ڕه‌وانناس چل ساڵ کارم کردووه‌، زۆر کتێب و نووسراوه‌م سه‌باره‌ت به‌ ڕه‌وانناسی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌. به‌ نوێنه‌رایه‌تی شاری سێواس هه‌ڵبژێردرام. پێوه‌ندیم له‌ گه‌ڵ گرووپی ده‌ستی چه‌پی جیاواز هه‌بووه‌. له‌گه‌ڵ دووکه‌س کارم کردووه‌ که‌ پێشتر گریلا بوون هه‌ر یه‌که‌ی نزیکه‌ی شه‌ش ساڵ زیندانیان کێشابوو، ژارگۆنیانم زۆر پێ به‌دڵ نه‌بوو. له‌هجه‌یان بۆ من گرینگ نه‌بوو. وه‌ختێک گرووپی چه‌پی قسه‌ ده‌که‌ن به‌ سه‌عاتان ده‌دوێن. له‌گه‌ڵ چه‌پی ترکیش پێوه‌ندیم هه‌بووه‌ وه‌کوو ئاکین بیرداڵ. ئه‌وه‌ پێوه‌ندی هه‌بوو به‌ کاری ئاشتییه‌وه‌. شه‌ش مانگ دواتر پارلمانی ئاشتی دامه‌زرا. له‌ میدیای ترکییه‌ش دا باسی لێوه‌ کرا. گرووپی دیکه‌شی تێدایه‌، گرینگ نییه‌ بۆچوونیان چییه‌ ، ئێمه‌ وه‌کوو پارلمانی ئاشتی پێمان وایه‌ ترکییه‌ ئی هه‌مووانه‌. ده‌بێ به‌یه‌که‌وه‌ بژین. ئه‌و ده‌مه‌ی کورده‌کان خۆشحاڵ نین ،ئێمه‌ش ناتوانین شادمان بین. ده‌مانه‌وێ ئیراده‌یه‌کی پته‌و بۆ ئاشتی دامه‌زرێنین. ده‌بێ له‌ بایه‌خی تازه‌ تێبگه‌ین . هه‌موو که‌س مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ به‌ زمانی خۆی بخوێنێ ...

دوای گوله‌ج، عه‌بدوڵا ده‌میر باش که‌ له‌به‌ر ده‌کار هێنانی زمانی جوێ له‌ ترکی له‌ شاردارییه‌که‌یدا له‌ سه‌ر کار لادرا وتاری خۆی پێشکێش کرد.ئه‌من شارداری پێشووی سورجم. له‌ قه‌ده‌ر خۆمان پڕۆژه‌یه‌کمان هه‌بوو بۆ دێمۆکراتیک کردنی ترکییه‌، به‌داخه‌وه‌ تووشی وه‌زعی خراپ هاتین و ئه‌نجومه‌نه‌که‌مان هه‌ڵوه‌شێندرا و ئێستا خه‌ڵکی نه‌هه‌ڵبژێردراو به‌ڵکوو له‌ سه‌ره‌وه‌ داندراو جێی ئێمه‌یان گرتووه‌ته‌وه‌.
به‌ بۆچوونی ئێمه‌ کولتووران ده‌توانن به‌ یه‌که‌وه‌ بژین. ئه‌من بۆ شارداری ناوچه‌یه‌ک هه‌ڵبژێردرام که‌ تێیدا خه‌ڵک به‌ زمانی جیاواز قسه‌ ده‌که‌ن. ئه‌من له‌ به‌ر ده‌کارهێنانی زمانان و حورمه‌ت بۆ زمانی جیاواز له‌ سه‌ر کار ده‌رکرام. ئانکێتێکمان بڵاو کرده‌وه‌ به‌ زمانی جیاواز نووسرابوو. به‌ دژی ئێمه‌ دۆز کرایه‌وه‌. ئه‌وه‌ تراژێدییه‌که‌. دۆزی جۆربه‌جۆریان ده‌رهه‌ق به‌ ئێمه‌ کردووه‌ته‌وه‌. حه‌قی هه‌موو کولتووره‌کانه‌ به‌یه‌که‌وه‌ بژین . دنیا وه‌کوو با‌غچه‌ی گوڵانه‌، ده‌با ڕێگه‌ بدرێ هه‌موو گوڵه‌کانی تێدا بپشکوێن.....

دوی ده‌میرباش ، مارک مولر ده‌ستی به‌ قسه‌کانی خۆی کرد و گوتی:

سپاس . ئه‌من شاعیر نیم، شێعر نانووسم ، پارێزه‌رم . ده‌مه‌وێ سه‌باره‌ت به‌ ئاشتی قسه‌ بکه‌م نه‌ک خه‌باتی چه‌کداری. گه‌لۆ له‌ ماوه‌ی پێنج مانگی داهاتوو دا ده‌بێ چ بکرێ؟
سێ ساڵ له‌وه‌ پێش که‌ لێره‌ بووین پشتیوانی خۆمان له‌ ئه‌ندامه‌تی ترکییه‌ له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا دا ڕاگه‌یاند ، ئه‌و قسه‌یه‌ له‌ سه‌ر جێی خۆیه‌تی. به‌ڵام ئه‌م شتانه‌ی ئێستا له‌ ترکییه‌ ده‌قه‌ومن مه‌ترسییه‌ له‌ سه‌ر بارودۆخی ژێئۆپۆلیتیکی ناوچه‌که‌. ئه‌ڕته‌ش ده‌یه‌وێ شاخ و باڵی ئاکاپه‌ هه‌ڵپاچێ و بیکاته‌ ده‌ستنێژی خۆی. به‌ڵام خه‌باتێکی به‌ربڵاوتریش هه‌یه‌. کورد و ترکی دێمۆکرات هه‌ن و ده‌وڵه‌تی شاراوه‌ که‌ ناسیۆنالیزمی توندڕه‌و دنه‌ ده‌دا.له‌ ئوڕووپاش خه‌بات به‌ڕێوه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ دۆزی کوردان یان ترکییه‌. ئوڕووپاییه‌کان ده‌بێ زۆر شتی بنه‌ڕه‌تی قبووڵ بکه‌ن.
له‌ ساڵی 2001- 2004 حه‌ول درا ، له‌و ماوه‌یه‌ دا رێفۆرمی زۆر کرا، له‌ به‌ر حه‌ولدان بۆ ئاشتی زۆر گۆڕان کران . ئه‌وه‌ له‌ زۆر ڕووه‌وه‌ باش بوو. ئاشتی حه‌وجێی به‌ فیداکاری زۆر هه‌یه‌. هێندێک بۆچوون ده‌بێ بگۆڕدرێ، پێداویستی به‌ ئیراده‌ی سیاسی هه‌یه‌. له‌ ئاوریله‌وه‌ ده‌توانین هێندێک شت بکه‌ین ئه‌گه‌رچی ئاکاپه‌ باشی ده‌ست پێکرد به‌ڵام به‌ بێ چاره‌سه‌ری مه‌سه‌له‌ی کورد هیچ ئاشتی نابێ. ده‌بێ پشتیوانی له‌ داوخوازی کوردان بکرێ بۆ ئاشتی.
هێچ ڕێگه‌یه‌کی چاره‌سه‌ری عه‌سکه‌ری و سیاسی به‌یه‌که‌وه‌ نییه‌. کاتێک گوێم له‌ به‌ڕێز لاگه‌ندیک گرت گه‌لۆ ئاکاپه‌ و ده‌ته‌په‌ به‌یه‌که‌وه‌ بجووڵین باشه‌ یان نا، دیاره‌ باشه‌، به‌ڵام ده‌بێ هه‌موو بارو دۆخه‌که‌ ببیندرێ وه‌ک ده‌ڵێن ده‌بێ " فیل له‌ ژوورێ دا ببینین". پرسی ئاشتی هه‌ر له‌ نێوان ئاکاپه‌ و ده‌ته‌په‌ دا نییه‌ چه‌ند لایه‌نه‌یه‌، ده‌بێ ئه‌گه‌ر ئاکاپه‌ پڕۆژه‌یه‌کی له‌و باره‌یه‌وه‌ هه‌یه‌ هه‌موو لایه‌نێک بگرێته‌وه‌ . بریتانیاش ده‌توانێ یارمه‌تیده‌ر بێ بۆ دۆزینه‌وه‌ی ڕیگه‌یه‌کی هه‌موو لایه‌نه‌ی ئاشتی . ئه‌و چوارچیوه‌یه‌ی له‌ ئیرله‌ند تاقی کراوه‌ و سه‌رکه‌وتوو بوو. له‌ باری مێژووییه‌وه‌ بریتانیا ئه‌رکی ده‌که‌وێته‌ سه‌ر شان....

