کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات، شەمە ١٣-ی مەی ٢٠٢٣ پانێلی دووەم ، نا یەکسانی قسەکانی کاوە کرماشانی تێکۆشەری مافی مرۆڤ

کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات، شەمە ١٣-ی مەی ٢٠٢٣
پانێلی دووەم ، نا یەکسانی
قسەکانی  کاوە کرماشانی تێکۆشەری مافی مرۆڤ
سپاس و ڕێز ئەڕای ئەو کەسگەلە کە ئەم بەرنامەیان ئۆرگانایز کردووە و ڕێکیان خستووە و سپاس لە ئێوە لێرەن و گووش ئەین بە قسەییل ئیمە. من لە حەموو ژیانم کێشەی زوانم بووە. بە ڕاستی لە خانەوادەیەکی ئاسیمیلەکراو بە فارسی قسەیان کرد، دوایی خۆمان دەستمان کرد بە کوردی قسە کردن دوایی موهاجەرەتمان کرد، پەنابەری، ئاڵمانی، ئینگلیسی هەموو زمانەکان لێم تێک چووە. ئێستە لە قسەکانمیش ئەبینین کە سۆرانی و کرماشانی بەیەکەوە تێکەڵ ئەکەم، ڕەنگە ئیستیلاحاتی فارسیش ئیستیفادە کەم  بەڵام لێم ببوورن و لەسەر زوان ڕەخنەم پی مەکەن بەڵام لە سەر موحتەوای قسەکانم هەرچی حەز ئەکەن ڕەخنەم پی بکەن.
من لە سەرەتا بە کورتە موقەدەمەیەک دەست پێ ئەکەم  حەز ئەکەم بۆ ئەوەی بەحسەکەم زۆرتر هەموو کەس لێی حاڵی بن لەبەر ئەوەی شایەد ئیستیلاحاتێکی تازەی بۆ بەعزە کەسێک تێدا ىی ڕوونکردنەوەیەکم هەس لە سەر ئەو وشانەی کە ئیستیفادە ئەکەم لە وتارەکەم. لە ناوەڕاستی بەحسەکەم باسی دۆخی گشتی  کۆمەڵگای کوییر لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و ئیران و بە گشتی بەشەکانی تری کوردستان ئەکەم، لەبەشی کووتاییدا باس لە ستەمەکانی موزاعەف و پێویستی خەباتی هاوبەش دژی هەموو جوورە ستەمێک ئەکەم و پێوەندی خەباتی کوییرەکان بە تایبەت لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان گەردی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی.
من وشەی کوییر بە کار ئەبەم  وشەی کوییر هاوتایە گەرد ئێل جی بی تی ئای کیو پلاس. من ئەو وشەم پێ خۆشترە لە هەموو وشەکانی تر کە ئیستفادەئەکەیم وەکوو پەلکە زێڕینە، وەکوو ئیل جی بی تی ئای کیوو  لەبەر ئەوەی کە ئەتوانێ وشەیەکی چەتری بێ بۆ هەموو کەسانی کە ترەنسن*، ئینترن، هاوڕەگەزخوازن، دوو رەگەز خوازن وە بە گشتی هەموو ئەو کەسانەی کە لە دەرەوەی ئەو نۆڕمانەی کە یاسا و دەسەڵات دیاری کردووە، کە تەعیینی کردووە ئیمە دوو جینسییەتمان هەیە ژن، پیاو و خۆشەویستی و مەیلی جینسی فەقەت  لە بەینی ئەم دوو جینسە ئیجازەی هەیە . ئەو کوییرە تاریخێکی سیاسیشی هەس، زەمانێک بوو لە زمانی ئینگلیسی لە فرە وڵاتانی ئوڕووپایی و ئامریکایی لە کوییر وەکوو سووکایەتی ئیستیفادەیان دەکرد نیسبەت بە ئەو کەسانە. بەڵام خودی کەسانی کوییر لە تەیی دەهەها خەبات  و بەرخوەدانی خۆیان قوبح زوداییان کرد یانی وتیان ئەو ئیستیلاحی کوییر ئێوە وەک جنێو ئیسیفادە لێی کەن دژ بە ئیمە، سووکایەتی ئەکەن بەو ئیستیلاحە بەڵام ئێمە ئەو ئیستیلاحە دەگرین، ئەو وشە دەگرین بە شکلێکی سیاسی و بەشکلێکی خەبات تەحویلی خۆتان ئەدەین.
ئێستە وشەی کوییر لە زمانی فارسی، عەڕەبی، تورکی، کوردیش وشێکە کە زۆر ئیستیفادە ئەبێ. من لە قسەکانمدا باسی هێتڕۆ نۆرماتیڤ  و سیست نۆرماتیڤ دەکەم هێترۆ نۆرماتیڤ و سیست نۆرماتیڤ هەر ئەوەیە کە یانی دەسەڵات بۆ ئیمە چشتێکی دیاری کردووە وە نۆڕمی دروست کردووە و ئەو نۆڕمەش ئەتوانێ لە ئەشکالی موتەفاوێت ئەتوانێ جیاواز بێ. نۆڕم شایەد بۆ فرە کەس لە ئیران ئەوەیە کە تۆ بە زمانی فارسی قسە کەی بەڵام ئەوە نۆڕم نییە ئەوە نۆڕمێکە کە دەسەڵات دروستی کردووە. لە ڕابیتەی عاتیفی و جینسیش  یا لە هووییەتەکانی جینسییەتیش نۆڕم ئەوەیە کە تۆ یا ژن بیت یا پیاو بیت و هەر ئاوا کە وتم پەیوەندی سیکسی و عاتیفیش فەقەت لە بەینی ئەو دوو جینسە  ئیمکانپەزیرە وە هێتڕۆ نۆڕماتیڤ وە سیست نۆڕماتیڤ ئیشارەی هەس بە  ئەم نۆرمەیلێ جامیعە.
بەحسێ کوییر فێمێنیسم ئەکەیم، کوییر فێمینیزم شکڵێکی جیاوازە لەو فێمینیستەی کە ئیمە ئەناسین. ئەو فێمێنیسمێ غالێب. بە داخەوە بەشێکی گەورای لە جونبشی فێمینیستی ئیمە لە هەموو دونیا تابیعی هەر ئەو  دوگانەی جینسییەتی ژن و پیاس بەڵام کوییر فێمێنیست دێت ئەو دوگانەی جینسییەتی لە بەین ئەبات ئێژت کەسانێکی ترکیش هەن کە خۆیان نە بە پیاو ئەزانن نە بە ژن ئەزانن. یا کەسانێک هەن هەر لە بەدوت تەوەلود ئەو کاتەی کە بە دونیا هاتنە پێیان وتراوە تۆ کوڕی، تۆ کچی بەڵام خۆیان لە گەورایی حەز ناکەن بەو نەخشە کە کۆمەڵگا داگە پێیان ئێژە تۆ بە من ئێژی پیاگ بەڵام من خۆم بە پیاو ناناسم وە کوییر فێمێنیست بەحسی ئەوە ئەکات و لە لاشەوە کوییر فێمێنیزم خۆی دژ بە هەر شکڵێک لە ڕەگەزپەرستی، ئیستعمار، بێژین داگیرکەری و ئەوان مەعریفی ئەکەن چونکە کوییر فێمینیستەکان ئیعتیقادیان هەس کە فرە لەو چەشنانەی کە ئیمە ئیستە وەکوو دژایەتی لەگەڵ کەسانی کوییر دەناسین نەتیجەی ئیستیعمارە، نەتیجەی داگیرکردنی کۆمەڵگا و سەرزەمینی ئەو کەسانەیە. لە ئاخریشەوە بەحسێ ئینترسێکشناڵیتی هەس کە ئێوە [ ڕوو لە بەڕێوەری پانێل دەکا] تەوزیحتان دا منیش تەئکیدی لە سەر ئەکەم ئینتر سێکشناڵیتی شایەد ٣٥ سال پیش لە دڵی گوفتمانی  ژنان و کوییرەکانی ڕەش لە ئەمریکا بە دونیا هات، دەستی پیکرد فرە فرە دیر گەیشتە ئیران یا بێژین ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەڵام ئەوە بەو مەعنی نییە کە ئیمە ئەو ئیستیلاحەمان بە کار نەهێناوە بە جوورێکی تر. بەتایبەت ژنانی کورد ساڵها و ساڵها بەحسی ئەوەیان ئەکرد کە ئیمە هەم ژنین و هەم کوردین، ناتوانین دانەیەک لە هووییەتەکانمان قەبووڵ کەین دانەیەکی تری ڕەد کەیم وە ئەگەریش خەباتی ئەکەین ئەو دوو هووییەتە ی ئیمە تەئسیرێکی موستەقیمی هەس لەو خەباتە.
دوای ئەم بەشە من حەز ئەکەم لەیرە بەحسی  کۆمەڵگای کوییر لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بکەم. ئیمە وەختێ بەحسی کۆمەڵگای کوییر لە ڕۆژهەڵاتێ کوردستان ئەکەیم مەجبوورین بەحسی ئیران بە گشتی بکەیم چونکە ئیمە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان تابیعی یاسای کۆماری ئیسلامین لە سەر کوییرەکان.لە ئیران بە گشتی کەسانی کوییر لە مەرحەلەی ئەوەڵ ئینکار ئەبن ڕەنگە ئەو قسەی کە مەحموودی ئەحمەدی نەژاد سەروک کۆماری پێشووی ئێران لە ئەمریکا کردی چەندین ساڵی پیش کە پرسیاریان کرد نەزەرت چییە  لەسەر لە سێدارەدانی هاوڕەگەزخوازان وتی کە ئیمە لە ئیران هاوڕەگەزخوازمان نییە  و جالبتر ئەوەیە لە جارێک تر محەمەدی خاتەمی  کە رێفۆرمیستیش بوو ئەویش ئەو پرسیارەیان کرد لی وتی هەسمان بەڵام سزاکەیان ئێعدامە. یانی جارێک ئینکار ئەکەن و جارێک کە قەبوولیان کرد سزای ئەدەن. وە هەر وەها لە ئیران بە گشتی کوییر بوون وەکوو ناخۆشی دەناسن وەکوو ئینحیڕاف دەناسن بە فارسی ئێژن " بیمار انگاری " ئەکەن  دوایی جورم ئینگاری ئەکەن وە تەبعەن کەسانی کوییر لە ژیری ئەو سیستیمی ئینکار، ئەوەی کە ئیسمیان بە ناخۆش دەرئەچێت، ئەوەی کە هەر جوورە پەیوەندییان سزای هەس لە یاسای ئیران ژیانێکی زۆر زۆر سەختیان هەس. بە داخەوە بۆ کەسانی کوییر ئەو ژیانی سەخت، ئەو تەبعیز، ئەو ستەمەی کە لە سەریان هەس مەحدوود نابێ بە قانوون و بە حکوومەت وەختێک کە دین نێو بنەماڵەیش  هەر ئەوە تیکرار ئەبێ بە جوورێکی تر. گوراترین توندوتیژی، شەدیدترین توندوتیژییەکان دژ بە کەسانی کوییر لە نێو خانەوادەیە. ئیمە مەواردێک فرەمان هەس لە قەتڵی نامووسی، خانەوادەیەک کە براکان، باوک مناڵ خۆیان کوشتووە لەبەر ئەوە ئەو کەسە هاوڕەگەزخواز بووە یا ئەو کەسە ترەنس* بووە. بەداخەوە حەتتا لە خەبەرەکانیش نابیسین لەبەرچی نابیسین؟ لەبەر ئەوەی ئەگەر بەحسێ قەتڵی نامووسی بەحسی ژنکوژی بێ حەدی ئەقەل ئیمە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، بە گشتی لە ئیران جاڵاکانی ژن حزووریان هەیە بە هەموو مەحدوودییەتی کە هەسیان ئەتوانن لە سەری قسە کەن بەڵام لە کۆمەڵگای وەکوو کۆمەڵگای کوردستان یا  ئێران کەسانی کوییر ناتوانن خۆیان ئاشکاری دەربخەن وە حەتتا باس لە ستەمەکان و لە سەختییەکانی  ژیانی خۆیان بکەن. لە لای قەتڵی نامووسی ئیمە بەحسی خودکوشیمان هەیە، خودکوشی کەسانی کوییر من حەز ئەکەم لەیرە ئاماژە بکەم بە خودکوشی هەنار ژنێکی ترەنس* خەڵکی مەریوان کە پارەکە خۆی کوشت بە داخەوە وا بزانم لە میدیای کوردی ئێمە زۆر لە سەر ئەوە نەمان بیست بەڵام ئەو جوورەی کە ڕەفیقەکانی هەنار تەعریفیان ئەکرد هەنار لە ژیر فشاری بنەماڵەی، لە ژیر فشاری کۆمەڵگا وە لە ژیر ئەوەی کە هیچ قانوونی پشتگیری لە لی نەکرد مەجبوور بوو کە خۆی بکوژێت وە ئەوە بەشێکی موزاعەفە کە ئیمە لە ژیانی کوییرەکان لە ڕۆژهەڵات یا بە گشتی لە ئیرانۆ ئەبینین و کۆمەڵگاش ئیزافە کەیم پێی کە لە کۆمەڵگا سووکایەتی ئەکەن، لە کۆمەڵگا تەحقیریان ئەکەن، لە کۆمەڵگا ڕێگە نادەن پییان کە وەکوو ئەو جوورەی کە خۆیان حەز ئەکەن ژیان کەن.
 وە هەموو ئەو چشتانە وەختێک کە دێینە سەر حیزبەکان، یا دێینە سەر ئۆپۆزیسیۆن، ئۆپۆزیسیۆنی کە دژ بە کۆماری ئیسلامی خەریکە شەر ئەکەت لەیرە مەبەستیمش هەر حیزبە کوردییەکانە. ئیمە ئەگەر بە بۆنەی کورد بوونمان لە تەڕەف حاکمییەت ستەممان پێ ئەکرێ دڵخۆشین بە ئەوە کە حیزبێک هەیە کە پشتگیریمان ئەکەت، ئیمە ئەگەر بە بۆنەی ژن بوون ستەممان پێ ئەکرێ دڵخۆشیکمان هەس کە لە نەتیجەی خەباتی خودی ژنەکان حیزبێک هەس کە پشتگیری ئەکەن. بەڵام کوییرەکان چی؟ ئایا کوییرەکان لە کوردستان ئەو دڵخۆشییان هەس بە بۆنەی ئەو ستەمەی کە لە لایەن حکوومەت هەس حیزبەکان پشتگیرییان ئەکەن؟ میدیای کوردی بەحسیان ئەکەن؟ بەداخەوە نە وە لەیرە حیزبەکان یا میدیای کوردی خۆی بەشێ  لە موشکیلەکەس، خۆی بەشێ لە کیشەکەس. لەبەر چی بەشێ لە کیشەکەس لەبەر ئەوەی کە مەواریدێک فرەی هەس کە من ئێستە ناو نابەم بەڵام  حزووری تەک ئەو کەسانە قسەم کردووە کە خۆیان ئەندامی حیزبەکان بوون وە کوییر بوون، کەسانی تڕەنس* بوون، هاوڕەگەزخواز بوون وە ئەو چشتەی کە لە کۆمەڵگا، ئەو چشتەی کە لە بنەماڵە هەر ئەو چشتەیان لە حیزبەکانیش تەجروبە کردووە. سووکایەتیان پێ کراوە، لەدەفتەرێ سیاسێ یێ حێزب بانگ کراوە وتوویانە تۆ بۆ وا لیباس ئەکەیتە بەرت؟ نابێ وا ڕەفتار کەی لە جەمعێ حێزب! یانی گەرەکمە بێژم لە ئەم بەحسەی کە ئیمە ئەیکەیم حیزبەکان تا ئیستا نە تەنیا پشتیوانیان نەکردووە وە خۆیان بەداخەوە بە جوورێک ئەو ستەمەیان  ڕەوا کردووە بە ئەو کەسانەی کە حەتتا لە ناوخودی حیزبەکان بووە من بەحسی ناو ناکەم، بەحسی حیزب ناکەم  خەریکم بە گشتی بەحس ئەکەم ئەگەر ئیوە مەواردێک ئەناسن کە نە وا نەبووە من فرە فرە خۆشحاڵ بووم بشنەفم کە وا نییە لە نێو حیزبەکان و میدیای کوردیش بە داخەوە هەر وا ئیمە لە ئەو میدیای کوردی کە هەسمان جارێک بەحسی کوییر ناکات. میدیا کاری ئەوەیە کە خەڵک ئاگا کات، ئیمە لە فرە جەهات، لەم پەنێیلەش، حەتتا لە پەنێلێ پێشوو بەحسێ ژنان هەس، بەحسێ یارسان هەس، بەحسێ خەلقێ کرماشان و ئیلام هەس، بەحسێ موحیتێ زیست هەس بە جورێک لە میدیای کۆردی تۆزێ بەحسی ئەکەن من خۆم خەلقی کرماشانم، بنەماڵەی من یارسانن ئەو چشتانە تۆزێ لە میدیای کۆردی ئەبینم بەڵام چشتێکی کە هیجوەخت نابینم بەحسێ کوییرە.
