ده‌قی په‌یمانی کۆماری کوردستان و حکوومه‌تی نه‌ته‌وه‌یی ئازه‌ربایجان حه‌سه‌نی قزڵجی وه‌ری گێڕاوه
حه‌سه‌نی قازی
ڕۆزنامه "آذربایجان" ئۆرگانی فیرقه‌ی دێمۆکڕاتی ئازه‌ربایجان له ژماره‌ی 190، یه‌کشه‌مۆ 15ی بانه‌مه‌ڕی 1325ی هه‌تاوی ده‌قی ئه‌و په‌یماننامه‌یه‌ی له ژێر سه‌رنووسی " آذربایجان ملی حکومت ایله کرد خلقی آراسیندا اولان قرارداد"[قه‌ردادی نێوان حکوومه‌تی نه‌ته‌وه‌یی ئازه‌ربایجان و گه‌لی کورد] بڵاو کردووه‌ته‌وه.واته نیزیکه‌ی دووحه‌وتوو دوای ئه‌وه‌ی ئه‌و په‌یماننامه‌یه له لایه‌ن نوێنه‌رانی کوردستان و ئازه‌ربایجان له ئێواره‌ی ڕۆژی سێشه‌مۆ 3ی بانه‌مه‌ڕی 1325 له خانووی مه‌جلیسی نه‌ته‌وه‌یی ئازه‌ربایجان ئیمزا کراوه.
ڕۆژنامه‌ی "کوردستان" بڵاوکه‌ره‌وه‌ی بیری حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان 3 ڕۆژ دواتر له "آذربایجان" واته له ژماره‌ی 45 ، چوارشه‌مۆ 18ی بانه‌مه‌ڕی 1325 ده‌قی ئه‌و په‌یمانه‌ی له ژێر سه‌رنووسی" متنی پیمانیک که له نیوان حکومتی ملی کوردستان و آذربایجان دا به‌ستراوه" بڵاو کردووه‌ته‌وه. گۆواری "هه‌ڵاڵه" که کومیته‌ی محلی حزب دموکراتی کوردستان" له بۆکان ده‌ری کرووه له ژماره‌ی 3 ی خۆی دا که وێده‌چێ له کۆتاییه‌کانی بانه‌مه‌ڕی 1325 دا بڵاو بووبێته‌وه، هه‌مان ده‌قی "کوردستان"ی به ئاڵوگۆڕێکی که‌مه‌وه له ژێر سه‌ردێڕی " متنی پیمانی یه‌که‌تی و برایه‌تی حکومه‌تی ملی کوردستان و آذرربایجان" دا بڵاو کردووه‌ته‌وه.حه‌سه‌نی قزڵجی که سه‌رنووسه‌ری "هه‌ڵاڵه"بووه بابه‌تێکی سه‌باره‌ت به‌و په‌یمانه له‌و ژماره‌یه‌ی هه‌ڵاڵه دا له ژێر سه‌ردێڕی " کوردستانی ئه‌مڕۆ، پیمانی کوردستان و آذربایجان" دا بڵاو کردووه‌ته‌وه و له به‌شێکی دا ده‌نووسی: " ... هه‌نگاویکی به‌رز که به تازه‌یی کوردستان به‌ره‌و ترقی هه‌لیهیناوه به‌ستنی پیمانی یه‌که‌تی و برایه‌تیه له گه‌ل ملتی دوست و هاو آمانجی خومان خه‌لکی آذربایجان که ئه‌و پیمانه بو ر‌اگرتنو پاراستنی آزادی و شئون ملی و حقوق مدنیتی ملتانی کورد و آذربایجان بناغه‌ییکی یه‌جگار قایم و محکمه.ایمه زور به‌دل به‌ستنی ئه‌و پیمانه له ته‌واوی ئه‌و دو نه‌ته‌وه آزادیخوا و آزایه پیروزبایی ده‌که‌ین و له خودا ئه‌خوازین ئه‌و دوملته هاو آمانجه به هوی ئه‌و پیمانه‌وه خیراتر و چاکتر به‌ره‌و آزادی و به‌خته‌وره‌ی برون. ح.قزلجی" و به دوای ئه‌وه دا ده‌قه‌که بڵاو کراوه‌ته‌وه و له سه‌ره‌وه‌ی نووسراوه: "" له ژماره 45 ڕۆژنامه‌ی کوردستانی ده‌گیرینه‌وه.