له‌ دوای مارک مولر ، یای دوکتور سوزان برو ده‌ستی به‌ قسان کرد.
گه‌لۆ ئه‌و کێشه‌ی له‌ خوارووی ڕۆژهه‌ڵاتی ترکییه‌ هه‌یه‌ ده‌بێ چۆن به‌نێو بکرێ، له‌ ڕوانگه‌ی قانوونی نێونه‌ته‌وه‌ییه‌وه‌ ئه‌وه‌ کێشه‌یه‌کی چه‌کدارانه‌یه‌ و به‌ موتڵه‌قی ده‌ڵێم هه‌ر دووک لای ئه‌و کێشه‌یه‌ ده‌بێ حورمه‌تی قانوونی نێونه‌ته‌وه‌یی بگرن . سه‌ڕه‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ له‌ شه‌ڕ دا نوقڵ و نه‌بات نابه‌شرێته‌وه‌ به‌ڵام به‌ پێی قانوونی نێونه‌ته‌وه‌ی سه‌باره‌ت به‌ کێشه‌ی چه‌کداری هێندێک به‌رعۆده‌یی هه‌ن ده‌بێ بپارێزرێن . ئه‌و مه‌سئوولییه‌ته‌ هه‌م له‌ سه‌ر شانی ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ و هه‌م له‌ سه‌ر شانی پ.ک.ک یه‌. ئه‌گه‌ر بارودۆخه‌که‌ هه‌ر ئه‌وتۆ بمێنێته‌وه‌ و ئه‌و کێشه‌یه‌ هه‌ر وه‌کوو کێشه‌یه‌کی چه‌کداری نا- نێونه‌ته‌وه‌یی سه‌یر بکرێ ، که‌ واوێده‌چێ هه‌ر وا بێ، به‌رعۆده‌ییه‌کی نێونه‌ته‌وه‌یی ده‌که‌وێته‌ سه‌ر شانی هه‌ر دووک لا و کۆمه‌ڵگه‌ی نێونه‌ته‌وه‌یی که‌ له‌ چاره‌سه‌رییه‌کی درێژخایه‌نی له‌باری سیاسی بگه‌ڕێن که‌ ده‌توانێ پێش کێشه‌ی زیاتر بگرێ. به‌ له‌به‌رچاوگرتنی ژماره‌ی ئه‌و گیانانه‌ی له‌ کیس چوون و ئه‌و موڵک و ماڵه‌ی له‌ نێو براون و ئه‌و که‌سانه‌ی له‌و کێشه‌یه‌ دا بریندار بوونه‌ پێویستی ئه‌وه‌ دێته‌ گۆڕێ چاره‌سه‌ری گونجاوی ده‌ستبه جێ بۆ ئه‌و کێشه‌ له‌ مێژینه‌یه‌ ببیندرێته‌وه‌....

دوای قسه‌کانی دوکتور برو، جین له‌مبرت سه‌رۆکایه‌تی دانیشتنی به‌رده‌وام کرد و باسی ئه‌وه‌ی کرد که‌ حه‌ول دان له‌ پێناو سه‌قامگیرکردنی ئاشتی زۆر گرینگه‌ و فه‌رمووی له‌ هیو پۆپ شیته‌ڵکاری گرووپی قه‌یرانی نێونه‌ته‌وه‌یی کرد قسه‌کانی ده‌ست پێ بکا.

هیو پۆپ به‌ درێژی باسی چاوپێکه‌وتنی خۆی و مه‌حمه‌د ئوزوونی له‌ ستۆکهۆڵم گێڕاوه‌یه‌ که‌ چه‌ند ساڵ له‌مه‌وبه‌ر وه‌کوو ڕۆژنامه‌ نووسێک چووه‌ ئه‌و ووڵاته‌ بۆ سازدانی ڕێپۆرتاژ له‌ سه‌ر کار و ژیانی ئوزوون بۆ ڕۆژنامه‌یه‌کی ئه‌مرێکایی. باسی ئه‌وه‌شی کرد که‌ چۆن له‌ سوێد ڕێگه‌ دراوه‌ به‌ پشکووتنی کولتوور و زمانی کوردی. پۆپ گوتی پێویسته‌ له‌ ترکییه‌ ڕێگه‌ به‌ زمانی کوردی بدرێ . له‌ به‌شێک له‌ قسه‌کانی دا له‌ جیاتی ئه‌وه‌ی بڵێ :
The representatives of Kurdish people
گوتی :
The representatives of Kurdish problem
(واته‌: له‌ جیاتی " نوێنه‌رانی گه‌لی کورد" گوتی: " نوێنه‌رانی کێشه‌ی کورد") که‌ ئه‌وه‌ش له‌ زمانی ئینگلیسی دا تێخوێندنه‌وه‌ی خۆی هه‌یه‌. به‌ داخه‌وه‌ له‌ کاتی پرسیار و وڵام دا ده‌رفه‌ت نه‌ڕه‌خسا نه‌ له‌سه‌ر ئه‌و بۆچوونه‌ و نه‌ له‌ سه‌ر هێندێک قسه‌ی زێده‌ڕۆیانه‌ی سه‌باره‌ت به‌ نه‌مر مه‌حمه‌د ئوزوون پرسیاری لێ بکرێ.

له‌ دوای هیو پۆپ دۆغو ئه‌رگیل مامۆستای زانکۆی ئانکارا ده‌ستی به‌ قسه‌کانی خۆی کرد:
به‌ خۆشبینییه‌وه‌ هاتوومه‌ ئه‌م کۆنفڕانسه‌. ده‌بێ له‌ مه‌سه‌له‌کان بکۆڵینه‌وه‌. ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌ له‌ سیستمی سیاسییه‌وه‌ پێک هاتووه‌.مۆدێرنیزاسیۆن و به‌ره‌وپێشچوون سه‌ر به‌یه‌کن. له‌ ڕێژه‌ی داهاتی سه‌رانه‌ دا ترکییه‌ له‌ رێزی وڵاتی 177 مه‌. دوه‌ڵه‌تێکی نه‌ته‌وه‌یی ده‌بێ به‌شێک بێ له‌ دنیای مۆدێرن. ئه‌و سیستمه‌ی ئێستا هه‌یه‌ خه‌ته‌رێکی گه‌وره‌یه‌ له‌ سه‌ر ترکییه‌. توندوتیژی خه‌ته‌ره‌. ده‌بێ زه‌مینه‌ی ئاشتی پێک بهێندرێ. ئێمه‌ له‌ سه‌ره‌تای پڕۆسه‌یه‌کی ئاوا داین . دۆغو ئه‌رگیل ئاماژه‌ی کرد به‌ زنجیره‌یه‌ک له‌ داخویانییه‌کانی کۆنه‌ژه‌نه‌راڵان و له‌وانه‌ که‌نعان ئێڤره‌ن موهه‌ندیسی کوده‌تای نیزامی ساڵی 1980، و گوتی ئێلیتی بوروکرات و عه‌سکه‌ری ده‌ستیان کردووه‌ به‌ دیتنی هه‌ڵه‌کانی خۆیان دوایه‌ ئاماژه‌ی کرد به‌ هۆی سه‌رکه‌وتنه‌کانی ئاکاپه‌...

دوای ته‌واو بوونی قسه‌کانی له‌ به‌شی پرسیار و وڵام دا دۆغو ئه‌رگیل له‌ وڵامی پرسیارێکدا گوتی: ئاکاپه‌ نه‌ی گوتووه‌ ئه‌رته‌ش هێرش بکاته‌ سه‌ر کوردان.
به‌و پێیه‌ دانیشتنی سێیه‌میش ته‌واو بوو.

