بەڵگەی ژمارە 5نامهی مستهفا سهڵماسی ( شهڵماشی) بۆ حهسهنی حیسامی و ڕهحمانی گهرمیانی
برایانی خوشهویست و هوشیارم حسن و رحمن گیان روژتان باش
له یازدهی ئهو مانگهی بیانی کاغذی رحمانی و ایواره کاغذهکهی دیکهم پی گهیشت و له پاش سهعاتیک روژنامهکانیشم له کولیا وهرگرت که ههمویان پیکهوه جیژنیکی گهورهیان بو پیک هینام و گهلیکیان پی دلخوش بوم! له ضمن دا دو بهستهم به کولیا دا که پی تان بگهیینی؛ بهسته گهورهکه هی مالی ایرینایه، ئهوهی چوک هی ایوهیه. که به پیل کولیاوه چوم کامبخش لهوی راوهستا بو بهلام وام وانمود کرد که نهم دیوه و خوم تی نهگهیاند. ئهو بو خوی هاته لام و بهخیرهاتنی کردم و کوتی: " وانابی، ئهتو دومانگه هاتوی، بهلام جاریکیش نههاتویه لامان و هیچ کهرهتیش لیت نهپرسیوین! دیارهکه، ئهمنیش وهک تو آسپیرانتم و چیم له دهست نایه، بهلام ناکری له بیرمان بکهی!" ئهمن جوابم داوه که، بو خویندن هاتومه ایره کارم به کسیش نیه و وقتی ملاقات له گهل غیرهم نیه. دیاره اگر کاریکیشم بی بهو کسهی که، ئهمنی بو ایره هیناوه و ههمو شرائطی بو پیک هیناوم مراجعه دهکهم. دیار بو زور بهو قسانهی من تیک چو؛ بهلام جوابی پی نهدراوه. ئهمنیش هیچ رانهوهستام و رویشتم. کولیا سروسیپالی مراد رزمآوری هینابو، مراد که له پاش دهمیک هات بو شتهکان به ههویا بو یاریدهی بدهم. بهلام پیم کوت که کارم ههیه و وقتم نیه و هیچ خوم تی نهگهیاند. کولیام بو مالی دعوت کرد . بهلام کوتی امکانم نیه و ناتووانم له کاری ههلبریم( اتفاقا ئهوی روژی ایرینا نورهچی بو)
حسن گیان ! بینی و بین الله ئهو جار کاغذهکهی ماممت ( منظور مهلا مصطفی یه) چاک و جووان نوسیبو و مامم بو خوی وهک آو خویندیهوه و گهلیک _ گهلیک پی ی کیف خوش بو که بو خوی به دستخطی خوی اظهاری دهکا! کاغذهکانی که، بو منتان ناردبو بعضه جیگاییکم بو خویندهوه و زور_ زور به تفصیل دوباره له ههمو شتیکم حالی کرد.
