پریمۆردیالیسم، مۆدێڕنیسم، ئێتنۆ-سیمبۆلیسم

 

پریمۆردیالیسم
پریمۆردیالیسم ئەو بیرەیە کە دەڵێ نەتەوە و ناسێنە ئێتنیکییەکان فیکسد،تەبیعی و کەوناران. پریمۆردیالیستەکان دەڵێن هەر تاکێک زگماک ناسێنەیەکی ئێتنیکی هەیە بە بێ لەبەرچاوگرتنی پێڤاژۆی مێژوویی. لەکاتێکدا کە وادانانی ناڕاستەوخۆی پریمۆردیالیسم لە کۆمەڵگە و لێکۆڵینەوەی ئاکادێمی دا باوە، پریمۆردیالیسم لە لایەن زانایانی بواری ناسیۆنالیسم و ئێتنیسیتی، بە چڕی وەدوا دەدرێتەوە چونکە دەڵێن تاکەکان دەکرێ چەندین ناسێنەی ئێتنیکییان هەبێ کە لە گۆڕان دێن و لە باری کۆمەڵایەتییەوە دروست دەکرێن.
زاراوە
زاراوەی پریمۆردیالیسم بە ناوی کۆمەڵناس ئێدوارد شیلس و مەردمناس کلیفۆرد گیرتزەو لکاوە.شیلس یەکەم کەس بوو لە ساڵی ١٩٥٧ ئەم زاراوەیەی دەکار کرد بۆ ئەوەی پێوەندی نێوان ئەندامانی خێزان شی کاتەوە. پێوەندی نێوان ئەندامانی خێزان ناکرێ وەکوو پێوەندی نێوان شەخس لێکاڵا بکرێتەوە بەڵکوو چلۆنایەتی لەمەڕ خۆی هەیە کە تەنێ دەکرێ وەک
" پریمۆردیال" بە ناو بکرێ و ئەویش لە تێکەڵی خوێنییەوە کەوتووەتەوە.
دواتر مانای ئەم چەمکە لە لایەن کلیفۆرد گیرتز ڕا پەرەی پێدرا ، و بە پێی بۆچوونی گیرتز پێوەندی تاکەکان لەگەڵ کۆمەڵگەیەک بە هاتنە دنیایان و لە دایک بوونیان لە ناو ئەوکۆمەڵگەیە دا دادەمەزرێ ، چونکوو ئەوان خۆ بەخۆ زمانی ئەو کۆمەڵگەیە و کردەوە کۆمەڵایەتییەکانی وەخۆ دەکەن و وەریدەگرن. بە پێی قسەی گیرتز ، بەسترانەوەی تاکوتەرایان بە دەستەی تایبەتی " تەبیعی" یە و ئاکامی تێکەڵی و تەعامولی کۆمەڵایەتی نییە. لەوەش زیاتر، ئەو جۆرە تێکەڵییە ڕووحییانە لە هەموو کۆمەڵگەکان دا هەن  و لای هەموو تاکان دا هەیە، هەرچەند توانایی پێوەندییە پریمۆردیالییەکان  دەکرێ لە ئاستی تاکان دا و لە کۆمەڵگەیەکەوە بۆ کۆمەڵگەیەکی دی یان بە درێژایی زەمان جۆر بە جۆر بێ.
لەگەڵ ئەوەشدا، زانای سیاسی جان کۆکلی ناوی شیلس یان گیرتز بە یەکەم تیۆریست و وەرگری چەمکی پریمۆردیالیزم ناهێنێ هەرچەند لە کارەکانیان دەدوێ. بە پێی بۆچوونی کۆکلی، نە شیلس و نە گیرتز دەکرێ بە بیرمەندی پریمۆردیالیست دابندرێن، چونکە شیلس تەنێ بە شێوەی زەینی باسی تێکەڵی خوێنی و گرینگی خزمایەتی خوێنی وەک هەیە دەکا. بە پێی قسەی کۆکلی، گیرتزیش حەولی نەدا نیشان بدا کە بەسترانەوەی نێوان ئەندامانی دەستە بە شێوەی بەرچاو تەبیعی و " پێدراو " بن ، بەڵکوو تەنێ بە " پێدراو" داندراون لە لایەن ئەندامانی دەستەوە خۆیان کە ئەوەش لەگەڵ چەمکی پریمۆردیالیسم ناکۆکە و ڕێک ناکەوێ.