دانێشتنی چواره‌م و کۆتایی له‌ لایه‌ن فه‌له‌کناس ئوجا ( ئه‌ندامی پارلمانی ئوڕووپا له‌ گرووپی چه‌پی یه‌کگرتوو/چه‌په‌ که‌سکه‌کانی وڵاتانی باکووری) و ئه‌ندی کارڵ ( به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی " سه‌رچاوه‌کانی ئاشتبوونه‌وه‌) به‌ڕێوه‌ چوو. قسه‌ده‌رانی ئه‌و دانیشتنه‌ بریتی بوون له‌: دوکتور کلێم مه‌کارتنی ( ڕاوێژکاری سه‌ربه‌خۆ سه‌باره‌ت به‌ بابه‌ته‌کانی کێشه‌ و کۆمه‌ڵگه‌یان له‌ وڵاتی ئیرله‌ند) ، عه‌لی یگیت ( سه‌رۆکی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان و ئه‌ندامی پێشووی پارلمانی ترکییه‌)، پرۆفێسۆر باسکین ئۆران ، مامۆستای زانکۆی ئانکارا و پرۆفێسۆر مایکڵ گانتر ، مامۆستای زانکۆی تێکنیکی تێنێسی له‌ ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا، یای ڕووت گابی ڤێرمۆت – مانگۆلد ئه‌ندامی پارڵمانی سویس و ئه‌ندامی کۆنسه‌ی ئوڕووپا له‌ به‌ر هۆی نه‌زاندراو له‌ پانێله‌که‌ دا نه‌بوو.

فه‌له‌کناس ئوجا خۆی وه‌کوو ئه‌ندامی پارلمانی ئوڕووپا ناساند وباسی ئه‌و زه‌ختانه‌ی کرد که‌ ده‌کرێته‌ سه‌ر ده‌ته‌په‌ و سه‌رۆک شاردارییه‌کانی سه‌ر به‌ ده‌ته‌په‌. لێی زیاد کرد ئێمه‌ داوای ئاشتی ده‌که‌ین. هیوادارم ئه‌م کۆنفرانسه‌ ده‌رفه‌تێک بێ بۆ ڕه‌خسانی ئه‌و داوخوازه‌.
به‌ڕیوه‌به‌ری دیکه‌ی دانیشتنه‌که‌ ئه‌ندی کارڵ گوتی زۆر ئه‌زموون هه‌نه‌ که‌ ده‌بێ که‌لکیان لێ وه‌ربگیرێ و فه‌رمووی له‌ کلێم مه‌کارتنی کرد بۆ ده‌ستپێکردنی قسه‌کانی.

کلێم مه‌کارتنی گوتی: به‌ داخه‌وه‌ دوای قسه‌کانم ده‌بێ بڕۆم ، داوای لێبوه‌ردن ده‌که‌م زۆر که‌م ده‌زانم سه‌باره‌ت به‌ کێشه‌ی ترک و کورد. ته‌نێ باسی هێندێک ته‌جروبه‌ ده‌که‌م ، له‌ پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ سه‌روکار هه‌بوون له‌ گه‌ڵ گرووپی چه‌کداری دا. مه‌سه‌له‌ی بنه‌ڕه‌تی ئه‌وه‌یه‌ دژایه‌تی نه‌کرێ له‌ گه‌ڵ دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌ری و دژایه‌تی نه‌کرێ له‌ گه‌ڵ یه‌کانگیر بوونی کۆمه‌ڵایه‌تی. من سه‌باره‌ت به‌ چلۆنایه‌تی پێک هێنانی " کۆمه‌ڵگه‌ی هاوبه‌ش" کارم کردووه‌، به‌شداری دێمۆکراتی، پاراستن به‌ دژی دووچاوکی له‌گه‌ڵ کردن.
له‌ قانوونی بنچینه‌یی ئافریکای خواروو دا که‌ڕامه‌ت به‌ر له‌ شتی دیکه‌ دێ. هیچ ده‌وڵه‌تێک ناتوانێ بڵێ حورمه‌ت له‌ که‌ڕامه‌تی هاووڵاتیانی ناگرێ.له‌ پێڤاژۆی چاره‌سه‌ری دا دروستکردنی باوه‌ڕی گرینگه‌.بۆ سازدانی باوه‌ڕی فه‌زایه‌ک پێویسته‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ بوارێکه‌ ده‌بێ ده‌وڵه‌تیشی تێدا چالنج بکرێ. ئه‌گه‌ر ترکییه‌ پرۆبلێمی هه‌یه‌ ئه‌وه‌ پرۆبلێمی هه‌موانه‌ . ده‌بێ یارمه‌تی خه‌ڵک بدرێ بۆ تێگه‌یشتن له‌ قازانجی گۆڕان... ئه‌وه‌ ‌هێندێک بیر بوون ورووژاندم. تێگه‌یشتن له‌وه‌ی که‌ بۆ خه‌ڵک ناگۆڕێن.

دوای مه‌کارتنی پرۆفسۆر مایکڵ گانتر باسه‌که‌ی خۆی له‌ ژێر سه‌ردێری " ڕیگه‌ی کوردی به‌ره‌و دێمۆکراسی ترکییه‌" خوێنده‌وه‌، له‌ به‌شێک له‌و باسه‌ دا مایکڵ گونتر ده‌ڵێ: ئه‌وه‌ چییه‌ که‌ به‌ره‌به‌یانی نوێی وشیاریی پێک هێناوه‌؟ سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی که‌ پارتیی کرێکارانی کوردستان ( پ.ک.ک) له‌ لایه‌ن ترکییه‌، ده‌وڵه‌ته‌ یه‌کگرتووه‌کانی ئه‌مریکا ، و یه‌کێتیی ئوڕووپا به‌ گرووپێکی تێرۆریست نێوزه‌د کراوه‌، له‌ سه‌فه‌رێکی تازه‌ دا بۆ دیاربه‌کر، پێته‌ختی نافه‌رمی کوردستانی ترکییه‌، چاوم به‌ کوردێکی زۆر که‌م که‌وت که‌ بیانه‌وێ ڕه‌خنه‌ له‌ پارتیی کرێکارانی کوردستانی سه‌رهه‌ڵداو و ڕێبه‌ره‌ زیندانییه‌که‌ی عه‌بدووڵا ئوێجاڵان بگرن. به‌ پێچه‌وانه‌ شانازی به‌ پ.ک. ک وه‌ ده‌که‌ن وه‌کوو هێزێک که‌ مل له‌ ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ ده‌سوێ. له‌و ساڵانه‌ی دواییدا پ.ک.ک به‌رده‌وام ئاماده‌یی خۆی نیشان داوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی به‌ شێوه‌یه‌کی ئاشتیخوازانه‌ له‌ پێڤاژۆی سیاسی دا به‌شداری بکا.، ئێستا ده‌که‌وێته‌ سه‌رشانی ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی به‌ شێوه‌یه‌کی ئه‌رێیی وڵام بداته‌وه‌.....