به به‌راوه‌د کردنی دوو ده‌قی ترکی ئازه‌ربایجانی وکوردی و به‌له‌به‌رچاوگرتنی ئه‌وه‌ی که ده‌قی کوردی به دوای ترکی ئازه‌ربایجانییه‌که دا ده‌رکه‌وتووه، ڕوون ده‌بێته‌وه ده‌قی ماک ترکی ئازه‌ربایجانی بووه و له ڕووی وییه‌وه کراوه‌ته کوردی.جێی سه‌رنجه له ده‌قی ئازه‌ربایجانی دا ئیمزای میرزا عه‌لی شه‌بسته‌ری سه‌رۆکی مه‌جلیسی نه‌ته‌وه‌یی ئازه‌ربایجان نابیندرێ،به‌ڵام له‌ده‌قی کوردی دا ئیمزای یه‌که‌مه،ئه‌وه‌ش ڕه‌نگه له به‌ر بێدیقه‌تی بێ. له‌و دانیشتنه مێژووییه دا، نووری به‌گی به‌گزاده و قازیی محه‌مه‌دی خزری ش ئاماده بوون؛ڕه‌نگه به پێویست نه‌زاندرابێ که هه‌موو ئاماده بووان په‌یمانه‌که ئیمزا که‌ن.
خوێندنه‌وه‌ی ده‌قه کوردییه‌که‌ش وه‌رگێڕان بوونی داده‌گرێته‌وه و به له به‌رچاو گرتنی شێوازی قه‌ڵه‌می قزڵجی و هێندێک زاراوه‌ی تازه که له وه‌رگێڕانه‌که دا هاتوون ڕون ده‌بێته‌وه که ده‌قه‌که وه‌گێڕانی وی یه. له‌و ده‌قه‌ی که له "هه‌ڵاڵه" دا بڵاوی کردووه‌ته‌وه بۆ نموونه ئه‌م ڕسته‌یه‌ی نێو ده‌قی "کوردستان": " هر دوکیان له آینده دا له گه‌ل ژیانی خویان تطبیقی ده‌که‌ن" بووه به " هه‌ر دوکیان له‌وه‌و دوا له گه‌ل ژیانی خۆیان تطبیقی ده‌که‌ن". له ڕۆژنامه‌کانی به‌رده‌ستی "کوردستان" دا 13 بابه‌تی نووسراو و وه‌رگێڕانی حه‌سه‌نی قزڵجی بڵاو کراونه‌وه‌ته‌وه که ئه‌م ده‌قه‌شی لێ زیاد ده‌بێ. دیاره ئه‌و په‌یماننامه‌یه به زمانی فارسی و ئینگلیسیش وه‌رگێڕدراوه و لێر و له‌وێ هێنذێک ئاڵو گۆڕی که‌می تێدا کراوه‌که له روانگه‌ی توێژینه‌وه‌ی جێی باوه‌ر باشتره هه‌میشه پشت به ده‌قه ترکی ئازه‌ربایجانی و کوردییه‌که‌وه ببه‌سترێ. له خواره‌وه ئه‌و په‌یماننامه‌یه به‌و جۆره‌ی له " آذربایجان" و " کوردستان" دا چاپ کراون ده‌خوێننه‌وه:
آذربایجان
بو روزنامه آذربایجان دموقرات فرقه‌سیینن اورغانیدر
ایکنجی دوره شماره 190، 1شنبه 15 اردیبهشت 1325
آذربایجان ملی حکومت ایله کرد خلقی آراسیندا اولان قرارداد
چون آذربایجان و کردستان ملتی نفع و ضررلرده بیربیری ایله شریک اولوب و عین زمان دا ایندی کیمی استعمار واستیلاچیلارن الیندن هر ایکیسینه بیر اندازه دا فشار و لطمه وارد اولوب. آذربایجان ملتی همیشه بوتون ایرانلی لاری استبداد و دیکتاتورلیق پنجه‌سی آلتندان خلاص ایتمگه چالشدیغی کیمی کورد ملتی دا همیشه ئوز آزادلیغی ایچون فداکارلیقلار ایلیوب و قربانیلار ویرمیشدر ولی استعمار سیاستینن دلالاری فیتنه‌جو دسیسه‌لری بو ایکی آزادیخواه ملتینن ئوز آرزولرینه چاتابیلمه‌مکرینه سبب اولموشدور تا اینکه آخرینجی جهان محاربه‌سی باش ویردی که آزادلیغن علمداری دولتین قولونین قوه‌سی ایله استعمارچیلارن الینین آلتی قولان فاشیستی دستگاه آلت اوست اولماقلا براب بو ایکی آزادیخواه ملتینن الینه فرصت دوشدت و فورا داخلده اولان فاشیست و دیکتاتورلیق تورتوفینلرینی محو اتمک و آرادان آپارماقدان اوتری هه ایکی ملت مردانه قدلرینی علم ایلیوب و چگین چیگینه ویروب مبارزه‌یه باشلادیلار و حقیقی دموکراسی و آزادلیق