فکر
پریمۆردیالیسم وەکوو فکر دەکرێ بچێتەوە سەر فکری ڕۆمانتیسمی ئەڵمانی. بە تایبەتی دەکارەکانی یووهان گۆتلیب فیختە ویوهان گۆتفرید هێردر دا. لە ڕوانگە هێردرەوە  نەتەوە مانای دەستەی زمانی یە. لە بیرکردنەوەی هێردر دا  زمان واتە بیر ، و لە بەر ئەوەی هەر زمانەی [ مرۆڤ] لەکۆمەڵگەیەک دا فێری دەبێ، بۆیە هەر کۆمەڵگەیەک دەبێ بە جیا بیر بکاتەوە. ئەوەش دەڵێ کە هەر کۆمەڵگەیەک بە دەم تێپەڕینی زەمانەوە تەبیعەتێکی فیکسد پەیدا دەکا.
سەبارەت بە تەبیعەتی تیوری پریمۆردیالیست بۆچوونی کێشە لەسەر و دڕکاوی هەیە. لە ڕوانگەی پریمۆردیالیستی ڕادیکالەوە ناسێنەی دەستە نەتەوەییەکان بە پێی خەسڵەتە بیۆلۆژیکەکان و ژێنی ئەوان دیاری دەکرێ. ڕەخنەگرانی پریمۆردیالیسم، مەردمناس جەك دەیڤید ئێلر و کۆمەڵناس ڕید م.کاگلان ، باوەڕیان وایە کە ڕوانگەی پریمۆردیالیست لە سەر بنەمای ئیدەکانی گیرتز دەتوانێ بگاتە ئاکامێکی ئاوا ڕادیکاڵ ، چونکە پێی وایە ناسێنەی ئێتنیکی شیاوی شیکردنەوە نییە بەڵام لە هەمان کات دا بە دیاردەیەکی فەرهەنگی هەستیشی دادەنێ کە ئەوەش  دەگاتە ئوستوورە کردنی هەستە نەتەوەییەکان  و ئەوەش ڕێگا خۆش دەکا بۆ ئاکامی ڕادیکاڵ.
لەگەڵ ئەوەشدا ، زانای سیاسی هێنری ئی، هەیل بۆ وێنە  پێی وایە پریمۆردیالیستەکان بە گشتی ئەوەندە دەمارگرژ و دۆگماتیک نین وەک ڕەخنەگرەکانیان دەڵێن . ئەو پێداگری دەکا ئەو لێکۆلەرەوانەی کە نوێنەرایەتی ڕوانگەی پریمۆدریالیست دەکەن بە گشتی پێیان وا نییە کە ئێتنیستی لە سەر بنەمای بەسترانەوەی خوێنی و ژێنەوە دا دەمەزرێ بەڵام دەڵێن کاتێک نێوانی دستەگەلی دیاری ئێتنیکی مەعریفی یەخەسڵەتەکانی ئەو دەستانەی کە بنەمای ئەو مەعریفەیە پێک دێنن پێش کەوتوون و بۆ ماوەیەکی درێژ بە سەبات و بە سەقاگرتوویی دەمێننەوە. بە پێی بۆچوونی هەیل، ڕوانگەی پریمۆردیالیست لە مەر نەتەوە تا ڕادەیەکی زۆر لە سەر ساز کردنی ستروکتورە کۆمەڵایەتیەکان هەڵدەنرێ.
کۆمەڵگە بە دەستەیان دابەش دەبێ ، بە خەسڵەتی دەستەیی جۆر بەجۆرەوە (وەکوو خەسڵەتی فەرهەنگی، نەریت، مێژوو، خەسڵەتی فیزیکی، زمان، دین ) ئەوانە هەر کامیان تا ڕادەیەک بەشی لێکتری جیاوازن.  لە ئاستی دەستە دا، ئەو خەسڵەتانە بە گشتی  بە نەگۆڕ دەمێننەوە، و پێوەندی خزمایەتی لە نێوان تاکوتەرایان دا ئەو خەسڵەتانە هەڵ دەگرێ و دەیانگوێزێتەوە و دەستەکە بەیەکەوە ڕادەگرێ.
زانای سیاسی مورات بایاریش پێی وایە پریمۆردیالیسم زۆر بەو ڕوانگەیەوە ناناسرێتەوە کە نەتەوایەتی لە سەر بنەمای تەبیعەت و ژێنەکان دیاری بکرێ بەڵکوو بە تێگەیشتن لە هەڵسووڕانی ناسێنەی ئێتنیکی، بە قسەیەکی دیکە، هەر هاتوو ناسێنەی دەستەیەکی نەتەوەیی دامەزرا، ئیدی بە گشتی بە هاسانی ناگۆڕدرێ. بە پێی قسەی بایار، پریمۆردیالیستەکان پێیان وایە ئەگەڕچی زمانی دایکی ، دین و فەرهەنگ  بە ڕێگای ژێنەکانەوە ناگوێزرێنەوە بەڵام پێڤاژۆی فۆڕم گرتنیان لە ڕووی پریمۆردیالییەوە دراوە ، تا ئەو جێیەی کە تاکوتەرایان ناتوانن هەڵبژێرن لە چ دای و بابێک یان لە چ دەوروبەرێکی کولتووری دا لە دایک بن. ئەو ڕاستییە ناکرێ بگۆڕدرێ.
