په‌نجاوسێ ناقیس یه‌کی ئاڵبانیایی
په‌نجاوسێ ناقیس یه‌کی ئاڵبانیایی
حه‌سه‌نی قازی
به پێی نامه‌یه‌کی کورت، که له ژماره‌ی 19ی ژانڤییه‌ی 2011ی گۆڤاری "Linguist" دا بڵاو بووه‌ته‌وه، ژماره‌یه‌ک له ڕووناکبیرانی ئاڵبانیایی، باسی عه‌داڵه‌ت و مافیان سه‌باره‌ت به "زمانی ستاندارد" پێ به بابه‌تێکی بێ جێیه و له‌و ڕووه‌وه هه‌ڵوێستیان له گه‌ڵ هه‌ڵوێستی په‌نجاوسێ ناقیس یه‌که‌کانی هه‌رێمی کوردستان جیاوازییه‌کی ئه‌وتۆی نییه.
به‌ڕێز بویار دیبرا که وێده‌چێ لایه‌نگرێکی مافی یه‌کسانیی زمانی بێ له ئاڵبانی له نامه‌یه‌ک دا بۆ "Linguist " ئه‌و بابه‌ته ئاوا باس ده‌کا:
" عه‌داڵه‌ت" له ستاندارد کردنی زمان دا
ده‌سته‌یه‌کی 40 که‌سی له ڕووناکبیرانی نێو به‌ده‌ره‌وه له ئاڵبانی،که هێندێکیان زمانه‌وان و ئه‌وانیدییان نووسه‌ر،وه‌رگێڕ،پرۆفێسۆری زانستی کۆمه‌ڵایه‌تی و ڕووناکبیرن به‌یاننامه‌یه‌کیان بڵاو کردووه‌ته‌وه و تێیدا ئه‌و داوخوازییه‌ی که له‌و کۆنفرانسه‌ی دوایی زماندا کراوه واته داوخوازی " وه‌به‌ر گرتنی سیاسه‌تی پێویست بۆ باشتر کردن و ده‌وڵه‌مه‌ندکردنی زمانی ستاندارد" شه‌رمه‌زار ده‌که‌ن. ئه‌وانه‌ی کۆنفرانسه‌که‌یان ڕێک خستبوو باسی ئه‌وه ده‌که‌ن ڕێگایه‌کی ئه‌وتۆ ببیندرێته‌وه بۆ هێنانه نێوی توخمی ئاڵبانیایی ژووروو (Gegh) بۆ نێو زمانی ستاندارد، که به ته‌واوی له سه‌ر بنه‌مای زاراوه‌ی خوارووی زمانی ئاڵبانی واته (Tosc) هه‌ڵنراوه. چه‌مکی ده‌وڵه‌مه‌ندکردنی ئه‌ڵبانیایی ستاندارد له‌وه‌تا هه‌ڵوه‌شانی کۆمۆنیزم له به‌رایی 1990کاندا جێی مشتوومڕی به‌رده‌وام بووه.
به‌یاننامه‌که له گه‌ڵ شتی دیکه دا ده‌ڵێ:
" ئیدیعای ئاوا ده‌کرێ که له فۆڕم پێدانی زمانی ستاندارد دا له‌هجه‌ی باکووری وه‌پشت گوێیان خراوه و بێ عه‌داڵه‌تی له‌گه‌ڵ کراوه. ئێمه لێره دا به ڕوونی ڕاده‌گه‌یێنین " عه‌داڵه‌ت" و "بێ عه‌داڵه‌تی" له بواری دیکه‌ی ژیانی کۆمه‌ڵایه‌تی دا بۆ پیاده کردن ده‌بن ، نه‌ک له دروست کردنی زمانه ستاندارده‌کان دا." و له سه‌ر ڕوونکردنه‌وکه‌یان به‌رده‌وام ده‌بن و ده‌ڵێن:
" ئه‌وانه‌ی لێره دا باسی " عه‌داڵه‌ت " ده‌که‌ن پێیان وایه ده‌بێ گشت شێوه‌زاره هه‌رێمی و ئه‌ده‌بییه‌کانی له‌هجه‌ی جیاواز که‌متازۆر به شێوه‌یه‌کی ڕێژه‌یی له سازکردنی زمانی ستاندارد دا به‌شدار بن یان به تۆبزی تێکه‌ڵ بکرێن و به‌شێوه‌یه‌کی ده‌ستکرد زمانی ستاندارد له له‌هجه‌ی جیاواز ساز بکرێ . کارێکی ئه‌وتۆ سه‌باره‌ت به هیچکام له زمانه‌کانی دنیا نه‌کراوه، جا بۆیه له مه‌ڕ نموونه‌ی ئاڵبانیش کاری کرانێ نییه."
به‌ڕێز بویار دیبرا له کۆتایی دا له "Linguist" ده‌پرسێ: " پرسیاری من ئه‌وه‌یه : داخودا ئه‌وه ڕاسته له هه‌موو لایه‌نه‌کانی حه‌وڵ دان بۆ ستاندارد کردن یان زمانی ستاندارد بۆخۆی دا بیری "عه‌داڵه‌ت" بیرۆکه‌یه‌کی نه‌بان بێ و شیاوی پیاده کردن نه‌بێ؟"
1 comment:
ده‌ستت خۆش بێت کاک حه‌سه‌ن زۆر گرینگه که مه‌تله‌به له سه‌ر ته‌له‌زوێنه‌کان ، بێته به‌رباس ، هه‌ڵبه‌ت له‌روانگه‌ی زمان ناسی وکۆمه‌لایه‌تیه‌وه. سپاس بۆ ئه‌و باسه
Post a Comment