Wednesday, October 31, 2007

دوکتور فه‌رهاد پیرباڵ میوانی ڕوانگه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌یه‌



دوکتور فه‌رهاد پیرباڵ له‌ ڕوانگه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌دا

له‌به‌رنامه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌ی ڕوانگه‌ دا دوکتور فه‌رهاد پیرباڵ سه‌باره‌ت به‌ یه‌کێک له‌ کتێبه‌کانی : "وێنه‌ی کورد له‌ ئه‌رشیڤی ڕۆژهه‌ڵاتناسه‌کاندا" ده‌دوێ. چاپی دووه‌می ئه‌و کتێبه‌ له‌ ساڵی 2005 له‌ لایه‌ن " به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تیی گشتیی ڕۆشنبیری و هونه‌ر " له‌ هه‌ولێر بڵاو کراوه‌ته‌وه‌. ڕوانگه‌ یه‌کشه‌مۆ شه‌و 4ی نۆڤامبری 2007 سه‌عات 21:45 به‌ کاتی نێوه‌ندیی ئوڕووپا له‌ تێلێڤیزیۆنی ڕۆژ دا. هه‌مان به‌رنامه‌ دانی به‌یانی دووشه‌مۆ 5ی نۆڤامبر له‌ نیوان سه‌عات 10:00 - 12:00 دا دیسان بڵاو ده‌کرێته‌وه‌.


Wednesday, October 24, 2007

----- ڕای خوێنه‌ره‌وان ----


زێدی ڕێنێسانس نووسینی به‌نرخی مامۆستا مارتین ڤان براونێسن " پرسی کورد: پرسی کێ، وڵامی کێ"؟ی ڕاگوێست و بڵاوی کرده‌وه‌. ژماره‌یه‌کی زۆر له‌ خوێنه‌ره‌وانی ڕێنێسانس ڕای خۆیان سه‌باره‌ت به‌و بابه‌ته‌ ده‌ربڕیوه‌. لێره‌ دا بۆ ئاگاداری میوانانی " ڕوانگه‌" گشت ئه‌و ڕایانه‌ له‌ زێدی ڕێنێسانسه‌وه‌ ڕاده‌گوێزین و بڵاویان ده‌که‌ینه‌وه
‌.
هاواربانيخيلانى hawar6868@yahoo.com

كاك حسن هه رجة ندباسه كه ت كه ررِؤمانيش بيت برِوا بكه من بوخوم خولقى ئه وه م نيه بيان خوينمه وه كه ربه دوبه ش وه ركيرانه كه ت دا به زاندا يه ره نك بو جاكتربوايه جونكه هه ربه مندا ليش كوركانه شه وه كه ى دايكم بوى ده كردم بو ئه وه ى خه وم لى بكه وى هينده ى ده كوته وه بيزار بوبوم نه كويم بوده كرت و نه خه ويشى لى ده خستم هه ركه ده يزانى به مه خه وم لى ناكه وى ئاوازه كه ى ده كورى و ده يكرد به رازى دنكه هه ناره به لام دنكه هه ناره كه م لاخوش بو يه كسه ر قيت ده بومه وه و له برده ى كيشا به سه رمدا و ده يكوت زه هرى مار جووه ته جاوى خومن هيلاك بوم ئه و خه وى لى نه كه وت ،به لام توش هيلاك بوى بييوه ومنيش له به ردورو دريزى بو م نا خوينريته وه

سه‌عید شه‌مس

ده‌ست خۆش کاک حه‌سه‌ن

به‌ راستی نه‌ ته‌نیا وه‌رگێرانی قه‌سه‌ به‌ نرخه‌کانی پرۆفێسۆر مارتین ڤان براونێسن کارێکی گرینگ و پێویست بوو، به‌لکو ناساندنی پرۆفێسۆر وه‌دیع جووه‌یده‌، بۆ جیلی گه‌نجی کورد زۆر پێویسته‌. ئه‌و وتاره‌ی کاک مارتین ده‌سپێک و که‌ره‌سته‌ و سه‌رچاوه‌یه‌کی زۆر باشه‌ بۆ ناسینی کوردۆلۆگ، توێژێنه‌ر و کوردناسی گه‌وره‌ پرۆفێسۆر جووه‌یده‌ و هیوادارام خوێنه‌ری ئه‌و بابه‌ته که‌ڵکی پێویست له‌و کاره‌ی ئێوه‌‌ وه‌رگرێ و وه‌ک سه‌چاوه‌یه‌کی باش سه‌یری کا. ویستم سوپاس و پێزانین خۆم ئاراسته‌ی ئێوه‌ به‌که‌م بۆ ئه‌و کاره‌ و ماندو نه‌بن.



سیروان 66

سلاو ماندوو نه بن خوینه رانی به ریزی ئه و چیروکه !!

هیوادارم به ریزانی به ر یوه به ری ئه م مالپه ره ئه و را و بو چوونم بلاو که نه وه ده گه ل ریزم .

کا حه سه نی سه یفی قازی !!

نه وه رگیرانه که تم به دل بوو و نه با به ته که ش، ئیوه به و شیوه نووسینانه تان خه ریکن ئه و رینووسه خوش و ریک و له باره مان لی تیک ده ده ن !! خو حه سه نی ئه رفه ع ئه وه نده قاره مانیکی به ناو بانگ نه بووه ؟ ئیوه خوتان پیوه هه لاوه سیوه !! کا حه سه ن " جونبیش" ئه وه یه که ئیستا ده ی که ن و ده نووسن و وه ری ده گیرنه وه !! مال ئاوه دان ئیوه و هاو بیرانتان پشتی رینووس و زبانی قسه کردنتان شکاندوت به دا خه وه . به راستی کا ره کانی ئیوه م هیچ به دل نییه .

کا حه سه ن به خوا با وه رم پی بکه به خورایی خوت ماندوو ده که ی ئه وه ی ئیوه به نیو ی نووسین و وه رگیران ده رخواردی خه لکی ده ده ن زه ره ری له قازانجی پتره !!

خوا روحم بکات له دا هاتوو دا ئیوه له میلله تی کورد نه بنه کار به ده ستیک . !!!

حه‌سه‌نی قازی

کا سیروانی 66

به‌ قسه‌ ناخۆش و به‌ تویكه‌ڵه‌کانت ڕا دیاره‌ نه‌ بابه‌ته‌که‌ت خوێندووه‌ته‌وه‌ و نه‌ ڕه‌خنه‌یه‌کی ئه‌وتۆشت هه‌یه‌ ده‌ریببرێ. ئه‌وه‌ی سه‌باره‌ت به‌ ئه‌رفه‌ع له‌م نووسینه‌دا هاتووه‌ ناکرێ له‌ چوارچێوه‌ی باسه‌که‌ ده‌ربهاوێژرێ و خۆی "پێوه‌ هه‌ڵاوه‌سرێ"، دیاره‌ ئه‌من خۆم بۆ که‌سی ئه‌مه‌گنه‌ناس ماندوو ناکه‌م. خوا روحم به‌ کورد بکا که‌ خوێنه‌ره‌وی وه‌ک جه‌نابتی هه‌یه‌!



کاوه‌ ئه‌مین

ماندوو نه‌بیت کاک حه‌سه‌ن!

کاک حه‌سه‌ن، له‌ ڕێگای ئه‌م جۆره‌ وه‌رگێڕانانه‌وه‌ خزمه‌تێکی باش به‌ خوێنه‌ری کورد ده‌کات، به‌تایبه‌ت ئه‌گه‌ر که‌سێک لێکۆڵینه‌وه‌ بکات و ده‌ستی به‌م سه‌رچاوانه‌ رانه‌گات. به‌داخه‌وه‌ هه‌ندێک خوێنه‌ری کورد له‌ دیدێکی سیاسییه‌وه‌ بۆ هه‌موو شتێک ده‌ڕوانن، هه‌ر بۆیه‌ دۆ و دۆشاو تێکه‌ڵ ده‌که‌ن. من به‌ کاک حه‌سه‌ن خۆشیم وتووه‌ که‌ خۆزگه‌ هه‌موو ئه‌م بابه‌تانه‌ی کۆده‌کرده‌وه‌ و وه‌کو کتێب چاپی ده‌کردن. کورد ده‌ڵێت:" سیروان لێت بده‌م هه‌ر ده‌مبه‌یت و لێت نه‌ده‌م هه‌ر ده‌مبه‌یت"، به‌ خودای کاک حه‌سه‌ن تۆش بنووسیت و نه‌نووسیت له‌م جۆره‌ که‌سانه‌ هه‌ر هه‌ن و ناڕازین، هیوادرارم که‌ به‌و قسانه‌ ساردت نه‌که‌نه‌وه‌ له‌ نووسین و وه‌رگێڕان، ئاخر تۆ خوێنه‌ری ئه‌مه‌گناسیشت زۆرن.