به‌ دوای مایکڵ گانتر دا، پرۆفێسۆر باسکین ئۆران قسه‌کانی خۆی ده‌ست پێکرد.
ئێمه‌ ئێستا دوای خواردنی نانی نیوه‌ڕۆ هه‌موومان ماندووین. هێندێک تێز هه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ سیاسه‌تی ده‌وڵه‌ت له‌ هه‌مبه‌ر کوردان باسیان ده‌که‌م. له‌ سه‌روبه‌ندی عوسمانی دا گیروگرفتێکی ئه‌وتۆ نه‌بوو. ساڵانی 1923- 2001 سه‌رده‌مای نه‌ناسینی دۆزه‌که‌یه‌، له‌ ساڵی 2001- 2004 جۆره‌ ناسینێک هه‌یه‌ و له‌ 2004 – 2007 وه‌ دیسان نه‌ ناسینی ناسێنه‌ی کورد ده‌ست پێده‌کاته‌وه‌. ناکرێ له‌ مه‌سه‌له‌ی ناسێنه‌ و مه‌سه‌له‌ی نه‌ته‌وایه‌تی به‌ جوێ بکۆڵدرێته‌وه‌، کاردانه‌وه‌یان له‌ سه‌ر یه‌ک هه‌یه‌. ناسیۆنالیزم ناسیۆنالیزمی لێ ده‌زێته‌وه‌. ناسیۆنالیزمی ترک و ناسیونالیزمی کورد پێوه‌ندییه‌کی دیالێکتیکییان به‌ یه‌که‌وه‌ هه‌یه‌. له‌ زه‌مانی عوسمانی دا چ کێشه‌یه‌ک نه‌بووه‌.دواتر وه‌زع گۆڕا له‌ لایه‌که‌وه‌ ترکییه‌ و له‌ لایه‌کی دیکه‌وه‌ پ.ک.ک ده‌ستیان به‌ توندوتیژی کرد. به‌ کورتی ده‌بێ ئه‌وشتانه‌ی خواره‌وه‌ بڵێم: ترکان و ده‌وڵه‌تی ترک و کورده‌کان ده‌بێ له‌ هێندێک شت باش حاڵی بن.
1. تواندنه‌وه‌ مومکین نییه‌. 2. نکووڵی کردن له‌ ناسێنه‌ی کوردی مومکین نییه‌. 3. ده‌وڵه‌تی شاراوه‌ له‌ به‌ کارهێنانی توندوتیژی له‌ لایه‌ن کوردانه‌وه‌ که‌لک وه‌رده‌گرێ. ده‌بێ پاکه‌تی ئابووری بۆ باشووری ڕۆژهه‌ڵات هه‌بێ . ده‌بێ حورمه‌ت له‌ مافی کولتووری بگیرێ، به‌ڵام کورده‌کان نابێ بڵێن ئێمه‌ که‌مایه‌تین ، ئه‌گه‌ر وابکه‌ن خۆیان ده‌که‌نه‌ سێره‌ی ئامانج . مافی که‌مایه‌تی و زۆرایه‌تی نییه‌ به‌ڵکوو مافی ئینسانی هه‌یه‌ . ده‌بێ ناسێنه‌ی خۆ زلگر به‌رپه‌رچ بدرێته‌وه‌.....

دوایین قسه‌ده‌ری کۆنفرانس عه‌لی یگیت سه‌رۆکی کۆنگره‌ی نه‌ته‌وه‌یی کوردستان بوو.
عه‌لی یگیت گوتی:
له‌ به‌ر هۆی تێکنیکی نه‌بوونی دیلمانجی فه‌رمی به‌ کوردی به‌ ترکی قسه‌ ده‌که‌م. بۆچوونی دژی دێمۆکراتیک به‌رده‌وامه‌. کورد زوڵمیان لێده‌کرێ، هێزی هه‌ریمی و جیهانی له‌ ڕه‌نجکێشانی کوردان دا ده‌ستیان هه‌یه‌. کورد دژی هیچ گه‌لێکی ناوچه‌ نین. زۆر کار هه‌یه‌ یه‌کێتی ئوڕووپا ده‌توانێ بیکا، به‌ڵام حه‌ولی خۆی نادا، ئێمه‌ له‌ ڕاپۆرتی ساڵی 2007ی کۆمیسیۆنی ئوڕووپا سه‌باره‌ت به‌ پێڤاژۆی ئه‌ندامه‌تی ترکییه‌ دا هیچ شتی پۆزیتیڤ سه‌باره‌ت به‌ گه‌لی کورد نابینین.ده‌وڵه‌ت به‌رده‌وامه‌ له‌ سه‌ر تاکانه‌ بوونی خۆی، به‌ڕێز ئوێجاڵانیان ده‌رمانداو کرد، ترکییه‌ خه‌ریکه‌ شه‌ڕێکی گه‌وره‌ له‌ ناوچه‌ هه‌لئایسێنێ.
کوردان ده‌یانه‌وێ به‌ ڕێگه‌ی دێمۆکراتی دا نوێنه‌رایه‌تی خۆیان بکه‌ن.به‌ تێرۆریست ڕاگه‌یاندنی پ.ک.ک هه‌م هه‌ڵه‌ و هه‌م زوڵمێکی گه‌وره‌یه‌، ئه‌و تاوانه‌ ده‌بێ بڕه‌وێته‌وه‌.
کوردان بۆ جێبه‌جێکردنی دۆزی کورد له‌ هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان به‌ شێوه‌ی ئاشتییانه‌ پڕۆژه‌یان هه‌یه‌. کۆنفێدرالیزمی دێمۆکراتیک ده‌توانێ ڕێگه‌ی چاره‌سه‌ری بێ به‌ بێ ئه‌وه‌ی سنووره‌ ده‌وڵه‌تییه‌کانی هه‌نووکه‌یی ئاڵوگۆڕیان تێدا بکرێ.

دوایه‌ ده‌رگای پرسیار و موناقه‌شه‌ له‌ سه‌ر باسه‌کانی ئه‌و دانیشتنه‌ کرایه‌وه‌ و له‌و به‌شه‌ دا ئه‌ندامێکی به‌ ڕه‌چه‌ڵه‌ک ترکی پارڵمانی ئاڵمان بۆچوونه‌کانی خۆی سه‌باره‌ت به‌ ڕێگه‌ی ئاشتییانه‌ی کێشه‌کان هێنایه‌ گۆڕێ.

ئه‌وجاردمه‌ته‌قه‌ له‌ سه‌ر بڕیارنامه‌ی کۆتایی کۆنفڕانس ده‌ست پێکرا که‌ له‌لایه‌ن به‌ڕێوه‌به‌رانی کۆمیسیۆنی مه‌ده‌نی و به‌ ڕاوێژ له‌ گه‌ڵ پسپۆڕانی نێونه‌ته‌وه‌یی ئاماده‌ کرابوو. دوای باسی تێر و ته‌سه‌ل ئه‌م بڕیارانه‌ی خواره‌وه‌ به‌ کۆی ده‌نگ په‌سند کران و چواره‌مین کۆنفڕانسی نێونه‌ته‌وه‌یی سه‌باره‌ت به‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا، ترکییه‌ و کورده‌کان له‌ سه‌عاتی 19:00 ی سه‌رله‌ ئێواره‌ی سێشه‌مۆ 4ی دیسامبری 2007 کۆتایی به‌ کاره‌کانی هێنا و هه‌رکه‌س چووه‌وه‌ ماڵه‌ خۆی.



بڕیارنامه‌ی کۆتایی چواره‌مین کۆنفڕانسی نێونه‌ته‌وه‌یی یه‌کێتیی ئوڕووپا، ترکییه‌ و کورده‌کان

چواره‌مین کۆنفرانسی نێونه‌ته‌وه‌یی یه‌کێتیی ئوڕووپا، ترکییه‌ و کورده‌کان

دووشه‌مۆ 3 _ سێشه‌مۆ 4ی دیسامبری 2007پارلمانی ئوڕووپا _ بروکسێل

ئه‌و کۆنفرانسه‌ له‌ لایه‌ن کۆمیسیۆنی مه‌ده‌نی یه‌کێتیی ئوڕووپا _ ترکییه‌
(ئی یوو تی سی سی) ڕێک خرا

سه‌ره‌تا و بڕیارنامه‌ی کۆتایی

بڕیاره‌کانی کۆتایی

به‌له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌و بابه‌تانه‌ی له‌ کۆنفرانس دا پێشکێش کران و ئه‌و بۆچوونانه‌ی له‌ لایه‌ن به‌شدارانی کۆنفرانسه‌وه‌ هاتنه‌ گۆڕێ، ئه‌م کۆنفرانسه‌ یه‌کده‌نگ ئه‌م به‌یاننامه‌ی خواره‌وه‌ په‌سند ده‌کا و داوای هه‌ڵهێنانه‌وه‌ی هه‌نگاوی پێویست ده‌کا له‌ لایه‌ن لایه‌نه‌ پێوه‌ندیداره‌کانه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ کێشه‌ی هه‌رێمه‌ کوردییه‌کانی ترکییه‌.