من میسالێک ئینم لە ساڵی ٢٠١٣ لە شاری کرماشان میوانیک بوو، میوانی کوییرەکان بوو وە بە سوورەتێکی خسووسی بەرگوزاریان کرد بوو سپای پاسداران هێرشی کرد لە سەر ئەو میوانییە ٨٠ کەس لەو میوانییە بوون، جالیبە بزانیم کرماشان وەکوو شارێکی ئاسیمیلە کراو کە لە هەموو تاریخی تەلاشی حاکمییەت ئەوە بووە پێوەندی کرماشان لەگەڵ بەشەکانی تری کوردستان قەتع کات، لە ئەو میوانییە  ٨٠ کەس بوون لە ورمێ، لە سنە، لە شارەکانی تری کوردستان کە هاتبوون بۆ کرماشان کە لەو میوانییە کوییرە خسووسییە بەشداری کەن وە سپای پاسداران هێرشی کرد لە سەر ئەو میوانییە  وە پانزدە کەسی بازداشت کرد، من ئەو کاتە لە ڕێگەی ئەو پێوەندییانە کە بووم ئاگاداری ئەو بازداشتە بووم دەستم کرد لە سۆشیال مێدیا، ئەو کاتە فەیس بووک بوو ئیتیلاع ڕەسانیم کرد دەریغ لە یەک مێدیای کوردی کە لە سەر ئەوە بەحس کات. من پێوەندی شەخسیم بوو، من کەسێکی نا ئاشنا نەبووم تەک مێدیای کوردی، من لە سەر بەحسێکی تر، بەحسی مافی مرۆڤ هەمیشە حزوورم بوو لە مێدیا کوردییەکان  بۆ هەر کەس کە پەیغامم ئەنارد، کل ئەکرد بێین لەسەر ئەو مەوزووعە قسە کەین بەداخەوە هیچ وەڵامێک نەبوو وە دوای ساڵان، وە دوای ساڵان کەسێک کە لەو میوانییە هاتە دەرەوە هات لە تورکییە بوو، دوایی هات بۆ ئاڵمان من ناوی ئەبەم لەبەر ئەوەی کە داستانەکەی لە ئەم کتێبە هاتووە [ کتێبەکە نیشان دەدا]، پیشگوو زەندی، ئەو کاتە میدیای کوردی ئیمەی سانسۆر کرد. بەڵام چەند ساڵ بەعد ئیمە ئەو قودرەتەمان بوو کە داستانی خۆمان نە تەنیا بە زمانی کوردی، کە بە زمانی ئاڵمانیش لە وڵاتی ئاڵمان وەکوو کتێب چاپ بکەیم. پیشگوو بەحسی ئەو میوانییەی کردووە، ئەو میوانییەی کە میدیای کوردی سانسۆری کرد. نە تەنیا پیشگوو کەسانی تریش ئەم کتێبە  بەحس لە تەجروبەی ژنان و کەسانی کوییری کورد ئەکات کە تەجروبەی زیندانیان بووە لە تورکییە و لە ئیران. لەیرە داستانی ڕۆزیدا هەس. ڕۆزیدا خەڵکی باکووری کوردستانە. ڕۆزیدا لە شاخ بووە بەحس ئەکات کە چۆن  لە شاخ سووکایەتییان پێ ئەکرد، بەحس ئەکات وەختێک کە بازداشت بوو هات لە زیندانەکانی تورکییە جۆن تەحقیریان ئەکرد لە بەر کۆرد بوون و کوییر بوون یانی ئەو ستەمە خۆی دووبارە تیکرار بوو، موزاعەف بوو. [وەختم تواو بوو ]
باشە من زوو ئەچمە سەر بەحسەکانی ترم، لە بەشەکانی تری کوردستانیش تەقریبەن وەزعییەت هەر وایە من فەقەت حەز ئەکەم بەو خاڵە ئیشارە کەم کە ئیمە لە ڕۆژئاوای کوردستان پەیماننامەی ئیجتیماعیمان هەس، کۆمەڵایەتیمان هەس کە هیچ ئیشارەیەک، هیچ ئاماژەیەک بە کەسانی کوییر نەکردووە بە داخەوە ڕۆژئاوا بۆ ئیمە وەکوو دەستئاوەردێکە، وەکوو هیوایەکە، وەکوو ئومیدێکە کە بەڵام لە ئەم بارە هیچ قسەیەکی نەکردووە. لە باشووری کوردستان بە ڕاستی وەزع فرە فرە خراوە لە ساڵی پیشوو چەندین و چەندجار هێرشیان کردۆ سەر کەسانی کوییر لە باشووری کوردستان. ئێمە تەنیا ئەتوانین بێژین لە باکووری کوردستان تۆزێ وەزع باشترە ئەوەش بە ڕای من نەتیجەی، یانی سیستمی تورکییە  بە هەموو خراپییەکانی لەبەر ئەو سیستیمی سکولاری تۆزێ ئەو بەحسە توانی لە ناو ئەو کۆمەڵگا بکەی. وە لە ناو حیزبەکانی کوردی من تا ئیستە نەم دیوە هیچ حیزبی کوردی چ ڕۆژهەڵاتی، چ باشوور، چ باکوور و چ ڕۆژئاوا تایبەت لە سەر کوییرەکان بەحس کەت جیا لەیەک حیزب هەدەپە، پارتی دێمۆکڕاتیکی گەڵان کە بە هەر حاڵ ئەوەش حیزبێکی گشتی یە لە تورکییە بەڵام بنەمایەکی کوردی هەس ئەوان بەحسی کوییریان کردووە من ئەو پاراگرافی کە لە سەر کوییر نووسییانە لەیرە هەر ئەیخوێنم. دوای ئەوەی کە بەحسێ ژنانیان کردووە و کووتوویانە کە ئێمە لە خەباتی ژنان پشتگیری ئەکەین بۆ  ئازادی و یەکسانی وتوویانە: " بۆ ئیمە جیاکاری و نابەرابەری  لە دژی تاکەکانی ئێل جی بی تی و کوییر جیاوازی نییە لە جوورێک لە ڕەگەز پەرەستی. ئیمە دەنگی تاکەکانی کوییرین دژ بە ڕق و کینە، بیگانە پەرستی و کوشتن و توند و تیژی و ئەو چشتانەی کە دژی کۆمەڵگای ئێل جی بی تی لە کۆمەڵگای ئێمە هەس".    
یانی لەو حیزبە کوردییانە من فەقەت ئەوەم دیگە و وتم ئەگەر ئەو عەزیزانەی کە لەیرە هەن ئەگەر ئیحیانەن  تەجروبەیان زۆرترە، ئەگەر تەجروبەیان هەس، بەحسێک بووە من زۆر خۆشحال ئەبم کە ببیسم.
ئێمە وەختێ بەحسێ ئینترسێکشنالیتی ئەکەین لە هوویەتەکانی ئینسانەکان هیچ ئینسانێک نییە کە بەس  یەک هووییەتی بێ. تۆ ناتوانی بێژی کەس بەس کوردە، کەس بەس ژنە. ئینسانەکان پێکهێناوێک لە چەند هووییەتن و ئێوە تەسەور کەن ئەگەر ئەو هووییەتانە لە ژیر ستەم بێ چون ئەبێ بۆ ژنێکی کوردی کوییری کە ئێستە کارم نییە ئایینەکەی باوەرێ هەس یا نا بەڵام ئەهلی سوننەتە، بەڵام یارسانیشە، بەڵام جیاوازییەکیش هەیە ئیمە زۆر ئەبیستین کە ئەڵێن کە ئیستە لە کۆمەڵگای ئیمە ستەمی میللی بەحسە، ئۆلەوییەتەبەحسی ئیمە بەحسی ژنان نییە بەساڵان ئەو قسەیان کرد ئێستە تۆزی باشتر بووە لە سەر ژنان. بەڵام هێشتا لە سەر بەحسی کوییر ئەو بەحسە ئەکەن کە ئەوە ئێستە ئۆلەوییەتی نییە. مەگەر کوییرەکان چەند دەر سەدی ئەو کۆمەڵگان؟ ئامارێک هەیە ئامارەکەش زۆر موحافەزەکارانەس ئەڵێن کە لە هەر کۆمەڵگا دەهدەرسەدی ئەو کۆمەڵگا کوییرن. من ئەو ئامارەم قەبووڵ نییە چون هەموو ئەو کەسانەی کوییرن ئیمکانی ئەوەیان نییە کە خۆیان ئاشکرا کەن بەڵام ئەگەر ئەو ئامارە قەبووڵ کەین من ئەو پرسیارە ئەکەم کە کورد چەند دەرسەدی کۆمەڵگای ئترانە تەقریبەن دەهدەرسەدی کۆمەڵگای ئیرانە  بۆ ئیمە ئەوەندە بەحسی کورد ئەکەین. ئیرانییەکانیش ئیحتیمالەن حەقیانە بێژن ئۆکەی بەحسی کورد ئۆلەوییەتی نییە مەگەر کورد چەند دەرسەدی کۆمەڵگای ئیرانە! دەهدەرسەدە بەڵام ئەم موقایەسە کە وەختێ ئەیکەیم  نیشان ئەدات کە ئێمە ئەشێ لە سەر هەموو مەوارێدێ ستەم و تەبعیز قسە کەیم جیا لەوەی کە کەمینەن یا ئەکسەرییەتن وە ئەو جیاوازییەش قائیل بین، من هەمیشە ئەو میسالە لە زەینی خۆم. من بیست ساڵم بوو ڕۆیشتم بۆ شیراز وەکوو دانیشجوو لە شیراز من کورد بووم یانی تا ئەو کاتەی کە لە کرماشان بووم لە ناو ئەوخانەوادەی ئاسیمیلەکراو بووم ئەوەندە هوویەتی کوردی بۆم مەسئەلە نەبوو کە ڕۆیشتم بۆ شیراز و هاتم ئەوە چییە هەموو کەس لە من پرسیار ئەکات کۆردی و وەختێک ئێژم ئەرێ، ئێزن کوردی قسە ئەکەی ئێژم ئمم کوردی حاڵی ئەبم بەڵام ناتوانم  قسە کەم. وەختی من ئەوەم کرد لە ناو خانەوادەم ، خۆم وەکوو خەباتێک ئەیبینم  بەڵام فرە چشتی موسبەتم دی لە خانەوادە ئەوەی کە ئافەرین ئەو کوڕە ماشەڵا کوردێگە ئەڕای خۆی. کورد موسبەتە چشتێکی، حەتتا "پیاوەتی" ش تەعریفی ئەکەن. بەڵام یا هەر کام لە ئیوە نازانم شایەدیش ببێ بەڵام  فکر ناکەم هیچکام لە ئیوە لەبەر کورد بوونتان کیشەتان بووە لەگەڵ خانەوادەتان یانی خانەوادە وتوویەتی ئەشێ ڕا کەی لە کۆرد بوونت. ژن بوون هیچوخت پینهانتان نەکردووە. ئەمن ژن بوومە ووەکوو ژنیش ئەو ستەم و چشتانەم تەجروبە کردووە. بەڵام کەسی کوییر هەر لە ئەوەڵی ئەشی خۆی بشارێدەوە لەخانەوادەکەی. ئەگەر کەسێک بێژێ من کوردم دایک و باوکی نایێژن ئەی ئەوە ناخۆشی [نەخۆشی] یە با بتبام لای دوکتور بەڵام ئەگەر بێژێ من هاوڕەگەز خوازم  ڕەنگە دایک و باوکەکە بێژن ئەوە ناخۆشییە با بتبەم بۆ لای دوکتور دەرمانت کەن.
ئەو جیاوازییانە لە نەزەر بگرین، وتم ئەوە بەحسی من نییە  کە بێژم کی زۆرتر خەریکە لە ئەم کۆمەڵگای ئیمە ستەم ئەبینێت  هەموو ستەمەکان ئەشێ وەکوو یەک سەیریان  کەیم بەڵام ئەگەریش قەرارە ئەولەوییەت بەیم بۆ نابێ بە مەوزووعێک ئەولەوییەت بەیم کە ئینسانەکان لەبەری ئێعدام ئەبن لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە گشتی لە ئیران. نۆ نابێ ئەولەوییەت بەیم بە کەسانێک کە لە خانەوادەیان قەتڵی نامووسی ئیتیفاق ئەکەفێت؟ نۆ نابێ ئەولەوییەت بەیم بە کەسانێک کە بە هیچ جوورێک لە کۆمەڵگا هیچ جایگایەکیان یانی ئەو کۆمەڵگا بۆ تەعیین نەکردووە؟ وە لە بەحسی ئاخر شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی دەرفەتێک بوو، دەرفەتێک بوو لەو بابەتە کە خاسییەتی ژن،ژیان، ئازادی خاسییەتێکی موتەکەسیر بوو، موحتەوایەکی فێمێنیستی بوو  وە کوییرەکان بە باشی خۆیان لە ناو چوارچێوەی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی پەیا کرد. لەیەیێ ئەم شەش مانگە لە حەموو ئەو خۆپیشاندانانە کە لە خیابانەکان بوو کەسانی کوییر بوون لە مەهاباد بگر تا کرماشان بە دەست نووس یانی خۆیان لە سەر ئەو کاغەز [لاپەڕەیەک کاغەزی سپی نیشان دەدا] نووسیبوویان کۆمەڵگای پەلکە زەرینە، کۆمەڵگای کویری کورد هاوردیانە خیابان نیشانیان دا، سووڕەتی خۆیان نیشان نەدا بەڵام ئەو بەڵگەیان نیشان دا کە بێژن ئیمەش حزوورمان هەیە.  لەبەر چی لەبەر ئەوەی کە کوییر جیا لە فێمێنیزم نییە. ژن. ژیان. ئازادی ئەو خاسییەتەی موتەکەسیری کە هەیە، ئەوەی کە لە کوردستان دەستی پێ کرد و خۆشبەختانە لە موقایەسە تەک جۆنبێشێ  کوییر لە حەموو ئیران ئیمە ئەتوانین بێژین کە ئیستە کەسانی کوییری کورد دەنگێکی بەرزتریان هەس لە دەنگی کوییرەکانی بەلووچ، بەداخەوە کە ئەوان دەنگیان ئەوەندە بەرز نییە بەڵام لە لای تر بۆ من ئەو پیشڕۆیی نیشان ئەدات کە لە کۆمەڵگای ئیمە هەس وە سۆڵماز گیان [ ئاماژە بە بەڕێوەبەری پانێل دەکا] خۆی ئەزانێت لە ژیری ئەو سانسۆری میدیای کوردی مناڵەکانی کوردی کوییر سەفحەیەکی ئینستاگرانییان هەس بە ئیسمی پەلکە زەڕینە من پێشنیار ئەکەم  کە حەتمەن پەیگیری ئەکەن. پیشگوو زەندی کە ناوەکەی لەم کتاوە هەس، داستانەکەی هەس  چەندین ساڵە خەریکە لە سەری کار ئەکات و بە باشی کاریش ئەکات وە تەکەسوری من فکر ئەکەم هیوای ئیمە بۆ ژن، ژیان، ئازادی حیفزی ئەو تەکەسوورە یە. فاشیزمی فارسی، فاشیزمی ئیرانی حەز ئەکات ئەو تەکەسوورە لە نیوان بیبات ژیری ناوی ئەوەی کە ئێمە یەک میللەتین، یەک زوانمان هەس، یەک پەرچەمین. ئیمە ئەو کارە نەکەین، ئیمە ئەو تەکەسورە بە ڕەسمییەت بناسین، ئیمە ئەو تەکەسورە بێنین وە ئەو ڕەنگاڕەنگییە و ئەو تەنەوعە بە جوورێک حیفزی کەین لە ناو شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی کە بتوانێت هەموو کۆمەڵگا بە پیرووزی بڕەسنێت چونکە قسێکی مەشهوورە ئێژێت " تا وەختێ یەک تاکە کەس لە کۆمەڵگا نابەرابەری و ستەم ئیحساس ئەکات ئەو کۆمەڵگا ئازاد نییە".    
[چەپڵەی بەشداران]

