ژمارە ٣ی ڕۆژنامەی " کرد" (کورد) ی سەردەمی سمکۆ بە ڕێنووسی ئێستا

ژمارە ٣ی ڕۆژنامەی  " کرد" (کورد) ی سەردەمی سمکۆ  بە ڕێنووسی ئێستا

لە ٢٦ی مەی ٢٠١٤ بەڕێز محەمەد ڕەزا سەیف قازی  هەموو لاپەڕەکانی  ژمارە ٣ی ڕۆژنامەی "کرد"ی لە توڕی کۆمەڵایەتی فەیس بووک دا بڵاو کردەوە. زۆر وێدەچێ ئەو ڕۆژنامەیە لەو کاغەز و بەڵگانە ی شەهید محەمەد حوسێن سەیف قازی دا بووبێ کە هاوسەری خودالێخۆشبوو فەروخلەقا مەلیک قاسمی پاراستبوونی. لە لاپەڕەی یەکەمی ڕۆژنامەکە بە قەڵەم نووسراوە " سنجاغ ، آقای جهانگیر بگ " کە دەکرێ مەبەست لە یەکێک لە خاوەنموڵکانی پێشووی سەرچۆمی جەغەتوو بێ. لەو ژمارەیە  دا ٥ بابەت چاپ کراون ( دو ووتاری کوردی بە کوردیی کورمانجی و کوردیی سۆرانی لە گەڵ وەرگێڕاوی فارسی ئەوان و بەشێک لە پارچە شێعری بە نێو بانگی سەیفولقوزات: کوردینە تا کەی...) ، لە سەر دێڕی لاپەڕەی یەکەم جێگەی ئیدارە ورمێ و چاپخانەی غیرەت و نێوی مودیری ڕۆژنامە محەمەد تورجانی نووسراوە. لە مەڕ قازیی سمکۆ؛ محەمەد جەماڵەدینی حەکاری لە کتێبی " ارومیە در محاربەء عالم سوز" لە چەند جێ باسی قەزاوەت کردن و حوکم دانی کراوە.

هەر ئەو چەند بابەتەی نێو ئەو ژمارەیە ڕووناکاییەکی نوێ دەخاتە سەر بزووتنەوەی سمکۆ  و لە جێی خۆی دایە بخرێتە بەر لێدوان و لێکۆڵینەوەی زیاتر. من بەدڵ سپاسی کاک محەمەد ڕەزا سەیف قازی دەکەم بۆ بڵاو کردنەوەی لاپەڕە سکانکراوەکانی ئەو سەرچاوە بەنرخەی بڕگەیەک لە مێژووی سیاسی ڕۆژهەڵاتی کوردستان.

حەسەن قازی
٣٠ی مەی ٢٠١٤

شمارە ٣  ، سال اول ،  صفحە

١

واعتصموا بحبل اللە جمیعا و لا تفرقوا

حەقی رۆزنامە  پێشەکی وەردەگیرێ

داخلە  ساڵێک ٥٠ قڕان

شەش  مانگ ٢٧ قڕان

خاریجە ساڵێک ٦٠ قڕان

شەش مانگ ٣٥ قڕان

قیمەت  یەک نوسخە  دە شاهی

قیمەتی ئێعلانان هەر دێڕی دوو قڕان

جێگەی ئیدارە  ورمێ چاپخانەی غیرەت

مودیر  محە مەد تورجانی

مەقالاتێک مەنفەعەتی کوردانی تێدا بێ  وەردەگیرێ

جارێ لە هەر هەفتە دا یەکێک چاپ دەکرێ

دووشەنبە ٢٨ی مانگی زیقەعدەی ١٣٤٠

دوو دەست لێک دەدەنەوە

ووشەی  " کرد " لە نێوەڕاست

لە خوارەوەی ١٣٤٠

ڕوزنامێکە  سیاسی ، ئەدەبی ، ئەخباری ، سەرمەقالەی تەرجەمە دەکرێ  بە فارسی دەینووسێ کوردێک لۆ هەموو کوردان

چارساڵە وقووعاتێت  لەوان سەرحەدان  واقع دەبن عەجەم  بە واسیتا غەزتەیێت  خوە ب ناوی شەقاوەت ئێعلان دکن. مرۆڤێت دوور ژی چکۆ ژ حەقیقەتا شولێ بێ خەبەرن  ب وی تەرزی دزانن حال ئەوە حەقیقەتەن شولێ ئەوەیە. مە هێوی هەیە جەراییدا کوردان [!! عەجەمان؟!] ئیرۆ پاشوە ڕاستیا د شتێت وەها بنویست دا خەلق حەقیقەتی بزانت:

( د وی بابیدا چەند خەبەران ئەز دێ بێژم )

ل با هەموو کەسی مەعلوومە کو د وی حەڕبا عوموومی دا ئیرانێ بێ تەڕەفییا خوە ئێعلان کری بوو. حاڵ ئەو ملەتی چو دەولتێت موحارب هندی کوردێت کەفتی د سەرحەدا ئێرانێدا موتەزەریر نەبوویە ، ئەوە ل مەیدانێ یە هەر کەسی باوەر نەکت بلان بێت ببینت نە نفووس، نە ماڵ  بۆ کوردێت فەقیر نەمایە ئایا ئەوە ژ چ بوو؟  ئەگەر دەوڵەتا ئیرانێ – کو حەتا نوها خوە  مەتبووعی وی ملەتی کوردی فەقیر کەفتی د وی موحیتی دزانی -  موحارب بوو لەو را  ملەتی تابعی وی موتەزەریر بوو. کانێ ئێعلانی حەرب دگەل  کی دەولەتی کری یە بلان بدە زانین. حال ئەوە بێ تەرەفیا خوە ڕەسمەن بدەفعانان ئێعلان کری یە هەر وەکی ل نک هەمی کەسی مەعلووم وموقەییدە.

ئەگەر موحارب نەبوو ملەتی تابعی وی چرا هندە مەحو و موتەزەریر بوو ئەلبەت ئەوی سەبەب هەیە ، بەلێ سەبەبی وی ئەوەیە کو دەولەتا ئیرانێ موقتەدر نەبوو ملەتی تابعی خوە ژ پەنجا ئەجنەبییان موحافەزە بکەت. دەولەتێت موجاوری وی کو موحارب بوون هاتنە ناو مولکی وی ئەهالی و ملەتی تابعی وی مەحو و پەریشان کرن پاش کو دو دەولەتێت خارجە ژ ناو موڵکێ وی پاش وەچوون ئیرانی دیسا ئیدارا خوە یا زاڵمە تەئسیس کر. ملەتی کوردان فکری ئەوە نەچارە کە هەر چ زەمانی ئێک ئەجنەبی حەرەکەت  داخل موڵکی دیت ملەتی مەحو کەت کەس لێ ناپرست، زێدە ژ وی وێرگی و تەکالیفێت مە فەوقولتاقە و جەریمێت بێ قانوون هندی حەز دکەت ژ کوردان دستینیت ل کەیفا خوە مەسرەف دکەت، نە مەکتەبەکی، نە فابریقەیەکی، نە ڕییەکی، نە ئەجزاخانەکی، حاسڵی چو ئەسەرێت مەدەنییەتێ بۆ کوردان تەئسیس ناکەت؛ چ کەسی حەز کەت بێ سوئال و جەواب دەکوژیت، دەگریت، نە قانوون، نە شەریعەت ، نە سیاسەت چو دەستوورەکی عەمەل ناکەت. ڕۆژا لازم ژی بت ملەتی تابعی خوە نکارت موحافەزە بکەت. بەلکە بخوە ژی هاوی ئەجنەبییان ملەتی تابعی خوە دهەرشیت هەر وەکی چارساڵان بەر نوها کورد و ئەرمەنی یێت ملکی ئیرانێدا کو چەند عەسران حەتا نوها وەکی بران دەرباز دەکرن ئیرانی تەحریک کرن بەردانە  هەو نفووسا کوردان ب دەستی ئەرمەنی و ئاسۆرییان دا مەحو کرن. نامووسا کوردان ب دەستی وان دا پامال کرن پاشی گوتە ئەرمەنی یان من های ژێ نینە کوردان بخوە ئەو حەڕەکەت ئەو عەداوەت کری نە، ب وان درەوان، ب وان حیلەیان دگەل ئەرمەنی یان بوو یەک سیلاح و موهیمات دایێ سەوق کرن سەر کوردان. گەلەک شوولێت وەها کرنە. کوردێت فەقیر ژ وی زوڵمی، ژ وی جەبری بێ تاب مان ئێدی تەحەمولا وان نەما مەجبوور بوون  ئیدیعا کرن مادام دەولەتا ئیرانێ نەشێت  مە موحافەزە بکەت و ژ غەیری زوڵمێ چو موعامەلە دیتر دگەل مە ناکەت بلان دەستێ خوە ژ مە بکیشیت  ئەم بو خوە دێ ئیدارا خوە بکن، و مولک و جێیێ خوە ژی دێ موحافەزە بکن. کوردێت فەقیر چکو واسیتا نەشری، و مرۆڤێت وان ل ناو مەجلیسا دەوڵەتان تونە بوو ژ بۆ وی فکرا خوە ژ غەیری سیلاحی چو واسیتە دیتر ندیتن دەست دانە سیلاحا خوە عەجەم هێدی هێدی ژ ناو .../ ...../  دا ژ عەجەمان تەمیز کن. عەجەمان ئەو فکرە دزانی؛ سەبەبی ئیقداما کوردان دزانی بەڵی ڕاستی ندگۆت، دگۆت کورد شەقاوەتی دکن،هەر دەم ئۆردوویەک تەرتیب دکر سەوق دکرە سەر کوردان، بەڵکە کوردان تەمامەن مەحو کەت، ئەو فکرە ئینتیشار نەکت بڵێ کوردان غیرەت و سەبات کرن شوجاعەتا خوە یا فیتری ئیزهار کرن د هەمی شاران دا غالب بوون نوها شوول گەهشتە دەرەجەکی نیزیکە عەجەم بۆ خوە ژی مەغلووبییەتا خوە  و غالبییەت و حەقانییەتا کوردان ئیقرار کت . ئەگەر ئیقرار نەکت ژی وەقاییع  دێ شەهادەتی یێ ل حەقیقەتێ بدن مەجالا ئینکار نامینت ، ئەو وقووعاتێت چار سالە د وی موحیتی دقەومت سەبەب ئەو بوو کو من عەرز کر شەقاوەت نینە مودافەعا حەقی یە :