ترکییه‌ و یه‌کێتیی ئوڕووپا ئێستا له‌ قۆناخێکی ناسک دان . پێڤاژۆی وه‌رگرتنی ترکییه‌ له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا دا وه‌ک ڕاگیرابێ وایه‌ ، یان هه‌رنه‌بێ ، به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رچاو له‌ به‌ست چووه‌.ئه‌و ڕێفۆرمانه‌ی له‌ یه‌که‌م قۆناخه‌کانی پێڤاژۆی له‌گه‌ڵ که‌وتن دا جێبه‌جێ کران ئێستا بوون به‌ بیره‌وه‌ری کۆن ، و وا وێده‌چێ به‌ره‌و دوا گه‌ڕانه‌وه‌ به‌ڕێوه‌بێ.
گوشاره‌کانی جێئۆپۆلیتیک له‌ سه‌ر ترکییه‌ له‌مه‌ر هێرشه‌کانی بۆ نێو عێراق له‌ زیاد بوون دایه‌، هاوکات سیاسه‌ته‌کانی نێوخۆیی ترکییه‌ هه‌تا دێ زیاتر تووشی جه‌مسه‌ربه‌ندی دێ.چلۆنایه‌تی وڵامدانه‌وه‌ی ترکییه‌ و یه‌کێتیی ئوڕووپا به‌ گرژیی ساڵی ڕابردوو گرێنگییه‌کی زۆری هه‌یه‌ بۆ داهاتووی پێڤاژۆی وه‌رگرتنی ترکییه‌ له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا، و سه‌باتی هه‌موو هه‌ریمه‌که‌دا.

کۆنفرانس به‌ په‌سندی ده‌زانێ ه‌ ئامۆژگارییه‌کانی خۆی بۆ هه‌نگاو هه‌ڵهێنانه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ پێڤاژۆی وه‌رگرتنی ترکییه‌ له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا، پاراستنی مافی مرۆ و بارودۆخی کورده‌کان بهێنێته‌ گۆڕێ.

کۆنفڕانس ئه‌م بڕیارانه‌ی خواره‌وه‌ په‌سند ده‌کا:

1) به‌ له‌به‌رچاوگرتنی بڕیارنامه‌کانی کۆنفرانسه‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانی سێ ساڵی ڕابردووی یه‌کێتیی ئوڕووپا، ترکییه‌ و کورده‌کان، کۆنفرانس به‌رده‌وامه‌ له‌ پشتیوانی مه‌رجداری خۆی له‌ پێڤاژۆی وه‌رگرتنی ترکییه‌ له‌ یه‌کێتی ئوڕووپادا ، به‌و مه‌رجه‌ی هه‌ر دووک لا به‌رعۆده‌یی ئاشکرای خۆیان سه‌باره‌ت به‌ مافی مرۆ و ئازادییه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌کان نیشان بده‌ن؛

2) کۆنفرانس بانگه‌وازی یه‌کێتیی ئوڕووپا ده‌کا وه‌کوو ده‌زگایه‌کی یه‌کگرتوو بجووڵێته‌وه‌ و به‌ ئاشکرایی پشتیوانی خۆی ده‌رببڕێ له‌ پێڤاژۆی وه‌رگرتنی ترکییه‌ له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا دا که‌ ده‌رگای ئه‌و پێڤاژۆیه‌ی به‌ڕوویدا کرده‌وه‌، له‌ وانه‌ پشتیوانی له‌ گشت پێداویستییه‌کانی یه‌کێتیی ئوڕووپا سه‌باره‌ت به‌ ڕێفۆرمی دێمۆکراتیک و قانوونی له‌ چوارچێوه‌ی ترکییه‌ دا؛

3) کۆنفرانس وه‌بیر ده‌هێنێته‌وه‌ که‌ ڕاپۆرتی 2007 ی کۆمیسیۆنی ئوڕووپا سه‌باره‌ت به‌ پێشوه‌چوه‌ونه‌کانی ترکییه‌ به‌ره‌و ئه‌ندامه‌تی ده‌ڵێ: " هیچ بابه‌تێکی سه‌ره‌کی جه‌ختی له‌ سه‌ر نه‌کراوه‌ و کێشه‌ی گرینگ به‌رده‌وامن"، و قسه‌ی خۆی ده‌خاته‌ پاڵ داوای کۆمیسیۆنی ئوڕووپا و پێکێشی له‌ گه‌ڵ ترکییه‌ ده‌کا که‌ ڕووبه‌ڕووی ئه‌و کێشانه‌ ببێته‌وه‌؛

4) کۆنفرانس به‌ نیگه‌رانییه‌وه‌ شکانی هێندێک له‌ دامه‌زراوه‌کانی نێو ده‌زگای ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ به‌ بیر ده‌هێنێته‌وه‌ بۆ پێک هێنانی به‌رعۆده‌ییه‌کانی خۆیان سه‌باره‌ت به‌ په‌یماننامه‌ی ئوڕووپایی مافی مرۆ و قانوونی ئینسانی به‌ پێی نێوه‌رۆکی ئه‌و ڕێفۆرمانه‌ی کراون و ئه‌وبه‌رعۆدییانه‌ی له‌ پێڤاژۆی له‌گه‌ڵ که‌وتن دا دراون؛ به‌تایبه‌تی دڵه‌ڕاوه‌کێی خۆی ده‌رده‌بڕێ که‌ دامه‌زراوه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کان به‌رده‌وام بوون له‌ سه‌ر چالاکییه‌ عه‌سکه‌رییه‌کانی خۆیان؛

5) کۆنفرانس په‌ژاره‌ی خۆی ده‌رده‌بڕێ ئه‌و ئاگر به‌سه‌ یه‌کلایه‌نه‌یه‌ی که‌ له‌ ئۆکتۆبری 2006 دا له‌ لایه‌ن پ.ک.ک وه‌ ڕاگه‌یێندرا ، له‌ به‌ر هۆی گشت هۆی کرده‌وه‌یی کۆتایی پێهات و بانگه‌وازی ده‌کا هه‌م له‌ ترکییه‌ و هه‌م له‌ پ.ک.ک که‌ ده‌ستبه‌جێ گشت ئۆپێڕاسیۆنی دوژمنانه‌ی عه‌سکه‌ری له‌ هه‌رێم دا ڕابگرن بۆ پێکهێنانی فه‌زایه‌کی سیاسی بۆ هێنانه‌ گۆڕی پرسی کورد به‌ ڕێگه‌ی دیالۆگ دا.

6) کۆنفرانس به‌ بیر ده‌هێنێته‌وه‌ که‌ بۆ هه‌موو لایه‌ک ده‌رکه‌وتووه‌ ، له‌وانه‌ ترکییه‌ و ئه‌ڕته‌شی ترکییه‌ ، و گشت کۆمه‌ڵگه‌ی نێونه‌ته‌وه‌یی ، که‌ هیچ چاره‌سه‌رییه‌کی عه‌سکه‌ری بۆ ئه‌م کێشه‌یه‌ی له‌ ئارادایه‌ نییه‌؛ ئێمه‌ بانگه‌وازی حکوومه‌تی ترکییه‌ ده‌که‌ین هه‌موو جۆره‌ ئۆپێراسیۆنی دوژمنکارانه‌ی عه‌سکه‌ری هه‌م له‌ نێوخۆی ترکییه‌ و هه‌م له‌ کوردستانی عێراق ڕابگرێ؛

7) به‌ تایبه‌تی، کۆنفرانس پێکێشی له‌ گه‌ڵ ترکییه‌ و هه‌موو ده‌وڵه‌تانی ئه‌ندامی یه‌کێتیی ئوڕووپا ده‌کا هه‌نگاوی به‌ کرده‌وه‌ و له‌ به‌رچاو هه‌ڵبهێننه‌وه‌ بۆ نێشاندانی پشتیوانی ته‌واوی خۆیان بۆ دامه‌زراندنی پلاتفۆرمێکی دێمۆکراتیکی دیالۆگ له‌ نێوان ترکه‌کان، کورده‌کان ، و گه‌لان و که‌مایه‌تییه‌کانی دیکه‌ی دامه‌زرێنه‌ر که‌ له‌ ترکییه‌ دا ده‌ژین؛