لە دوای شەڕی دووەمی جیهانی پریمۆردیالیسم بە گشتی بێ ئیعتیبار بوو ، چونکوو زۆر لە زانایانی ناسیۆنالیسم گەیشتنە ئەوەی کە وەکوو کۆمەڵگەیەک بە نەتەوەوە بچارێن کە بەڕیگای تێکنۆلۆژی و سیاسەتەکانی مۆدێرنیتی ساز دەدرێ.

مۆدێرنیتی و ناسیۆنالیسم
جاناتان م. ئاکوف
پرسی ڕیشەی مێژوویی نەتەوان و ناسیۆنالیسم بۆ ماوەی دوور و درێژ کەوتووەتە بەر باس و گەنگەشەی گەرم و گوڕ لە ناو زانایان دا.  لە ڕاستیدا، هیچ یەکگرتووییەک لە نێودیسیپلینان لە نێوان  مێژووناسان، کۆمەڵناسان و مەردمناسان نەبووە لەمەر کاتی وردی سەرهەڵێنان و پەیدا بوونی نەتەوان و ناسیۆنالیسم. زۆربەی زانستی لەمەر پێوەندییە نێونەتەوەییەکان و زانستی سیاسی هاوچەرخ  لەمەڕ نەتەوان  بە شێوەی سەرەکی بە دوو وادانانی دژبەیەک دابەش بوون : یەکێک تا ڕادەیەک سادە کراوەی دوو فاقی  " کینەی باستانی/ مۆدێرنیستی " لە ئاست ئێدیعای پریمۆردیالیستی یان نموونەی دی ئیدیعایە کە ئەو ناڕێکی و ناتەباییە سەبارەت بە ڕیشە مێژووییەکانی ناسیۆنالیسم  کاردانەوەی هەیە هەم لە سەر بیری بوونەوەر ناسی کە تەبیعەتی مۆدێرنیتی و نەتەوان بەڕێوە دەبا، هەر وەها  کاریگەرە گرینگەکانی ئێپیستۆمۆلۆژییەکان بۆ هەڵبژاردن و تەعبیری گۆڕەرەکان.

 مۆدێرنیستەکان دەڵێن  ناسیۆنالیسم بریتییە لە بەرهەمی کاردانەوەی تایبەتی لە چاخی مۆدێرن دا، کە کەمتازۆر دەگاتەوە سەردەمەهەرە دواییەکانی چاخی ڕووناکایەتی یان شۆڕشی فەڕانسە بە تایبەتی. ئەوان هەر وەها جەخت دەکەن لە سەر  دەوری سیستمی نێو نەتەوایەتی  لە سازدانی ناسێنەی نەتەوەیی دا. پریمۆردیالیستەکان و ئێتنۆ سیمبۆلیستەکان تیوری لەمەر خۆیان دەرحەق بە ناسیۆنالیسم پێش خستووە ، بەڵام زۆربەی زانایانی هاوچەرخی پێوەندییە نێونەتەوەییەکان لایەنگری پارادایمی " مۆدێرنیست "ن.  لەگەڵ ئەوەشدا، پێویستە ژمارەیەکی زۆری ئەدەبیات لە دەرەوەی بۆچوونی مۆدێرنیست هەڵبسەنگێندرێ بۆ ئەوەی ڕوون بێتەوە گەلۆ نەتەوە مۆدێرنەکان زۆر دڕکاوی و سەر بەگێچڵن لەمەڕ بەردەنگە ئێنیکە بەساڵاداچووەکانیان ، یان گەلۆ گۆڕانە ستروکتوورییەکان  لە سیستمی نێونەتەوەیی دا  لە وەتا نەمانی شەڕی سارد  پەنجەرەی نوێی کردووەتەوە بە ڕووی ئیدیعای دەرفەت و وەلات بووژاندنەوە بۆ نەتەوە مەلۆتکەکان.

ئێتنۆ سیمبۆلیسم

ئێتنۆ سیمبۆلیسم بریتییە لە قوتابخانەیەکی فکری لە مەڕ ناسیۆنالیسم کە  جەخت دەکالە سەر گرینگی سیمبۆلەکان، ئوستوورەکان، بایەخەکان و نەریتەکان لە ساز دان و بەردەوامی دەوڵەت نەتەوەی مۆدێڕن دا.