  
سولماز دروودی بەڕێوەبەری پانێل: ببوورن چوارنەفەر دەیانەوێ پرسیار بکەن ئەوەل نەفەر کاک ئەحمەدم دی بفەرموو کاک ئەحمەد


ئەحمەد ئەسکەندەری: زۆر سپاس بۆ هەر دوو لاتان زۆر مەمنوون. کاک کاوە من پێم خۆشە بیرەوەرییەک بگێڕمەوە من دۆستێکم هەیە نووسەر و ژورنالیستێکی سوێدی یە تەمەنی سێ چوار ساڵێ لە من گەورەترە بیرەوەرییەکی هەیە کە پێم وایە بۆ ئێوە گرینگە ئەڵێ دۆستێکم بوو دۆستەکەی ناوی دانیێل بووە دەهەی شەستی میلادی لە شاری یۆتەبۆری سوێد، ئەو دۆستەی عوزوی حیزبKPMLR   بووە  یانی حیزبی کۆمۆنیستی مارکسیست – لێنینیست ڕۆژێک دانیشتە لە حیزبەکەیانا باسی یەکسانی ئەکەن کە ئێمە چەندە تەڕەفداری یەکسانین زوڵمی  تەبەقاتی نەمێنێ، ژن و پیاو یەکسان بێ ئیلا ئاخەر. ئەچێتەوە بۆ ماڵەوە فکری لێ ئەکاتەوە ئەمە ئەو هاوڕێیەی من گێڕایەوە فکری لێ ئەکاتەوە ئەی چ باشە من باسی خۆم بکەم  لەگەڵ هاوڕێکانم، ئەویش عوزویان بووە. جاری دوایی ئەچێتەوە ئەڵێ هاوڕێیان من شتێکم هەیە بۆتان بگێڕمەوە چییە؟ وتی وەڵا من ڕاستییەکەی  هۆمۆ سێکسوێلم وە بە کەسم نەوتووە هیچ کەس نازانێ  پێم خۆش بوو ئێوە ئاگادار بن. لەو ڕۆژەوە هەموو هاوڕێکانی و حیزبەکەی پشتی لێ هەڵ ئەکەن، نە فەقەت ناچار ئەبێ لە حیزبەکەی بێتە دەرۆ ناچار ئەوێ لە یۆتەبۆریشەوە، یۆتەبۆری= گۆتنبێرگ لەوێوە بگوێزێتەوە بێ بۆ ستۆکهۆڵم مەبەستم لەوەیە ژمارەیەکی زۆر لە ئێمە بێگانە کە هاتووینەتە ئوڕووپا یا هاتووینەتە سوێد و وڵاتانی تر پێمان وایە لەو ڕۆژەوە ئەو وڵاتانە دروست کراون یەکسانی بووە، ژن ڕێزی بووە، هۆمۆسێکسوالیتە ڕێزی بووە  و ئیلا ئاخر. ئەوە بە پێویستم زانی ئەو تەجروبەیە بگێڕمەوە زۆر کۆن نییە ئی ئەواییلی دەهەی شەستە. ئەوە یەک، دوو، دوو پرسیاری چکۆلەم هەیە ئەزانم ببوورە یەکەم ئایا پێت وایە ئا ئێستا ساڵی ٢٠٢٣ لەگەڵ ئەو ساڵە کە خۆت هاتیتە دەرەوە چ گۆڕانکارییێ لە کرماشان کە ئاگاداری زۆرتری هەیە و لە بەشەکانی تری ڕۆژهەڵاتی کوردستان بووە؟ ئەوە یەک پرسیاری دووەم تۆیش ئەزانی لە سەر کەلیمەی جێندر چ هەرایەک لە باشووری کوردستان پەیدا بوو بە داخەوە و کەسێک کە خۆی بە پرۆفسۆر ئەزانێ هاتووە من گوێم لێ گرتووە شتی هەڵە ئەڵێ، ئیستیناد بە شتی هەڵە ئەکا و ئەڵێ جێندر هەر کەلیمەی جێندر  ئەگەر باستان کرد یانی پەرەپێدانی  هۆمۆسێکسوالیتی لە کۆمەڵگا و تێکدانی شیرازەی کۆمەڵگای کوردی و ئیلا ئاخەر. پرسیارەکە ئەوە بوو تۆ خەبەرت هەیە لەوە یا لەوێوە کەس پێوەندی گرتووە لەگەلتان؟
بەڕێوەبەری پانێل: ببخەشە کاک ئەحمەد من پێم وایە ئەم باسە ئەشیا کاتی زۆرتر بوایە دوو بەڕێزی تر لەو لایەوە دەستیان هەڵبڕی ئارێزیش لەو لاوە. فەرموو ئەو بەڕێزەی وا لە تەنیشت کاک ئەحمەدەوە دانیشتگە. هەر گشتتان لە یەک ڕیز دانیشتوون.


دوکتور هاشم ئەحمەد زادە: من ناوم هاشمی ئەحمەد زادەیە وە دەمەوێ فەقەت شتێکی بڵێم یەکەم کۆبوونەوەی کوردی یە وە تەنانەی ئێرانیش، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیشە کە ئەمن دەبینم کەسێک ئاوا بە شەهامەتەوە لە تێئۆری کوییر داکۆکی دەکا. من پیرۆزبایی لەوی دەکەم  وە پیرۆزبایی لەو جەمعەش دەکەم بە چەپڵەکانیان  ئەو هەستەیان نیشان دا [چەپڵەی بەشداران] ئەمە زۆر زۆر جێگای دڵخۆشی یە. بەڵام هەر وەک کاک ئەحمەدیش بە نموونەیەکی سوێدی لە حیزبێکی چەپی زۆر ڕادیکاڵی مارکسیست – لێنینیستەوە دەستی پێ کرد من لە یەکێک لە پێشەنگەکانی تێئۆری کوییر کە جوودیس باتلێرە لە هەشتاکان کتێبی نووسیوە لە سەرەتای کتێبەکە دا باسێک دەگێڕێتەوە لە سەر چارەنووسی کوییرێک لە کۆمەڵگای ئەمریکا کە هەر ئاوا دەڕوا، دەڕوا و دەڕوا دوایە قەتار، شەمەننەفەر دێ بە سەری دا. ئەوەی بۆیە دەڵێم وەبیر دێنمەوە کەسانی وەک کاوە وە کەسانی خەباتگێڕی دیکە لەو عەرسەیە دا نائوـێد نەبن. بە باوەڕی من دەسکەوتەکان ئێستاش هەر زۆرە هەر ئەوەی کە ئێمە کاوەمان هەیە زۆر زۆر گرینگە. بژی کاوە، بژی بیری ئازاد، بژی ژن، ژیان، ئازادی
[چەپڵەی بەشداران]
بەڕێوەبەری پانێل سۆڵماز دروودی: فەرموو ئارێز

ئارێز: ببوورن من شوێنەکەشم زۆر باش نییە لەبەر ئەوە هاتمە خوارەوە زۆر سپاس بۆ بابەتەکەتان کە  پێشکەشتان کرد، پرسیارە وەرنەگیرا بۆ کاوە لەبەر ئەوە من دوو پرسیار ئەکەم. باشە زۆر زۆر سپاس. کاوە لەتۆوە دەسی پێ ئەکەم باسەکە تۆ بووی. باسی هەنارت کرد ڕاستە. هاوژینەکەی من مەریوانی یە لە تێلگڕاما گرووپێک هەیە بە ناوی " اموات مریوان" ئەو چاوی لێ ئرکات ڕۆژانە ئەو کەسانەی کە ئەمرن ئەڵێ نەکا ڕۆژێک کەسێکی نزیکی تێدا بێ. نە هەرحاڵ من پێم خۆش نییە وەلی ئەو ئەیکا. هەنار کووژیا لە ڕاستییا وتم سەیوان هەنار کووژراوە تڕەنسێکی* کچە وە مەریوانی یە وتی ئەسڵەن خەبەرەکەی دانەندرا لەو گرووپە دا لە ڕاستیا. کاتێک باست لە حەزفەکە کرد ئەوەی کە کۆمەڵگا قبووڵی ناکا تەنانەت لەو گرووپەش قبووڵ نەکرا کە باسی لێوە بکەن. ئەوە خاڵێکی جێی گرینگ بوو. من تەبها پرسیارێکم هەیە. باسی کوییرەکان زۆر باس لە خۆ ئەگرێت، ئەو تەبەقەبەندییانەش کە باست کرد یەکێک باسی کورد و ژن ئەکا، یەکێک ئەڵێ ئەگەر کورد بێت، ژن بێت، لە تەبەقەیەکی خواری کۆمەڵگا بێ من ئەڵێم  ئەگەر کورد بێت، ئەگەر ژن بێت، ئەگەر کوییر بێت ئیتر ئەوانیش بمێنێتەوە تەبەقەکانی دیکە. ئەمەیان چۆن دەبینێ. من خۆم مانگێک دوو مانگ لەوە پێش هەر لە سەر باسی هەنار لە مەریوان و دۆسکی لە دهۆک شتێکم مووسی وتم ڕەنگە بەشێک  نەک هەمووی بەشێک لە مەسەلەی پەلکەزێڕینەکان یا کوییر بە مەسەلەت ڕزگاری ژندا تێ پەڕێت لەبەر ئەوەی کە من باسی تڕەنسەکان* زیاتر مەنزوورم بوو لەویا، ئەویش ئەگەر ترەنسی* ژنمان ببێت زۆر جیاوازە لەگەڵ ئەگەر تڕەنسی* پیاومان ببێت، ئەگەرچاو لێ بکەین ترەنسی* پیاو زۆر جێگای قبووڵترە بۆ؟ لەبەر ئەوە کە ڕەگەزەکە ڕەگەزێکی قنووڵ کراوە لە ناو جامعە دا، ئەگەر کچێک جلێکی پیاوانە لەبەر کا ڕەنگە زۆر کەم بەری پێ بگرن بڵێن ئەوە بۆچی جلێکی پیاوانەی لەبەر کرد، بۆچی پیاوانە هەڵسوکەوتت کرد؟ بۆچی لە ناو کوڕان دای. بۆ لەبەر ئەوەی ئەڵێن قەی ناکا پیاوە یەعنی. ڕەگەزێکە نییە لە ژێر فشارا، ڕەگەزێکە زۆر سووکایەتی پێ ناکرێ ناو کۆمەڵگا. بەڵام بەرعەکس ئەگەر دانەیەکی وەک هەنار تڕەنسێکی*- کچ بوو و شێوەی خۆی گۆڕیبوو وە جلەکانی و هەموو شێوەیەکی زئاتر سووکایەتی پێ کرا، قبووڵ نەکرا پرسیارەکەم ئەوەیە ئەتحش وەکوو من بیر دەکەیتەوە ڕزگاری بەشێک  لە پەلکەزێڕینەکان یا کوییت کە تۆ موافقی ئەو ناوە ببەن بە ڕزگاری هن دا تێ ئەپەڕێت؟ ئەوە لەوە و ڕەنگە ئەم پرسیارەی من بگوازرێتەوە بۆ تۆ زۆر سپاس یانی باسی زۆر جوانت کرد لە ژن، هیان، ئازادی و بەڵام من ڕەنگە بەشێکی زۆر مەوافق نەبم لە پاڵ ئەوەی کە سەری نەوازش و ڕێز بۆ خەباتگێڕانی ژنانی ڕۆژئاوا، بۆ ئەو ژنانەی کە لە قەندیلن لە سەختترین شەراییتا تێ پەڕیون و ژن، ژیان، ئازادی ئەمڕۆکەی بەرهەمی خەباتی ئەوانە بەڵام من پێم وایە نابێ تۆزێک بەو شێوە بیبینین ئەگەر وا بێت ئێمە مەلەکە مستەفا سوڵتانی فەرامۆش دەکەین، زارا موحەمەدی فەرامۆش دەکەین وە گورجستانی ناوەکەییم فەرامۆش کردووە ئەوانیش فەرامۆش دەکەین. هەموو شتێک لە لایەن حیزبەکانەوە نەبینین ئەوان ڕەخنەی خۆیان یان هەیە بەڵام کۆمەڵە ژنێک هەن کە بە ڕاستی بەرهەمی یانی دەسکەوتی ئەم شۆڕشەی ژن، ژیان، ئازادی ن چونکە باسێشت لەوە کرد، زۆر کورتی دەکەمەوە، ببوورە باسێشت لەوە کرد کە ئەگە لە قەندیلا لە باری جینسییەتییەوە خۆیان گرتووە ژنەکان وە خۆیان لێ پاراستووە بۆ ئەوەی کە خەباتی سیاسییان هاوسەنگ کەن لەگەڵ ژنا بەڵام هاوکات لە ڕۆژهەڵاتا ژنێک لەبەر پێوەندییەکی خۆشەویستی لەگەڵ خۆشەویستەکەی ئەکووژرێت. بۆیە ئەم دوانە ئەگەر خۆت ڕاگری لە پێوەندییەکی جینسی پێم وایە ناتوانێت ژن، ژیان، ئازادی پێک بێنێت. بۆیە ئەڵێم ڕەنگە بتانین تەعریفێکی جیاوازتریشی بۆ بکەین. دەستخۆش و سپاس [چەند چەپلەیەک]    
بەڕێوەبەری پانێل: سپاس  بۆ بەشداریت،فەرموو کاوە گیان


کاوە کرماشانی: فرە فرە سپاس ئەڕای گشتی محەبەت و لوتفتان. بە ڕاستی فرە خۆشحاڵم. سپاس کە بەحسی ئەو چیرۆکەتان کرد لە سوێد. لە سەر پرسیارەکە فرە فەرقی کردووە یانی من ١٠ ساڵە هاتمەسە دەرەوە، لە دەهسالیش فرەتر بەڵام ئەو نەسلێ Z پێی ئێوشن یا نەسلێ جەوانی کە ئێستا ژن، ژیان ، ئازادی خەریکە لە سەر شانێ ئەو نەسلەس لە ئیران بە گشتی لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان هەر ئەو نەسلەش ئەو کەسانەی کە کوییرن لە شەبەکە کۆمەڵایەتییەکان، شبکەهای اجتماعی فرەتر خۆیان دەریەخەن، فرەتر قسە و بەحسی خۆیان کەن وە ئەوە تەئسیری هەیە. یانی وەختێ شوجاعەتی ئەوان دوینی کەسێکی بیست ساڵە، کەسێکی بیست و یەک ساڵ بە ئاشکارا یا بە حیفزی ئەمنییەتی خۆی دێ  لە شەبەکەی ئیجتیماعی بەحسی کوییر بوونی خۆی ئەکات ئەوە ئینسان ئومیدوار ئەکات.
باشووری کوردستان پەیوەندیمان هەس  گەردی باشووری کوردستان وە ئەزانین وەزعییەت چەندە خەراوە لە باشووری کوردستان و من بەحسمیش کرد حەدی  ئەقەل پارەکە چەندین هێرشیان کرد سەر کەسانی کوییر وە ئیتیفاقەن ئەو کاتە ئیمە لە ئەم پێوەندی خۆمان ئیستیفادە کردیم گەردی چالاکەیلی کوییر لە باشووری کوردستان، گەردی ئەمنێستی ئینترناشنال، هیومەن ڕایتس واچ، گاردییەن یانی گشتی پێوەندی کردیم کە حەدی ئەقەل ئەوان، ئەگەر میدیای کوردی قسە ناکەت لەسەری یا بە خراپی قسە ئەکەت حەدی ئەقەل میدیا و سازمانە بەینەلمێلەلییەکان ئاگادار کەین لە وەزعییەتی کوییرەکان لە باشووری کوردستان.
لە سەر بەحسی ڕزگاری فێمێنیستی و بەحسی کوییر بۆ من، من خۆم پیش لە گشت چشتێک تەجروبەی هاوکاریم تەک گروویلێ فێمینیستی بووە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و بە گشتی لە ئیران. زەینەب لەیرەیە، نگین لەیرەیە، ئەفسانە هەس یانی ئەڕای من کوییر بیدوونە فێمێنیزم مەعنایەکی نییە ، فێمێنیست بێدوونێ کوییر مەعنایەکی نییە. بەحس بەحسێ جینسییەتی یە، بەحسێ ستەمێ جینسییەتییە کە یەک جار ژن بوون و ئەو جوورەی کە خۆت بەحسی کردی کە ئەو ژن بوون فەقەت جینسییەتی ژن هەدەف قەرار نادات، هەر ئەو چشتەی کە شەبیهبێ بە ئەو ژنانەگی کە لە کۆمەڵگا تەعریفی ئەکەن  تەحقیر ئەکات ئێستا ئەگەر  کەسێک بە پیاو ئەناسن  بێت ئەو لیباسە ئیستیفادە ئەیکەت کە بە ژنانە ئەیناسن، لیباس بە نەزەری من ژنانە و پیاوانەی نییە  بەڵام تەحقیری ئەکەن لەبەر ئەوەی کە ژن بوون دەستی کەم ئەگرن لە کۆمەڵگا وە لەبەر ئەوە بەحسێ کوییر و ژن پێوەندییەکی زۆر زۆر نزیکی بە یەک هەس و هەر ئەوەیە کە من خۆم وەکوو کوییر – فێمینیستێک ئەناسم و  لە سەریشی ڕاوەستم کە فێمێنیسم کوییر پاڵ دەستی یەکن خەباتی موشتەرەک.
[چەپڵەی بەشداران]