کاوه‌ ئه‌مین
سوێد

ک. میراوا

کاک حه‌سه‌ن ماندو نه‌بی
کاکی خۆم، گوێ له‌و هاته‌ران پاته‌رانه‌ی ئه‌و کابرایه‌، که‌ ته‌نانه‌ت ئاماده‌ نییه‌ ناوی خۆشی بنووسێ، مه‌گره‌.
دوای ئه‌وه‌، ئه‌و کابرایه‌ نه‌ مه‌قاله‌ نووسه‌ و نه‌ مه‌قاله‌ خوێن. چاو له‌ کوردییه‌که‌ی که‌ ده‌ڵێی شوێنپێی کۆترانه‌ ! جا ڕووشی هه‌یه‌ له‌ سه‌ر کوردییه‌که‌ی تۆ قسه‌ بکات :)
ئه‌من بۆ خۆم سه‌ربه‌رزم به‌ که‌سێکی وه‌ک تۆ و بابه‌ته‌کانیشت زۆر شتیان فێر کردووم.
له‌ دووووروه‌ ده‌سته‌ ماندوونه‌ناسه‌کانت ده‌گووشم و چاوه‌ جوانه‌کانیشت ماچ ده‌که‌م.

كاردۆ سندوسی

سڵاو له‌ رێنێسانس و خوێنه‌رانی

وێرای ده‌ست خۆشی له‌ ڕێزدار حه‌سه‌ن قازی، هیوای به‌رده‌وامی و چالاكی زیاتری بۆ ده‌خوازم.

گر به‌ شوق كعبه‌ خواهی زد قدم

سرزنشها كند ترا خار مغیلان غم مخور!!.

xwenerek

كاری باش جێگای رێزه!
به‌س خوا ده‌زانێت مێشكی كورد به‌گشتی نووسینی قورس و میژوویی هه‌ڵناگرێت. ئاخر ئه‌و وتاره‌ بێجگه‌ له ‌زه‌حمه‌ت چی بۆ وه‌رگێڕه‌كه‌ی به‌دیاری دێنێت، كه ‌له ‌جیاتی ده‌ستخۆشی خه‌ریكی گه‌مه‌ی وشه‌ن. كورد زۆر حه‌زی له ‌هه‌ڵپه‌ڕكه ‌و شایی و قسه‌ی زل و دمه‌ته‌قه‌ی رۆژانه‌یه، نه‌ك بابه‌تی زانستیی و لێكۆڵینه‌وه‌یی. ئێستا بابه‌تێك بنووسه ‌به ‌ناوی "فڵانی خه‌ریكه ‌ده‌بێته ‌سكرتێری فڵانه ‌حیزب" كاكه‌ به‌راست و چه‌پ خه‌ڵك خه‌ریكه‌ ده‌یخوێنێته‌وه ‌و روانگه‌ی له‌سه‌ر ده‌رده‌بڕێت. به‌س بۆ ناسینی كێشه‌ی كورد و لاوازییه‌كانی ئه‌و بزووتنه‌وه‌یه ‌وه‌ره ‌2 ساڵ خۆ ماندوو بكه، ئه‌گه‌ر 200 خوێنه‌ری كلیكه‌ی له‌سه‌ر بابه‌ته‌كرد؟
خوا هه‌تا سه‌ران نه‌بینێت، به‌فری تێناكات. كوردیش چاك بۆ سرووشت و جیران و جیهان ناسراوه، لۆیه ‌وه‌زعی باشه.

هاشم ئه‌حمه‌دزاده‌

كاک حه‌سه‌نی ئازیز ماندوو نه‌بیت!

هه‌ر که‌سێک جارێک ده‌ستی بۆ قه‌ڵه‌م بردبێت و هه‌وڵی نووسینێکی کوردی و کوردانه‌ی دابێت، ده‌زانێت نووسین چه‌نده‌ ئه‌رکێکی ئه‌سته‌مه‌. ‌هه‌ر که‌سێک خه‌مخۆری پرس و زمانی کوردی بێ، به‌ باوه‌ڕی من ناتوانێ جێگای شیاو و به‌كه‌ڵکی کاک حه‌سه‌نی قازی له‌ ناساندن و په‌ره‌پێدانی ئه‌م دوو بواره‌دا نه‌بینێت. پێمخۆشه‌ لێره‌دا قسه‌یه‌کی پڕۆفیسۆر مارتین ڤان بڕاینسێن وه‌بیر خوێنه‌ره‌وانی ئه‌م وتاره‌ بهێنمه‌وه‌ که‌ له‌ ڕیوڕه‌سی 300 ساڵه‌ی مه‌م و زینی خانیی مه‌زندا له‌ ستۆکهۆلم له‌ ساڵی 1995دا باسی کرد: "من له‌ مێژه‌ کاک حه‌سه‌نی قازی ده‌ناسم. به‌ڵام ئه‌وه‌ یه‌که‌م جاره‌ یه‌کتر ده‌بینین. کاک حه‌سه‌ن زۆربه‌ی وتاره‌کانی منی کردوونه‌ته‌‌ کوردی و پێموایه‌ وه‌رگێڕدراوه‌ کوردییه‌کانی ئه‌و له‌ بابه‌ته‌کانی من گرنگترن." كاک حه‌سه‌ن که‌ خۆی وه‌رگێڕی وتاربێژ، مارتین، بوو، وه‌ک زۆر جار به‌ زه‌وقێکی جوانه‌وه‌ گوتی که‌ مارتین ده‌ڵێت کاک حه‌سه‌ن وتاره‌کانی منی ورگێڕاونه‌ته‌ سه‌ر زمانی کوردی و "زۆر جوانیشی وه‌رگێڕاون."

ئه‌مجاره‌شیان وه‌ک هه‌موو جارێک کاک حه‌سه‌ن زۆر جوانی وه‌رگێڕاوه‌. دونیایه‌ک ئاواتی جوان بۆ کاک حه‌سه‌ن و خوێنه‌ره‌وه‌‌ هێژاکانی!

سه‌رۆ

ده‌ست خۆشی به‌ ڕیزدار حه‌سه‌ن قازی ده‌ڵێم، ئه‌وه‌ی راستی بێت من بۆ یه‌که‌مجاره‌ ناوی وه‌دیع جوویده‌ ده‌بیسم، ئه‌و بابه‌ته‌ هانی دام بکه‌ومه‌ دوای نووسراوکانی وه‌دیع جوویده‌. ئاواته‌خوازم رێزدار قازی به‌رده‌وام بێت له‌ کاری وه‌رگێڕان و هه‌روه‌ها داوای سه‌رکه‌وتن بۆ ئه‌و به‌ڕێزه‌.

Monday, October 22, 2007

ماڵپه‌ڕی بی بی سی ، ڕای خۆت ده‌رببره‌



ماڵپه‌ڕی بی بی سی نێوه‌ نێوه‌ سه‌باره‌ت به‌ ڕووداوی سیاسی له‌ چوارقورنه‌ی جیهاندا لاپه‌ڕه‌ ده‌کاته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی خوێنه‌ره‌وان بۆچوونی خۆیان ده‌رببڕن. بی بی سی له‌ 16ی ئۆکتۆبره‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ قه‌یرانی ترکییه‌ش لاپه‌ڕه‌یه‌کی ئه‌وتۆی کردووه‌وته‌ له‌ بن سه‌ردێڕی " ترکییه‌ به‌چ شێوه‌یه‌ک ده‌بێ وڵامی هێرشی سه‌رهه‌ڵداوان بداته‌وه‌"؟
له‌و باره‌یه‌وه‌ بیروڕای جیاواز ده‌هێندرێته‌ گۆڕێ ئه‌م ڕایه‌ی خواره‌وه‌ به‌ تایبه‌تی سه‌رنجی ڕاکێشام:

" ئه‌من پێم وایه‌ ناتۆ ده‌بێ به‌ ترکه‌کان بڵێ بۆیان نییه‌ توخوونی عێراق که‌ون . ترکه‌کان هێرشی قیبرسیان کرد،بڕوانه‌ چ بشێوێنییه‌کیان ساز کردووه‌. یۆنانییه‌کان فریشته‌ نه‌بوون ، به‌ڵام داخودا په‌لامار دان و هێرشکاری ده‌کرێ وڵامی هه‌موو گێره‌ و کێشه‌یه‌ک بێ؟ هه‌ر چۆنێک بێ چ ده‌بێ ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌تێکی سه‌ربه‌خۆی کورد له‌ باکووری عێراقدا هه‌بێ، له‌ کاتێکدا که‌ ترکه‌کان به‌ دژی بڕیارنامه‌کانی کۆڕی نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان ده‌وڵه‌تی ترکی باکووری قیبرسیان ساز کردووه‌؟ ئه‌گه‌ر کورده‌کان داوخوازی ئۆتۆنۆمی له‌ چوارچێوه‌ی ترکییه‌ دا بکه‌ن، ناتۆ ناتوانێ نکووڵی ئه‌و مافه‌ له‌وان بکا له‌ کاتێکدا که‌ پشتیوانی له‌ ئاڵبانییه‌کان کرد له‌ کۆسۆڤۆ

برێندان ، شادوێل "

Thursday, October 18, 2007

کازیوه‌ ساڵح میوانی ڕوانگه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌یه‌



کازیوه‌ ساڵح میوانی ڕوانگه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌یه

به‌رنامه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌ی ڕوانگه‌ میوانداری ده‌کا له‌ کازیوه‌ ساڵی نووسه‌ری کورد. له‌و هاوپرسه‌کییه‌دا کازیوه‌ باسی ئه‌زموونی نووسینی خۆی ده‌کا. ڕوانگه‌ یه‌کشه‌مۆ شه‌و 2007.10.21 سه‌عات 21:45 به‌ کاتی نێوه‌ندیی ئوڕووپا له‌ تێلێڤیزیۆنی ڕۆژ دا. هه‌مان به‌رنامه‌ دانی به‌یانی دووشه‌مۆ 22ی ئۆکتۆبر له‌ نێوان له‌ سه‌عات 10:00 - 12:00 دووپاته‌ ده‌کرێته‌وه‌

هێندێک تێبینیی زمانی 22


هێندێک تێبینیی زمانی 22
حه‌سه‌نی قازی


"هاوسه‌رگرتن" نه‌ک " هاوسه‌رگیری"

ئه‌گه‌ر وشه‌ی "هاوسه‌ر گیری" شی که‌ینه‌وه‌، ده‌ر ده‌که‌وێ له‌ دوو کوتی "هاوسه‌ر" – ناو-
و "گیری " – ئاکامی چاوگ پێک هاتووه‌ . له‌ کوردیی نێوه‌ڕاست دا چاوگی تێپه‌ڕی "گرتن" و چاوگی تێنه‌په‌ڕی "گیران" مان هه‌یه‌. له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی چاوگێکن نییه‌ وه‌کوو "گیرتن" ناکرێ ئه‌و "گیری"یه‌ له‌ "گیرتن" که‌وتبێته‌وه‌ .چاوگه‌که‌ "گرتن" و ناوی چاوگیشی له‌و شێوازه‌ی کوردی دا هه‌ر "گرتن" ه‌. "هاوسه‌رگرتن"هاوواتای "همسرگیری"فارسییه‌.
له‌م دۆخانه‌ی خواره‌وه‌ ورد بنه‌وه‌. له‌ کوردیی نێوه‌ڕاست دا به‌ که‌سێک که‌ ده‌چێته‌ ڕاوه‌ماسی ده‌ڵێن " ماسیگر" و ئه‌و کاره‌ی ده‌یکا "ماسی گرتنه‌" وهاومانایان له‌ فارسی دا "ماهیگیر" و "ماهیگیری " یه‌و به‌ پێی ئه‌و له‌ به‌ر یه‌ک ڕۆنانه‌ جوان ده‌رده‌که‌وێ، "هاوسه‌رگیری" وه‌رگێران و وه‌رگرتنه‌ له‌ زمانی فارسییه‌وه‌و له‌ کوردی داده‌کرێ بگوترێ "هاوسه‌رگرتن".
بێژه‌ی هاوشێوه‌ی دیکه‌ له‌ فارسیدا "یارگیری " له‌ کوردیی نێوه‌ڕاست دا "یارگرتن"، "فال گیری" به‌ کوردی " فاڵ گرتنه‌وه‌" ، "جای گیری"، له‌ کوردی دا "جێگرتنه‌وه‌' و هتده‌.
وه‌ک ده‌رده‌که‌وێ زاراوه‌ی "هاوسه‌رگیری" له‌ بری " ژن هێنان و مێرد کردن" داڕێژراوه‌ به‌ مه‌به‌ستی باشی بژارکردنی زمانی کوردی له‌ هه‌ڵاواردنی جینسی، به‌ڵام له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی به‌پێودانگی زمانێکی بێگانه‌ و چاوهه‌ڵبواردن له‌ ڕێسای زمانی کوردی ڕۆنراوه‌ ده‌بێ جێی خۆی بدا به‌ "هاوسه‌رگرتن"!

Monday, October 15, 2007

هێندێک تێبینیی زمانی 21



ئه‌م دیمه‌نه‌ له‌ وێبنووسی ڕه‌وگه‌ وه‌رگیراوه‌
هێندێک تێبینیی زمانی 21
حه‌سه‌نی قازی
به‌ڕێز پیرۆت دوو ڕای نووسیوه‌ ، که‌ له‌ هیچیان دا نه‌چووه‌ته‌ سه‌ر نێوه‌رۆکی ئه‌و شتانه‌ی سه‌باره‌ت به‌ "فێستیڤاڵ"، "دابه‌زین " "کولتوور" نووسراون و حه‌ولی داوه‌ " هه‌ڵه‌" ی من ساخ کاته‌وه‌ ، مخابن له هه‌ر دووک ڕای دا وه‌ک باوه‌ ده‌ڵێن " یاغنیش" ه‌. بۆ ڕای یه‌که‌م ،بۆ خۆی وڵامی خۆی داوه‌ته‌وه‌ ،به‌ڵام بوێرانه‌ قسه‌که‌ی وه‌رنه‌گرتووه‌ته‌وه‌ و ده‌نووسێ "ڕسته‌ ڕاسته‌که‌ ئه‌وه‌یه‌:"("له‌و شیوازه‌ کوردییانه‌ که‌ له‌ تێلێڤیزیۆنه‌ کوردییه‌کان دا ده‌کاری ده‌هێنن). من بۆی ڕوون ده‌که‌مه‌وه‌ بۆچی ئه‌و (ی) یه‌ زیادی نییه‌. من نووسیومه‌: " له‌و شێوازه‌ کوردییانه‌ی دا تیڵێڤیزیۆنه‌ کوردییه‌کان ده‌کاری ده‌هێنین" ، ئه‌و "ی" یه‌ لێره‌دا جێناوه‌ بۆ شێواز و جۆرێک داگرتنه‌وه‌یه‌ و به‌و جۆره‌ی به‌ڕێز پیرۆت ڕسته‌که‌ی داڕشتووه‌ته‌وه‌ هێندێک له ڕسته‌ ڕۆنانی کوردی دوورکه‌وتووه‌ته‌وه‌ .