وهکو مامم دهلی ( منظور مهلا مصطفی یه) وهختیک رحیم، کریم و ئهو بعضه اشخاصه قسان دهکهن دهبی بلیی : کاروان دهروا و سهگ دهوهری. له مهر کریمی ههتیوی سید رحمانی، مامم له میژه جهغزی سوری به سهر دا کیشاوه و له من و توی چاکتر دهناسی. اول و آخر کاغذیکی به مامم گهیشتووه و جوابی پی گهیشتووه که ئهویش ایمه دیومانه.لیره اصلا کریم نیوی له نیو نیواندا نیه و مامم هیچ اقدامیکی بو نهکردووه و نایکات. ئهو ههمو توپ و ترهی به ههویای مراده که، اصلا حقیقی نیه. ئهمن له پیش ئهنگوم دا لی معلوم بو که، ئهو ههتیوه خویریه، یانی کریمی قهرهچی نابیته انسان و جیگای ههویا نیه و زور له میژه به لعنتم کردووه. بهلام ایمه دهبی زور سیاستمدار بین و بو خاطری وهپیش کهوتنی کار له گهل زور مطلبان که، اصلا به کیفمان نیه بسازین. دهبی له نظر بگرین که ، ئهوروکه ایمه کاریکی گهورهمان له پیشه، ئهوهش له بناغه ههلکهندنی رحیم و گهلاویژه که له شاری باکو ریشهییکی قولیان داهیشتووه و اگر بیتو ئهو کاره بکهین صدی وهک کریم و سلطان و مراد مجبور دهبن گونمان ماچ بکهن. بهلام دیارهکه ، رحیم و علی ئهو بابیان مردووه و وهکو مامم دهلی ( منظور مهلا مصطفی یه ) ئهوانه نیویان کوژاوهتهوه. اما ایمه دهبی احتیاط له دهست نهدهین، له خو نهچین و دوژمن به فقیر نهزانین . چونکه مار وهختیک به مردو حساب دهکریت که، سهری پان کرابیتهوه. ایستا بو ئهوهی که، زوتر به موفقیت بگهین دهبی تی بکوشین که، له ییک جبهه دا بهربهرهکانی بکهین و به هیچ وجه نههیلین که ، دوژمنانی ایمه ییک کهون و یا جبههییکی دیکه به پیچهوانهی ایمه بکهنهوه. مثلا بو خوتان لهتصوری بهینن که، اگر له جیاتی 3 امضا ئهو عریضهیهی ایمه 5 امضای پیوه بایه 500 دفعه به نرخ تر و به هیزتر دهبو. له بهر _ ئهوهش دهبی به ههر قیمتیک بیت عبدالله بو لای خوتان بکیشن و اگر هیچ نهبی _ هیچ نهبی کریمی ملعون له رحیم و علی ههلبرن ( بو ئهو مطلبه ئهمنیش یاریدهو دهدهم و مخصوصا کاغذی به دروتان بو دهنیرم که، بهو مقصده بهکار بیت).ایستا اگر ایوه میلتان لی بیت دهتووانن رحیم و علیش لیک بکهن. ییکتان له گهل رحیم و ئهوی دی له گهل عهلی "ییک" کهون و تاوی [ ئاوی!!] زاریان بچیژن. مامم ( منظور مهلا مصطفی یه) ئهورو لهو سیاسته گهلیک استفاده دهکا و ههر له بهر ئهوهشه که، مراد بو لای خوی ری دهدا و کاغذ بو رحیم دهنوسی. دهبی لی تان معلوم بی که، مامم ( منظور مهلا مصطفی یه) تا ابد دانی له گهل ئهوانه پیکهوه ناکولیت ، بهلام جاری وای پی مصلحته، بهلام له وهختی خویدا نامهی اعمالیان له دهست دهنی.
به سهو نهچن و بزانن که، مامم ( مهلا مصطفی ) تا ایستا هیچ جار له گهل رحیم به تلفون گفتگوی نهکردووه ( رحیم به وسیلهی غلام و کامبخش زور تی کوشی که قسهی له گهل بکات، بهلام مامم امکانی نهداوه) و بو کاری مراد اصلا اقدامی نهکردووه و نای کا و بطور کلی زور کهم بو لای خوی ری دهدا و ههرچی بیلی وهکو قسهی بو گونی بکا وایه.