 

 

Rawêj, Thursday 29 June 2023 at 20:00 hours CET, live streaming STERK TV

Rawêj, Thursday June 15, 2023 at 20:00 hours CET

12 06 23 Silemani Konferans 1

کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات، شەمە ١٣-ی مەی ٢٠٢٣ پانێلی سێیەم : وتاری هێمن سەییدی لێکۆلەری سیاسی

کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات، شەمە ١٣-ی مەی ٢٠٢٣
پانێلی  سێیەم
وتاری هێمن سەییدی لێکۆلەری سیاسی
دیمەن سۆهرابی بەڕێوەبەری پانێل: پانێلیستی دووەممان بەڕێز هێمن سەییدی یە لێکۆلەری سیاسی و ئەندامی پێشووی کۆمیتەی مەرکەزی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستانی ئێران بووە و ئێستا لە زانکۆی ئیگزێتر کاندیدای دوکتورایە لە بواری  کوردی دا و دوازدە ساڵە لە میدیا فارسییەکان وەکوو کەسێکی سەربەخۆ چالاکە. ئەمڕۆ  لەسەر پێکهاتەی سیاسی ڕۆژهەڵاتی کوردستان، حیزب  و کەسایەتییە سیاسییەکان بابەتێکمان پێشکێش دەکات. فەرموو.
هێمن سەییدی: زۆرسپاس، سڵاوم هەیە بۆ هەموو لایەک . زۆر سپاسوو دەکەم ئێوە ڕۆژی شەمە بەو هەوا خۆشە لە سوێد سەرووی ٢٠ دەرەجە، غەنیمەتە لە جیات ئەوەی کە بچنە سەیران و میوانی هاتوونەتە ئێرە و ئەوە بۆ من زۆر جێی ڕێزە، دەستوو خۆش بێت بە تایبەت ئەوانەی کە لە ڕێی دوورەوە هاتوون. 
دەمهەوێ بەر لەوەی کە دەست بە باسەکە بکەم لە سەر قەوارەی سیاسی ڕۆژهەڵاتی کوردستان عەرزتان بکەم بە هێندێک پرسیار وەبیرتان بهێنمەوە کە ئێوە کێن؟ یەکەم پێناسەتان ئەوەیە کە کوردن، دووهەم ئەوەی کە دەکرێ بڵێین یا نێوی بنێین کوردستانی ئێران یا ڕۆژهەڵاتی کوردستان بەڵام بە گشتی لە شوێنێک لە دایک بوون کە لە جوغرافیای سیاسییەکی ناسراو بە نێوی  ئێرانە. ئەگەر پێمان ناخۆش نەبێ ئێمە دەتوانین بڵێین ئێمە کوردی ئێرانین یان کوردێکین کە لە ئێران دەژین.
پێناسەی سێیەمتان ئەوەیە یا ئەندامی حیزبین یا لایەنگری حیزبێکن، یا کەسێکی سەربەخی سیاسین بەڵام سەیر ئەوەیە من لە دەرەوەی کوردستان  هیچ ڕێکخراوێک نابینم  کە ئێوە نوێنەرایەتی بکەن بە چ مانا؟ هیچ کام لە ئێوە ئەندامی ڕێکخراوی موجاهیدینی خەلق نین. هیچ کام لە ئێوە دەکرێ بڵێین سەلتەنەت تەڵەب نین، هیچ کام لە ئێوە سەر بە گرووپی وەکوو چریک فەداییەکان، ڕاهێ کارگەر، جەبهەی متللی ئێران، یا حیزبی میللەتی ئێران یا ئەو ڕێفحمخوازەکان، بزووتنەوە سەوزەکان هیچکام لێرە نین یانی دەتوانین بڵێین لەو جوغرافیایەی کە پێی دەڵێن کوردستانی ئێران یا ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە جوورێک بە سەربەخۆییەکی سیاسی گەیشتووین . قەوارەیەکی سیاسیمان هەیە کە ئەو قەوارە سیاسییە  هیچ پێوەندییەکی بە دەرەوەی کوردستانی ئێران نییە تەنانەت لە چوارچێوەی ئێراندا. مەسەلەن ئەو پێناسەیە بەلووچستان و ئازەربایجان و خووستان ناگرێتەوە. یا مەسەلەن ئەوڕۆکانێ ڕەخنەگیرا لە کۆمەڵگای کوردستان، لە حیزبە کوردییەکان بەڵام کەس باسی کۆمەڵگای ئازەربایجان و خووزستانی نەکرد، کە مەسەلەن لە شۆڕشی ژینا دا چییان کرد، چییان نەکرد. چون کارنامەیەکیان نەبووە هەتا هەڵیان بسەنگێنین بە باش و بە خراپ.
کەس ڕەخنەی لە حیزبەکانی ئازەربایجان یا خووزستان  یان تەنانەت بەلووچستان ناگرێ، بگرە بەلووچستانیش کە ئەلئان خەڵکەکەی لە سەر شەقامن  وە بەڕاستی خەریکن خەبات دەکەن بەڵام شتێک بە ناو حیزبی بەلووچیمان نییە تا کوونێ بێین شی بکەینەوە، تەوزیحی لە سەر بدەین. وە سەیر ئەوەیە لە سەرانسەری ئێران حیزبمان نییە بۆ وێنە ئەو حیزبانەی کە پێش حیزبی دێمۆکڕات دامەزرا بوون بۆ وێنە حیزبی توودەی ئێران، حیزبی دێمۆکڕاتی ئێران کە قەواموسەلتەنە سەرۆکوەزیران دایمەزراند یەک مانگ بەر لە دامەزرانی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان واتە لە پووشپەڕی ١٣٢٤، کەسێک کە سەرۆکوەزیرانە، دەسەڵاتی هەیە دێنێ و حیزب دادەمەزرێنێ بە نێوی حیزبی دێمۆکڕاتی ئێران ، ئیحتیمالەن هەر ناویشتان نەبیستووە، یا حیزبی توودە دە ساڵ بیست ساڵیشە زۆر باسی ناکردرێ. چرک فیداییەکان پێوەندییان لەگەڵ خەڵک نەماوە. میللی – مەزهەبییەکان، موجاهیدین  میانگینی تەمەنیان لە عەدەدی ٦٠ نزیک بۆتەوە واتە نەیان توانیوە تەنانەت نزیکانی خۆشیان ڕابکێشن.
ئەم سەربەخۆییە سیاسییە چۆن پێک هاتووە لە حیزبەکانمان دا و لە کەسایەتییەکانمان دا چون عەرزم کردن ئێوە دەتوانن کەسایەتی سیاسی سەربەخۆش بن بەڵام سیاسین. من لە سێ قۆناغی مێژوویی دا شی دەکەمەوە کە چۆن ئێمە  لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان بە سەربەخۆیی سیاسی گەیشتووین و دوایە پێشنیارێکتان عەرز دەکەم.
قۆناغی یەکەم کە ئێمە توانیمان حیسابی خۆمان لە باقی  ناوچەکانی ئێران جیا کەینەوە وە قازانجمان کرد بە دامەزراندنی حیزبی  دێمۆکڕاتی کوردستان بوو. ساڵی ١٩٤٦ یان ١٣٢٤-ی هەتاوی. ئەو کات هەستێک هەبوو فەزایەکی سیاسی پێک هاتبوو لە ئێران و لە کوردستان ، چالاکی سیاسی لە ئەوج دا بوو، حیزبی سیاسی دامەزرا بوو، ئیشاڕەم کرد بە حیزبی دێمۆکڕاتی ئێران  کە سەرۆکوەزیران دایمەزراند بوو، دوو ساڵ پێشترەکەی حیزبی توودە دامەزرابوو، لە پەنا ئێمە فرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان دامەزرا بوو  کە هێندێک تەمایولیشی بۆ کوردستان هەبوو یانی پێی خۆش بوو تەنانەت لەکاتی دامەزرانی حکوومەتی میللی ئازەرباینجاندا  دەیانەویست کوردستان بکەنە بەشێکی حکوومەتی میللی ئازەربایجان. بەڵام دامەزرانی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان کارێکی کرد ئەو لاوە کوردانە، ئەو خەڵکە کوردستانەی کە دەیانهەویست چالاکی سیاسی بکەن  نەچن ببنە ئەندامی حیزبی توودە یا ئەندامی حیزبی دێمۆکڕاتی ئێران یا فرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان، حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان بوو بە چەترێک  بوو بە تۆڕێک، نێت ۆرکێک کە ئەو  لاوە کوردانە، ئەو گەنجە کوردانە و ئەو تێکۆشەرە کوردانەی لە دەوری یەک کۆ کردەوە. ئەوە حیزبە ماوە سەیرە . سێ حیزبەکەی دیکە ئیتر  نەماون، فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان  بیست ساڵ دواتر لە حیزبی توودە دا تواوە بوو بە لقی ئازەربایجانی حیزبی توودەی ئێران. ساڵی ١٩٥٩-ی میلادی ئەو ڕێکەوتنەیان ئیمزا کرد. حیزببی دێمۆکڕاتی ئێرانی قەواموسەلتەنە هەر کە مرد و حیزبی توودەش دەکرێ بڵێین بە ڕاستی حزووری واقعی نەماوە لە دونیای سیاسەت دا.
ئەو هەلومەرجە بۆ سی ساڵان درێژەی هەبوو، حیزبی دێمۆکڕات گەورەتر و گەورەتر بۆ وە، پەرەی سەند لە تەبعید دا، لە ئاوارەیی دا، لە دەرەوەی وڵات، لە تاراوگە، لە زیندان، لە سەنگەری خەباتی چەکداری لە قۆناغێکی دوو ساڵە دا، خۆی ڕاگرت تا هەلومەرجی ڕووخانی شای پێش هات  و  شۆڕش کرا. ئەو کات وێڕای وەی کە حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان حیزبێکی جەماوەری بوو، حیزبێکی بە نفووز بوو  بەڵام ئاڵوگۆڕێک لە فەزای سیاسی ئێران و ڕۆژهەڵاتی ناوین و تەنانەت جیهان پێک هاتبوو  رادیکالیزمی چەپ گەیشتبووە لووتکە چێگوارا  بە جۆرێک، مائۆ بە جوورێکی دیکە، نەندیشەی کۆمۆنیستی ڕادیکاڵ لە ئەوجی خۆیدا بوو لە سەتحی جیهاندا. لەو ئوڕووپایە فیلسووفی گەورەی وەک ژان پۆل سارتر مان هەبوو کە خۆی وەکوو مارکسیست پێناسە  دەکرد.
لەو نێوە دا کۆمەڵە گەنجێک هەبوون کە کورد بوون هەستی شۆڕشگێڕییان هەبوو  پێیان وابوو دەبێ ئاڵوگۆڕێکی گرینگ لە کۆمەڵگای خۆیان پێک بێنن. ئەنواعی حیزبی چەپیش هەبوو؛ حیزبی پەیکار و تووفان و چریکی ئەکسەرییەت و ئەقەلییەت و چووزانم  بۆخۆتان ئەوانەتان ڕەنگە لە بیر بێت، بەڵام کۆمەڵە کە دامەزرا ئەوجار کۆمەڵە بوو بە چەترێک  کە ئەو کەسانەی کە بە هەر هۆیەک پێیان خۆش نەبوو لە حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان  دا چالاکی بکەن ئیدی جەزبی جەرەیاناتی چەپی سەراسەری نەبن، نەبنە ئیتیحادییەی کۆمۆنیستها، نەبنە ئەقەلییەت، بەبنە پەیکار  وە ئەو دەگمەن کەسانەش کە بوونە دوایی گەڕانەوە بۆ ناو ڕیزەکانی کۆمەڵە. لە ڕاستیدا ئەو جار کۆمەڵە بوو بە جەترێک کە قەوارەی سیاسی کوردستانی ئێران، ڕۆژهەڵاتی کوردستان  زیندوو بمێنێت. حیزبی دێمۆکڕات جێگاکەی مەحفووز بوو، جێگە و پێگەی هەبوو، ئێستاش دەتوانین بڵێین حیزبی یەکەم بوو، بەڵام کۆمەڵە کارێکی کرد کە لاوی کورد نەچێتە دەرەوەی کوردستان وەدوای ئاواتە سیاسییەکانی خۆی بکەوێ.
ئەو هەلومەرجە بۆ بیست ساڵی دیکەش درێژەی کێشا دوای بیست ساڵان دیسان جیهان گۆڕا سەدەی ٢١ بوو، ئاڵوگۆڕ پێک هاتبوو، شۆڕشگێڕی تازە  هاتبوونە مەیدان، لاوی خوێن گەرم  لە مەیدان دا بوون هەلومەرجێکی کراوەیی سیاسی تەقریبەن لە ئێرانێ هەبوو، سەردەمی ڕێفۆرمیست بوو، لەو بەری ئەندێشەی تازە  هاتبووە ئارا، باس لە دێمۆکڕاسی ڕادیکاڵ دەکرا، باس لە کۆنفێدرالیسم دەکرا، باس لە فێمێنیزم و ژینگە پاراستن و شتی وا دەکرا کە ئەوڕۆ زۆریشمان باس لە سەر کرد  بەهەر حاڵ کۆمەڵە و دێمۆکڕات لە سەر جێی خۆیان مەحفووز بوون، جێگە و پێگەی خۆیان هەبوو. بەڵام کۆمەڵە کەسێک کە بە هەر هۆیەک پێیان خۆش نەبوو خۆیان لە قالبی کۆمەڵە و دێمۆکڕات دا نەدەدیتەوە نەچوون ئەوانیش لە دەرەوەی کوردستان ببنە بەشێک  لە  حیزبی میللەتی ئیران یان جەبهەی میللی ئێران، یان جەبهەی موشارەکەتی ئێرانی ئیسلامی  یان ببنە سەلتەنەت تەڵەب یان ببنە موجاهید یان ببنە  حێکمەتیست. لە قالبی پژاک دا خۆیان بە ڕێخستن کرد.
لە ڕاستیدا لە قۆناغی سێهەم دا پژاک بوو بە چەترێک کە نەیهێشت ئەو لاوە کوردانەی کە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان  خەبات دەکەن هاتوونەتە مەیدان بەڵام بە هەر دەلیلێک پێیان خۆش نییە کۆمەڵە و دێمۆکڕات بن، نەبنە شتێکی دەرەوەی کوردستانی.  کە وایە ئێمە بە جۆرێک بە سەربەخۆییەکی سیاسی گەیشتین کە لە پارچەکانی دیکەی کوردستان نییە.
عەینی ئەو دابەشکردنە کەسایەتییە سیاسییەکانیشمانی گرتەوە. کەسایەتی سیاسیمان هەیە سی ساڵە، چل ساڵە خەبات دەکا قۆناغێک حیزبی بووە یا قەت حیزبی نەبووە بەڵام ڕەنگە لە حیزبێک نزیک بێ یا نا بە ڕاستی ڕەخنەگرێکی بواری گشتی بێت، زۆر توندیش ڕەخنەگر بێت  بەڵام دیسان لە ڕوانگەیەکی کوردستانییەوە  ڕەخنە لە حیزبەکانی کوردستان دەگرێت.  نەک لە ڕوانگەی سەلتەنەت تەڵەبەکانەوە، نەک لە ڕوانگەی  موجاهیدەوە، نەک لە زاوییەی حیکمەتیستەوە، نەک لە زاوییەی نێهزەتی ئازادی و جیبهەی میللی ئێران و یا  نازانم جونبشی سەبز و یا مەسەلەن  پێی وابێ مووسەوی ڕێبەرێتی. کە واتە ئێمە کەسایەتییە سیاسییەکانیشمان بە جوورێک بە سەربەخۆییەکی سیاسی گەیشتووین. ئێستا چ بکەین، من نموونێک  دێنمەوە کاک ئەحمەدی ئەسکەندەری  چالاکی سیاسی تەشریفی لێرەیە [ کتێبی بیرەوەرییەکانی ئەسکەندەری  بەدەستەوە دەگرێ و نێشانی ئامادبوانی دەدا]  کەسێکە چەند ساڵ لە دەفتەری مامۆستا شێخ عێزەدین مەسئوولییەتی بووە بەڵام نزیک چوار دەیەیە سەربەخۆیە. بەڵام چالاکی سیاسی یە، تەئسیرگوزارە، نەسلی نوێی دەگەڵ خەبات  ئاشنا کردووە، دەوری  گێڕاوە، ئەوەندی کار کردووە کە بەرهەمی کارەکانی لە کتێبێکی پڕ ناوەرۆکی ٥٠٠ لاپەڕەیی دا بڵاو دەبێتەوە تاقە یەک نەفەریشە.
حیزبەکانمان کە ئێستا پەلاماریان دەدەین، ڕەخنەیان لێ دەگرین زۆریشم پێ خۆشە، چون لە ڕوانگەیەکی کوردستانییەوە ڕەخنەیان لێ دەگرین. بەڵام من بە گشتی بە تایبەت لە پێنج شەش مانگی ڕابردوو دا  لە کارنامەکانیان ناڕازی نیم چاکیان خۆ ڕاگرت، لە ژێر مەترسی درۆن و مووشەک دا. نەکەوتنە داوی شەڕی چەکداری، پیلانێک بوو کۆماری ئیسلامی بۆی دانان، دیسکۆرسێکی سیاسی سەربەخۆیان ڕاگرت، توانیان پێوەندی خۆیان دەگەڵ کۆمەڵگا ڕابگرن، کەسایەتییەکانیان کە دەردەکەوتن بە گشتی قسەکانیان – من وەکوو ڕەخنەگرێکی لە دەرەوە ڕا دەڵێم - . هەڵوێستی باشیان دەگرت . کاتێک کاک مستەفای هیجری زۆر بە توندی هەڵوێستی گرت  بە دژی ڕەزا پەهلەوی، بە ڕاستی هەڵوێستێکی مێژوویی بوو وە من زۆری پێ خۆشحاڵ بووم . ماوەیەک لەمەو بەر وتوێژێکی کاک سیامەندی موعینیم بینی لەگەڵ کاک ژیاری گوڵ لە تێلێڤیزیۆنی بی بی سی فارسی زۆر باش بوو، بە چاوێکی ڕەخنەگرانەوە تەماشام کرد یەک گافی سیاسی تێدا نەبوو. کاک خالیدی عەزیزی مەسەلەن، وتەبێژی حیزبی دێمۆکڕات قسەیەکی کرد کە بە بایەخە. کوتی ئێمە حیزبی سیاسین لەگەڵ سێلێبیرتییان ئیتیلاف ناکەین. دڵنیام ئەو قسەیە دەیان ساڵی دیکە لە نێو کۆمەڵگەی ئێرانێ  دەکوترێت کە کاتی خۆی کابرایەکی سیاسی کوتی ئێمە حیزبی سیاسین حیزبی سیاسی  دەگەڵ سێلێبرێتییەکان ئیتیلاف ناکا. وە دوای دوومانگان دیتمان قسەکە وە ڕاست گەڕا. سێلێبریتی بۆ ئیتیلاف نابێ.
کە واتە کارنامەی ئێمە چییە؟ ئێمە بە بێ وەی کە سەربەخۆیی خواز بین بیلئیجباری زەمانە  لە قەوارەی سیاسیدا بە سەربەخۆیی سیاسی گەیشتووین. ئەلئان هەڵبژاردنێکی ئازاد بەڕێوە بچێت  هیچ حیزبێکی سەراسەری لە کوردستان یەک دەر سەد دەنگ ناهێنێتەوە. بۆ وێنە بە قاتعییەتەوە ناتوانی ئەوەی لە سەر باکوور یا باقی پارچەکان بڵێین.  لەوبەریش کەسایەتییە سیاسییەکانیشمان ئاکادێمیک و غەیری ئاکادێمیکمان هەن  بە ڕاستی شوێندانەرن. کەسایەتی سیاسیمان هەیە، کەسایەتی ئاکادێمیکمان هەیە  دەچێتە سەر تێلێڤیزیۆن قسە دەکا ئێران گوێی لێ دەگرێ. جا گرینگ نییە تەئیدی دەکەن یا جار جار پەلاماری بۆ دەبەن بەڵام  شوێندانەرە.
لەو نێوە دا پێشنیاری من چییە؟ من بە گشتی پێم وایە ئەو کارانەی کە تا ئێستا کراون لە سەر یەک کەم بوون بەڵام خراپ نەبوون. دوو ئەوەی کە حیزبەکان و کەسایەتییەکان دەبێ تەواوکەری یەکتر بن. نابێ لە بەرانبەر یەکتر دا بوەستن . وەکوو کەسێک کە تەجروبەی هەر دووک مەیدانم هەبووە عەرزتان دەکەم حیزبی سیاسی کاری کەسی ئاکادێمیکی بۆ ناکرێ. کەسی سیاسی کە شەو و ڕۆژ لە کۆبوونەوەی سیاسی و لە ڕێکخستن دایە ناتوانێ شەو وڕۆژ سەری لە کتێباندا بێ دەگەڵ ئاخر زانستی ڕۆژ ئاشنا بێ. کەسی ئاکادێمیکیش کاری حیزبی پێ ناکرێ، لە ڕێکخستن تێ ناگا، هیچ تەسەورێکی لەوە نییە کە ئەتۆ مەسئوولییەتی سەدان کەست لە سەر شانە. لە ژێر مەترسی درۆن و مووشەک دای، هاوکات منداڵەکانی پێشمەرگەکانت دەبێ بەریەوە مەدرەسەی، هاوکات لە چەند میتری مەدرەسەکەت جمهووری ئیسلامی مووشەک باران دەکا وە هاوکات دەبێ دەگەڵ سەلتەنەت تەڵەبیش بەربەرەکانی بکەی. دەبێ هەڵویست بگری، دەبێ هۆشت بە سەر کۆماری ئیسلامییەوە بێ، دەبێ لە سەر باشووری کوردستان سیاسەت بکەی کە بەڕاستی پیاو لە پردی سیڕات تێ پەڕێ هاسانترە هەتا سیاسەت کردن لە باشووری کوردستان. ئەوەندە کارێکی زەحمەتە. ئەمن کابرای ئاکادێمیک دەبینم وێڕای  ئەوەی کە غوولێکە بەڵام لە زۆر بواری کاری کۆمەڵایەتی، کاری بە کۆمەڵ و کاری هاوبەش کەم ئەزموونە. بەڵام شتە موسبەتەکە چییە؟ ئەم دوانە دەتوانن تەواوکەری یەکتر بن.  حیزبەکان کاری خۆیان بکەن، کەسایەتییەکان کاری خۆیان بکەن بەڵام پێکەوە لە هاوکاری و لە هەم ئاهەنگی دابن.