مافی مرۆ و له‌گه‌ڵ که‌وتن

8) کۆنفرانس پشتیوانی ده‌کا له‌ به‌ڵێنه‌کانی یه‌کێتیی ئوڕووپا که‌ ڕێفۆرم له‌ بواری مافه‌ بنه‌ڕه‌تییه‌کان، دێمۆکراسی و حوکمی قانوون له‌ ترکییه‌ ده‌بێ له‌ پێڤاژۆی وتووێژی ئه‌ندامه‌تی دا به‌ هێز بکرێن و پێشوازی ده‌کا له‌ به‌رعۆده‌یی کۆمیسیۆنی یه‌کێتیی ئوڕووپا بۆ به‌رده‌وام بوون له‌ چاوه‌دێری به‌ سه‌ر پێڤاژۆی رێفۆرم دا. ئه‌و ڕێفۆرمانه‌ ده‌بێ
پێداچوونه‌وه‌ی ته‌واو به‌ سیستمی قه‌زایی دا وه‌به‌ره‌ بگرێ له‌ وانه‌ چلۆنایه‌تی له‌ به‌رکارنان و په‌روه‌رده‌ی حاکمان و دۆزگه‌ران، سه‌ربه‌خۆیی ته‌واوی کاربه‌ده‌ستانی به‌ڕێوه‌بردنی قانوون و دۆزگه‌ره‌ گشتییه‌کان بۆ پێشگرتن له‌وه‌ی که‌ قانوون به‌کارنه‌هێندرێ بۆ ده‌ست که‌وتنی ئامانجی سیاسی و ئێدێئۆلۆژی.


9) کۆنفرانس ئه‌و ڕوانگه‌یه‌ی که‌ له‌ سێ کۆنفرانسی ڕابردوو دا ده‌ربڕا داده‌گرێته‌وه‌،
که‌ ترکییه‌ هێشتا تۆوه‌ سیاسییه‌کانی پێوانه‌ی کۆپێنهاگی جێبه‌جێ نه‌کردووه‌ ، و پشتیوانی خۆی له‌ پێڤاژۆی وه‌رگرتنی ترکییه‌ ده‌به‌ستێته‌وه‌ به‌وه‌ی که‌ داو وده‌زگاکانی یه‌کێتیی ئوڕووپا لێبڕاوانه‌ ستاندارده‌کانی له‌گه‌ڵ که‌وتن له‌ به‌رچاوبگرن. کۆنفرانس هه‌ر وه‌ها جه‌خت ده‌کاته‌وه‌ که‌ نابێ هیچ سازشتی دیکه‌ سه‌باره‌ت به‌ پێوانه‌ی ئه‌ندامه‌تی بکرێ وه‌کوو بڕیاری یه‌کێتیی ئوڕووپا بۆ ڕێگه‌دان به‌ ترکییه‌ که‌ بێته‌ ده‌وری مێزی وتووێژ له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی " به‌ ڕاده‌ی پێویست" پێوانه‌کانی کۆپێنهاگی پێک هێناوه‌؛

10) به‌ وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی خاڵی 10ی بڕیارنامه‌ی ساڵی پێشوو، کۆنفرانس داوا له‌ ترکییه‌ ده‌کا چوارچێوه‌ی په‌یماننامه‌ی ئوڕووپایی بۆ پارێزگاری له‌ که‌ مایه‌تییان وهه‌ر وه‌ها پێودانگه‌کانی دیکه‌ی له‌ مه‌ڕ که‌مایه‌تییان په‌سند بکا و ڕێز له‌و مافه‌ کولتووری و
که‌مایه‌تییانه‌ی هه‌موو گرووپان که‌ ئێستا هه‌نه‌ بگرێ ؛ و بانگه‌وازی یه‌کێتی ئوڕووپا ده‌کا گۆشار بخاته‌ سه‌ر حکوومه‌تی ترکییه‌ وه‌کوو ئه‌ندامێکی توانایه‌کی یه‌کێتیی ئوڕووپا بۆ ئه‌وه‌ی که‌ چوارچێوه‌ی باسکراو په‌سند بکا؛

11) به‌ وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی خاڵه‌کانی 10 ، و 14 ، و 2ی یه‌که‌م پرۆتۆکۆڵی په‌یماننامه‌ی ئوڕووپایی مافی مرۆ و خاڵی 8ی مه‌نشووری ئوڕووپایی سه‌باره‌ت به‌ زمانانی هه‌رێمی یان که‌مایه‌تی، و بڕیارنامه‌ی ژماره‌ 1519ی ئۆکتۆبری 2006ی ئه‌نجومه‌نی پارلمانی کۆنسه‌ی ئوڕووپا سه‌باره‌ت به‌ بارودۆخی کولتووری کورده‌کان، کۆنفرانس داوای خۆی له‌ ده‌وڵه‌تی ترکییه‌ و یه‌کێتی ئوڕووپا دووپاته‌ ده‌کاته‌وه‌ که‌ پلانێکی ستراتێژی به‌ره‌وپێش به‌رن وجێبه‌جێی بکه‌ن سه‌باره‌ت به‌ په‌روه‌رده‌ به‌ زمانی زگماکی؛

12) به‌ ئاماژه‌ی تایبه‌تی به‌ ڕاپۆرتی پێشوه‌چوونی کۆمیسیۆنی ئوڕووپا سه‌باره‌ت به‌ ترکییه‌ بۆ ساڵی 2007، ڕاپۆرتی پارلمانی ئوڕووپا له‌ مه‌ڕ خۆکوژی له‌ زێده‌ی ژنان له‌ هه‌رێمه‌ کوردییه‌کان ، هه‌ر وه‌ها به‌ وه‌بیرهێنانه‌وه‌ی وڵامی ده‌زگای په‌یماننامه‌ی له‌نێوبردنی هه‌موو جۆره‌ دووچاوکییه‌ک به‌ دژی ژنان له‌ ساڵی 2005 بۆ ئه‌م کۆمیته‌یه‌،) کۆنفرانس داوا له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا ده‌کا ده‌سته‌به‌ر بێ که‌ ترکییه‌ به‌ ستاتوسی هه‌موو ژنان و کچان له‌ چوارچێوه‌ی ستاندارده‌کانی نێونه‌ته‌وه‌یی دا بچارێ ، به‌ تایبه‌تی به‌ له‌ به‌ر چاوگرتنی ڕێژه‌ی به‌رزی نه‌خوێنده‌واری، زه‌بروزه‌نگی نێوماڵ، کوشتنی نامووسی، خۆکوژی و به‌ شوو دانی زۆرملێ و ناکاو له‌ ترکییه‌، که‌ له‌ به‌ر نه‌ بوونی خزمه‌تی پێویست و په‌روه‌رده‌ی قه‌زایی پاراستنی قانوونیان بۆ ده‌سته‌به‌ر ناکرێ( و به‌ تایبه‌تی حه‌وجێی پێوه‌چاران به‌ جیاوازی هه‌رێمی وه‌بیر ده‌هێنێته‌وه‌ له‌ مه‌ڕ هه‌ڵکه‌وتی ژنان به‌ ڕێگه‌ی په‌روه‌رده‌، خوێنده‌وارکردن، ده‌ستڕاگه‌یشتن به‌ کاری لێوه‌شاوه‌، نوێنه‌رایه‌تی سیاسی و ده‌ستڕاگه‌یشتن به‌ عه‌داڵه‌ت)؛ له‌وه‌ش زیاتر کۆنفرانس داوا ده‌کا له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا که‌ هه‌موو ده‌سته‌ڵاتی خۆی به‌کاربهێنێ بۆ ده‌سته‌به‌ر کردنی ئه‌وه‌ی که‌ حکوومه‌تی ترکییه‌، به‌ هاو بیری و ڕاوێژ و هاوکاری له‌ گه‌ڵ ژنانی کورد پڵانێکی کرده‌وه‌ی سه‌رتاسه‌ری به‌ره‌وپێش به‌ڕێ بۆ جێبه‌جێ کردنی بڕیاری بڕیارنامه‌ی 1325ی ئه‌نجومه‌نی ئاسایشتی نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان.