له مهر کاری ایوه ، شتیکی که، مسلمه ئهوهیه، ئهنگویان بو مسکو قبول کردووه، بهلام له مهر وهخت مهبهست لهو قرارهیه: ییک ئهوهیهکه، له روی پروگرامهوه بین. ئهوه مربوط به مامم نیه و ههر وهخت که وهختی هات دهستور به اویر دهدهن و راتان دهگویزن ( ئهو مطلبه حل بووه له پاش گهرانهوهی مامم ) . مامم له بهر ئهوهی که، به زویی راتان بگویزن زوری کیشه کردووه و دهیکات ، بهلام ئهوان دهلین که، ئهو کاره له قدرتی ایمه به دهره و تهنیا پولیت بورو دهتووانی دهستور بدات. دووهمی ئهوهیه که، خارج له پروگرامه و به دهستوری پولیت بورو راتان گویزن. مامم بهو مطلبهوه خهریکه و اگر امکانی بیت اجرای دهکات. اول بهانهی که، لیره دهی هیننهوه ئهوهیه که، ئهوانه له مسکوی بو مانهوه جیگایان نیه و ایمهش ایستا امکانمان نیه خانویان بدهینی. له بهر ئهوه مامم بو من اقدامی کردووه و اگر بیتو خانو وهربگرم ئهوه دهکهینه بهانه و دهلی ین که، لیره بو ئهوان جیگا ههیه ... رحمان گیان ( کهره ) ، بزانن که، ئهتو و حسن ییکنفرن و مامم قهت لیکتان ناکات. حسن گیان، له مهر عریضهکهت جاری کهمیک راوهسته و لهگهل کابرای اویریش مصلحت بکه. غمی بی دراوی مهخو، چونکه لهو بابتهوه تا مامم زیندو بیت کویرهوهری نابینین و ههر کس ناراحتت بکات مامم تهنبی ی دهکا. وهکو به تلفون به حسنم کوت ئهمن جاری کار ناکهم. علتهکهشی ئهوهیه که، لیره اصلا کار زور به شینهیی جی به جی دهبن. بهلام ههر قولیکی بیدهن راسته. بهلام به مصلحتی مامم وامان راگهیاندووه که، ئهمن ههم دهخوینم و ههم کاری دهکهم و بهو جورهشیان به رحیمی گهیاندووه و لیرهش ههمو وا تی دهگهن. ئهنگوش دهبی وای بلاو کهنهوه که، له کلینیکای باکولوف دام. لهمهر خرجیهوه خراپ نیم. مامم ههمو جاری لیم دهپرسیت دراوت ههیه... شهرمی مهکه... بهلام پێم نالهباره داوخووازی دراو بکهم. تاکو ایستا کریی خانووهکهی که، 500 مناته بوی داوم و بریکیشی بو خرجی داومی و لهگهل ئهو دراوهی که، ایرینا وهری دهگریت به قناعت رای دهبویرین. قرار وایه که، بهو زووانه کاریشم بدهنی و مهبهستی مالیشم بو جی به جی کهن.
له حالی حاضر دا دراومان ههیه و لازم نیهکه، ایوه بوم بنیرن، چونکه اگر ئهو کاره بکهن مامم پی ی ناخوش دهبیت. خانووهکهمان زور خوشه. جیگاکهی باشه و له بازار و مغازان نزیکه و له قهراغ میترویه. حمام له پال خویدایه. جیرانهکهمان تلفونی ههیه که نمرهکهی وی بهو جورهیه: 81 – 66 – 7 # لهگهل جیرانهکهمان نیوانمان خوشه و اگر لازم بی دەکرێت بە تەلەفونە بانگمان کەن.
میرحاج که خوی به زرینگ زانیبو و بو ئهوهی که، خوی له کن رههبرهکانی تاشکند به قارهمان نشان بدات بی اجازهی مامم چو بو کاراکالپاک.بهلام لهوی زور نهخوش ببو و 7 مانگ بی کس مابووه. بهلام لهو ماوهیهدا هیچ خبریکی بو مامم نهناردبو. مامم لهو سفرهی آخریدا جویای حالی وی ببو و که بیستبوی نهخوش کهوتووه داوخووازی کردبو که ، به طیاره بو تاشکندیان راگویز کرد و ایستا کهمیک چاک بوتهوه.