ئەم شتە باشانەی کە کەسانی ئاکادێمیک بە دەستی دێنن  لە پێوەندی و دیالۆگ لەگەڵ  حیزبەکاندا بە وانی مونەقیل بکەن. ئەو کەسایەتییانە لە تەعامول و کارکردن لەگەڵ حیزبەکان فێری کاری ڕێکخستن و کاری گرووپی و کاری بەرپرسیارەتی بن. من زیاتر لەوە کاتوو ناگرم . پێشنیارەکەم کۆنکرێت عەرز دەکەم.
 ئێمە لەسەر یەک ئەزموونی ناوەندی هاوکاری  ئەزموونێکی خراپ نەبوو  سەرباقی وەی کە هەموومان  زۆر شتی ناخۆشیشمان دیت بەتایبەتی لە سەر جەرەیانی مەنشوور. بەڵام  ئەو ناوەندی  هاوکارییە پێم وایە سەردەمی تێپەڕیوە تەواو، ئێکسپایر بووە. من پێشنهاد دەکەم کە ناوەندێکی دیکە  لە هاوکاری حیزبەکان زۆر بەرفراوانتر لەو دوو حیزبەی کە تێیدایە بە بەشداری هەموو حیزبەکان پێک بێت و دەگەڵ بازنەیەک لە ڕووناکبیران  و کەسانی ئاکادێمیک لە پێوەندی دابن. ناوەندی هاوکاری حیزبەکان و کەسایەتییەکانی کوردستانی ئێران مان هەبێت وە پێکەوە پڕۆژەی موشتەرەکیان هەبێت، پێکەوە کاری هاوبەشیان هەبێت، پێکەوە بە یەک دەنگ دەگەڵ دەرەوەی ئێران بدوێن. ئێمە بە سەربەخۆیی سیاسی گەیشتووین باوەڕم پێ بکەن. جا ئێستا باقی گەلانی ئێران  ئەگەر پێشڕەوی و سەروەری سیاسی ئێمەیان قبووڵ کرد تێکەڵ بە ڕێزی ئێمە بوون ئێمە زۆر زۆر زۆر بە دڵێکی گەورەوە حازرین ئەزموونی تایبەتی ٧٠ – ٨٠ ساڵەی خۆمانیان  لە ئیختیار بنێین و  ئێرانێکی دێمۆکڕاتیک  دابمەزرێنین دەنا ئەلئان دەتوانین ڕێگای خۆمان جیا کەینەوە. گرینگ ئەوەیە کە ئێمە بە سەربەخۆیی سیاسی گەیشتووین تەنیا ئەوەندەتان پێ بڵێم هێندێک جار تێکهەڵچوون دەبێ لە نێوان حیزبەکان و کەسایەتییەکان دا  ئەوە غەڵەتە ئەم دووانە  نە دەتوانن یەکتر بڕووخێنن ئەگەر ئاوا بە دژی یەکتر بوەستنەوە. هیچ حیزبێک جێگای کەس ناگرێتەوە و هیچ کەسێک جێگای حیزب ناگرێتەوە. بواری چالاکییەکانمان لێک جودایە.
پێشنهاد دەکەم ئەم  تەشکیلاتە پێک بێت، میکانیزمەکەی نازانم  چۆنە بەڵام ناوەندی هاوکاری  حیزبەکان و کەسایەتییەکانی کوردستانی ئێران  دابمەزرێت، وتەبێژی هەبێت ، دەگەڵ باقی ئێران و باقی جیهان بدوێت.
زۆر سپاس.
[چەپڵەی بەشداران]


دیمەن سۆهرابی: زۆر سپاس،دیارە تۆزێک زووتریش تەواوتان کرد دەستتان خۆش بێ. دوو دانە پرسیار وەردەگرین بەڵام تکایە پرسیار بێ. کاتی ئەوەمان نییە کە هێندێک درێژدادڕی بکەین . فەرموون


شەماڵ: دەستخۆش کاک هێمن. ناوم شەماڵە،قسەکانت زۆر جوان بوو کە ئێمە سەربەخۆییەکی سیاسیمان هەیە بەڵام حەز دەکەم  وەبیرت بێنمەوە شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی  بۆچوونی ئێوە لە سەر پێشکەوتنی سیاسی  سەبارەت بە ڕۆڵی ژن لە کۆمەڵگای کوردیدا چییە؟  زۆر پێم خۆشە ئەوە ببیسم!
دیمەن سۆهرابی: کەسی تر پرسیاری نییە؟ بەڵێ فەرموو!

ئەهوەن چیاکۆ: جون من جاری تر قسەم کرد بوو فەقەت  کاک هێمن بەحسی کرد، بەحسی  حیزب لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان کە بەهەر حاڵ کوردستانی دروست بوو. ئەمما مێژوو شتێکی تر دەڵێ مەسەلەن حیزبی دێمۆکڕات دروست دەبێ، ئەمما دواتر حیزبی دێمۆکڕات دەبێ بە بەشێک لە حیزبی توودە و سەنەدیش قسەکانی نەسرینی قاسملوو و زۆرشتی ترە کە دەڵێ: کیانووری دەهات تەعلیماتی دەدا بە دوکتور قاسملوو. کۆمەڵە دروست دەبێ، ئەرێ کوردستانی دروست دەبێ ئەمما  دواتر دەبێتە بەشێک لە حیزبی کۆمۆنیستی ئێران ئایا ئەمە تەناقوز نییە کە بەڕێزیان پێێ وایە کە کوردستانی دروست دەبێ و کوردستانی دەمێنێتەوە. ئایا ئەمە موبالەغە نییە بە ڕاستی ئی رؤژهەڵات نیسبەت بە پارچەکانی تر، دەڵێ لە پارچەکانی تر وا نەبوور، لە حاڵێکدا لە پارچەکانی تر بەرعەکسی بووە. پ.ک.ک دروست دەبێ ئەمما هیچ وەخت  خۆی ناکاتە شاخەی مەسەلەن حیزبێکی تورکییەیی. حەتتا لە باشوور یەکێتیی و پارتی ، حەتتا پارتی کە چەندێ ڕەخنەشمان لێی هەیە  خۆی ناکاتە شاخەی کوردستانی حیزبێکی عێڕاقی و بێگومان ئەو شتەش بۆمن نە ، هیوادارم جۆرێکی تر تێگەیشتن دروست نەبێ، ئەمما ئەو تەفسیرە بۆ پەژاک دەخوات، بە ڕاستی پەژاک  کوردستانی دروست بوو نەبووە شاخەی ئێرانی حیزبێکی تریش. سپاس.
دیمەن سوهرابی: زۆر سپاس،
هێمن سەییدی: ببوورە ئەمن دەبێ جواب بدەمەوە یا دوایی
دیمەن سۆهرابی: دوایی کاتتان پێ دەدەمەوە


یایەک: کاک هێمن تەنیا ئەو سوئالەم هەبوو بزانم هەموومان لەسەر ئەوەی یەکین کە بە ڕاستی دژایەتی لە بەینی خۆماندا وەکوو تاکی کورد، وەکوو حیزبە سیاسییەکانی کورد یەکتر قەبووڵ نەکردن، یەکتر شکاندن زۆر زۆر ڕوون و ئاشکرایە لە نێو ئێمە دا. یانی چ میکانیزمێک دەتوانین پەیدا بکەین بۆ باشتر کردنی ئەو حاڵەی کە هەمانە. چۆن دەتوانین کۆتایی  بەو ناکۆکیانە بێنین؟ قەبووڵی یەکتر بکەین، قەبووڵی فکرە و ئیدە جوانەکانی یەکتر بکەین. مکانیزمێک هەیە؟ ئومێدێک هەیە بە ڕاستی کە ئێمە بتوانین دانیشین بە یەکەوە بە هەموو جیاوازییەکانەوە  یەکتر قەبووڵ بکەین و ئیستیفادە لە بیر و ڕایەکانی یەکتر بکەین. چۆن دەتوانین ئەو کارە بکەین؟ بێ شک هەموومان کۆکین لە سەر ئەوە بە ڕاستی زۆر گونجاو نین وەکوو کورد، وەکوو لایەنی سیاسی هەتا وەکوو تاکی کوردیش. زۆر سپاس.
دیمەن سۆهرابی: زۆر سپاس بۆ  ئێوە، ئیتر هیچ پرسیارێک وەرناگرین.
هێمن سەییدی: دەنگ دێ؟ زۆر بە کورتی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی و بزووتنەوەی کورد دەکرێ بڵێین کەپسوولی بزووتنەوەی کوردە ژن، ژیان، ئازادی. هەم بە ناوەرۆک، هەم بە مێژوو دەتوانین بزووتنەوەی کورد لە دروشمی ژن، ژیان ئازادی دا  کورت بکەینەوە. دوو ڕوانگە هەیە من پێم وایە هەر دووکیان نادروستە. هێندێک کەس پێیان وایە خەباتی ژنان دەگەڵ پ.ک.ک دەستی پێکردووە، هێندێک کەس پێیان وایە نەخێر ئێمە لە حەفتا ساڵ پێشەوە ئەو خەباتەمان هەبووە. بە بڕوای من هەر دوو دروست نییە. ئەم خەباتە ڕەوتێکی تەی کردووە وە لە گەشە دا بووە هەم پەرەی سەندووە و هەم بەرفراوانتر بۆتەوە . بەڵێ حیزبی دێمۆکڕات کوردستان و کۆماری کوردستان  ژنی هێنا مەیدانی خەبات. پێنج ساڵ شەش ساڵ دواترەکەی لە سەر دەمی موسەدیق ژنی ڕۆژهەڵات رێپێوان و خۆپێشاندانی سەر شەقامی کردووە بۆ پشتیوانی لە موسەدیق بەڵام کاتێک شۆڕشی ١٣٥٧/ ١٩٧٩ کرا کۆمەڵە دامەزرا کە ئەم شتە باشەی لە حیزبی دێمۆکڕات وەرگرت کۆپی کرد، باشتری کرد. وە کارێکی کرد کە لە مێژووی ئەو کاتی ڕۆژهەڵاتی ناوین دا نەببوو. ژنی چەکداری، فریدم فایتری ژنمان نەبوو کە کۆمەڵە ئەوەی دامەزراند. پ.ک.ک هات ئەم شتە باشەی لە کۆمەڵە وەرگرت، کۆپی کرد باشتری کرد، بەرفراوانتری کرد. یەپەگە هات پڕاکتیزی کرد، لە مەیدانی کردەوە دا نیشانی دا.
بە نیسبەت ئەوەی کە حیزبی دێمۆکڕات و حیزبی توودە بەڵێ دەکرێ بڵێین هەم فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازربایجان، هەم حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان، حیزبی توودە حیزبی دایک بوو ماوەیەک بۆ ئەم دوو حیزبە بەڵام جیاوازی هەبوو. فیرقەی دێمۆکڕاتی ئازەربایجان بەداخەوە تەواو تواوە لە حیزبی توودە دا، خۆی هەڵوەشاندەوە بەڵام حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان دوای ئەزموونی شکستی موسەدیق ڕەخنەی لە حیزبی توودە کرد و سەربەخۆیی خۆی لە حیزبی توودە بە دەست هێنا. ئەوەی کە کۆمەڵە حیزبی کۆمۆنیستی ئێرانی دامەزراند ئەوە برادەرانی کۆمەڵە بۆخۆیان لێرەن، لە ڕاستیدا ئەو حیزبە هەر کوردستانی ماوە لانی کەم ئەوەی ئیسپات کرد یا لە ئێرانێ کۆمۆنیستمان نییە یا کۆمۆنیستەکانی ئێرانی کۆمۆنیستی کوردیان قبووڵ نییە، لە ڕاستیدا کۆمۆنیستەکانیشمان بەرەو سەربەخۆیی و کوردستانی ڕۆیشتن. ئەوەی کە بەڵێ پ.ک.ک نەبووتە حیزبێکی تورکی من ئەوەم قبووڵە، بەڵام ئەم ڕەوتە حەفتا هەشتا ساڵەیەی کە کوردی ڕۆژهەڵاتی گەیاندۆتە بە سەربەخۆیی سیاسی ئەم ڕەوتە لە باکوور تێپەڕ نەبووە. لە باکوور ئێستا کوردمان هەیە  دەنگ دەدا بە حیزبی غەیری کوردی. زۆر جار هەمیشە لە کاتی هەڵبژاردن  دەترسێین خوایە نەکا ئاکپارتی دەنگ بێنێتەوە بۆ وێنە، حیزبێکی فاشیستی وەکوو ئاکپارتی. بۆیە بەو ڕادە لە سەربەخۆییە سیاسییە نەگەیشتووین.
ئاخر قسەش ئەوەیە کە چ بکەین لێک نزیک بینەوە و شەرمان نەبێ، ناکۆکیمان نەبێ. بەڕێوەبردنی ئەم کۆنفڕانسە بۆخۆی هەنگاوێکە لەو بوارە دا. هەر لە ڕیزی یەکەم کەسانێک دەبینم دانیشتوون  کە سەر بە حیزبی جیاوازن، کۆمەڵە، پ.ک ک.، پژاک، دێمۆکڕات ئەوە بۆخۆی زۆر زۆر باشە، هەنگاوێکی زۆر باشە، خۆشییەکەشی ئەوەیە کە لە سۆشیال مێدیا دا خۆشبەختانە بە شۆڕشی ژینا ئەم دمە قاڵە ناخۆشەی کە هەبوو  کەم بۆتەوە من ناکۆکی نێوان  دێمۆکڕات و پژاک نابینم، ساڵێک دووساڵ لەوە پێش زۆر بوو، ئێستا کەمی  کردۆتەوە ئەگەر ناکۆکییەکیشمان هەبێ  جەوهەرییە، سیاسییە بۆ وێنە لە سۆشیال مێدیا ڕەخنە دەگترێ لە کۆمەڵەی شۆڕشگێڕی، ڕەخنە دەگیرێ لە عەوڵای موهتەدی  لە ڕوانگەیەکی سیاسییەوە و بە ئاکامێکی سیاسی دەگا بۆیە من پێم وایە خەریکین لێک نزیک دەبینەوە. زۆر سپاس
[چەپڵەی بەشداران]
دیمەن سۆهرابی: زۆر سپاس بۆ ئێوە و هەر وەها بۆ ئێوە بەڕێزان کە تا ئێستا دانیشتن و چاوەڕێ بوون. پانێلی سێهەم کۆتایی پێ هات و تکایە بمێننەوە هیچ پاوزەیەک ناگرین، هیچ ناوبڕێک ناگرین. پانێلی چوار دەست پێ ئەکات.    
 