پنکتی دووه‌م ، تێکه‌ڵکردنی واتای "خواستنه‌وه‌ = خوازتنه‌وه‌" یه‌ له‌ لایه‌ن به‌ڕێز پیرۆته‌وه‌ پێی وایه‌ هه‌ر چاوگێک به‌ پاشگری "وه‌" کۆتایی بێ مانای دووپاته‌بوونه‌وه‌ی کرده‌که‌یه‌،ئه‌وه‌ هه‌میشه‌ وانییه‌و له‌ کوردی نێوه‌ڕاست دا زۆر چاوگ هه‌ن به‌ "وه‌" کۆتاییان دێ، ئه‌گه‌رچی مانای دووپاته‌بوونه‌وه‌شیان تێبخوێندرێته‌وه‌، به‌ڵام زۆر جارێش هه‌ڵده‌که‌وێ ئه‌و جۆره‌ چاوگانه‌ مانای سه‌ربه‌خۆیان هه‌یه‌. چاوگی "خوازتنه‌وه‌ = خواستنه‌وه‌" یه‌ک له‌و چاوگانه‌یه‌.
من نووسیومه‌: " ... ئه‌و وشانه‌ی له‌ زمانه‌کانی دیکه‌ خوازراونه‌ته‌وه‌" ئه‌وه‌ یانی ئه‌و وشانه‌ی له‌ زمانه‌کانی دیکه‌ وه‌رگیراون، قه‌رز کراون، ودووپاته‌ کردنه‌وه‌ی "خواستن" نییه‌.
سه‌رنجی کاک پیرۆت بۆ ئه‌م چاوگانه‌ش ڕاده‌کێشام.
"کردنه‌وه‌" که‌ جارێک به‌ مانای دووپاته‌ کردنی "کردن" و جارێکیش مانای سه‌ربه‌خۆی هه‌یه‌.
بۆ وێنه‌ له‌ کوردی نێوه‌ڕاست دا ده‌گوترێ : " فڵانه‌که‌س ده‌رکه‌ بکه‌وه‌" ئه‌گه‌ر بگوترێ " ... ده‌رکه‌ بکه" ماناکه‌ سه‌قه‌ت ده‌بێ یان چاوگی "خوێندن " و " خوێندنه‌وه‌" : دارا له‌ زانکۆ ده‌خوێنێ و هه‌موو ڕۆژێ ڕۆژنامه‌ی "ئاسۆ" ده‌خوێنێته‌وه‌.
یان "بردنه‌وه‌ " : ئه‌مساڵ نووسه‌رێکی ئیینگلیسی خه‌ڵاتی نۆبێلی ئه‌ده‌بییاتی برده‌وه‌" له‌ کاک پیرۆت ده‌پرسم ئه‌وه‌ سه‌قه‌ت نییه‌ بنووسرێ :" ئه‌مساڵ نووسه‌رێکی ئینگلیسی خه‌ڵاتی نۆبێلی ئه‌ده‌بییاتی برد!!"

ئه‌وانه‌ی خواره‌وه‌ ڕایه‌کانی به‌ڕێز پیرۆته‌
Pirot
پیاو ده‌نگی خۆش نه‌بێ و گۆرانی نه‌ڵێ، هیچ شتێك له گۆڕێ نیه، به‌دبه‌ختی ئه‌وه‌یه پیاو ده‌نگی خۆش نه‌بێ و گۆرانی بڵێ. زمان بۆ پێوه‌ندیكردن و تێگه‌یشتنه، ئه‌گه‌ر خه‌ڵكی ئاسایی یان فه‌ریكه نوسه‌ران، جار جار هه‌ڵه‌ بكه‌ن ، ده‌كرێ قیروسیای لێبكرێ، به‌ڵام وه‌ك ده‌ڵێن شه‌رمه پینه‌چی پێڵاوی دڕاو بن.
من هیچ ناڵێم، ته‌نیا په‌ره‌گرافی یه‌كه‌می ئه‌م بابه‌ته، شی ده‌كه‌مه‌وه.
1. ( له‌و شێوازه‌ کوردییانه‌یدا تێلێڤیزیۆنه‌ کوردییه‌کان ده‌کاری ده‌هێنن، ) ئه‌رك یان پێناسه‌ی ئه‌و (ی)ه كه به زۆری پێش پاشگری (دا) به وشه‌ی كوردییانه لكێنراوه، چیه؟ له ڕسته‌كه‌ دا (له ... دا) هه‌یه، فرمان بۆ كه‌سی سێیه‌می نادیاری كۆ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، كه‌واته (ده‌كاری ده‌هێنن) هه‌ڵه‌یه و (ده‌كار ده‌هێنرێ) ڕاسته. ته‌واووی ڕسته‌كه به درووستی ده‌بوو ئاوا بێ( له‌و شێوازه كوردییانه‌ كه له تێلێڤزیۆنه كوردییه‌كان دا ده‌كار ده‌هێنرێ).
2.( زۆرجار ئه‌و وشانه‌ی له‌زمانه‌کانی دیکه‌وه‌ خوازراونه‌ته‌وه‌ ) خوازراونه‌ته‌وه، واتا پێشتر هی كورد بوون، لێی وه‌رگیراوون، دواتر وه‌ریگرتوونه‌وه. درووست ئه‌وه‌یه نووسرابایه ( خوازراوون) ئه‌و (وه) به دیكه لكێنراوه زیادییه. كه‌واته (زۆرجار ئه‌و وشانه‌ی له‌زمانه‌کانی دیکه‌ خوازراوون)
ببوورن تاقه‌تم نه‌ما، به‌و حاڵه‌ی ده‌بێ هه‌تا به‌یانی خه‌ریك بم.



pirot
مه‌لاش هه‌ڵه‌ ده‌كا، دیاره كه من مه‌لا نیم به‌ڵام له‌ چاككردنی ڕسته‌ی یه‌كه‌م دا خراپم كردووه. (له‌و شێوازه كوردییانه‌ كه له تێلێڤزیۆنه كوردییه‌كان دا ده‌كار ده‌هێنرێ). له‌به‌رئه‌وه‌ی (شێوازه كوردییانه‌ ) كۆیه، ده‌بێ فرمانیش كۆ، بێ واتا ( ده‌كاری ده‌هێنن) ڕاسته، به‌ڵام (ی)ه‌كه هه‌ر زیاده. ڕسته ڕاسته‌كه ئه‌وه‌یه(له‌و شێوازه كوردییانه‌ كه له تێلێڤزیۆنه كوردییه‌كان دا ده‌كاری ده‌هێنن).

Saturday, October 13, 2007

هێندێک تێبینیی زمانی 20



ئه‌م دیمه‌نه‌ له‌ وێبنووسی ڕه‌وگه‌ وه‌رگیراوه‌
هێندێک تێبینیی زمانی 20
حه‌سه‌نی قازی

زێدی ڕێنێسانس تێبینییه‌ زمانییه‌کان ڕاده‌گوێزێ و بڵاویان ده‌کاته‌وه‌ و له‌ به‌ر ئه‌وه‌ی ده‌شێ ئه‌و زێده‌ خوێنه‌ره‌وه‌ی له‌م وێبنووسه‌ زیاتر بێ، ڕا و بۆچوون له‌ سه‌ر تێبینییه‌کان زیاتر له‌وێدا ڕه‌نگ ده‌ده‌نه‌وه‌. له‌ خواره‌وه‌ بۆچوونه‌کانی ئه‌مجاره‌ ده‌نووسمه‌وه‌ و هه‌وڵ ده‌ده‌م تیشک بخه‌مه‌ سه‌ر چه‌ند پنکتێک

شه‌بانی
کاک حه‌سه‌ن وێڕای سڵاو و ڕێز ئه‌و ڕسته‌یه‌ت پێ چۆن کوردییه‌که‌؟ واته‌ بۆ وه‌یکه‌ له‌ چاو نه‌چێ ئه‌سپه‌نده‌ری ده‌بێ بۆ بسووتێنین یان نا ؟ "له‌ میانه‌ی بازدیدی فڕۆکه‌ خانه‌ی هه‌ولێری نێو ده‌وڵه‌تی" ئه‌و شێوه‌ ئه‌ده‌بییاته‌ ده‌کارکردنه‌ که‌ بۆته‌ چه‌قۆ زمانی خۆمانی پێده‌بڕین دوژمنانی کورد پێویست ناکا زمانمان ببڕن
خوێنه رێك
منیش له گه ڵ نووسینی تۆ هاوده نگم. به س بۆ من زۆر جێگای پرسیاره، كه تۆ چۆنه له قسه كردن و نووسیندا "گه لۆ" زۆر به كار دێنی! خۆ له زاراوه ی موكریاندا گه لۆ ئه وه نده ی من ئاگادار بم، به كار نه هێنراوه. ئه وه ی تۆش بۆ پێداچوونه وه ده بێت و لام وایه، لای تۆ و به شێكی زۆر له و كه سانه ی كه به زاراوه ی سۆرانی ده دوێن بۆته عاده ت.
arez( hosain ) Darapoor
دست و پنجه ت همێشه خۆش بێ بۆ ئه ۆ روونكردنه وا نه مامۆستا !
Nenasyaw
كاك خوێنه رێك سلاو
كاكه گه لۆ به كار هێنراوه، به لام خه ریكه به ته واوی كۆتایی پی بێت. گه لۆ هه روه ها شێوه گۆرانیه كی به نێو بانگی موكریان و گه وركه كه من خۆم له زاری هونه رمه ندی نه ته وكه مان كاك ره سول نادریم بیستوه. گه لۆ تا رادیه ك له حه‌یران ده چێت، به لام تایبه تمه ندی خۆی هه یه.