ئەو بیرە وەک ڕەخنەیەک لە تیورییە مۆدێرنیستەکانی ناسیۆنالیسم کەوتەوە.
ئێتنۆسیمبۆلیسم پێدا دەگرێ لە سەر ڕیشە و کۆکی مێژوویی نەتەوان لە سەر بنەمای سیمبۆلە ئێتنیکییەکان، ئەفسانەکان، بایەخەکان و نەریتەکان کە لە سەردەم و چاخی پێشووترەوە بە میرات وەرگیراون.  وەک مۆدێڕنیستەکان، بە پێچەوانەی پریمۆردیالیستەکان ، زانایانی ئێتنۆ سیمبۆلیستی  باوەریان وایە ناسیۆنالیسم بە تایبەتی دیاردەیەکی مۆدێڕنە.
ئەو زاراوەیە لە سەرەتاوە وەک " بۆچوونی ئێتنۆ – سیمبۆلیست" لە مەقالەیەک دا بە قەڵەمی دانییێل کانڤێرسی شاگردی پێشووی ئانتۆنی سمیت لە مەدرەسەی ئابووری لەندەن، پێش خرا، لەگەڵ ئەوەشدا کانڤێرسی لەحنێکی ڕەخنەگرانەی هەبوو  و دەیگوت:
 " ئەگەر ئێمە هەر لە سەر دەسەلات و توانایی پێشوو و سیمبۆلەکانی جەخت بکەین، دوو نیشانەی دیکەی کلیلیی ناسیۆنالیسم دەڕەوێنین: یەکەم، پێوەندی لەگەڵ دەسەڵاتی سیاسی، و بە تایبەتی لەگەڵ دەوڵەت؛ دووهەم فۆنکسیۆن و ئەرکی گرینگی دامەزراندنی سنوور.
جان ئەی. ئارمستڕانگ ئانتۆنی دی. سمیت و جان هاچینسن بە گشتی بە تیوریستی کلیلی ئێتنۆ سیمبۆلیسم دادەندرێن.
تیوریستە گرینگەکان
یارمەتی ئارمسترانگ بە چەمکی ئێتنۆسیمبۆلیسم لە کتێبێکەی دا " نەتەوەکان بەر لە ناسیۆنالیسم" (١٩٨٢) لە ئەفسانە – ئاڵۆزی سیمبۆلەکان دەدوێ، بە پێی قسەی ئانتۆنی دی. سمیت ئەو یەکەم جار جەختی کردەوە لە سەر  لانگ دوورێ. ئارمسترانگ پێی وایە وشیاری ئێتنیکی دەکرێ بگەڕێتەوە زۆر دوور بۆ شارستانییەتە کەونارەکانی وەکوو میسر، و ناسیۆنالیسم تەنێ " دوایین قۆناغی چەرخێکی مەزنترە لە وشیاری ئێتنیکی کە دەگاتەوە شێوەکانی پێشووترو سەرەتای ڕێکخراویی بە کۆمەڵ.  بۆیەش وەک لانگ دوورەی مەکتەبی مێژوو نووسی فەڕانسەیی ئاناڵ ، ساز بوونی ناسێنەی ئێتنیکی دەبێ لە ماوەیەکی زۆر سەدان  دا تاقی بکرێتەوە.
لە سەر بنەمای کاری فڕێدریک بارت، ئارمستڕانگ دەڵێ" دەستەکان مەیلیان ئەوەیە خۆیان نەک بە پێی خەسڵەتەکانی خۆیان بە ڵکوو بەدەر هاویشتن واتە بە خۆ بەراوەد کردن لەگەڵ " بێگانان" بناسێنن. بە قسەیەکی دیکە، کەسایەتی دەستەیەک قەت فیکسد نییە، و بە پێی بۆچوونی فەردی ئەندامێکی دەستەکە سنوورەکانی ناسێنەکان جۆر بەجۆرن.  ئارمسترانگ ئەوە لەگەڵ بیری مۆدێڕنی ناسیۆنالیستی ڕا دەنێ، کە " حەولی داوە جەوهەرێکی  داییمی بۆ خەسڵەتی نەتەوەیی بدۆزێتەوە لە جیات ئەوەی کە سنوورە لە گۆڕانهاتوو بەڵام بنەڕەتییەکانی ناسێنەی ئینسانی بە ڕەسمی بناسێ". سەڕەای ئەو بە دواداچوونە، ئارمسترانگ  دەڵێ لە ڕووی مێژووییەوە " ناسێنەی بەردەوامی دەستەیی بە ئاسایی ڕەوایی نادا بە ساز دراوی سیاسی زال "
با وەکوو ئەمە  لە ڕوانگەی ئارمسترانگەوە ، " ئەفسانە، سیمبۆل، پێوەندی و هێشووگەلێک لە هۆکاری تێگەیی  بە ئاسایی زۆر ماندگارترن لەو فاکتۆرانەی کە هەر مادی نە: و بەوە ڕا جەختی خۆی دادەگرێتەوە لە سەر بەردەوامی مێکانیزمی سنووریی سیمبۆلی. ئەو چەندین هۆکار دەستنیشان دەکا و شی دەکاتەوە  کە دەستەبەری بەردەوامین.