 

کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات، شەمە ١٣-ی مەی ٢٠٢٣ پانێلی سێیەم قسەکانی سەلاح عەبباسی، نووسەر، ڕەخنەگری ئەدەبی و چاودێری سیاسی

کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات، شەمە ١٣-ی مەی ٢٠٢٣
پانێلی  سێیەم
قسەکانی سەلاح عەبباسی، نووسەر، ڕەخنەگری ئەدەبی و چاودێری سیاسی


دیمەن سۆهرابی بەڕێوەبەری پانێل: یەکڕاست دەچمە لای بەڕێز سەلاح عەبباسی  چاودێری سیاسی و ئەمرۆ مژارێکمان سەبارەت بە بارودۆخی کوردستان و ئێرانی دوای شۆڕشی ژن ، ژیان ئازادی پێشکێش دەکا، فەرموو!
سەلاح عەبباسی: زۆر بەخێر هاتنی هەموو لایەک دەکەم بە تایبەت ئەو ئازیزانەی لە ڕیگای دوورەوە هاتوون. باسی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی  بە ڕاستی باسێکی سادە نییە، شۆڕشێکی زۆر گەورە و قووڵە. دەکرێ بڵێین گەورەترین شۆڕشە لە مێژووی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دا بەم شێوەیە لە دژی باوکسالاری ، لە دژی فۆڕمەکانی چەوسانەوە و بۆ مافی ژن ڕوو بدا.
دیارە ئەگەر لە هەدەپ  و ئەو شۆڕشە کۆمەڵایەتییە، ئەو جووڵانەوە کۆمەڵایەتییەی کە لە کوردستانی تورکیا زۆر پێش لە شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی سەری هەڵ دا ئەو لە بەرچاو نەگرین ئەگینا ئەمانە نموونەیان زۆر کەمە  کە ئەگەر موقایەسەیان بکەین لەگەڵ بەهاری عەڕەبی  دەبینین جەوهەرەی ئایدێئۆلۆژی و فکرییان چەندە  جیاواز بووە لەو  شۆڕشانەی کە پێشتر لە ناوچەدا کراون. تەنانەت لە ئێران، یا شوێنەکانی تر. واتە ئاڵوگۆڕێکی زۆر بنەڕەتییان پێک هێناوە وە دەکرێ بڵێین زۆر سیستمی بوون ئەو ئاڵوگۆڕانە.
ئەوەی کە کێشەی دەوڵەت لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چۆن چارەسەر دەبێ دیارە من لە مێژە باسی ئەوەم کردووە و زۆر کەسیش پێیان وایە کە شارومەند لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست زۆر لە مافەکانی نەدراوەتێ بە تایبەت مافە سیاسییەکانی. وە لە هێندێک وڵاتانیشدا هەر ڕێک دەوری ڕەعییەتی هەیە. واتە ئەو مافانەی کە لە وڵاتێکی لە ڕووی سیاسییەوە دێمۆکڕاتیکدا دەدرێن بە شارومەندان، هاووڵاتیان ئەو مافانەیان لێ دەریغ دەکرێ، دەبێ خۆیان بگونجێنن لەگەڵ یاساکانی دەسەڵات واتە ئەوەی کە بەڕێوە دەچێ نەک یاسا یا دەوڵەتی یاسایە بەڵکوو دەوڵەت لە ڕێگای یاساوە خۆی دەسەپێنێ. نەک  ئەوەی کە هەڵقوڵاوە بێ لەو باسایانەی کە لە وڵاتانی دێمۆکڕاتیکدا تا ڕادەیەکی زۆر ئەو یاسایانە دامەزراون و سەقامگیر بوون.
کە بگەڕێینەوە سەر ئامانجی ئەو شۆڕشانە دیارە من  لە پێشدا ئامانجە گشتییەکانیان باس دەکەم بە بەهاری عەڕەبیشەوە وە بە ئەو شۆڕشەی باکووریشەوە و بە هەدەپەشەوە، بە شۆڕشێ ژن، ژیان، ئازادی لە ئێرانیشەوە  ئامانجی هەموویان پێشتریش ئەوانەم باس کردووە نەرمکردنی دەوڵەتە. واتە گۆڕینی فۆڕمی دەوڵەت لەو قەوارە  زبر و زەنگ و لەو سنوورە سەخت و بە خوێن و ئاگر داڕێژراوانە بۆ سنووری نەرم ، بۆ دەوڵەتی نەرم ، بۆ بەڕێوەچوونی یاسایە  کە تا ئێستا لە تورکیا دیارە زیاتر چووەتە پێشێ بەڵام ئێستا دەبینین لە تورکیاش ئۆپۆزیسیۆن کۆ بووەتەوە وە یەکیان گرتووە بۆ گەڕانەوە بۆ دەوڵەتی نەرم. گەڕانەوە بۆ پارڵمان، بۆ پارڵمانتاریزم، گەڕانەوە بۆ ئازادی حیزبی کە دیارە لەوێشدا زۆر بەربەستی هەبووە، زۆر ئازادییەکی سنووردار بووە. ئەوەی کە ئێمە لە تورکیای بینیومانە تەنیا یەک حیزبی جیاواز قبووڵ کراوە ئەویش هەدەپە ئەویش زۆر بە ئەگەر و بە مەرج و شەرت و سەرکوت و زۆر زەخت و گوشاری لە سەر بووە بە هەزاران کادری گیراوە، ڕێبەرەکانی گیراون، قەدەغە کراوە، پارێزبەندی قەزایی و دادوەرییان لە سەر لا گیراوە، پارڵمانتارەکانی گیراون و زۆر شتی تر کە ئێوە خۆتان دەزانن.
لە ئێران ئێستا ئەو جووڵانەوەی کە ڕووی داوە من باسی ئەوە ناکەم کە ئەوە بەرەو سەرکەوتن دەچێ یا حەتمەن  ئێستا سەرکەوتنی بە دەست هێناوە بەڵام بەرەو ڕووی سیستم بووەتەوە واتە وەکوو شۆڕشی ٤٥ ساڵ لەوە پێش نییە  کە دەسەڵاتێک بێت جێگای دەسەڵاتێکی تر بگرێتەوە ئەوە زۆر جیاوازە ئەوەی ئێستا لە گۆڕێ دایە  ئەوەیە کە کۆمەڵێک بایەخ، کۆمەڵێک بایەخی دێمۆکڕاتیک  هاتوونە مەیدان، بۆیەش کوتم جیاوازیشە لە بەهاری عەڕەبی لێرە دا نە ئیسلامی سیاسی دەوری هەیە. نە ئەو هێزانەی کە دەیانەوێ بەرەو ڕابردوو بگەڕێنەوە وەکوو سەلتەنەت خوازەکان، نە ئەو حیزبانەی وەکوو موجاهیدنی خەڵک و ئەو حیزبانەی کە دەکرێ بڵێین هێشتا حیزبی مۆدێڕن نین.
بەڵام ئەو جووڵانەوەی کە لە ئێران هەیە ئایا ئێمە دەتوانین بڵێین کە ئەوە جووڵانەوەی ژن، ژیان، ئازادی ڕێکخراوی خۆی دامەزراندووە؟ نوێنەری حیزبی خۆی هەیە جا لە دەرەوە یا لە ناوەوە توانیویەتی ڕێکخستن و حیزبایەتی و حیزبی سیاسی دابمەزرێنێ؟ ئەمن پێم وایە ئێستا نەیتوانیوە بەڵام بێگومان ئەوە حیزبەکان نین کە جووڵانەوە دروست دەکەن بەڵکوو ڕاست بە پێچەوانەوە چارلز تیلی Charles Tilly   کۆمەڵناسی گەورە دەڵێ ئەوە جووڵانەوە مەدەنی و کۆمەڵایەتییەکانن کە حیزبەکان دەگۆڕن یا حیزبی نوێ دروست دەکەن، یان هێندێک حیزب ناچار دەکەن کە تەعتیل ببن. واتە جووڵانەوە کۆمەڵایەتییەکان ئەوەندە بە هێزن  کە هەم دەتوانن ناوەرۆکی حیزبەکان بگۆڕن، حیزبی مودێرنیان، یان تازەیان لێ دروست بکەن، هەم دەتوانن حیزبی تازە دروست بکەن کە ڕەنگدانەوەی ویست و داوخوازی ئەو  جووڵانەوەیە بن.
ئەوەی کە ئێمە لە شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی دا بینیمان بە بڕاوی من ئەوە بوو کە ئێمە ئەو حەولەی کە درا بە نێوی " مەنشووری مەهسا یا شورای هەمبەستەگی" کە ئەمە نەیتوانی ببێتە نوێنەری ئەو جووڵانەوەیە لە ڕووی فکرییەوە، لە ڕووی، دیارە کە من ناڵێم ئەو جووڵانەوەیە یەکدەستە یا حەموو لایەنەکانی پێشکەوتوون یان بزووتنەوەی ژن، ژیان، ئازادی دیارە لایەنی جۆراجۆری هەیە، لک و پۆپی زۆر لێ دەبێتەوە بەڵام بەشە سەرەکییەکەی بە بڕوای من دەگەڕێتەوە بۆ پلووڕالیزم و بۆ فێمێنیزم و بۆ هێندێک مافی تەبیعی حقووقی بەشەر یانی ئەو شتەی کە لە فەلسەفەی سیاسیدا پێی دەڵێن حقووقی تەبیعی، حقووقی سروشتی. کە ڕاست ئەو حقووقانەن کە پێشێل دەکرێن وەکوو مافی بیروڕا دەربڕین، وەکوو مافی هونەری، نووسین بە بێ سانسۆر، ئازادی بیرو ڕا دەربڕین و هەموو ئەو شتانەی کە پابەندن بە مافی مرۆڤەوە. ڕێک دەوڵەتە دیکتاتۆرەکان یا بڵێین دەوڵەتە سەختەکان جا چ کۆماری بن،چ پادشاهی بن، چ وەکوو تورکیا یا وەکوو ئێران  دژی ئەو مافانە دەوەستنەوە و وەستاونەتەوە.
 ئێمە ئەگەر موقاڕەنەیەک بکەین لە نێوان ئێران و تورکیا زۆر شتی دێرە دا دەبینینەوە، دیارە لەگەڵ میسر و وڵاتانی تریش. دوو دەورە ئێمە لە ئێرانێ دەورەیەکی پەنجا ساڵەی بەهلەویسم مان هەیە  پدەر و پسەر، دەورەیەکی  چل و پێنج سالەش کۆماری ئیسلامیمان هەیە لە نزیک سەد ساڵ دا. لە تورکیا بە پێچەوانەوە دەورەیەکی کورتتر ئیسلامی سیاسیمان هەیە، دەورەیەکی دوورودرێژتر کەمالیزممان هەیە کە لە ژێر نێوی جمهووریەت دا هەمان  دەوڵەتی موتڵەقە یە کە لە ڕاستیدا لە نێوان خودییەکاندا هەڵبژاردن ڕوو دەدا واتە  هیچ حیزبێکی جیاواز بۆی نییە بەشداری بکا، هیچ دەنگێکی جیاواز بۆی نییە خۆی کاندید بکا جگە لە چەند دەورەیەکی کورت کە کەسانی وەکوو ئوێزال و ئەوانە دێنە سەر کار و  دوایە لا دەبردرێن.
لە ئێرانیش ئێستاکانێ کێشەی جووڵانەوەی ژن، ژیان، ئازادی ئەوەیە، دیارە زۆر ماف پێشێل کراون دەبێ ئەوانە دابین بکرێن بەڵام ئایا ڕێگایەک هەیە جگە لە دێمۆکڕاسی بۆ ئەوەی کە ئەو مافە جۆراوجۆرانەی کە پێشێل کراون  دابین بکرێن؟ یەکەم حەول کە دەبێ بدرێ دەقیقەن ئەوەیە کە دێمۆکڕاسی دەستەبەر بکرێ دابین بکرێ، ئازادیی ئەحزاب دابین بکرێ، ئازادیی بەیان و ئازادیی بیروڕا دەربڕین. ئەگەر ئەو شتانە دابین نەکرێ دیارە مێژوو هەر ئیدامەی دەبێ، جووڵانەوەکانیش ئیدامەیان دەبێ . تەواوی ئەو هۆکارانەی کە شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادییان دروست کردووە ئەمانە هەمووی لە جێی خۆیان ماونەتەوە بە چارەسەر نەکراوی کە وابێ دەتوانین بڵێین ئەو شۆڕشە دیسان سەر هەڵدەداتەوە لە کاتێک یا لە زەمەنێکی دیکە دا.
بەڵام کە بگەڕێینەوە بۆ ڕابردوو  ئێمە لە ئێران ناتوانین باسی حیزبی مۆدێرن بکەین، بە بڕوای من ئەوە هەڵەیە. حیزبی توودە ڕاستە کادری باسەوادی هەبوو، خەڵکی خوێندەواری تێدا بوو بەڵام ئەوانە لە هەلومەرجی ئێرانەوە تێۆرییەکانیان هەڵنەدەقوڵی، یانی ئەوە نەبوو بێن هەلومەرجی ئێرانێ لێک بدەنەوە، مەسەلەن ئیسلاحاتی ئەرزی  یا دەورانی موسەدیقی. تەواوی جموجۆڵە سیاسییەکەیان بە پێی ئەو دەستووراتە بوو لە دەرەوە بۆیان دەهات. لە مەوریدی حیزبە کوردییەکانیش دا ئەمن پێم وایە هێشتا نەبوونەتە حیزبی مۆدێڕن، جگە لە هەدەپ لە باکوور کە دەکرێ وەکوو حیزبی مۆدێڕن چاو لێ بکردرێ.
کەسێک کە ڕۆمانەکانی یاشار کەماڵ بخوێنێتەوە زۆر جوان نیشان دەدا کە هەڵبژاردنی مۆدێڕن چییە. ئێستا لە عێڕاق هەڵبژاردن هەیە بەڵام هەر کوتلە و گرووپێکی  مەزهەبی، ئێتنیکی دەنگ دەدات بە نوێنەری عەشیرە و گرووپی کۆتلەی خۆی. واتە ئیندیڤید نییە، ئەوە نییە کە تاکە کەس  دەنگ بدات، گرووپ دەنگ دەدات.  کە گرووپ دەنگ دەدات تۆ حیزبی مۆدێرنت نییە ، کە دسانەکانێ ئێمە چەند حیزبێکمان هەیە گرووپ لە ناوچە نوێنەرایەتی دەکەن واتە هەموو ناوچەی فڵان شار لایەنگری فڵان حیزبە، لە جنووب لایەنگری فڵان حیزبە. ئەوە دیسان دێرە دا  ئیندیڤید یا تاکەکەس نییە کە دەنگ دەدا بە حیزب و بۆیە پێم وایە ئێستا ڕێگایەکی زۆر دوورمان لە پێشە بۆ ئەوەی بگەین بە حیزبی مۆدێڕن. سپاس بۆ ئێوە.
[ چەپڵەی بەشداران]



دێمەن سۆهرابی: زۆر سپاس نۆ ئێوە. داوای لێ بوردن دەکەم لە پانێلیستەکان هەر یەکی یەک دوو دەقیقەم لێ دزین بۆ وەی کە بەڕاستی کاتمان نییە. پرسیارێک وەردەگرم فەرموو!