بایراغی اوجالندیلار جون بو ایکی قارداش ملت نه اینکه تک ئوز آزادلیقلارینی تامین اتمکدن اوتری بلکه آزادلیغی بوتون ایراندا برقرار اتمک ایچون همیشه‌لیک اولاراق ال اله ویردیلر،اونا گوره ده 1325نجی ایل اردیبهشت آیی نین 3نده سه شنبه گونی آخشام ساعت 5 تمام دا تبریز شهرینده آذربایجان ملی بناسیندا کردستان ملی حکومت باشچیلاریندان کردستان ملی حکومت رئیسی جناب آقای قاضی محمد- کردستان دموکرات فرقه‌سی مرکزی کمیته‌سینن عضوی آقای سید عبدالله گیلانی – کردستان دموکرات فرقه‌سی مرکزی کمیته‌سنین عضوی و شکاک ایلینون عضوی آقای عمرخان شریفی – کردستان ملی حکومت خکق قوشونلاری وزیری آقای محمد حسین سیف قاضی – کردستان دموکرات فرقه‌سی مرکزی کمیته‌سینن عضوی و حکی ایلینون نماینده‌سی آقای رشیدبیگ جهانگیری – کردستان دموکرات فرقه‌سی مرکزی کمیته‌سینن عضوی وحکی ایلینون نماینده‌سی آقای زرو بیگ بهادری – اشنو کردلری نون نماینده‌سی آقای قاضی محمد خضری نین حضورلاری و عین حالدا آذربایجان ملی حکومت باشچیلاریندان آذربایجان ملی مجلیس رئیسی جناب آقای حاجی میرزا علی شبستری- آذربایجان ملی حکومتینین باش وزیری جناب آقای میرجعفر پیشه‌وری- آذرتبایجان دموکرات فرقه‌سینین صدر معاونی آقای صادق پادگان- آذربایجان داخله وزیری آقای دکتر سلامالله جاوید – آذربایجان معارف وزیری آقای محمد بی ریا نین حضورلاریله ایکی دوست و قارداش اولان آذربایجان و کردستان آراسیندا موجود اولان دوستلیق و صمیمیتی داها دا محکم اتمک ایچون آشاغیداکی قرارلاری ایله وهر ایکی طرف همین قرارلاری گله‌جکده حیاته تطبیق ایده‌جکلر.
1- لازم گورولدیگی محلرده هر ایکی ملی حکومت آراسیندا نماینده مبادله اولور.
2- آذربایجاندا،اهالی سینن معین قسمتی کردلر اولان یرلره دولتی اداره ایشلرینه کردلر دن و کردستانین اهالی سینین معین قسمتی آذربایجان لیلار اولان یرلرده دولتی اداره ایشلرینه آذربایجان لیلاردان ده اولاجاقلار.
3- هرایکی ملتینین مشترک اقتصادی موضوعلاری حل اتمک ایچون بیر مختلط اقتصادی کمیسیون تشکیل ویرمک
و بۆ کمیسیونن قرارلاری هر ایکی ملی حکومتین باشچیلارینن سعی ایله حیاته گیچیرلملیدر.
4- آذربایجان و کردستان ملی حکومت لری آراسیندا نظامی همکارلیق یاراتماق ایجاب ایده‌ن وقتلرده هر حکومتین نظامی قوه‌لری بیربیرلرینه لازمی کمک لیق ایتمه‌لیدرلر.
5- تهران حکومتی ایله بیر مذاکره لازم اولیرسه آذربایجان و کردستان ملی حکومت لری نین هر ایکی سینین موافق نظرایله عمله‌گلملیدر
6- آذربایجان ملی حکومتی آذربایجان دا یاسیان کردلرین ملی دیل و ملی مدنی ترقی لری ایچون لازم گلن شرایط ممکن اولدوقی قدر یاراتمالیدر. همچنین کردستان ملی حکومت کردستاندا یاشیان آذربایجانیلارین ملی دیل و ملی مدنی ترقی لری ایچون لازم گلن شرایط ممکن اولدوقجا یاراتنالیدر.
7- آذربایجان و کرد خلقینین تاریخی دوستلیقی و ملی دمکرات لیق قارداشلقینی پۆزماق و یا لکه‌دار ایتمگه چالشان شخصی هر ایکی طرفین مشترک اقداناتی ایله جزالاناچاقدر.