xwenerekبۆ به‌ ڕێز نه ناسیاو
قوربان له م ره مه زانه دا پیاو چت عه رز بكات. خۆت ئه زانیت گۆرانی چیه و ئاخافتنی رۆژانه ش چ مانایه ك ده به خشێت. بۆ وێنه گۆرانیه كانی له رزان له رازان، بێری بێری، وه ره قوربان وه ره قوربان و زۆرگۆرانی و لاوكی دیكه به زۆر وشه ده ست پێده كه ن، كه بۆ به كار هێنانی رۆژانه سوه راون. بۆ وێنه له به رنامه ی به ڕێز حه سه ن قازیدا ره نگه هه دوو خووله ك دوو جار گوێت له گه لۆ ده بێت. لای خۆمان زۆر له مێژه گوتویانه، كه زۆر گوتن قورئان خۆشه، به س من ده ڵێم دووپات و ده پات كردنه وه ی هێندێك وشه وه ك ده ستپێك بۆ بینه ر و بیسه ر ماندوو هێنه رن. له لایه كی دیكه گۆرانی سه بكێكی تایبه ته و تێكه ڵاوكردنی بۆ وێنه گه له و گه له ی ره زازی له ژیانی رۆژانه دا هه ولێری گوته نی قیچێك زه حمه ته. له هه موو ی گرینگتر هوونه رمه ند ره سووڵ نادری بۆ ئێمه سه ر چاوه ی زمانه وانی نیه، هه ر چه نده ده كرێت وه ك مرۆڤێكی كولتووری له بواری گۆرانی و فۆلكلۆر دا چاوی لێبكرێت.
من به تێگه یشتنی خۆم ئه م گه لۆیه وه ك بلاخره ی فارسی لێهاتووه، كه زۆر كه س به كاری دێنێت و له ماناكه شی ناگات. ئه گه ر سه یری رۆژ تیڤی بكه ی ده بینیت، كه ئه م گه لۆیه وه ك مڵكی وانی لێهاتووه و هه ر كه سه وه ك پلاری كوێر ده یهاوێت.

هاواربانيخيلانى hawar6868@yahoo.comكاك حه سه ن سلاو من ته نها قسه له سه ر يه ك خال ده كه م ئه ويش فيستيفال . بو خومان كوردين و با ش له خومان تى ده كه ين له روزهه لات واو زياتر به كارده هينريت بؤيه فيستيواله كه ش ته واوه داواى ليبوردن ده كه م من رينيسانسم خوش ده وى و وه ك هاورى شه وروز به يه كه وه ين بو يه له سه ر هه موبا به ته كان هه لسه نكاندنى خوم ده كه م دوباره ريزم


خوێنه‌ره‌وه‌ی به‌ڕێز بۆچوونت سه‌باره‌ت به‌ ڕسته‌ی ناقۆڵای "له‌ میانه‌ی بازدیدی فڕۆکه‌خانه‌ی هه‌ولێری نێو ده‌وڵه‌تی" ته‌واو له‌ جێی خۆیدایه‌، هیوادارم سه‌باره‌ت به‌ داڕشتنی ڕسته‌ و بێژه‌ به‌ پێودانگی زمانی فارسیش تێبینییه‌کانت بهێنییه‌ گۆڕێ.
ئه‌گه‌رباسی پاشاگه‌ردانیی زمانی هه‌ر له‌ به‌رێکی سنوور بکرێ ،له‌وانه‌یه‌ ئه‌و بیره‌ لای هێندێکان په‌یدا بێ، مه‌به‌ست له‌و بۆچوونانه‌به‌ گژ داهاتنه‌وه‌ی تێکدانی زمانی له‌ جوگرافیایێکی تایبه‌تییه‌، نه‌ک له‌ هه‌موو شێوازه‌کاندا.
.ئه‌ی ئه‌م ڕسته‌یه‌ت پێ چۆنه‌: " له‌ گه‌ڕه‌کی باغی سیسه‌ی ماین ماینێنمان ده‌کرد، شه‌قێکم له‌ زگی ماینه‌که‌ی دا، وه‌ختابوو زگی بشکێنم". هه‌ربژی وسه‌رکه‌وتوو بی. ئه‌م ڕستانه‌ی دوایی بۆ ئه‌وه‌ی به‌چاوه‌وه‌ نه‌بن ڕه‌نگه‌ بۆ سووتاندنی ئه‌سپه‌نده‌رێکی زۆرتریان پێویست بێ.

ڕاده‌بڕێک بۆی پرسیاره‌ بۆچی ئه‌من وشه‌ی "گه‌لۆ" زۆر ده‌کار ده‌هێنم و ده‌ڵێ ئه‌و وشه‌یه‌ له‌ زاراوه‌ی موکریانی دا نییه‌وخوێنه‌وه‌ره‌یه‌کی نه‌ناسیاویش مانایه‌کی دیکه‌ی "گه‌لۆ"ی بۆ شی ده‌کاته‌وه‌.ده‌بێ بڵێم ئه‌و شێوازه‌ کوردییه‌ی ئه‌من قسه‌ی پێ ده‌که‌م و پێی ده‌نووسم هه‌ر به‌ زاراوه‌ی موکریانی دانانێم و ناش کرێ داینێم چونکوو له‌وانه‌یه‌ ڕۆژانه‌ زۆر وشه‌ی ئه‌وتۆ ده‌کاربکه‌م له‌و زاراوه‌یه‌ دا نه‌بێ و قسه‌ی ده‌شتی هه‌ولێرێ یان ئی چه‌قی ئیماره‌تی بابانی پێشوو بێ. سه‌باره‌ت به‌ وشه‌ی "گه‌لۆ" به‌ مانای "داخودا"، " داخوا" ،
" ئاخۆ " و "ئایا" که‌ ده‌کرێ بڵێین له‌ نێو کوردی و فارسیدا هاوبه‌شه‌ وا باشه‌ بڵێم ئه‌من ئه‌و وشه‌یه‌ به‌ وشه‌یه‌کی له‌ زاران خۆش ده‌زانم. خوێنه‌ره‌وه‌ی نه‌ناسیاویش به‌ دروستی ئاماژه‌ی پێکردووه‌ "گه‌لۆ" نێوی شێوه‌گۆرانییه‌که‌ له‌ موکریان و جگه‌ له‌ کاک ڕه‌سووی نادری ،مسته‌فای داداریش جار جار ده‌یچڕێ و روحی وه‌به‌ر دێنێ.
ڕای دووه‌می" خوێنه‌ر" [خوێنه‌ره‌وه‌] له‌ وڵامی "نه‌ناسیاو" دا له‌ چوار چێوه‌ی ئه‌و باسه‌ لاده‌دا، و گله‌یی له‌ تیڵێڤیزیۆنی ڕۆژ ده‌کا و ده‌ڵێ:" ئه‌م گه‌لۆیه‌ وه‌ک مڵکی وانی لێهاتووه‌ و هه‌رکه‌سه‌ وه‌ک پلاری کوێر ده‌یهاوێت". دیاره‌ ڕه‌خنه‌ له‌و زمانه‌ی تێلێڤیزیۆنه‌ مانگۆڵه‌کان ده‌کاری ده‌هێنن کارێکی ڕه‌وایه‌و تێلێڤیزیۆنی ڕۆژیش ناکرێ له‌ ڕه‌خنه‌ به‌ دوور بێ، به‌ڵام ده‌کار کردنی وشه‌ی " گه‌لۆ" پلاری کوێری نییه‌،چونکوو وه‌ک له‌ سه‌ره‌وه‌ دا ڕوون کراوه‌ ،هه‌ر نه‌بێ نووسه‌ری ئه‌م دێڕانه‌ ده‌زانێ چون و له‌ کوێ ده‌کاری کا. گه‌لۆ قسه‌ کردن له‌ سه‌ر زمان قه‌ت کۆتایی دێ؟