13) ئه‌م کۆنفرانسه‌ په‌ژاره‌ی خۆی ده‌رده‌بڕێ له‌ ده‌ستپێشخه‌ری حکوومه‌تی ترکییه‌ بۆ درێژه‌دان به‌ کار کردن له‌ سه‌ر پڕۆژه‌ی خراپ داڕێژراوی به‌نداوی ئیله‌ سوو له‌ ئووتی 2006 دا، و ده‌ستپێکردن به‌ ده‌ست به‌ سه‌رداگرتنی زه‌وی له‌ لایه‌ن ده‌وڵه‌تی ترکییه‌وه‌ که‌ هه‌ڕه‌شه‌ی له‌ جێی خۆ هه‌ڵکه‌ندرانی به‌ کۆمه‌ڵ و له‌ کیس دانی بژیوی دانیشتووانی ناوچه‌که‌ی پێوه‌یه‌، که‌ زۆربه‌ی ئه‌و دانیشتووانه‌ کوردن ؛ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ هه‌ر وه‌ها شاری حه‌سکیف که‌ له‌ ڕوانگه‌ی مێژووییه‌وه‌ گرینگه‌ ده‌ مه‌ترسی ده‌هاوێژێ ، له‌ حه‌ولێکی ئاشکرا دا بۆ هه‌ڵبڕینی زیاتری کوره‌ده‌کان له‌ میرات و کولتووری ده‌وڵه‌مه‌ندی خۆیان ؛ و به‌ پێی چه‌ندین ڕاپۆرتی نرخاندنی ئێکۆلۆژی ، ده‌ستڕاگه‌یشتنی دراوسێیه‌کانی ترکییه‌ به‌ سه‌رچاوه‌ی ئاو ده‌مه‌ترسی داوێ و ديبێته‌ هۆی خه‌ساری قه‌ره‌بوونه‌کراوی ئێکۆلۆژی؛

14) به‌ ئاماژه‌ به‌ خاڵی سه‌ره‌وه‌، کۆنفرانس داوا ده‌کا له‌ حکوومه‌تی ترکییه‌ چاو به‌ هه‌ڵوێستی خۆی سه‌باره‌ت به‌م پڕۆژه‌یه‌ دا بخشێنێته‌وه‌، هه‌ر وه‌ها داوا له‌و ده‌زگایانه‌ی یه‌کێتیی ئوڕووپا ده‌کا که‌ چاوه‌دێری به‌ سه‌ر کاردانه‌وه‌ی ڕاگواستن و له‌ جێی خۆ هه‌ڵکه‌ندرانی نێوخۆیی ده‌که‌ن و ئه‌وه‌ی که‌ ئه‌وه‌ چ کارتێکه‌ری توانایه‌کی ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ چنه‌ له‌ سه‌ر نێوه‌نده‌ شارییه‌کانی هه‌رێمه‌ کوردییه‌کان که‌ زێده‌ له‌ گونجانی خۆیان دانیشتوویان هه‌یه‌، هه‌ر وه‌ها بانگه‌واز ده‌کا له‌ حکوومه‌ته‌کانی ئه‌ندام که‌ گوشار بیێنن بۆ سه‌ر کۆمپانییه‌کانی بیانی سه‌رمایه‌ده‌ر بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رمایه‌دانانی خۆیان له‌مه‌ڕ ئه‌و پڕۆژه‌یه‌ بکێشنه‌وه‌؛

15) کۆنفرانس نیگه‌رانی قووڵی خۆی ده‌رده‌بڕێ سه‌باره‌ت به‌ ده‌کارکردنی خاڵه‌کانی قانوونی سه‌زا له‌ لایه‌ن ترکییه‌وه‌ بۆ ڕاوه‌دوونانی نووسه‌ران، ڕۆژنامه‌نووسان، ڕووناکبیران ، پارێزه‌ران و که‌سانی دیکه‌ی پارێزه‌ری ئازادی ڕامان، له‌وانه‌ خاڵه‌کانی 215 و 216 ( هاندان بۆ بێزو قێز) ، 217، 220 ( بانگه‌شه‌ کردن بۆ ڕێکخستنی تاوانکار)، 288 ( حه‌ولدان بۆ شوێنکردن له‌ سه‌ر محاکه‌مه‌ی عادڵانه‌) و 301 ( سووکایه‌تیکردن به‌ " ترکبوون") قانوونی سه‌زای ترکییه‌؛ کۆنفرانس داوا له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا ده‌کا ده‌سته‌به‌ر بێ که‌ ترکییه‌ به‌رته‌نگییه‌کانی سه‌ر ئازادیی به‌یان لابه‌رێ له‌ گشت چوارچیوه‌ی حقووقی خۆیدا.

16) ئێمه‌ داوا له‌ ترکییه‌ ده‌که‌ین به‌رعۆده‌ییه‌کانی پۆزیتیڤی خۆی جێبه‌جێ بکا به‌ پێی خاڵی 10ی په‌یماننامه‌ی ئوڕووپایی مافی مرۆ و فه‌زایه‌کی پۆزیتیڤ ساز بدا که‌ تێیدا ئازادیی به‌یان گه‌شه‌ بکا، و نووسه‌ران ، ڕۆژنامه‌نووسان، ڕووناکبیران، پارێزه‌ران و زۆر پارێزه‌ری دیکه‌ی ڕامانی ئازاد بپارێزێ له‌ ده‌ستتێوه‌ردانی ناقانوونی ده‌وڵه‌ت له‌ کاروباری
هه‌ڵسووڕاوانی نا_ ده‌وڵه‌تی دا.

ناوه‌ندێتی پرسی کورد

17) کۆنفرانس پێداده‌گرێ که‌ چاره‌سه‌ری کێشه‌ی کورد خاوه‌ن گرنگییه‌ بۆ دامه‌زراندنی ترکییه‌یه‌کی به‌ سه‌بات، دێمۆکراتیک و ئاشتی خواز بۆ ئه‌وه‌ی لێیبوه‌شێته‌وه‌ بێته‌ نێو یه‌کێتیی ئوڕووپا. ڕێفۆرمی دێمۆکراتیکی ڕاسته‌ قینه‌ ته‌نێ ئه‌و ده‌می ده‌توانێ ڕووبدا ئه‌گه‌ر ترکییه‌ له‌ دامه‌زراوه‌ ده‌وڵه‌تییه‌کانی خۆیدا ڕێفۆرمی سیاسی نوێ بکا و به‌سترانه‌وه‌ به‌ ناسیۆنالیزمی ئێتنیکی به‌رپه‌رچ داته‌وه‌ که‌ هۆی ڕیشه‌یی کێشه‌که‌ و بێ سه‌باتی هه‌میشه‌یی ترکییه‌ یه‌؛

18) بۆیه‌ ئه‌م کۆنفڕانسه‌ پێداده‌گرێ که‌ گه‌لی کورد و نوێنه‌ره‌کانی ده‌بێ ده‌ورێکی به‌شداری ڕاسته‌قینه‌یان بدرێتێ له‌ پێڤاژۆی وه‌رگرتنی ترکییه‌ دا سه‌باره‌ت به‌ هه‌موو دمه‌ته‌قه‌یه‌ک له‌مه‌ڕ داهاتووی قانوونی بنچینه‌یی دێمۆکراتیکی ترکییه‌؛

19)هه‌روه‌ها ، کۆنفڕانس پێداده‌گرێ که‌ ده‌بێ و ده‌کرێ زۆر زیاتر بکرێ له‌ هه‌ر دووک لا ڕا و داوا ده‌کا ئه‌م هه‌نگاوانه‌ی خواره‌وه‌ بۆ دروستکردنی باوه‌ڕی هه‌ڵبهێندرێنه‌وه‌؛

هه‌نگاوه‌کانی باوه‌ڕی پێک هێنان20) ئه‌م کۆنفڕانسه‌ وه‌بیر ده‌هێنێته‌وه‌ که‌ چاره‌سه‌ری کێشه‌که‌ و له‌ قانوونی بنچینه‌ییدا ناسینی کورده‌کان له‌ ترکییه‌ خاڵێکی نێوه‌ندییه‌ بۆ سه‌باتی هه‌رێمی.