قازیی سمکۆ. محەمەد جەمالەدین ئەلحەکاری
------------------------

از آقای مدیر محترم جریدەح شریفە ( کرد) خواهشمندم بنام کردیت این چند سطر بندە را در یکی از ستونهای  جریدە برای اطلاع عمومی درج فرماید

وقایع چهار سالەء کردستان را ایرانیان در جرائد خود بنام شقاوت اکراد اعلان کردە و قارئین محترم جرائد نیز چون از حقیقت کار بی خبرند بە اظهارات جرائد باور کردە و چنین تصور مینمایند در صورتیکە تمامی اظهارات جرائد ایران محض کذب ( کذب محض!) بودە و نام شرافت قیام کردستان بنام منحوسە شقاوت لکەدار میکنند. لهذا فریضە کردی خود میدانم برای اطلاع عمومی بوسیلەء جریدەء شریفە عرض و بسمع قارئین محترم برسانم اولا دولت ایران درین جنگ بین المللی بی طرفی خود را اعلان کردە بودید بدبختانە هیچ کدام ملت دولت محارب مثل کردستان سرحد ایران محو نشدە دوچار صدمات فوق الطاقە نگردیدە.علت این مسئلە همانا بی اقتداری دولت بود کە نتوانست ملت تابع خود را محافظە نماید. ازین بی اقتداری دولت است کە در کردستان سرحد نە نفوس ماندە و نە مال هر کس هم میتواند حقیقت و صدق مسئلە را برای العین مشاهدە نماید، بطوری این مملکت فلکزدەء کردستان پایمال گردیدە کە آبادیهایش یک منظرەء خرابە زاری را تشکیل دادە کە دل هر سنگ دل از دیدن آن میسوزد. پس از متارکە کە سرحدات تخلیە گردید عوض اعانت دولت ایران با این بی اقتداری دائرەء ظلمیە و مستبدەء سابقەء خود را تشکیل دادە درین حال مظلومانەء کردستان بنای تعدیات مالایطاق و اجحافات طاقت شکنانە را گذاشتە و آنچە در امحای این ملت فلکزدە بقیە السیف از دستش می آید خودداری نە نمود. آیا ملت کرد بشر و مخلوق خدا نیست ؟ چە تقصیری دارند  کە دولت ایران این همە مظالم را با آن بی اقتداری خود در حقش روا میدارد؟ آیا مکتبی برای اطفال کردستان تاسیس نمودە و یا از آثار مدنیت راهی نشان دادە؟ بلی بجز کشتن و محو کردن ملت  یکی از وظایف انسانیت را در حق کردستان بعمل نیاوردە نە با قانون و نە با شریعت و نە با سیاست با ملت کرد رفتاری نداشتە و ندارد. با آنهمە مظالم در امحای کردستان اجانب را نیز ترغیب نمودە و شریک ظلم خود می نماید و در امحای این ملت بی صاحب  میکوشد . شاهد قضیە همانا ملت کرد سالهای سال بودە با آرامنە و آثوری همجوار و مثل برادر بودند. چهار سال قبل ایرانیان با وسائل مختلفە این هر دو ملت را اغفال کردە بجان همدیگر ریختند و نفوس ملت فلک زدەء کرد را بدست ارامنە و آثوریها محو ، بعد عدم اطلاع خود را ازین قضیە اظهار نمودە و ملت کرد را تقصیر کار و ارامنە را بە بغل کشید. کردستان را در اول کار تشویق و ترغیب  نمود و میگفت مگر اکراد مسلمان نیستند چرا انتقام از آثوری و ارمنی نمیکشند. ملت بیچارەء کرد نیز بە اغفال ایرانیان فریب خوردە یکدفعە کار از کار گذشت. پس از آنکە ایرانیان بە آمال معاندت کارانەء خود نائل شدە و ناموس اکراد را با دست ارامنە و آثوری محو  کردند، ارامنە و آثوری را مثل اولاد عزیز بە آغوش خود کشیدەاند چون ملت کرد بی صاحب و فریاد مظلومانەاش را کسی نبود جواب بدهد بجز قیام برای حفظ ناموس خود چارەء دیگری ندانستند بسایەء اسلحەء خود مظهر شدە با ایران جنگیدند و ایرانیان را از چندین ولایات کردستان خارج نمودند لکن ایرانیان حقیقت مسئلە را پنهان و اسم شقاوت را بە اکراد می بندند و هر زمان اردوی ترتیب دادە بسر اکراد سوق میدهند بالاخرە اولاد عزیز خود ارمنی را مسلح  کردە بسر اکراد سوق نمودند کە کردستان را  بکلی محو کنند. خوشبختانە ملت کرد در قیام خود ثبات [ثابت!] کردند و شجاعت فطری خود را بە عالم نشان دادند  و در تمامی جنگها فتح موفقیت حاصل نمودند فعلا هم ایرانیان از کردەء خود نادم و بجز بستن اسم شقاوت بە اکراد بە چیز دیگری متوصل نیستند. تشبثات کردستان شقاوت نیست حفظ حقوق و ناموس است .