Friday, October 12, 2007

دڵی گه‌وره‌ی محه‌مه‌د ئوزوون له‌ کوته‌ که‌وت


بڵا نه‌ته‌وه‌ی کورد خۆش بێ.
سه‌رله‌به‌یانی پێنجشه‌مۆ 11ی ئۆکتۆبر، دڵی گه‌وره‌ی نووسه‌ری گه‌وره‌ و سه‌رکه‌وتووی کورد محه‌مه‌د ئوزوون له‌ نه‌خۆشخانه‌یه‌کی ئامه‌د له‌ کوته‌ که‌وت.
ئوزوون له‌ ماوه‌یه‌کی کورتدا ، له‌ هه‌لومه‌رجێکدا که‌ هێشتا زمانی کوردی له‌ ترکییه‌ سه‌ڕه‌رای هه‌موو شاپه‌و گاپه‌ی " ئازاد بوونی" پاوانه‌، باوه‌ری هێنا به‌و زمانه‌ و باوه‌ری دا به‌وزمانه‌، هه‌ر نووسی و نووسی و له‌ پێ نه‌که‌وت و سه‌لماندنی ده‌کرێ به‌و زمانه‌ بیر بکرێته‌وه‌ و ده‌رببڕدرێ
ئه‌گه‌رچی نه‌خۆشی ئوزوونی له نه‌ته‌وه‌که‌ی ئه‌ستاند، به‌ڵام ئه‌و هه‌میشه‌ له‌ ڕۆمان و کورته‌ چیرۆکه‌کانی دا ده‌ژی و،وشه‌کانی وه‌کوو ئه‌وین و ئازادی ڕوونن ودڵی تاریکی ده‌کۆڵن.بڵاسه‌ری هاوسه‌رو منداڵه‌کانی ساخ بێ و په‌ژاره‌ی له‌ ده‌ستدانی ببێته‌ هه‌وێنی نه‌سره‌وتن تا سه‌رکه‌وتن.

حه‌سه‌نی قازی


Tuesday, October 9, 2007


ڕوانگه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌!
له‌ به‌رنامه‌ی ڕوانگه‌ی ئه‌م حه‌وتوویه‌ دا، هێندێک چه‌مکی سیاسی له‌ گه‌ڵ ماستری زانستی سیاسی ئه‌حمه‌دی عه‌زیزی ده‌که‌ونه‌ به‌ر باس و لێکۆڵینه‌وه‌. ڕوانگه‌ یه‌کشه‌مۆ شه‌و 2007.10.14 سه‌عات 21:45 به‌ کاتی نێوه‌ندیی ئوڕووپا. هه‌مان به‌رنامه‌ سه‌رله‌ به‌یانی دووشه‌مۆ 16ی ئۆکتۆبر له‌ نێوان سه‌عات 10:00 - 12:00 دووپاته‌ ده‌کرێته‌وه‌.
ئه‌م به‌رنامه‌یه‌ له‌ تێلێڤیزیۆنی ڕۆژ دا له‌ کیس مه‌ده‌ن!

Monday, October 8, 2007

لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک سه‌باره‌ت به‌ تێلێڤیزیۆنی مانگۆڵه‌ی مێدیا

Identity via Satellite:
A
case
study
of the
Kurdish
satellite
television
station
Medya TV

Andrea Allen Hickerson

Presented to the Faculty of the Graduate School, of The
University of Texas at Austin, in Partial Fulfillment of the
Requirements for the Degree of Master of Arts/ The University of Texas at Austin
December 2003


لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ک سه‌باره‌ت به‌ تێلێڤیزیۆنی مانگۆڵه‌ی مێدیا
حه‌سه‌نی قازی

ئه‌نیستیتووی کورد له‌ برووکسێل له‌م ڕۆژانه‌ دا لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی توێژه‌ری ئه‌مریکایی یای ئاندریا هیکرسن ی به‌ نێوی " ناسێنه‌ به‌ ڕیگه‌ی ساتاڵایت دا" به‌ زمانی ئینگلیسی بڵاو کردووه‌ته‌وه‌. ئه‌و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ سه‌باره‌ت به‌ تێلێڤیزیۆنی مانگۆڵه‌ی مێدیایه‌ که‌ له‌ ساڵی 1999 تا مانگی فێورییه‌ی 2003 له‌ فرانسه‌وه‌ به‌رنامه‌کانی خۆی بڵاو ده‌کرده‌وه‌. ئاندریا هیکرسن له‌ دیسامبری ساڵی 2003 ئاکامی ئه‌و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ی پێشکێشی زانکۆی تێگزاس له‌ ئاوستین کردووه‌ و ده‌ره‌جه‌ی ماستری پێ وه‌رگرتووه‌.
لێکۆڵینه‌وه‌که‌ له‌ 5 به‌ند و چه‌ند په‌یوه‌ست پێک هاتووه‌. له‌ به‌ندی یه‌که‌مدا نووسه‌ر تێلێڤیزیۆنی مێدیا ده‌ناسێنێ، له‌ به‌ندی دووه‌مدا باسی ئه‌و چوارچێوه‌ تێئۆرییه‌ و ئه‌و سه‌رچاوانه‌ده‌کا بۆ لێکۆڵینه‌وه‌که‌ی که‌لکی لێوه‌رگرتووه‌، له‌ به‌ندی سێیه‌مدا مێتۆدی توێژینه‌وه‌که‌ی لێکاڵا ده‌کاته‌وه و له‌ به‌ندی چواره‌مدا باسی ئه‌و چاوپێکه‌وتنانه‌ ده‌کا کردوویه‌تی و ئه‌وئاکامه‌ی له‌ توێژینه‌وه‌که‌یدا پێی گه‌یشتووه‌. نه‌خشه‌یه‌کی کوردستان و ده‌قی ئه‌و پرسیارانه‌ی له‌ زانیاریده‌ره‌کانی کردووه‌ و کتێبنامه‌یه‌ک په‌یوه‌ستی ئه‌و لێکۆڵینه‌وه‌یه‌ن.
ئاندریا هیکرسن له‌ به‌شی ئاکام ده‌رخستندا له‌مه‌ڕ ده‌وری تێلێڤیزیۆنی میدیا له‌سه‌ر ناسێنه‌ی کورد ده‌نووسێ :" هه‌روه‌ک سروودی نه‌ته‌وایه‌تی کورد ده‌ڵێ، تێلێڤیزیۆنی مێدیا باوه‌ڕی به‌ ڕاستی ناسێنه‌ی به‌کۆمه‌ڵ و هاوبه‌شی کورد و نه‌ته‌وه‌ی کورد هه‌یه‌. به‌ پێچه‌وانه‌ی تێلێڤیزیۆنی مه‌د ، که‌ به‌ر له‌ تێلێڤیزیۆنی مێدیا چالاکی هه‌بوو و نێوه‌رۆکی زۆر سیاسیتر بوو، تێلێڤیزیۆنی مێدیا حه‌ساسییه‌تی دوا_مۆدێرن که‌ نه‌ته‌وان ده‌کرێ به‌ بێ هه‌بوونی ده‌وڵه‌تانیش هه‌بن ڕه‌چاو ده‌کا.ئاڵوگۆڕی بارودۆخ له‌ سه‌رده‌می تێلێڤیزیۆنی مه‌ده‌وه‌ تا سه‌روبه‌ندی بوونی تێلێڤیزیۆنی مێدیا و ئامانجی ڕاشکاوی تێلێڤیزیۆنی مێدیا بۆ شۆڕشگێڕکردنی کۆمه‌ڵگه‌ی کورد به‌ڵگه‌یه‌که‌ بۆ ئه‌وه‌ی تێلێڤیزیۆنی مێدیا بۆچوونی هاڵ (له‌ 1997) دا ده‌گرێته‌وه‌ که‌ ناسێنه‌ی به‌ کۆمه‌ڵ له‌گۆڕانهاتوویه‌.تێلێڤیزیۆنی مێدیا ته‌نێ به‌ دۆزینه‌وه‌ی ناسێنه‌ی کورد پێمل نابێ به‌ڵکوو هه‌وڵ ده‌دا بۆ ئاڵوگۆڕکردنی چالاکانه‌ی له‌ پێناو وه‌ده‌ست هێنانی مافی یه‌کسان.
ده‌کارهێنانی زمانی کوردی له‌ هه‌وڵدانه‌کانی تێلێڤیزیۆنی مێدیا دا بۆ به‌ره‌وپێشبردنی ناسێنه‌ی به‌کۆمه‌ڵی کورد ئامرازێکی کاریگه‌ره‌.سه‌رچاوه‌یه‌که‌ بۆ هێزوه‌به‌رنان و بووژانه‌وه‌. ده‌کارهێنانی هاوکاتی دیالێکته‌ جۆربه‌جۆره‌کانی کوردی سه‌رنجی دانێشتوانی جۆراوجۆری کورد به‌ره‌ولای خۆی ڕاده‌کێشێ، به‌ڵام په‌یام و نێوه‌رۆکیان هه‌مووان وه‌کوو نه‌ته‌وه‌یه‌کی گه‌وره‌تری کورد له‌ به‌رچاو ده‌گرێ.بڵاوکردنه‌وه‌ی به‌رنامه‌ به‌ زمانی جۆربه‌جۆر له‌ لایه‌ن تێلێڤیزیۆنی مێدیاوه‌، له‌وانه‌ زمانی ترکی و عه‌ڕه‌بی، گرینگه‌ چونکوو ئه‌وه‌ داده‌گرێته‌وه‌ که‌ کورده‌کان ناسێنه‌ی دیکه‌شیان هه‌یه‌ وه‌کوو ناسێنه‌ی ترکی،ئێرانی، سوورییه‌یی، عێراقی و ئوڕووپایی و ئه‌وه‌ی که‌ کوردبوون دیارده‌یه‌ک نییه‌ ئه‌زه‌لی بێ.
کارمه‌ندانی تێلێڤیزیۆنی مێدیا ئه‌و بۆچوونه‌یان ده‌ربڕی له‌ کاتێکدا ئه‌وان له‌ رێبازی یارمه‌تیدانی گه‌لی کورد دا کار ده‌که‌ن، ئه‌و نرخانه‌ی ئیلهامده‌ر و دنه‌ده‌ری چالاکییه‌کانیانه‌ نرخی جیهانی ده‌ربردن [تۆلێرانس] و ئازادی نه‌".
بۆ وه‌دست هێنانی ئه‌و لێکۆڵینه‌وه‌ هێژایه‌ که‌ له‌ فۆرمی کتێبۆكێکی جوان دا چاپ کراوه‌ ده‌کرێ به‌م نێونیشانه‌ی خواره‌وه‌ پێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ ئه‌نیستیتووی کورد له‌ بروکسێل بگرن.