یەکەم هۆکارێکی ئاوا ، واتە ئی هەرە گشتییان، بریتییە لەو شێوانەی ژیان  و ئەو ئەزموونانەی کە لێیان دەکەوێتەوە. بە شێوەی بنەڕەتی دوو شێوەی جیاوازی ژیان هەیە: ژیانی کۆچەری و ژیانی دامەزراو. هۆکاری دووەم دینە کە لە مەسیحییەت و ئیسلام دا خۆی نیشان دەدا  کە ئەو دینانە هەر کامیان ڕێگایان خۆش کرد بۆ لە دایکبوونی شارستانییەت و ئوستوورە/ سیمبۆلی جیاواز ، هۆکاری سێیەم  ساز بوونی شارە، کە شوێنی لە سەر خۆناساندنی ئێتنیکی پێداویستی بە لەبەرچاوگرتنی زنجیرەیەک فاکتور هەیە لە تەئسیری پلاندانانی شار تا یەکخستنی لە ناوەند دوورکەوتنەوە کۆدی جۆر بەجۆری قانوونی ، بە تایبەتی قانوونی لوبێک و ماگدێبورگ. هۆکاری چوارەم  دەوری سیاسەتی ئێمپریالییەی لەپاراستنی ئوستوورە – سیمبولەکان لە فەزایەکی بەربڵاوی جوغرافیایی دا. دوایین هۆکار زمانە. ئارمسترناگ بەو ئاکامە دەگا کە لە سەردەمی بەر لە مۆدێڕن " گرینگی زمان بۆ ناسێنەی ئێتنیکی هەتا بڵێی  پێویستە ".گرینگییەکەی لە بەر هێزی سیاسی و دینی و وەفادارییە بە ماوەی سەدان.
لە کارەکانی دا، ئارمستڕاناگ زۆر روونتر لە دووی قسەی مودێرنیستی وەک بێنێدیکت ئاندرسن و ئێریک هاوبسبام دەدا کە ناسێنەی نەتەوەیی داهێنانێک بووە ، ئەگەر چی ئەو پێی وایە جەختکردن لە سەر " کۆنینە بوونی هێندێک لە داهێنانان و ئەو خەسڵەتانەی دەستەیی کە پێشتر هەبوون کە داهێنەران توانیویانە لە سەریان هەڵنێن.
ئانتۆنی دی. سمیت
شاگردێکی پێشووی مۆدێرنیستی هەڵکەوتوو ئێرنێست گێلنێر، ئانتۆنی دی. سمیت  ڕوانگەیەکی جیاوازی لە مامۆستایەکەی پێش خست، کە نموونەی هەرە دیاری لە
 " LSD DEBATE " دەردەکەوێ سەبارەت بە ناسیۆنالیسم ( ناوێک کە گێلنێر لێی ناوە).  سمیت دەڵی مرۆڤ ناتوانێ " لە دەوڵەتی مۆدێڕن تێ بگا بە بێ لە بەر چاوگرتنی ئەو کوتە ئێتنیکیانەی کە پێشتر هەبوون، نەبوونی ئەوە دەکرێ کەمایەسییەکی جیدی ساز کا لە سەر ڕێی " دەوڵەت ساز کردن".  سمیت باوەری وا بوو کە ناساندنی " نەتەوە " و 
" ناسیۆنالیسم" کە لە لایەن  مۆدێرنیسم و پریمۆردیالیسمەوە پێش خراون  بەرتەنگە. لە ڕوانگەی سمیتەوە، کێشەی مۆدێرنیسم  بە شێوەی سەرەکی ئەوەیە کە مۆدێرنیستەکان  نەتەوە وەک " نەتەوەی مۆدێڕن" بە ناو دەکەن بەو خەسڵەتانەوە کە نەتەوە ئوڕووپاییەکان لە سەدەی ١٨ و ١٩ دا بوویانە و بەو شێوەیە ناساندنەکەی ئەوان دەبێ بە ئووڕووپا تەوەری و یەک لایەنە. سمیت پێشنیاری ناساندنێکی " ئیدێئالی و نموونەی لە نەتەوە دەکا بەو مانایە  نەتەوە: " بریتی یە حەشیمەتێکی ئینسانی کە لە سەرزەوییەکی هاوبەشدا شەریکە، ئەفسانە و بیرەوەری مێژوویی هاوبەش ، کولتوورێکی کۆمەڵی و گشتی هاوبەش، ئابوورییەکی هاوبەش و مافی قانوونی و ئەرکی قانوونی هاوبەشی هەیە بۆ گشت ئەندامەکانی ".