‌قاضی سمکو- محمد جمال الدین الحکاری

------ ----

قسمت ادبی، اثر قلمی آغای سیف القضات

کوردینە تا کەی ئێمە لە  کێوان میسالی دێو
دێین و دەچین بۆ مە نەبێ قەت خودان و خێو

خەڵکی هەموو لە باغ و لە شارانە کەیف خۆش
ئێمە بڵاو و بێ سەرە ماوین لە دەشت و کێو

ڕەشماڵە ماڵ و کەشک و پەنیرە مەتاعی مە
قەسر و سەرای خەڵکی دییە پڕ لە زێڕ و زێو

ژێر دەستی و ئیتاعەتی بێگانە تا بەکەی
شەرمە لە بۆ مە هێندە بژین بێ نیشان و نێو

گوردانی کوردەکان  بە خودا ڕۆژی غیرەتە
دەس دەینە خەنجەران و پیاوانە بێینە نێو

سمکۆ ، خودا کە داویە بە مە ساحێب و ڕەئیس
شوکری بکەین بە زار و زبان و ددان و لێو

مەقسوودی وی ئەمە، کە حەق بداتە مە
تەکلیفی مەش وەهایە فیدای بین بە نێر و مێو

----------------------------------------

هەر چەند ئێمە لە زیمنی لەوائحێک لە پێشدا دەرجمان کرد مەڕامی کوردانمان دە قارئین گەیاند، ئەمما دووبارە بۆ تەوزیح عەرزیان دەکەین : نەهایەت ئارەزووی کوردان و نوقتەی نەزەریان ڕاگرتن و ئاگاداری شەرەفی قەومییەتە و بەرقەرار کردنی ئاسوودەیی و ئازادی تەواوە کە لە سەر ئەو زەوی و ئاو و خاکە بە دڵخۆشی بتوانن زیندەگانی بکەن. جید و جەهدی کوردان دەوە دایە کە لە ژێر چەرخی سیاسەتی ئێرانیان کە بۆ نەهێشتنی وان هەمیشە دەگەڕێ دەرچن، وە بۆ نەجاتی ئەو میلەتە لە خەتەراتێک هەڕەشەی نەمانیان لێ دەکا مەجبوور بە ئیقدامات بوون، لە ڕێگەی سابیت کردنی ئەمنییەتی تەواو کە لە حالی ئیزتیڕاب دەرچێ لە دڵی هەموو لا ئیتمینانی مەحکەم  پەیدا بکا فیداکاری دەکەن.
هەرکەس بە ڕاستی و ئینساف تەماشای تاریخی کوردان بکا دەبینێ : کە جان و ویجدان، روح و ماڵ، عێزەت و نامووسی وان هەڕەشەی سەختی ئێرانیان لە سەرە.