سید عزیز وهک جاران " سیاستمداره" و له تاشکند کاری دهکات. له بهر ئهوهی که سلی ههیه بو ویشی پارتشکولا قبولیان نهکردووه. بو حامد سلاوی ایوهم نوسیبو، بهلام هیشتا جواب نههاتوتهوه. له مهر عهریضهکهوه مامم رای ئهسپاردووه به من که ، کهمیک مفصلتری بکهم و له ضمن دا بی گهیینم که، بو تاشکندی رابگویزن. له بهر ئهوه عریضهییکی مفصل ترم نوسیوه و داومهتی، قرار وایه لهگهل کابرای آشنای مصلحت بکات و اگر پهسندی کرد بوتان دهنیرم. بهلام ئهوجار تیکوشن که، امضاکان زورتر بن. چونکه ئهوه بو قدر و قیمتی مامم اهمیتی زوره. قادر تاکو ایستا نههاتووه و هیچ دهنگ و باسی نیه. دهبی دلی نهشکینن و رابطهی لهگهل رابگرن. مامم گهلیک چاوهری یهتی لهبهر ئهوهش اقدامیکی بو نهکردووه. له مهر روزنامهکان خراپ نیه، بهلام موضوعیکی که، " بهکاربیت" تیدا نیه. له مالی مه ههمو روزنامهکان ههن له بالکونی له کار _ زینکهکهی دان؛ اگر لازم بو ووهختتان بو تی یاندا بخلینهوه.
به کولیایدا دو کیلوقند، کیلوییک خورما ، کیلو و نیویک رونی کهره ( 15 بهسته) ، 4 لیمو ، بهستهیهک حلوا و 4 بهستهم تیغ بو ناردن. بو مالیش بهستهییک که، شتی خوواردهمهنی و لباسه ناردم. ئهوروش تلگرافم بو ناردن. دوینی شهوی رادمنش له گهل ژنهکهی له مالی مامم بو. ئهمن و ایرینا لهگهل والیرای لهوی بوین. مامم لی ی پرسی ئهتو حسنت بهکیفهیه؟ جوابی داوه که، زورم به کیفهیه و ...
ژنی رادمنش خزمی علی فرناده و زور _ زور پی ی خوشه مکاتبهی لهگهل بکات. له بهر ئهوه له منیان تقاضا کردووه که، آدرسی علی فرنادیان بو بدوزمهوه. له بهر ئهوهش خواهشتان لی دهکهم پی ی بلین یا وهسیلهی من و یا اینکه بهو آدرسهی ژیرو کاغذیان بو بنوسیت.
[لێره دا نێونیشانهکه به زمانی ڕووسی نووسراوه: بڵاو کهرهوه]
بهههر حال آدرسی ویم لی معلوم بکهن ( خزمهکهی _ دوکتور یزدی یان گرتووه). مامم ییکدنیا سلاوتان دهگهیینی و ئهوا نوسراوهی وی لهگهل وینهکهی لهگهل ئهو کاغذه بهری دهکهم. زور _ زور سلاوی ویکتوریا بگهیینن، حسن دهبی نهی رهنجینی. ایرینا تشکرتان لیدهکات، سلاوتان دهگهیینی و موفقیتتان آرزو دهکا. چاوتان ماچ دهکهم.
براتان مصطفی سلماسی
ییک بن تا ریک بن !
هێندێک زانیاری سهبارهت بهو نامهیه1. ئهو نامهیه له ئارشیڤی دوکتور ڕهحیمی قازی دا بووه.
2. نامهکه تاریخی بهسهرهوه نییه، بهڵام دهبی له نێوهڕاست ساڵانی 1950 کاندا نووسرابێ.
3. نامهکه له مۆسکۆ وه بۆ باکۆ له لایهن مستهفای سهڵماسی( دوکتور مستهفای سهڵماسی دواتر) بۆ حهسهنی حیسامی ( دوکتور حهسهنی حیسامی دواتر) ، و ڕهحمانی گهرمیانی ( دوکتور ڕهحمانی گهرمیانی دواتر) نووسراوه. دوکتور حهسهنی حیسامی له تاراوگهی بیرلین، ئاڵمان و دوکتور ڕهحمانی گهرمیانی له مۆسکۆ کۆچی دواییان کرد.ئهوان ههر سێکیان لهو خوێندکارانه بوون که له سهردهمی کۆماری کوردستان دا بۆ خوێندن نێردران بۆ ئازهربایجانی شوورهوی.دوای ڕووخانی کۆمار زۆربهی خوێندکارهکان گهڕانهوه، بهڵام ئهو سێ کهسهی سهرهوه و چهند کهسێکی دیکه له کورده کانی ڕۆژههڵاتی کوردستان ههر له شوورهوی مانهوه و خوێندنی بهرزیان تهواو کرد.