سمیت هەر وەها زاراوەی گرینگی " ئێتنی " داهێنا ، بە مانای " دەستەی ئێتنیک " کە دەکار دەکردرێ بۆ باسکردنی کۆمەڵگە ئێتنێکییەکانی بەر لەمۆدێڕن. ئەوە شەش خەسڵەتی سەرەکی هەیە:
ناوێکی بە کۆمەڵی تەواو [ لەبار]
ئوستوورەیەک لە مەڕ ڕەچەڵەکی هاوبەش
یەک یان زیاتر عونسوری جیاکەرەوەی کولتوورێکی گشتی
" بەسترانەوە بە " نیشتمانێکی " تایبەتی"
هەبوونی هەستێکی هاوپێوەندی لە ناو بەشە گرینگەکانی حەشیمەتەکە دا
بە بۆچوونی سمیت چوار مێکانیزمی سەرەکی هەیە بۆ ئەوەی ئێتنیکێک خۆی تازە بکاتەوە.
ڕێفۆرمی دینی، وەک لە نموونەی مێژووی جوولەکاندا ڕووی دا
قەرزی کولتووری لە نموونەی ڕووبەڕوو یەک هاتنی نێوان کولتوورەکانی جوولەکە و یۆنانی
بەشداری جەماوەری لە نموونەی بزووتنەوی کۆمەڵایەتی – دینی لە نموونەی مەزدەکییەکان لە سەدەی پێنجەمی ساسانییەکان دا  کە بووە هۆی وەلەرزە خستنی بناغەکانی دەوڵەتی ساسانی
ئەفسانەی هەڵبژاردنی ئێتنیک ، کە نەبوونی دەکرێ پێوەندی پەیدا بکاتەوە بە لە کورتی دانی مانەوەی ئێتنیکی ئاسوورییە، فینیقییە و فیلیستین.
بۆ ئەوەی لەوە تێ بگەیشتردرێ کە بۆچی و چۆن نەتەوەیەک سەرهەڵدێنێ و پەیدا دەبێ، سمیت باس لە دوو جۆر لە کۆمەڵگەی ئێتنیک دەکا: لایەنی ( ئاریستۆکڕاتیک) و ئەستوونی (هەڕەمە) . لە بەرهەمەکانی دواتری دا سمیت جۆرەیەکی سێیەمیشی لێ زیاد کرد : نەتەوەی موهاجیرەکان کە بریتین لە بەش و کوتی ئێتنی دیکە ، وەک دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و ئاوسترالیا.

بە پێی بۆچوونی سمیت سێ ڕێگا هەیە بۆ ئەوەی ڕابردوو بتوانێ لە سەر ئێستای نەتەوە شوێن دانێ:
بە ڕێگای دووبارە بوونەوەی فۆڕمی نەتەوە. سمیت پێمان دەڵێ. چەمکی نەتەوە سەبارەت بە شێوەیەک لە سەرچاوەی کولتووری و تێکەڵی ئێنسانییە کە بە تواناییەکی لە هەموو سەردەمەکانی  مێژووی ئینسانی دا هەیە بە ڕێگای بەردەوامیی دامەزراو دا. بەردەوامی دەکرێ لە " ناوی هاوبەشی لەبار، کۆدە زمانییەکان و سەرزەوییە ئێتنیکییەکان  دا ببیندرێتەوە کە گشتیان دەکرێ بمێننەوە، تەنانەت دوای ئەوەی ئەو کۆمەڵگەیەی بەوانەوە پەیوەستن  هەموو بزر بووبێ " ئەو کوتانە دەکرێ چوارچێوەیەک بۆ بووژانەوە و زیندووبوونەوەی کۆمەڵگە بن لە فۆڕمێکی نوێ دا. سمیت وەکوو نموونەیەکی باش ئاماژە دەکا بە یۆنانییەکان، کە بە ڕێگای زیندووبوونەوەی بەردەوامی ناوەکان، زمان وسەرزەوییەکان بە ڕێگای تەرخانکردن و دیسان تەفسیر کردنەوە – لە نموونەی مەیلی وەچەکانی دواتر بۆ کەشف کردنەوە، بەڵگەمەند کردن، و ڕەهەندی لەباری ئەو شتەی ئەوان بە ڕابردووی ئێتنیکی  " خۆیان " ی دەزانن.