زوڵم و بێحیسابی زاهیری و باتینی ( لە قەبیلی جەریمە و کوشتن، زەجر و حەبس، نەهێشتنی وەسائیلی تەڕەقی، بێ بەش کردن لە نیشانانی مەدەنییەت، بۆ دانەنانی مەنافعی خەیرییە، ڕێ نەدان لە چاک کردنی ئومووری ژیانی خۆیان و شەریک نەکردن لە هیچ کار و شوغلێک و لە نێو خستنی نیفاق .. و .. و ) لە تەڕەف ئێرانیان بۆ سەر کوردان لە ئومووری عادی بەڵکوو حالەتێکی تەبیعی بوو. دەگەڵ ئەو هەموو زوڵمی خۆیان کە تەبعی بەشەر قەبووڵی ناکا هیچ وەختێکیش  موحافەزەیان لە کوردان نەکردووە، کوردان هەمیشە تووشی مەسائیبی خاریجیش بوون لە بەر ئەوانە عەوامیلی غیرەت دە کورداندا وەجۆش هات، پەنایان برد بۆ سپەری قەیام خۆیان ئاوێشتە سەنگەری ئیقدام و نواندنی مەوجوودییەت بە دەنگی بڵند ئەو کەلیمە حەقەی دەڵێن : لێمان گەڕێن دەست لە حقووقمان مەدن!!! لەوە زیاتر مەمانکەنە جێگەی تاڵان و بڕۆ!!! تەواوی ئارەزووی کوردان عیباڕەتە لەو جوملە: حیفز کردنی خۆیان، پەیدا کردنی ئاتییەیێکی ڕووناک .

(م – د) تورجانی

--------------
بیان مرام

هرچند در ضمن مندرجات سابقی ما مرام کردان را بقارئین افادە نمودیم، ولی دوبارە محض توضیح معروض میداریم غایە ا نقطە نظر کردان حفظ شرافت قومیت و برقرار داشتن آسایش و آزادی تام است کە در آتیە در این سرزمین  و آب و خاک با رفاه حال بتوانند زندگانی کنند. جد [و] جهد کردن کردان در این است کە خود را از زیر محور سیاست  ایرانیان کە همیشە برای هدم و خفە کردن ایشان در دوران بودە خلاص نمایند ، و  برای نجات دادن قوم خویش از خطراتی کە خیلی تهدید آور و وحشت انگیز است مجبور باقداماتی قاطع شدە و در راه استقرار یک امنیت تام کە از حال تزلزل و مبهمیت بیرون آمدە، در قلب عموم تولید یک اطمینان پایدار نماید، فداکاری میکنند. هرکس بدون انحراف از دائرەء صدق و انصاف مراجعەء تاریخ کردستان نماید خواهد دید: کە جان و وجدان، و مال و عزت و ناموس کردان معرض تهدیدات سخت ایرانیان بودە و میباشد، ظلم و تعدی مادی و معنوی ( از قبیل زجر و قتل، جریمە و حبس، اعدام وسائل ترقی؛ محروم کردن از آثار مدنیت، عدم تاسیس منابع تعالی، مداخلە ندادن در تنظیم امور حیاتی و عدم اشتراک در هیچ کار و شغلی و . و ...) از طرف ایرانیان بر سر کردان بمثابەء امور عادیە تلقی شدە و بلکە یک حالت طبیعیە را تشکیل میدهد. با وصف این همە مظالم کە طبع بشری تحمل آنرا روا نمیدارد؛ در این مدت سلطنت هیچ وقتی ملت کرد را محافظە نکردە و کردان همیشە دچار مصائب خارجی هم شدەاند. لهذا عوامل غیرت در کردان بهیجان و غلیان آمدە ملتجی بە سپر قیام و پناهندە بە سنگر اقدام و ابراز موجودیت شدە با صدای رسا این کلمەء حقە را می سرایند: بگذارید دست بە حقوق ما نزنید!!! از این زیادە ما را مورد تاخت و تاز نسازید! همەء آمال کردان عبارت ازین جملە است: حفظ حقوق و تحصیل  آتیەی درخشان
محمد ترجانی                                                                                       چاپخانەء غیرت

تێبینی: وێنەی محەمەد تورجانی و شەرحی ژیان و کۆچی دوایی وی لەگۆواری هەتاودا بە سپاسەوە لە لاپەڕەی بەڕێزموحسین قزڵجی لە فەیس بووک وەرگیراوە.هەتاو، هەولێر، ژمارە ١٦٢، ١٥ی ئەیلوولی ١٩٥