Kurdish Institute of Brussels
Bonneelsstraat 16,B-1210 Brussels , www.kurdishinstitute.be, info@kurdishinstitute.be
tel.+32 - (0) – 2 – 230 89 30 fax. +32-(0)-2-2310097

Sunday, October 7, 2007

هێندێک تێبینیی زمانی 19




هێندێک تێبینیی زمانی 19
حه‌سه‌نی قازی

فێستیڤاڵ نه‌ک ڤستیواڵ

له‌و شێوازه‌ کوردییانه‌ی دا تێلێڤیزیۆنه‌ کوردییه‌کان ده‌کاری ده‌هێنن، زۆرجار ئه‌و وشانه‌ی له‌زمانه‌کانی دیکه‌وه‌ خوازراونه‌ته‌وه‌ به‌ شێوه‌یه‌کی له‌ گوێیانناخۆش و دوور له‌ ده‌زگای ده‌نگسازی کوردی ده‌گوترێن، یه‌ک له‌و وشانه‌ " فێستیڤاڵ" ه‌، که‌ له‌ خوت و خۆڕایی ده‌یکه‌نه‌"ڤستیواڵ" و زه‌حمه‌ت ده‌ده‌نه‌ به‌ر کۆده‌زگای ده‌نگسازی و گوشار هێنان بۆ نووکی زمان.
فه‌رهه‌نگی چه‌مبرزی ڕیشه‌ی وشان فێستڤاڵ وه‌کوو ناو ئاوا شی ده‌کاته‌وه‌: "ڕه‌نگه‌ له‌ ساڵی 1589وه‌ داکه‌وتبێ، به‌ واتای کاتی به‌ جێژن گرتن و پیروۆزباییه‌، پشوو یه‌، له‌ ئاواڵناوی پێشووی فێستیڤاڵه‌وه‌.، پێرۆزکردنی جێژنێک یان پشوویه‌ک( ڕه‌نگه‌ به‌ر له‌ ساڵی 1380 داهاتبێ)؛ ‌زمانی ئینگلیسی وشه‌ی فێستیڤاڵ ی‌ له‌ فرانسه‌یی کۆن وه‌رگرتووه‌، ئه‌ویش له‌ لاتینی نێوه‌ڕاست" فیستیڤالیس" ی خواستووه‌ته‌وه‌ به‌ واتای‌ پشووی کلیسا.
به‌ مانای زنجیره‌یه‌ک له‌ کۆنسێرتان،شانۆیان، فیلمان و ڕووداوی له‌و بابه‌تانه‌،که‌ ناوبه‌ناو به‌ڕێوه‌ ده‌چن( وه‌کوو فێستیڤاڵی مۆتزارت یان فێسیڤاڵێکی شێکسپییێر)، یه‌که‌م جار له‌ ساڵی 1857 له‌ زمانی ئینگلیسیدا ئاسته‌ کراوه‌، له‌ بناوانه‌وه‌ به‌ مانای به‌ جێژنگرتنی ساڵوه‌گه‌ڕێک، وه‌کوو ڕۆژی له‌ دایکبوونی که‌مپۆزر یان نووسه‌ر".
جگه‌ له‌ کارتێکه‌ری سیستمی ده‌نگسازی عه‌ڕه‌بی نه‌بێ، هیچ پاساوێک نییه‌ بۆ ئه‌وه‌ی وشه‌ی له‌ زاران خۆشی وه‌کوو فێسیڤاڵ وه‌کوو ڤستیواڵی له‌ گوێیان ناخۆش به‌لێو بکرێ.زۆر وشه‌ی کوردیمان هه‌یه‌ که‌ به‌ ده‌نگی /ف/ ده‌ستپێده‌که‌ن و واڤێلی/ێ/ یان به‌دوو دادێ و ده‌نگی سێیه‌میان وه‌کوو وشه‌ی "فێستیڤاڵ" کۆنسۆنانته‌

Saturday, October 6, 2007

هێندێک تێبینیی زمانی 18


ئه‌م دیمه‌نه‌ له‌ وێبنووسی ڕه‌وگه‌ وه‌رگیراوه
هێندێک تێبینیی زمانی 18
حه‌سه‌نی قازی

"دابه‌زین"

ماوه‌یه‌ک له‌مه‌وبه‌ر له‌ به‌رنامه‌یه‌کی یه‌ك له‌ کاناڵه‌ مانگۆڵه‌ کوردییه‌کاندا ، پێشکێشکاری به‌رنامه‌ ڕایگه‌یاند" ئێمه‌ له‌ به‌رنامه‌که‌ماندا به‌ جلوبه‌رگی کوردییه‌وه‌ دائه‌به‌زین" دیاره‌ به‌ تێگه‌یشتن له‌و چوارچێوه‌یه‌ی ئه‌و زاراوه‌یه‌ی تێدا ده‌کار ده‌کرێ له‌وانه‌یه‌ مرۆ له‌ مه‌به‌ست بگا، واته‌ پێشکێشکار له‌ کاتی پێشکێشکردنی به‌رنامه‌دا جلوبه‌رگی کوردی ده‌به‌ر ده‌کا، به‌ڵام گه‌لۆ "دابه‌زین" ئه‌وه‌ ده‌گه‌ینێ؟ ئه‌من پێم وانییه‌ و ئێستا ده‌ڵێم بۆ؟
با له‌وه‌ گه‌ڕێین که‌ ئه‌و زاراوه‌یه‌ وه‌رگێڕانێکی ته‌ق و ڕه‌قه‌ له‌ زمانی عه‌ڕه‌بییه‌وه‌، به‌ڵام به‌ پێی واتای کوردی" دابه‌زین" له‌ شێوازی کوردیی نێوه‌ڕاست دا ئه‌و زاراوه‌یه‌ ناکرێ بۆده‌ربڕینی حاڵه‌تێکی ئه‌وتۆ ده‌ست بدا. "دابه‌زین" له‌ پێشگری "دا" + [چاوگی] "به‌زین" پێک هاتووه‌، به‌ مانای هاتنه‌ خوار.
له‌م ڕستانه‌ وردبنه‌وه‌." سیامه‌ند به‌ سواری هات ، سه‌عاتێک ده‌بێ دابه‌زیوه‌ "،سیروان تا دوو ڕۆژی دی بووکی بۆ داده‌به‌زێ"." پۆلی سواران دوای نه‌رمه‌غارێک داده‌به‌زن". له‌ کوردی دا یه‌ک له‌ماناکانی "به‌ز" و "به‌زین" ڕۆیشتن و جووڵه‌یه‌ و کاتێک مرۆ داده‌به‌زێ، حه‌ڕه‌که‌تی نامێنێ، ده‌حه‌سێته‌وه‌.له‌ کاتێکدا پێشکێشکارێکی به‌رنامه‌ی تێلێڤیزیۆنی له‌ سه‌ره‌تاوه‌ تا دوایی به‌رنامه‌که‌ی جووڵه‌ و حه‌ڕه‌که‌تی پێوه‌ دیاره‌،قسه‌ ده‌کا یان به‌ زمانی به‌ده‌ن؛ ڕاوه‌شاندنی ده‌ست و هه‌ڵته‌کاندنی شان و حاڵه‌تی ده‌موچاوی نه‌ک هه‌ر "دانا‌به‌زێ"، به‌ڵکوو زۆریش " خۆش به‌زه‌"و ئه‌گه‌ر به‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ته‌ش دا واقسه‌ی لێوه‌ ده‌کرێ زاڵ نه‌بێ، له‌وانه‌یه‌ تووشی " هه‌ڵبه‌ز، دابه‌ز" بێ که‌ ئه‌وه‌ش خۆی جووڵان و بزووتن ده‌نمێنێ.
زاراوه‌ خواستنه‌وه‌ له‌ زمانی دیکه‌وه کارێکی ئاساییه‌، به‌و مه‌رجه‌ی له‌ گه‌ڵ کری زمانی کوردی یه‌ک بگرێته‌وه‌ و تان و پۆی نه‌شێوێنێ، هه‌ر له‌م نووسراوه‌یه‌ دا من "زمانی به‌ده‌ن"م ڕاسته‌وڕاست له‌ ئینگلیسییه‌وه‌ وه‌رگێڕاوه‌ و پێم وانییه‌ لێتێگه‌یشتنی ئاسته‌م بێ. شاعیر ده‌ڵێ: " دڵنیا نین له‌ زمانی به‌ درۆ __ پێکه‌وه‌ دێنه‌ زمان چاو وبرۆ" و لێره‌ دا "زمانی به‌ده‌ن" پڕ به‌ پێستی خۆیه‌تی.