جان هاچینسۆن
جان هاچینسۆن خوێندکارێکی پی ئێچ دی سمیت بوو لە مەدرەسەی ئابووری لەندەن.  یارمەتی سەرەکی هاچینسۆن بە ئێتنۆسیمبۆلیسم  بریتییە لە تیوری ناسیۆنالیسمی کولتووری ، کە بەڕێگای دینامیکی ناسیۆنالیزمی کولتوورییەوە پێش خراوە.
هاچینسۆن ناسیۆنالیسم وەک " ناسیونالیسمی سیاسی " و " ناسیونالیسمی کولتووری " جوێ دەکاتەوە ، کە ئەوانە جیاوازن ، تەنانەت چەمکە ڕقەبەرەکانی نەتەوە، بە توندی ستراتێژی سیاسییان هەیە کە دەچن دەباڵ یەکەوە. ناسیۆنالیستە سیاسییەکان لە جێدا ناسیۆنالیستی کۆسمۆپۆلیتن (جەهان میهەنن)  کە بۆچوون و چەمکاندنی نەتەوە لای ئەوان " بەرەو پێشەوە دەڕوانێ بۆ ئەوەی بگاتە ئینسانییەتێکی هاوبەش کە لە جیاوازییە کولتوورییەکانەوە کەوتووەتەوە". ئەگەر چی ئەو ڕاستییەی کە جیهان دابەش بووە بە سەر فرە کۆمەڵگەی سیاسی ئەوانی وا لێکردووە کە لە چوارچێوەی سنوورە هەییەکاندا کار بکەن. ئامانجی ناسیۆنالیستە سیاسییەکان ئەوەیە " دەوڵەتێکی نوێنەرایەتی ساز کەن بۆ کۆمەڵگەیەکەیان  کە ئەو بتوانی بەشداری بکا وەکوو یەکسانێک لە پێشخستنی شارستانییەتییەکی عاقڵمەندی کۆسمۆپۆلیت دا".
بە پێچەوانەی ئەوە  ناسیۆنالیستە کولتوورییەکان باوەریان وایە ئینسانییەت " لە هێزێکی ئافرێنەر موتوربە کراوە کە هەموو شت بە تاکایەتی دەبەستێتەوە" هەر وەک تەبیعەت. ئەوان دەوڵەتیان پێ شتێکی بە رێکەوتە، چونکە لە ڕوانگەی ئەوانەوە نەتەوە لە جێدا شارستانییەتێکی لەمەڕ خۆ و تایبەتە، کە " بەرهەمی مێژوویەک و کولتوورێکی تاقانە و پرۆفیلێکی جوغڕافیایی یە". نەتەوەکان بریتین لە ئێتنیتی ئۆرگانیک و ئەو کەسانەی کە دەژین. هاچینسۆن بە توندی ناسیۆنالیسمی کولتوری دەخاتە ژێر پرسیار. ئەو نەک هەر ئالنگاری مۆدێرنیزم دەکا لە بەرهەمەکانی پێشووتری خۆیدا، بەڵکوو لە بەرهەمە تازەترەکانی دا بە پۆست مۆدێرنیزمیشەوە دەچارێ بە تایبەتی لە کتێبی  نەتەوەکان وەک مەکۆی کێشە دا.
ڕەخنە و سەرکۆنە
تۆماس هیلاند ئێریکسن دەلێ ئەوە چەواشەکارییە ئیدیعا بکرێ کە بەردەوامییەکی نەپساوە هەیە لە کولتوورەکانی بەر لە مۆدێرن دا تا نەتەوەکان. هەر ئاوا ، واکر کۆنور  و جان بریولی رەخنە لە ئێتنۆ سیمبۆلیستەکان دەگرن  بۆ ئەوەی دەستە ئێتنیکییەکان و نەتەوەکان تێکەڵ دەکەن. بریولی دەلێ ئەوە نامومکینە بزاندرێ بە پێی بەڵگە  بەش و کوتە ئێتنیکییەکان چ مانایەکیان هەیە بۆ زۆربەی خەڵک لە سەردەمێکی بەر لە مۆدێڕن دا ، و بەردەوام دەبێ ئاماژە دەکا، بە پێچەوانەی نەتەوە مۆدێرنەکان، زۆر لە ناسێنە بەر لە مۆدێڕنەکان بنەمایەکی دامەزراوەییان نییە کە بەڕێگای ئەودا ناسێنە نەتەوەییەکە فۆڕم بە دەست بێنێ.
