هێندێک تێبینیی زمانی 32 فه‌ڕانسه، فه‌ڕانسه‌یی
هێندێک تێبینیی زمانی 32
حه‌سه‌نی قازی
فه‌ڕانسه، فه‌رانسه‌یی
به‌ڕێز زانیار! به سڵاوێکی کوردانه،ده‌ستخۆشیت لێ ده‌که‌م بۆ ناردنی ئه‌و بۆچوونه جوانه له‌مه‌ڕ 'نووسه‌رانه و خوێنه‌رانه'. به‌جێ بوون ، به‌ڵام ئه‌وه گڕنه‌ی من له ئاست وشه‌ی 'خوێنه‌ر' ناڕه‌وێنێته‌وه و به‌من 'انه' ئه‌گه‌ر به 'خوێنه‌ره‌وه' وه بلكێ ده‌یکاته 'خوێنه‌ره‌وانه' وشێلگیرانه ئه‌وه‌م به لاوه په‌سندتره،ئه‌گه‌رچی لاریشم له 'خوێنه‌رانه'نییه.
له‌نووسراوه به پیته‌که‌تدا، له چه‌ند جێ وشه و ده‌سته وشه‌ی : 'ڕه‌خنه‌گر و تێئۆری داڕێژی فه‌ره‌نسی' ، ' له زمانی فه‌ره‌نسیدا' ، 'ئه‌و زاراوه فه‌ره‌نسییه' ، ' له بنه‌ڕه‌تدا فه‌ره‌نسییه' ت ده‌کار کردبوو.دیاره ئه‌من پێم وایه نووسینی نێوی جوگرافیایی به‌و شێوه‌یه و لێره‌دا ده‌ربڕین و نووسینی نێوی 'فه‌ڕانسه' و ئه‌و پێکهاتانه‌ی لێی ده‌زێنه‌وه، له ژێر تاوی زمانی عه‌ڕه‌بی دایه.بێ ئه‌وه‌ی جه‌نابتم له نزیکه‌وه دیبێ و گوێم له قسه‌ی ڕۆژانه‌ت بووبێ ده‌زانم کاتێک به زمانی کوردیی نێوه‌ڕاست له گه‌ڵ که‌سێک ده‌دوێی وڵاتی ڕۆلان بارت وه‌ک عه‌ڕه‌بان به "فره‌نسا" به‌لێو ناکه‌ی و ئه‌گه‌ر ئه‌ویشت به‌و وڵاته‌وه لکاند پێی ناڵێی،'فه‌ڕه‌نسی '. له‌به‌لێوکردنی نێوی جوگرافیایی (شار و وڵاتان)له کوردی دا تێکه‌ولێکه‌ی و ئاڵۆزی زۆره. هه‌م له دوانی ڕۆژانه و هه‌م له زمانی نوووسین دا و، دیاره ئه‌وه‌ش ڕاسته‌وڕاست ده‌گه‌ڕێته‌وه سه‌ر ئه‌وه‌ی نووسه‌ر یان ئاخێوه‌ر جگه له کوردی کامه له زمانه‌کان له زه‌ینیان دا چالاکه.ته‌نانه‌ت له کوردی دا کاتێک باسی 'فه‌رانسه' و ' فه‌رانسه‌یی' ده‌کرێ گوێمان له 'فرانسز' و ' فرانسزی' یش بێ و ئه‌من لێم سووره ئه‌و که‌سه‌ی یه‌کمجار ئاوای ده‌کارهێناوه له‌به‌ر ئیملای ئه‌و وشانه له زمانی ماک دا ئه‌وه‌ی کردووه و پێی وابووه چۆنی نووسراوه ده‌بێ ئاواش بخوێندرێته‌وه. ئه‌وه له سه‌ر وشه‌ی دیکه‌ش هه‌ر وایه وه‌ک چۆن وشه‌ی poste یان لێکردووینه پۆسته.
ئه‌من پێم وایه باشترین شێوه بۆ ده‌ربڕین و نووسینی نێوی جوگرافیایی،نێوی که‌سان ، مانگان و هتد له زمانی کوردی دا ده‌ربڕین و نووسینی ئه‌وانه نزیک له زمانی ماک ، دیاره ئه‌و جۆره وشه تێوه‌هاتووانه‌ش به ئاسایی خۆیان له گه‌ڵ ده‌زگای ده‌نگسازی کوردی [ نه‌ک ده‌زگای ده‌نگسازی نا کوردی به کوردی کراو!] ده‌گونجێنن. فۆنێتیکس پێن ده‌ڵێ ده‌نگه‌کانی وشه‌ی زمانێک له زمانێکی دیکه دا ده‌کرێ به شێوه‌ی هه‌ره نزیک له‌و زمانه‌ی وه‌ریگراون ده‌رببڕدرێن، به‌ڵام قه‌ت وه‌ک زمانی ماک ناکه‌ونه به‌رگوێیان.
بۆ ئه‌وه‌ی درێژدادڕی نه‌بێ سه‌رنجت ڕاده‌کێشم بۆ وشه‌ی' فغانس'، ' فغانسێ' ،'فغانسێز'، فغانسواز' له زمانی ماک دا و شێوه‌ی ده‌ربڕینیان له زمانانی ده‌روجیران و " به‌شه برا" ی کوردیدا. عه‌ڕه‌بی: 'فره‌نسا'، ' فره‌نسی' ، ' فره‌نساوی'، ترکی: 'فه‌رانسا'، 'فه‌رانسز'، 'فه‌رانسه‌لی'، فارسی: 'فه‌رانسێ'، 'فه‌رانسه‌وی'. به من ' فه‌رانسه'، ' فه‌رانسه‌یی له کوردیدا شێوه‌ی هه‌ر نزیکی ده‌ربڕینه له زمانی ماک. سه‌رکه‌وتنی زیاترت بۆ ده‌خوازم له بواری زمانناسانه دا
No comments:
Post a Comment