آذربایجان ملی حکومتینین باش وزیری آقای پیشه‌وری
آذربایجان دموکرات فرقه‌سینین مرکزی کمیته سینین صدر معاونی آقای پادگان
آذربایجان ملی حکومتینین داخله وزیری آقای دکتر جاوید
آذربایجان ملی حکومتینین معارف وزیری آقای بی ریا
کردستان دموکرات فرقه سینین رهبری و کردستان ملی حکومتنین رئیسی آقای قاضی محمد
کردستان ملی حکومتین خلق قوشونلاری وزیری آقای محمد حسین سیف قاضی
کردستان دموکرات فرقه‌سی مرکزی کمیته‌سینن عضوی آقای سید عبدالله گیلانی
کردستان دموکرات فرقه‌سی مرکزی کمیته سینین عضوی و شکاک ایلینون رئیسی آقای عمرخان شریفی
کردستان دموکرات فرقه‌سی مرکزی کمیته سنین عضوی و حکی [هرکی] ایلینون نماینده‌سی آقای رشید بیگ جهانگیری
کردستان دموکرات فرقه‌سی مرکزی کمیته‌سینین عضوی و حکی [هرکی] ایلینون نماینده‌سی آقای زروبیگ بهادری
کوردستان، چوارشه‌مۆ 18ی بانه‌مه‌ڕی 1325/ 8ی مه‌ی 1946
متنی پیمانیک که له نیوان حکومه‌تی ملی کوردستان و آذربایجان دا به‌ستراوه
چو‌نکو ملتی آذربایجان و کوردستان هه‌موو کاتیک له قازانج و زیان دا پیکه‌وه شریک بوون و له عینی حالیشدا تا ویستا به دەست استعمار و استیلاجویانه‌وه بۆ ئه‌و دوو ملته به یه‌ک اندازه فشار و لطمه وارد کراوه.ملتی آذربایجان بو رزگاری ته‌واوی دانیشتوانی ایران له ژیر استبداد و دیکتاتوری هه‌ولت داوه.
هه‌ر وها ملتی کوردیش له رێگای آزادی دا فداکارییکی زوری کردوه و قوربانیکی بی ئه‌ژماریشی داوه.به‌لام فتنه و دسیسه‌ی دلاله‌کانی سیاسی استعماری بوته سبب و به‌رهه‌لستی نه گه‌یستن ئه‌و لته به آواتیخویان.
هه‌تاکوو ئه‌و شه‌ری آخری دنیایه ده‌ست پیکرا و به هیزی به‌قوه‌تی دولرت علمداری آزادی ده‌ستگای فاشیستی که اآلتی ده‌ستی استعمارچیان بوو تیکووپیک چوو و بو ئه‌و دوو ملته آزادی خواهانه‌ش هه‌ل هه‌لکه‌وت له نیو خویاندا ب له بین بردن و محو کردنه‌وه‌ی فاشیستی و دیکتاتوری قدی پیاوه‌تیان به‌رز کرده‌وه و شان به شانی یه‌ک به‌ربه‌ره‌کانیان ده‌ست پیکرد و آلای به‌راستی دیموکراسی و آزادیان بلیند کرد و له به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌و دوو ملته برایانه نه هه‌ر بو جیکردنه‌وه‌ی ازادی خویان به‌لکو بو دامه‌زراندنی آزادی له سه‌رتاسه‌ری ایران بو هه‌موو وه‌ختیکی ده‌ستیان داوه‌ته ده‌ستی یه‌گدی.