Thursday, October 4, 2007

هێندێک تێبینیی زمانی 17



ئه‌م دیمه‌نه‌ له‌ وێبنووسی ڕه‌وگه‌ وه‌رگیراوه‌

هێندێک تێبینی زمانی 17
حه‌سه‌نی قازی

"کولتوور" یان " کاڵچر"، نه‌ "که‌لتوور" و نه‌ " که‌ڵچه‌ڕ"

سه‌یره‌ ته‌نانه‌ت ئه‌و نووسه‌ره‌ کوردانه‌ش که‌، هه‌رنه‌بێ یه‌ک دوو زمانی ئوڕووپایی ده‌زانن، له‌ ژێر ته‌وژمی چاولێهه‌ڵبواردنی گشتی و خه‌مساردی له‌ ئاست زه‌وق وسه‌لیقه‌ی زمانی له‌ جیات "کولتوور" ده‌نووسن "که‌لتوور" و ته‌نانه‌ت یه‌ک له‌ تێلێڤیزیۆنه‌ مانگۆڵه‌ کوردییه‌کان ئه‌ووشه‌یه به‌شێکه‌ له‌ نێوی به‌رنامه‌یه‌کی. کاتێک مرۆ چاو له‌و به‌رنامه‌یه‌ ده‌کا له‌ جیات ئه‌وه‌ی سه‌رنچ بداته‌ سه‌ر ئه‌و دمه‌ته‌قه‌یه‌ی به‌ڕێوه‌یه‌ ، زه‌ینی ده‌چێته‌ سه‌ر ئه‌و نێوه‌ قه‌به‌یه‌ که‌ به‌ پیتی درشت وه‌ک نێوی به‌رنامه‌ نووسراوه‌
KELTUR. قامووسی چه‌مبرز له‌ مه‌ڕ ڕیشه‌ناسی وشان، وشه‌ی :"کاڵجر" ئاوا لێکاڵاده‌کاته‌وه‌:" کاڵچر(ناو)ڕه‌نگه‌ ساڵی 1440 به‌کارهاتبێ،كێڵان، له‌ وشه‌ی فرانسه‌یی نێوه‌ڕاسته‌وه‌ واته‌ "کولتوور" قه‌رز کراوه‌، ئه‌ویش له‌ لاتینه‌وه‌ی وه‌رگرتووه‌،ڕاسته‌وڕاست له‌ لاتینی‌ "کولتوورا" به‌ مانای ئاگاداری، مشوور،کێڵان ، کشت ه‌. له‌ کولت _ وه‌ بنیچه‌ی ناوی به‌رکاری‌ کۆلێره‌ به‌ مانای کێڵان.
مانای مه‌جازی په‌روه‌راندنی مێشک یان به‌ده‌ن به‌ ڕێگه‌ی په‌روه‌رده‌ یان ڕاهێنانه‌وه‌، یه‌که‌مجار له‌ ساڵی 1510،له‌ کاره‌کانی سێر تۆماس مۆر دا ئاسته‌ کراوه‌؛مانای ڕووناکبیرانه‌ یان هونه‌ریانه‌ی لایه‌نی شارستانییه‌ت له‌ ساڵی 1805 دا، له‌ سه‌ره‌تای ۆردسۆرس . کاڵچڕاڵ ،ئاواڵناوه‌.1868 ، پێوه‌ندی به‌ په‌روه‌رده‌کردنی ڕووه‌کانه‌وه‌ هه‌یه‌، ئه‌وه‌ ڕه‌نگه‌ له‌ وشه‌ی ئینگلیسی کاڵچر+ ئال پێک هاتبێ، ڕه‌نگه‌ له‌ به‌ر کارتێکه‌ری کولتورال ی پێشتری فرانسه‌یی(ساڵی 1863). مانای ئه‌م وشه‌یه‌ به‌ مانای په‌روه‌راندنی مێشک، ئاکار و هه‌ڵسووکه‌وت، یه‌که‌مجار له‌ ساڵی 1875 له‌ زمانی ئینگلیسی دا ئاسته‌ کراوه‌، له‌ کتێبی ژیان و گه‌وره‌ بوونی زمان، نووسینی ویلیام دی.ویتنی"
له‌ زمانی کوردی ( شێوازی کرمانجی باکووریدا) ڕه‌نگه‌ یه‌که‌مجار جه‌لاده‌ت به‌درخان "کولتوور"ی به‌ مانای حه‌قیقی له‌ فرانسه‌ییه‌وه‌ وه‌رگرتبێ و ده‌قاودوق وه‌ریگێڕابێ.وشه‌ی "چاند" و "چاندنی" هێنابێته‌ نێو زمانی نووسین،که‌ ئێستا به‌ به‌ربڵاوی ده‌کار ده‌کرێ.
به‌ هه‌ر بارێک دا لێی بڕوانین نه‌ له‌ زمانی فرانسه‌یی دا وشه‌که‌ "که‌لتوور" ه‌ و نه‌ له‌ ئینگلیزی دا " که‌ڵچه‌ڕ" ، خۆداسه‌پاندنی سیستمی ده‌نگسازی عه‌ڕه‌بی کارێکی کردووه‌ کارستان، و زۆر له‌وانه‌ی به‌ قسه‌ شه‌‌ڕی کارتێکه‌ری "که‌لتووری! بێگانه‌" و لێره‌دا " که‌لتووری عه‌ڕه‌ب" ده‌که‌ن ، وه‌ک نه‌ بایان دیبێ و نه‌ بۆران سیستمی ده‌نگسازی کوردی ده‌ئاڵۆزێنن.
ئه‌گه‌رچی پێڤاژۆی پێ سه‌لماندن و بۆ سه‌لماندن به‌ ڕێبازێکی ته‌خت و بێکڵۆ دا ناڕوا، به‌ڵام بۆ پێوه‌چارانی سیستمی ده‌نگسازی کوردی هه‌تا ڕاستییه‌ک جێی خۆی ده‌کاته‌وه‌ ڕه‌نگه‌ دووپاته‌ و چه‌ند پاته‌کردنه‌وه‌ی بێجێ نه‌بێ. ڕه‌نگه‌ ئه‌وه‌ له‌ سه‌ر "کولتوور" یش هه‌ر ئاوا بێ.