ئهمن زۆر سپاسی بهڕێز سالاری شهڵماشی برازای دوکتور مستهفای سهڵماسی دهکهم که چهند وێنه وی و ئهم ئاگادارییهی خوارهوهی سهبارهت به مامی بۆ ناردم :
" دوکتور مستهفا له ساڵی 1925 یان 1926 له دایک بووه و له 21-10-2003 له مۆسکۆیه له بهر نهخۆشی دڵ کۆچی دوایی کردووه. پێویسته بگوترێ که دوکتور مستهفا له سۆڤییهت به سهڵماسی دهناسرا نهک شهڵماشی. ئهوا چهند وێنهشتان بۆ دهنێرم."
4. هاوکات له گهڵ ئهو نامهیه ی سهڵماسی وهکوو له دهقی نامهکهیهوه دهردهکوێ نامهیهکی مهلا مستهفای بارزانی شی بۆ نێوبراوانی سهرهوه له گهڵ بووه.
5. بۆ من ڕوون نهبووه که " کولیا" کێیه ؟
6.ئێرێنا ، هاوسهری سهڵماسی بووه
7. مهبهست له کامبهخش، عهبدهلسهمهدی کامبهخش ه که ئهو دهمی یهک له سهرۆکهکانی حیزبی توودهی ئێران بووه له تاراوگهی شوورهوهی
8. مراد ڕهزمئاور ، ئهفسهرێکی کوردی خهڵکی کرماشان بوو، که له گهڵ بزووتنهوهی نهتهوهیی ئازهربایجان کهوت و دواتر چووه شوورهوی. له ساڵی 1958 دوای ڕووخانی ڕێژیمی پاشایهتی له عێراق له گهڵ مهلا مستهفا و زۆربهی پاتراوانی کورد له شوورهوییهوه چووه عێراق و ماوهیهک ئهندامی کۆمیتهی نێوهندی پارتی دێمۆکراتی کوردستانی عێراق بوو. دوکتور ڕهزمئاور دواتر گهڕایهوه شوورهی و لهوێوه چووه ئوڕووپای ڕۆژئاوا. له ساڵانی 1970کان له لاس پاڵماس _ سپانیا له بهر سهکتهی دڵ کۆچی دوایی کرد.
9. له گشت جێیهکی ئهو نامه یه دا مهبهست له مام، مامم مهلا مستهفای بارزانی یه.
10. مهبهست له رهحیم ، ڕهحیمی قازی ( دوکتور ڕهحیمی قازی دواتره). دوکتور ڕهحیمی قازی له مانگی مای 1991 له باکۆ کۆچی دوایی کردووه.
11. مهبهست له کهریم، سهید کهریمی ئهیووبی ( دوکتور کهریمی ئهیووبی دواتره) که ئهویش له تاراوگهی شوورهوی له سهنت پێترزبورگ له سهرهتای ساڵانی 2000 دا کۆچی دوایی کرد.
12. مهبهست ، له گهلاوێژ ، له عهلی، عهلی گهلاوێژ ( دوکتور عهلی گهلاوێژ ی دواتره) که له ساڵی 1981 – 1982 گیرا و له لایهن ڕێژیمی کۆماری ئیسلامی ئێرانهوه تیرهباران کرا.
13. مهبهست له سوڵتان ، سوڵتان وهتهمیشی ( دوکتور سوڵتانی وهتهمیشی دواتره) له کاتی بڵاو کردنهوهی ئهم بابهته دا نازانم دوکتور وهتهمیشی ماوه یان نا؟
14.مهبهست له عهبدوڵا ، عهبدوڵای ڕهزمئاوهر، برا چکۆڵهی دوکتور مرادی ڕهزمئاوهر ه
15. اویر دهبێ دهزگایهکی بهرپرسی کاروباری پهنابهرانی سیاسی بووبێ له شوورهوی
16.میرحاج، مهبهست له میرحاج ئهحمهد ه. میرحاج ئهحمهد له ساڵی 1988 کۆچی دوایی کردووه.