جا له به‌ر ئه‌وه له روژی سی شه‌ممو ٣ی بانه‌مه‌ر (اردیبهشت)ی ١٣٢٥ ساتی ٥ی تەواوی هیوارە لە شاری تەوریز لە عمارتی ملی آذربایجان بە حضوری سرانی حکومەتی ملی کوردستان:
رەئیسی حکومەتی میلی کوردستان جنابی آغای قاضی محمد.،آغای سید عبداللە گیلانی عضوی کومیتەی مرکەزی حزبی دیموکراتی کوردستان.،آغای عمرخانی شەریفی عضوی کومیتەی مرکەزی حزبی دیموکراتی کوردستان و رئیسی عیلی شکاک.، آغای محمدحسینی سیفی قاضی وزیری هیزی حکومەتی میلی کوردستان.،آغای رشید بەگی جهانگیری عضوی کومیتەی مرکزی حزبی دیموکرات کوردستان و رئیسی عیلی هەرکی.،
آغای زیروبەگی بهادوری عضوی کومیتەی مرکزی حزبی دیموکرات کوردستان.،،نوینەری کوردی شنو آغای قاضی محمدی خضری.،،و بە حضوری سەرانی حکومەتی میلی آذربایجان : ره‌ئیسی مجلس ملی آذربایجان جەنابی آغای حاجی میرزا علی شبستری سەروک وزیری حکومەتی میلی آذربایجان جەنابی آغای سید جعفری پیشەوەری معاونی صدری فرقەی مەرکەزی حزبی دیموکرات آذربایجان آغای پادگان .، وەزیری داخلەی آذربایجان دوکتور سلام اڵلە جاوید.،وزیری فەرهەنگی آذربایجان آغای محمد بی ریا _،،
بو قایمو محکم کردنی دوستایەتی کە له بینی آذربایجانوو ملتی کوردستان دا بوە بو پایەداری صمیمیت و دوستایەتی زیاتر بون لە بینی ئەو دو میللتە دا ئەو قرارانەی خوارەوەیان قبول کرد و هردوکیان لە آیندە دا لە گەل ژیانی خویان تطبیقی دەکەن.
١- لەو جیگایانەی پی ویست بزانری هر دووک حکومەتی میلی نوینەر دەگۆرنەوە
٢- لە آذربایجاندا ئەو جیگایانەی کە دانیشتوانی کورد بن کاری ایداراتی دەولەتی بە کوردان دەبی.، وەهەر وەها لە کوردستانیش لەو جیگایانەی کە بەشی زوری دانیشتوان آذربایجانی بن لەطرەف مامورانی حکومتی میلی آذربایجان ائدارە دەکریە - ،،
٣-بو حەل بونی موضوعی اقتصادی لە بینی هر دوک میلەتان کومیسیونیکی تیکەلاو دا دەمزری وە قراری ئەو کومیسیونەی بە کوششتی سەرانی ئەو دو حکومەتی اجرا دەکری.
٤- لە کاتی پئ ویست دا لە بینی حکومەتی میلی آذربایجان و کوردستان هاوکاری پێشمەرگەیی دەکری و دەبی ئەوی لازم بی بو کومەگی یەک تری ئەنجام بدری.
٥- هەر کاتیک پیویست بی لە گەل حکومەتی تاران گوفتاری بکری دەبی بە مو[ا]فق نظری حکمت میلی آذربایجان و کوردستان بی _ ،،
٦- حکومتی میلی آذربایجان بو ئەو کوردانەی کە لە خاکی آذربایجاندا دەژین تا ئەو اندازەی کە بتوانی بو پێشکەوتنی زمانو و تەرەقی پیدانی فرهنگی ملی وان هەول دەدا- ،، هر وەها حکومتی میلی کوردیش بو ئەو آذربایجانیانەی کە لە خاکی کوردستاندا دەژین بە وەپشکەوتنی زمانو و وەتەرقی پیدانی فرهنگی میلی وان ئەو اندازەی کە بتوانی هەول بدا _ ،،
٧- هر کس بو تیکدانی دوستایەتی تاریخی نەتەوەی آذربایجانو کورد و لە بین بردنی برایەتی و دیموکراتی میلی و یا لەکەدار کردنی یەکەتی وان هەول بدا هر دو لا بە یەک دەست ئەو مرتکبانە بە جزای خۆیان دەگەیینن.
آغای حاجی میرزا علی شبستری رئیس مجلسی میلی آذربایجان
آغای پیشەوری سه‌روک وزیری حکومت میلی آذربایجان
آغای پادگان معاون صدری کومیتەی مەرکەزی فەرقەی دیموکرات آذربایجان
آغای دوکتور جاوید وەزیر داخلەی حکمت میلی آذرربایجان
آغای بی ریاوەزیر فرهنگی حکومت میلی آذربایجان
آغای قاضی محمد رئیسی حزبی دیموکرات کوردستان و رئیسی حکومتی ملی
آغای محمد حسین خانی سیفی قاضی وەزیر هیزی حکومتی میلی کوردستان
آغای سید عبداللە گیلانی عضوی کومیتەی حزب دیموکرات کوردستان
آغای ئەمر خانی شریفی عضوی کومیتەی مەرکەزی حیزبی دیموکرات کوردستان رئیسی عیلی شکاک
آغای رشید بەگی جهان گیری عضوی کومیتەی مەرکەزی حزبی دیموکرات کوردستان نمایندەی عیلی هرکی
آغای زیرو بەگ بهادری عضوی کومیتەی مرکزی..... نوینەری عیلی هەرکی