ئامادەبوویەک : پرسیارەکەم ئەوە بوو کە فەرموویان ئەو شۆڕشە دژی پیاوسالاری بوو. لە ڕاستیدا من پێم وایە ئەو شۆڕشە ئەگەر قووڵتر چاوی لێ بکەی دژی دین بوو، دژی ئیسلام بوو بە تایبەتی ئیسلامی سیاسی و شیعە وە ئەوە خاڵێکی موهیممە کە ئەبێ لەبەر چاو بگیرێ. چون من کاتی خۆی هەر زەمانی من دایکم  موسوڵمانیش بوو هەمیشە تا نیوەی قۆڵی ڕووت بوو ئێستا برازام ئەبینم حەوت ساڵە، دیارە من نایبینم بە ڕەسم ئەیبینم ڕووسەری بە سەرەوەیە. ئەمە کاریگەری سەر ئیسلامە جا پیاوسالاریش  لە ژێر ئیسلاما کاریگەری خۆی داناوە. سپاس.
دیمەن سۆهرابی: هەر لە بەڕێز سەلاح عەبباسییەوە دەست پێ دەکەین ئەو پرسیارەی کە لە ئێویان کرد!



سەلاح عەبباسی: بەڵێ ڕاستە هۆکارەکانی ئەوەی کە فەرهەنگی باوک سالاری وە دین هەر دووکیان ڕەنگ دەدەنەوە دە دەوڵەت دا، یا دە سیاسەت دا، دە کۆمەڵگا دا  یانی شتەکە هەر وا سادە نییە کە ئێمە بڵێین ئێستا خەڵک لە ئێرانێ سکولاریزمی دەوێ، دژی ڕووحانییەت قسە دەکا وەکوو ئەوەی کە ڕووحانییەت دیاردەیەک بێ لە دەرەوە ڕا هاتبێ یا لە میریخەوە هاتبێ یا  جیاواز بێ لە کولتوور، لە مێژوو، لە کۆمەڵگا. لە حاڵێکدا  ئەو ڕووحانییەت، ئەو ئایین و مەزهەبە  بەشێکە لە کۆمەڵگا و بەشێک لەوەیە کە سیاسەتی لە کۆمەڵگا دا تەئسیری لە سەر کردووە. یانی کۆماری ئیسلامی  ئەتۆ ناتوانێ جیا بزانی لە  کۆمەڵگا، لە فەرهەنگ، لە دین لە ئایین لە  مێژوو. ئەمە بەشێکە لەو پڕۆسەیەی کە تا ئێستا هاتۆتە پێشێ بەڵام ئەو هەڵەیە زۆر ڕو دەدات کە وەکوو دوژمنێک لە دەرەوە ڕا هاتبێ، کۆمەڵگای داگیر کرد بێ بە تایبەت لە نێو سەلتەنەتخوازەکاندا ئەو ڕوانگەیە زۆر دەبیندرێ  کە گۆیا. بەڵام ئەو ئیسلامە ڕادیکاڵە کراوە، ئەو ئیسلامەی کە نەنکی ئێمە، یا دایکی ئێمە قۆڵی ڕووت بووە، یا ئیسلامێکی فۆلکلۆر بووە، ئیسلامێکی بڵێین ترادیشیۆن بووە، ئیسلامێکی سیاسی نەبووە، ئایدێئۆلۆژیک نەبووە ئەمە جیاوازە لە ئیسلامی سیاسی. کۆماری ئیسلامی بەرەو ئیسلامی سیاسی چوو، ئەگینا ئێستا هەدەپ چاو لێ بکە کۆمەڵێک مەلای لە گەڵە، کۆمەڵێک خەڵکی ئایینی لە گەڵە، خەڵکی ئایینی دەتوانێ خۆی بگونجێنێ لەگەڵ حیزبی مۆدێڕن، لەگەڵ شێوەی تەشکیلاتی مۆدێڕن بەڵام ئیسلامی سیاسی ناتوانێ ئەو کارە بکا. ئیسلامی سیاسی دەیهەوێ دۆگمایەک بەسەر کۆمەڵگا دا بخولقێنێ دیارە فەقەت ئیسلامیش نییە، ئیدێئۆلۆژییەکانی کەماڵیستی، ئی ڕەزا شای، ئیدێئۆلۆژی تەجەدودی ڕەزا شای. محەمەد ڕەزا شای، سەلتەنەت تەڵەبەکان ئەوانە حەموویان پێشی دێمۆکڕاسی دەگرن لەو سەردەمەشدا  ئەمن پێم وایە هەر کوڕی محەمەد ڕەزا شای ڕەزا پەهلەوی بوو  بە هۆی تێکچوونی ئەو " شووڕای هەمبەستەگی"  ئەو شووڕایەی کە پێکیان هێنا بوو  بە پێی ئەوەی کە ئەتۆ ناتوانی دەگەڵ ئەو هێزانەی کە خاوەن دۆگمایەکی ئایدۆئۆلۆژیک یا ئایینی یا ناسیۆنالیستین ئەگەر ئەو دۆگمایانە لەسەر کار بن لە ئایەندەشدا دیسان حکوومەتی بێ لایەنت نابێ. حکوومەت بەرەو لایەنێکی دەڕوا، لایەنەکانی دیکە سەرکوت دەکا بەڵام بۆ ئەوەی کە حکوومەتی بێلایەنت هەبێ  پێویستە حکوومەت هیچ کاری بەوەی نەبێ شیعەیە یان سوننی یە یان ، نە دژی مەزهەب بێ، نە لایەنگری مەزهەب بێ  دەبێ بێلایەن بێ لەو ناوە دا وەکوو ئێستا دەبینین لە تورکیا، بە تایبەت لە  هەدەپ دا ئەو شتە دەبیندرێ  دەیانهەوێ حکوومەتێکی مەزهەبی لا بەرن بەڵام ئایا ئەو کەماڵ قلیچدارئۆغڵوو بەو میراتە  کەماڵیستییەوە  دەتوانێ حکوومەتێکی بێلایەن دابمەزرێنێ؟ ئایا دەکرێ ئەوانە بچنەوە نێو  پارڵمان بە بێ کێشە؟ ئەمن پێم وایە  ئەمنییەتیان زۆرتر دەبێ واتە دۆخێکی باشتر هەر وەکوو هەواڵێکی بەڕێز وتوویەتی:" دەرگای بەهەشتمان لێ ناکاتەوە ئەو هەڵبژاردنە، ئەگەر ئەردۆغان بگۆڕێ بەڵام دەرگای دۆزەخمان لە سەر دادەخا".  زۆر سپاس   

 

کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات، شەمە ١٣-ی مەی ٢٠٢٣ قسەکانی بێهرووز بووچانی : نووسەر و چالاکی سیاسی – کۆمەڵایەتی

کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات، شەمە ١٣-ی مەی ٢٠٢٣
قسەکانی بێهرووز بووچانی  نووسەر و چالاکی سیاسی – کۆمەڵایەتی
پانێلی یەکەم
زەینەب بایەزیدی بەێوەبەری پانێل: پانێلیستی سێیەم بەڕێز بێهرووز بووچانی خەڵکی ئیلام نووسەر و داکۆکیکاری فەرهەنگی  وخاوەنی خەڵاتە، کتێبەکانی بریتین لە " هیچ دۆستێکمان نییە جگە لە چیاکان "، " ئازادی تەنها ئازادی" و هاوکات هاوکار بووە لە دەرهێنانی فیلمی " چاوکا تکایە کاتمان پێ بڵێ "  لەگەڵ ئاڕەش کەماڵی سەروێستانی. بەڕێز فەرموون. 