17. مهبهست له سهید عهزیز ، سهید عهزیزی شهمزینی (دوکتور عهزیزی شهمزینی ( گهیلانیزاده)ی دواتره) که ساڵی 1999 له ورمێ کۆچی دوایی کرد.
18. مهبهست له حامد، حامیدی خوسرهوی، له بنهمالهی خوسرهوییهکانی سابڵاغه، که له گهڵ بارزانییهکان چوو بۆ شوورهوی. ئهو دواتر چووه باشووری کوردستان، و بهپێی سهرچاوهیهک ماوهیهک له باشووری عێراق بووه. بهداخهوه نازانم ماوه یان نا؟
19. مهبهست له قادری مهحموود زاده ( دوکتور قادری مهحموودزاده ی دواتره) که ماوهیهک له باشووری کوردستان ژیاوه، دواتر گهڕاوهتهوه سابڵاغ و به زمانی فارسی بیرهوهرییهکانی خۆی نووسیوه و ههر له مهاباد کۆچی دوایی کردووه.
20. مهبهست له دوکتور یهزدی ، دوکتور مورتهزای یهزدی یهک له ڕێبهرانی ئهو سهروبهندی حیزبی توودهی ئێرانه.
21.مهبهست له ڕۆژنامه، دهبێ ئهو ڕۆژنامه " کوردستان " ی بێ که کوردهکان له بادکووبه وهکوو ئۆرگانی حیزبی دێمۆکراتی کوردستان دهریان دهکرد. ئهو ڕۆژنامهیه له گهڵ ڕۆژنامهی " ئازهربایجان" ئۆرگانی بیری فیرقهی دێمۆکراتی ئازهربایجان بۆ ماوهیهکی درێژ بڵاو بووهتهوه. نووسهرانی سهرهکی ئهو ڕۆژنامهیه ڕهحیمی قازی و عهلی گهلاوێژ بوون
22.مهبهست له غوڵام ، غوڵام یهحیای دانیشیانه که دوای ئهوهی خودالێخۆشبوو میرجهعفهری پیشهوهری له ڕووداوێکی ترافیک له ساڵی 1947 دا کۆچی دوایی کرد بوو به سهدری فیرقهی دێمۆکراتی ئازهربایجان له له تاراوگهی باکووری ئازهربایجان.غوڵام یهحیای دانیشیان له باکۆ کۆچی دوایی کردووه و ههر لهوێ نێژراوه.
23. مهبهست له ڕادمهنێش، دوکتور ڕهازی ڕادهمهنێش سکرتێری گشتی حیزبی توودهی ئێرانه لهو سهروبهندی دا
24. ویکتۆریا دهبێ مهبهست له دۆستی کچ یان هاوسهری دوکتور حهسهنی حیسامی بێ.
25. ئێستا گشت ئهو کهسانهی لهو نامهیه دا ناویان هاتووه کۆچی دواییان کردووه.
26. ئهو نامهیه هێندێک لایهنی پێوهندیی نێوخۆیی کوردهکان له سهروبهندی تاراوگهی شوورهوی ڕوون دهکاتهوه.نامهکه له ڕووی دهقی ماک و بێ هیچ دهستکارییهک نووسراوهتهوه.
27.لەم نامەیە دا هێندێک دەربڕین هەن، بەلەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە نە نووسەر و نە ئەوکەسانەی لەو نامەیە دا نێویان هاتووە ئێستا نەماون، بۆ پاراستنی حورمەتی هەموویان دەکرا لابدرێن، بەڵام بۆ پاراستنی ئۆبژێکیڤ بوون نامەکە وەکووخۆی بڵاو دەکەینەوە
حهسهنی قازی
ژانڤییهی 2008