21) له‌و پێوه‌ندییه‌ دا، کۆنفرانس داوا له‌ حکوومه‌تی ترکییه‌ ده‌کا ده‌ست بکا به‌ دمه‌ته‌قه‌ی گشتی و ئاشکرا سه‌باره‌ت به‌ ناسینی کورده‌کان له‌ قانوونی بنچینه‌یی دا و هه‌بوونی گه‌لی کورد له‌ چوارچێوه‌ی ترکییه‌ دا؛

22) کۆنفرانس داوا له‌ گشت پارتییه‌ سیاسییه‌کان ده‌کا له‌ ترکییه‌ یارمه‌تی بکه‌ن به‌ سازدانی هه‌لومه‌رج بۆ پلاتفۆرمێکی دێمۆکراتیکی دیالۆگ له‌ چوارچێوه‌ی ترکییه‌ دا؛

23) کۆنفرانس داوا له‌ یه‌کێتی ئوڕووپا ده‌کا چالاکانه‌ پشتیوانی بکا له‌و حه‌ولانه‌ی بۆ دیالۆگ ده‌درێ سه‌باره‌ت به‌ که‌مایه‌تییان و به‌ تایبه‌تی سه‌باره‌ت به‌ کورده‌کان له‌ ترکییه‌؛

24) کۆنفرانس پێکێشی ده‌کا ترکییه‌ تێبگا بۆ ئه‌وه‌ی دێمۆکراسی له‌ ترکییه‌ هه‌ڵسووڕێ، پێویسته‌ ستروکتووری حکوومه‌تی ناوچه‌یی له‌ لایه‌ن حکوومه‌تی نه‌ته‌وه‌یی [ نێوه‌ندی] وه‌ به‌ ته‌واوی پشتیوانی لێبکرێ.

25) له‌و ده‌مه‌ ناسکه‌ دا گشت لایه‌نه‌ تێوه‌گلاوه‌کان ( یه‌کێتیی ئوڕووپا، ترکییه‌ و کورده‌کان) ده‌بێ له‌ ڕابردووهی خۆیان ده‌رس وه‌ربگرن ، و به‌ پێی قانوونی نێونه‌ته‌وه‌یی و نۆرمه‌ ئینسانییه‌کان بجووڵێنه‌وه‌.

26) به‌ تایبه‌تی، کۆنفرانس داوا له‌ حکوومه‌تی ترکییه‌ ده‌کا ده‌سته‌به‌ر بێ که‌ گشت ئه‌و پارتییه‌ دێمۆکراتیکه‌ کوردانه‌ی که‌ به‌ شێوه‌ی قانوونی دامه‌زراون رێگه‌یان بدرێ چالاکی سیاسی ئاشتیخوازانه‌ بکرێن بێ ده‌ستتێوه‌ردان له‌ کاروباریان یان هه‌ڕه‌شه‌ی ده‌ستبه‌جێی داخرانیان، به‌ ئاماژه‌ی تایبه‌تی به‌ پارتیی کۆمه‌ڵگه‌ی دێمۆکراتیک ( ده‌ته‌په‌) و ئه‌و ئه‌ندامانه‌ی که‌ به‌ شێوه‌ی دێمۆکراتیک هه‌ڵبژێردراون و ئێستا له‌ پارلمان دان؛ ئه‌وه‌ش به‌ پێی خاڵی 10 و 11ی په‌یماننامه‌ی ئوڕووپایی مافی مرۆ؛ له‌وه‌ش زیاتر ده‌بێ ده‌ستبه‌جێ ده‌ست له‌ ئازار دان و لێکۆڵینه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ سیاسه‌تمه‌دارانی کورد که‌ سیاسه‌ت دنه‌ی ده‌دا هه‌ڵگیرێ.

27) کۆنفڕانس ئامۆژگارییه‌کانی دادگای ئوڕووپایی مافی مرۆ له‌ چه‌ندین که‌یس دا وه‌بیر ده‌هێنێته‌وه‌، به‌ڵام به‌ تایبه‌تی که‌یسی عه‌بدوڵا ئوێجاڵان له‌ هه‌مبه‌ر ترکییه‌ دا، سه‌باره‌ت به‌ هه‌لومه‌رجی زیندانی بوونی له‌ ترکییه‌. له‌وه‌ش زیاتر کۆنفڕانس داوا له‌ حکوومه‌تی ترکییه‌ ده‌کا ئامۆژگارییه‌کانی سی پی تی ( کۆمیته‌ی پێشگیری له‌ ئه‌شکه‌نجه‌) سه‌باره‌ت به‌ هه‌لومه‌رجی زیندان جێبه‌جێ بکا و به‌ تایبه‌تی له‌ مه‌ڕ له‌شساخی به‌ڕێز ئوێجاڵان _ و ده‌ستبه‌جێ _ زیندانی دوڕگه‌ی ئیمرالی دابخا.

28) کۆنفرانس هه‌روه‌ها پێکێشی ده‌کا له‌ گه‌ڵ ده‌وڵه‌تانی ئه‌ندامی یه‌کێتیی ئوڕووپا یارمه‌تی بکا _ له‌وانه‌ به‌ له‌ به‌ر ده‌ست دانی سه‌رچاوه‌ی دارایی _ بۆ ساز کردنی پلاتفۆرمێکی دێمۆکراتیک بۆ دیالۆگ له‌ نێوان ترکییه‌ و کورده‌کان و به‌ ته‌واوی به‌رعۆده‌ییه‌کانی خۆیان له‌ مه‌ڕ ئازادیی به‌یانی ڕه‌چاو بکه‌ن سه‌باره‌ت به‌و ڕێکخستنه‌ کوردی و تاکو ته‌رایانه‌ی که‌ هه‌ر هه‌مان حه‌ولی ئه‌وان ده‌ده‌ن؛

29) کۆنفرانس پێداده‌گرێ که‌ حکوومه‌ته‌کانی یه‌کێتیی ئوڕووپا نابێ مۆرکی تاوانکاری له‌ دژایه‌تی ئاشتییانه‌ له‌ هه‌مبه‌ر ترکییه‌ بده‌ن که‌ له‌ لایه‌ن ئه‌و ڕێکخستنه‌ کوردیانه‌وه‌ ده‌رده‌بڕدرێ له‌ ئوڕووپا دامه‌زراون و به‌ بڕیاری خۆیاندا بچنه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ قه‌ده‌خه‌ کردنی هێندێک ڕێکخستنی کوردی، به‌ تایبه‌تی له‌ به‌ر ڕووناکایی شان وه‌به‌ردان بۆ دۆزینه‌وه‌ی چاره‌سه‌رییه‌کی ئاشتییانه‌ بۆ پرسی کورد له‌ چوار چێوه‌ی یه‌کپارچه‌یی خاکی ئێستا و له‌ ترکییه‌یه‌کی ڕێفۆرم کراوی دێمۆکڕاتیک دا؛

30) له‌ کۆتایی دا، کۆنفرانس باوه‌ری خۆی تازه‌ ده‌کاته‌وه‌ بۆ به‌ڕێوه‌به‌رانی ، ڕاوێژکارانی و کۆمیته‌کانی ، بۆ ئه‌وه‌ی هه‌م له‌ ئاستی سیاسی و هه‌م له‌ ئاستی مه‌ده‌نی له‌ سه‌رتاسه‌ری ئوڕووپا دا هه‌وڵ بده‌ن بۆ پشتیوانی له‌ له‌گه‌ڵ که‌وتنی ترکییه‌ و داوخوازی وی بۆ وه‌رگیرانی له‌ یه‌کێتیی ئوڕووپا دا له‌ سه‌ر بنه‌مای ئه‌م بڕیار نامه‌یه‌.

پارلمانی ئوڕووپا _ پروکسێل2007.12.04