بیولی هەر وەها دڕدۆنگ و بە گومانە لە تێخوێندنەوەی ئەم زەمانییە لەمەڕ کەرەستە کولتوورییەکانی لەمەڕ ڕابردوو، بە باسی ئەوەی کە چۆن ڕووناکبیرە ناسیۆنالیستەکان و سیاسەتمەداران دەست دەبەن بۆ زەق کردنەوەی ئەفسانە و سیمبۆلەکان بۆ ئەوەی ناسێنەیەکی نەتەوەیی تایبەتی پێش بخەن. لە ڕاستیدا، لە زۆر نموونە دا، ئەو دەڵێ لە جێدا ناسیۆنالیستەکان ئەفسانەیان دادەهێنن یان چاو لە بەڵگەی دژ بە بۆچوونی خۆیان دەنووقێنن.  لەوەش زیاتر بە پێچەوانەی  ئێتنۆ سیمبۆلیستان کە جەخت دەکەنەوە لە سەرسیمبۆڵە سەرەتاییەکان، ئوستوورەکان ، بایەخەکان و نەریتەکان، بریولی ئاماژە دەکا کە زۆر لە بزووتنەوە ناسیۆنالیستییەکان سەرکەوتوون بە بێ ئەوەی مێژوویەکی دەوڵەمەندی ئێتنیکیان هەبێ کە لە بەهرەی بخۆن.
ئوموت ئوێزکرملی و سپیرۆس سۆفۆس ڕەخنە دەگرن لە  پێوەندی بێ کێشەی  نێوان نەتەوەکان و ئەو ئێتنیانەی کە سمیت هێناویەتە گۆڕێ و دەڵێن کە بیرکردنەوەی ئێتنۆسیمبۆلیست بە " ئاوردانەوە لە ڕابردوو و بە ئێتنی کردن " دەناسرێتەوە . ئەوە واتە زانایان دێن  ڕابردوویەکی ئاڵۆز، دژ لە هەڤ و ناڕوون " دەئێتنیکێنن " ، و نەریتە کۆمەڵایەتی و کولتووریە جیاوازەکان دەخەنە پرێسکەیەک و لیکیان دەبەستن، کە زۆر جار پێوەندییان بەیەکەوە نییە، بە بەکار هێنانی فکری ئێتنی. ئەوان دەڵێن  نەتەوان لەلایەن ناسیۆنالیستانەوە دەناسێندرێن  کە خۆیان بە ئاوڕدانەوە بۆ دوایە ئەو ئێتنیانە ساز دەدەن – " کۆمەڵ /  کۆ کراوە ی پڕاتیکە  کولتوورییەکان کە بە درێژایی زمان دامەزرێندراو یان داهێندراوە ، و ئەوانە زۆر جار بە تۆبزی لێک دەبەستن  بە پێی داوەری یان پێداویستییەکانی  ئەوانەی نەتەوە چێ دەکەن – سیاسەتمەداران یان ڕۆمانتیکان، فۆلکلۆریستان، میزیکۆلۆژیستان، پەروەردەکاران وەکوو دیکە – زۆر جار بەرهەمی بە ئاوردانەوە سەر ڕابردوو بە ڕەوا دانانی هەمان پێواژۆی کە پڕۆژە ناسیۆنالیستییەکانی دا ڕشتووە."
کرێگ کالۆن دەلێ ڕچە هەڵگرتنی بەردەوامیی لە نەریتی -ئێتنیکەکان دا  ئەوە شرۆڤە ناکا کە کام نەریت دەمێنێتەوە و کامەیان دەبێ بە بنەمای نەتەوان. ئەو جەخت لە سەر ئەوە دەکا کە نەریتەکان نەک هەر بەئیرس ماونەتەوە و وەخۆ کراون بەڵکوو بەرهەم هێندراونەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ بارودۆخی نوێ بگونجێندرێن و مانایان پێ ببەخشرێ ، کە دەکرێ مانایان بە شێوەی بەرچاو ئاڵوگۆڕی بەسەر دابێ.

وەرگێڕان لە ئینگلیسییەوە
تێبینی: ئەو بابەتانەی سەرەوە لە ئینترنێت وەرگیراون و وەرگێڕدراون. زمانی وەرگێڕانەکە قورسە دەکرێ بۆ سووکتر کردن و ئاسانتر تێگەیشتنی دوای خوێندنەوەی بۆچوونی خۆتان بنێرن بۆ وێبنووسی ڕوانگە