بێهرووز بووچانی:  فرە سپاس، فرە خوشحاڵم  ئەمڕۆ هام لێرا.  بەر بچمە سەرێ تایتڵە، تایتڵی باس لە سەر هاوپەیمانی یە. ئی هاوپەیمانییە وەختێ مە لە سەری قسە کەیمن  وەگەردی کییەو بایەد هاوپەیمان بوومن؟ و پۆتانسییەلە ئەو هاوپەیمانییە چەس؟ وەڵی من  دەخوازم لە ڕوانگەی ترەوە بڕوانمە یە،بچمە سەرێ باسێ ئاسیمیلەیشن. وە ڕای من ئیمە دو نەوع  ئینسانێ ئەسیمیلە کریای دیریمن. یەکێ ئینسانێ کە من وەکوو قوربانی ئەڕوانمە پێی،  کەسێک کە لە خۆی بێزارە یانی لە شوناسێ خۆی، لە بنچینەی خۆی، لە زوانی خۆی لە گشت ئەو  عەناسوری کە شوناسی نیشان دەیت ، لە خۆی بێزارە.، شەرمەزارە. یە من وەکوو قوربانیگ ئەڕۆنمە پێی.  فرە خەڵک هەن لە ڕۆژهەڵات وە تایبەت  لە کرماشان و ئیلام فرەترن، من یانە وەکوو قوربانی ئەڕۆنمە پێیان.
  وەلی مە یە نەوع ئینسانێ ئەسیمیلەی تر دیریمن کە وە ڕای من فرە مەترسی یە  ئەڕای کۆمەڵگا و ئەڕای سیاسەتێ کوردی، یە مەترسیدارە ئەڕای سیاسەتی داهاتوو چون  کارگەری دیرێ لە ملی سیاسەت وە ڕاستەوخۆ کارگەری دیرە. یێ  ئینسانێ ئاسیمیلە وەڕای من ئەو کەسەس کە  چاڵاکێ کوردە یانی خەباتکەرە، خەباتێ ها پێشێ، چەند ساڵ خەبات کردگە، هەزینە داس، مێشکی ئاسیمیلەس. یانی کوردی قسە کەیت، کوردی پۆشێت، پاڵتاری کوردی  کەیتە بەر وەشانازییەوە ئێژی من کوردم  وەڵی مێشکی ئاسیمیلەس، یە وە ڕای من ئینسانێ مەترسیدارێ گە چووین باعیس بوود کە تەشخیسێ سیاسێ ئێشتبا بوود کە لەیرە تێت وا ویر کەیت کە تەشخیسێ دۆرست نییەیت  کە هاوپەیمانێ کییە یانی خۆی وە لاواز زانێ، نەتەوەیلێ غەیرە فارسیش لاواز زانێ، وە تایبەت خەلکێ کۆردیشەم  وە یێ جوورێ نا مەحرەم زانێ، پاڵ بەیدە ملێ کۆمەڵگا، کۆمەڵگای کۆردی ئەو چشتە کە کورد خوازێ، کۆمەڵگای کوردی خوازێ، لە جێ یە کە پال بەیدە ملێ، یا نزیک بەیدە ئەو نیروویەلێ، ئەوهێزەیلێ  کە  دژێ مەرکەزن  کە یانە وە قەولی ئینگلیسی نەچراڵی هاوپەیمانێ  ئیمەن. چوود وەگەردێ کەسێگ کە ئاشکرا  بیرێ فاشیستی دیرێ ، لەورا نیشێت، قسە کەیت، چوودە ناو میدیای فارسی کە من هیچ کێشە نەیتم کەسێگ بچێ ناو مێدیای فارسی بەڵام تۆ چیدە ناو میدیای فارسی، دەهکەڕەت چیدە مێدیای فارسی یە کەرەتیشەم بایەد بایدە ناو مێدیای کۆردی.
چیدە ناو پلاتفۆرمەیلێ فارسی، یە وەکوو دەسکەفت زانی ئەڕای خۆد بایەد بایت دۆ کەڕەتیشەم  وە گەردێ  خەڵکێ کۆردستانەوە قسە بکەی. خەڵکێ کە هەزینە دانە ناو سەرێ شەقام. یە کێشەسە، بڕۆنە یە مێشکێ ئاسیمیلەس کە تۆ نەزانیت ئێ هێزی کۆردی ها کوورە. ئێ سۆرسە، ئێ مەنبەعە، ئێ بنەمایێ ئێ هێزە کە ئێمە لە سەری  قسە کەیمن  ها کوورە. ها ناو کۆمەڵگا، ها ناو کۆمەڵگای کوردستان.
یانی تۆ دوای شەش مانگ، هەشت مانگ  ئیمە دینوومن کە ئی شۆڕشە ناوی ژن، ژیان، ئازادی یانی ژن  سەنتەرێ یەس. گشتی دۆنیا لانی کەم لە سەرەتا ئی شۆڕشە وە ناو ژن ناسێت یانی یێ شۆڕشەگە لە دژی پیاگ سالاری.
 لێ حەفت هەشت مانگە ناو حیزبەیلی کۆردی چ گۆڕانکارییەگ بووە کە بزانیم  وە یە کە ژن سەنتەرە.  باوەڕییان هەس وە یە مانیفێسێ ژن، ژیان، ئازادی یە. ئیمە چشتێگ نەیمینە. یانی لێرە لانی کەم، لانی کەم  مە باسی گوفتەمان کرد، مە گوفتەمان  لە دەست داینە. بەشی گەورای  ئەو گوفتەمانە ئەو مانیفێستێ ژن، ژیان، ئازادییەس وەلی ئیمە یە لە دەسێ دایمە ئیستا. یانی ئی نەرەتیڤە، ئی ڕەوایەتە، ئی مانیفێستە کە ڕیشە گرێ ناو ئەو مێژوویێ بەرخوەدان لە کۆردستان، چەند دەیە خەڵکی کۆردستان، ژنەیلێ کۆرد ، کۆرد، کۆردستان ئەو جوورە کە کاک عەبباس ئاماژە کرد توانییە کە یە بۆردێ فەرا کۆردستانی داشتوێ یەوەخاترێ یەسە. وەلی ئیمە  لێ چەند مانگە چ کارێ کردیمە، چ  چالاکی داشتین ئەڕایێ یە  بتوانم ئین نەرەتیڤە کۆردییە، ئی ڕەوایەتێ کۆردییە پڕۆتێکتی بکەیم، یە جوورێ موحافەزەت لە لێی بکەیم، بناسینیمێی چۆن منتالیتییێ سیستێمی داگیرکەر یەسە کە تێیت کۆنتڕۆل پەیا کەیت ملێ ئەو نەرەتیڤێ تۆنە، ئەو ڕەوایەتێ تۆنە. یە کارێ کە ئیتفاق کەفتەگە  ئەلئان. ئیمە لەو فەزای ئۆپۆزیسیۆنێ  فارسی، ناو مێدیای فارسی مە دیوینمن ئەسڵ خودێ مانیفێستێ ژن، ژیان، ئازادی  کەفتگەسە پەراوێز ئیستە بەشێ دەستەڕاستییێ مێدیا و فەزایێ سیاسیێ ئێران  ئیوشن، فارس ئیوشن شوويشێ یا ئێنقلابێ مێلی یانی ئەسلەن کەسەگ قسە لە سەر ژن، ژیان، ئازادی ناکا.
مەبەستم یەسە کە ئی مێشکێ ئەسەمیلەس کە باعیس بوود کە یە نەرەتیڤە کۆردییە ئیمە نەزانیمن کە چووین بایەد پڕۆتێکتی بکەیمن. ئی نەرەتیڤێ کۆردییە، ئی ڕەوایەتێ کۆردییە  کە یە باعیس بوود وە داخەوە ئەلیان هایم جێیەگ کە دیونیمان ئی مانیفێستێ ئاماژە کردە پێی ئیمە کەفتگەسە پەراوێز.
مە یە چەشتی تریش بوێشم لە سەرێ باسێ خۆدێ کۆردێستان ئەو کاتە کە ئێمە لە سەر کۆردێستان قسە کەیمن ئیوشیمن کۆردێستان ڕۆژهەڵات یا تێیتە بان وەلێ واقێعەن ئیمە لێ چەند مانگە، چون یەک لە دەسکەفتەیلێ گەورەیێ شۆڕش ئەڕای ئیمە یە کە چ کارگەرییێ لە ملێ  خودێ کۆمەڵگای کوردی، خودێ  ڕۆژهەڵات داشت. وە ڕای من  یە پەیوەنیێ ئۆرگانێکێ  لە ناو کۆمەڵگای کۆردی شکل گرت یانی ئەڕای یەکەم جار شایەد وە شێوازێ بەرچاوێ ئیمە دیمان کە لە کرماشان، لە ئیلام  خەڵک هاتنە سەر شەقام  وە  فرەیشەم وە دیسکۆرسێ کۆردی هاتە وەرۆ یانێ لە شارێ وەکوو ئاودانان کە ئیمە دەتوانین بیژین لە باشوورێ باشوورێ ڕۆژهەڵاتە یا لە شاری مەسەلەن جوورێ شا ئاباد ئیمە  دیمان کە دروشمی بژی کورد، بژی کورد، بڕۆنە یانە چشتگەلێ تازەیەگە، یە دەسکەفتەیلێ تازەن. یا لە ناو خۆدێ ئیلام  دروشمی ژن، ژیان، ئازادی هەر لە ڕۆژێ یەکەمەوە بوو تا ئاخر. یانی مەبەستم ئەوەسە یە کارگەری فرەیە لە مل کۆمەڵگا داشت لە ناو  ڕۆژهەڵات وە  شێوازێ ئۆرگانیک ئێ نەخشێ کۆردستانێ شکڵ گرت.
بەڵام واقیعەن کیشە یەسە کە ئیمە بایەد ئی ڕۆژهەڵاتە باز تەعریف بکەیم یانی مە وەختێ ئیوشیمن کۆرد، وەختی ئیمە ئیوشیمن  ڕۆژهەڵات ئیمە یەک مەوجوودێ یەک پارچە ننیە ئی ڕۆژهەڵاتە. و ئیمە کەسەلێ کە تۆزێ دەسەڵات دیرن  ناو فەزاێی سیاسیێ کۆردێستان، ناو مێدیا، ناو پلاتفۆرمەیلێ  کۆردی واقیعەن  ئیمە دیونیمن کە  مەبەست لە ڕۆژهەڵات  فەقەت ئەو نەخشەس بەڵام  بێ خەڵک. یانی  هێشتا ئەو زەینییەتێ  کە خاستگایێ  بزووتنەوەی کۆردستان هاتگە لەورە، زێهنییەتی مۆکریانی یەس. ئیمە بایەد وە ڕای من  لە ناو کۆرد، لە ناو پلاتفۆرمەیلێ  کۆردی  بایەد ئیرادە بکەیم  یە فرە جالب بوو، فرە سەیر بوو  کاک عەبدوڵا موهتەدی چوو ناو تێلێڤیزیۆنێ پرسیار لە لێی کرد ئەڕای چە ژنەیلێ کۆردvisible   نییەن، ژنەیلێ کۆرد هیچ وەر چاو نییەن، هیچ دەسەڵاتێ نەیرن ناو ، وەت ئیمە نەیریمان ژنێ کۆرد وەلێ لە داهاتوو  هیوادارم کە ئیمە بتوانیم وێ ئاستە  بڕەسیم. بڕۆن یە کێشەس ئیمە بایەد حیزبەیلێ کۆردی، کەسەیلێ کە تۆزێ دەسەڵات دیرن  ئیرادە بکەن، ئیرادە بکەن کە ژن  بتوانێ دیاری وێ  یانی لە وەر چاو وێ، ژن فەزای فرەترێ بکەفێ دەستی  و کارێ تریش ئیمە بکەیم یانی ئەوان بایەد بکەن ئیمە فەقەت ئیویشیمن، یە کە کرماشان و ئیلام ، چونکە لە ڕووی ستراتێژیکییەوە گرینگە داهاتوو وەختێ کە ئەو سیستمە بڕووخێ  فرە گرینگە کە کۆرد بتوانێ هێزێ یەک پارچە بداشتێ وەلێ ئەو ڕۆژە ئێمە دینمن کە کرماشان و ئیلام  کەفتنە پەڕاوێز ، دینیمن کرماشان ئیلام  دیسان کەفتنە ناو دیسکۆرسێ ئێرانییەوە، دیسکۆرسێ فارسییەوە.  لە ڕووی ستراتێژیکیشیوە  هەم بوویە حەتتا ئەگەر دیدێ ئەبزاریش داشتیمن وی قەزییە  ئەمە ئەبێ کار بکەیم بان کرماشان و ئیلام  کە خەڵکی کرماشان و ئیلام بیتوانن  خۆیان لە ناو پلاتفۆرمەیلێ کوردی بوینن  یانی ئەو عەناسۆرێ زوانییێ خۆیان  ناو پڵاتفۆرمەیلێ کوردی بوینن. یانە فرە چشتگەلێ گرینگێکن  من باسم ئێسێ یە مێشکێ ئاسیمیلە کریایە  بووتە هۆی تەشختسێ سیاسی ئێشتبا، تەشخیسی سیاسیت بووەتەسە کە تۆ نییەزانی کە هاوپەیمانێ تۆ کییە. هاوپەیمانێ تۆ یەک خودێ خەڵکێ کوردستانن، کە تۆ بتوانی پاڵ بەیدە ملێ خەڵکێ کۆردستان ، تۆ بتوانی کوردستان، ڕۆژهەڵات یەکپارچە ترۆ بێت، نزیکترۆ بێ یانی تۆ بایەد لە  ناو ماڵی کۆرد ئەوە چارەسەر بکەی یەک. دۆ ئەو کەسەیلێ کو وە دژێ یە ساختارێ پیاگ سالارینە کە ئێمە توانیمن  بشیمن  نزووتنەوەی فێمێنیستی کە لە تاران هەس لە هەر جێیی هەس، کەسەیلە کە باوەڕیان هەس بە یە و چاڵاکن ، دوویشەم ئەو نەتەوەیلێ غەیرە فارس، لە ئاخریش ئیمە توانیم بیشم بەشێ لە کۆمەڵگای فارسی. من دواجار فرە پێم خوشە کە، هیوادارم دەرفەتێ بێ کە لە سەری قسە بکەین کە ئی ئەکتێ سیاسییە ئیمە لە ئی شەش مانگ چ بوویە فرە لە سەری قسە بکەین. واقیعەن رەخنە ئیمە بگرین لە حیزبەیلێ کۆردی، لە چاڵاکەیلی کۆرد ئیمە وە دەبگە نزمەوە هاتن ڕەخنەگرتن لە ئەی جەرەیانێ یە مەنشوورە و یە ئیتیلافە جون یە بوویە واقیعەن کارگەرییێ فرە فرە نێگاتیڤێ  لە سەرێ کۆردستان داشت. ئیمە لە سەر یە قسە بکەین دواجار واقێعەن یە چ خەسارێ هەبوو ئەڕای کۆرد  و چ کارگەری لە مل فەزای  سیاسی کۆردستان داشت.  یە وە ڕای من بایەد فرەتر لە سەری قسە بکەیمن. فرە سپاس
[ چەپڵەی بەشذاران]
زێنەب بایەزیدی: زۆر سپاس بەڕێز بێهرووز بووچانی  ئێستا دەچینە لای دوو پرسیار، فەرموون
یای ئارێز: دەستتان خۆش بۆ تا ئێستە باسەکە گەیشت. من پێم وا بێ  دەستتان خستە سەر خاڵهایەکی زۆر زۆر گرینگ من تەنها پرسیارەکەم ڕوو بە بەڕێز بووچانی یە، باسی ئاسیمیلە بوونی کرد لە ناو تاکی کورد دا. من پرسیارێکم بۆ هاتە پێش وە بە تایبەتی  لە شۆڕشی ژینا. ئایا ئاسیمیلە بوون تەنها دەبەسترێتەوە بە تاکی کورد  یا خود دەبەسترێتەوە بە هەموو کوردستان چونکە تۆ باسی بوونی ڕاگەیاندنەکانت کرد کە چەندە دەتوانێ گرینگ بێت ئێمە بەشداری کەین لە ڕاگەیاندنی کوردییا وە بە تایبەتی ئەم شۆڕشە بگوازینەوە بۆ  کۆمەڵگای کوردی. بەڵام ئایا ئێمە ڕاگەیاندنێکمان  هەبوو بە پێی پێویست لە شۆڕشی  ژینا کە بتانی دەنگی شۆڕش بێت یاخود  دەنگی کورد بێت؟ ئایا تەنها تاکی کوردە کە ئاسیمیلە بووە یا هەموو کوردستان ئاسیمیلەیە؟ چ ئەوەی لە ژێر کاریگەری فارسا بێ، چ عەرەبا بێ، چ تورکا بێ. ئێمە باشوور نموونەیەکە کە بتانێ زۆر زۆر نزتک بێت لە  حیزبە ڕۆژهەڵاتییەکان  بەڵام بەداخەوە نەیتوانی  کاریگەرییەکی ببێت چ ئەوەی هاوپشت بێت، هاودەنگ بێت، هاو  ڕەفیق بێت لەو شۆڕشە لەگەڵتا بێت.  تەنانەت بەشی ڕاگەیاندنەکانیشیان نەیتوانی کات دابنێت و وەخت دابنێت، پانێل دابنێت، ساڵۆن دابنێت، هۆڵ دابنێت، مایک و  کامێرا دابنێت بۆ ئەوەی بتوانێت بە پێی پێویست بتوانێت دەنگی ئەم شۆڕشە بێ چونکە من پێم وایە ئەو هاوپەیمانییانە پێکەوە دەیتوانیت هێزێک دروست بکا  کە ئیمڕۆکە ئەو چەقبەستووییەی کە بەڕێز عەبباس فەرمووی ئەیتوانی تۆزێک ئەو چەقبەستووییە کوردستانییەکە مەبەستمە نەک  شۆڕشەکە بەگشتی. دەیتوانی یارمەتیدەرێکی باش بێت. بۆیە من پێم وایە ئەو ئاسیمیلە بوونە لە تاکی کوردەوە، دیارە ئێوە ڕەخنەکان بە تاک دەیبینین بەڵام ئەگەر بە گشتیش بیبینین  دەتوانێت  وڵامێکی باشترمان باتە دەست.



زێنەب بایەزیدی: مەبەستتان تەنیا تاکی کورد نییە، بەڵکوو ڕۆڵی ڕاگەیاندنەکان و هەموو ئەوانەی کە دەیانتوانێ ڕۆڵ بگێڕن و نەیانگێڕا!


یای ئارێز: زۆر ڕاستە چونکە ئەوە  بەڕاستی بەر بەچاو بوو لەم شۆڕشە.  وە هەر وەها یەک شتی تریش ئەوە  پرسیار نییە بەڵام ئەگەر ویستت ئەتوانێ وڵام بەیتەوە. باسی گوفتمانت کرد  وە زۆر بە گرینگیش ناوت برد ئەویش   ئەوەسە ڕەخنەکانت من لەگەڵیم وەکوو سەخسی خۆم  ئەوانەی کە باست کرد بەڵام  بۆچی لە کۆنفڕانسی بۆنا بەسداریت نەکرد ئەو جۆرەی کە من ئاگادار بم ئەگەر هەڵە نەبم دەعوەت بووی بۆ ئەوەی کە بتوانی ڕاستەوخۆ  ئەوەی کە هەتە لەوێش باسی بکەی چونکە دڵنیام ئەوەی کە هەر ڕەخنەیەکی هەیە، هەر باسێکی هەیە  بتوانێ بەشدار بێ لە هەموو شوێنێکا. گوفتمان بەم شێوەیە دروست ئەبێت. بژیت
زێنەب بایەزیدی: زۆرسپاس ، بەڕێز چیاکۆ

ئەهوەن چیاکۆ: سڵاو  و ڕێز سپاس بۆ هەموو پانێلیستەکان. پرسی من لە کاک بێهرووە. بە ڕاستی باش ئاماژەی پێ کرد یانی مەسەلەی ئاسیمیلاسیون بە نەزەری من تەنیا دەوڵەت نییە، یانی سیاسەتی فەرمی دەوڵەت نییە ئۆپۆزیسیۆنی ناوەندگەرا، چەپ و ڕاستی تەئسیرێکی زۆری هەبووە لە ئاسیمیلە کردنی تاکی کورد دا کە ژێستی شۆڕشگێڕی بگێڕێ ئەمما بە ڕاستی  ئاسیمیلە بووبێ. پرسی من ئەوەیە کە کاک بێهرووز بەحسی کرد گوتی  بەرەو ناوەندگەرایی ئێرانی چوون  تەنیا تەشخیسێکی هەڵەی سیاسییە.  ئایا بە ڕاستی ئەمە کەم نییە تەنیا بڵێی تەشخیسێکی هەڵەی سیاسییە ئایا مەسەلە مەنافع نییە یانی ئەو لایەنانە یا ئەو ئەفڕادانە  مەنافعیان پێیان وایە لەوێ دابین دەبێ وە لە هەمان کاتیشدا ئایا دەلیلی ئەوە نییە کە بۆخۆیان موتمەئینن کە پایەی ئیجتماعییان نییە  وە ئیجتیماع بەر دەدەن و مەجبوورن بچن لەوێ خۆیان نیشان بدەن. ویستم ئەو پرسە لە کاک بێهرووز بکەم و سپاس بۆ هەموان.

زێنەب بایەزیدی: زۆرسپاس. ئێستا ڕاستەوخۆ دەچینە لای بەڕێز بێهرووز بووچانی و وڵامی پرسیارەکان وەردەگرین فەرموون!

بێهرووز بووچانی:  فرە سپاس، من پێم خۆشە کە ئەو پرسیارە کە  ئەڕای چە لە کۆنفڕانسی بۆنا بەشدار نەویم ئەوە خۆ من بەشدار نەویمە وەکوو ئیلامی یانی وە ڕووی تێکنیکیۆ  چۆن نیوزلەند زۆر دوورە باسی ویزا و ئەمانە بەڵام  ئەو وەختە من ڕەخنە گرتم لە  ناو سۆشیال میدیا کە ئەڕای چە  کرماشانی – ئیلامی نییە؟  خۆ لە کرماشان – ئیلام تەنیا من نییم خۆ یانی ئەوە یەک لە دەسکەفتەیلێ کە ئیمە لە کرماشان – ئیلام  دیریمن یەسە کە  کەسەیلێ کە هانە ناو دیسکۆرسێ کۆردی ، چاڵاکن، سەر وە کۆردن هانە شوونی دیسکۆرسێ کوردی ئیستیسنا نییەن یانی یەک و دو  کەس نییەن ئێستا لە ئیلام و کرماسان بۆ یەکەم جارە یە  ئیمە دیریمن  شاهیدیم یەسە کە لە کرماشان – ئیلام  دەیان کەس هەن کەسەیلێ کە  چاڵاکن و دیسکۆرسێ  کۆردی لە کرماشان – ئیلام تۆزێ، تۆزێ کە نە، فرە یێ ئازێ کەفتگەسۆ پێی یانی ئیمە من دڵنیام کە ئیمە ڕووژ وە ڕووژ فرەتر دوینیمن لە کرماشان – ئیلام  کە یێ کۆردایەتییە  لە ناو ئاستێ سیاسی خۆی فرەتر نیشان دەیت. خۆ ئەو وەختە کە من نە چیومە بۆن مەگەر من کییەم؟ کەسەیلێ فرە هەن کە هەم  زانیارییان لە من فرەترە هەم  شارەزاترن هەم  چاڵاکی فرەترێکن. ئەوە لە سەر ئەو کۆنفڕانسێ بۆنە.
لەسەرێ ئەو باسێ بەرژەوەندییێ شەخسییە کە ئەو کەسەیلێ کە چاڵاکن کە چنە ناو پلاتفۆرمەیلێ مەین ستریمێ فارسی دەقیقەن هەر واس. ئەسڵەن ستراتێژی سیاسییان یەسە. ستڕاتێژی سیاسییان یەسە کە  نیشان بەن کە حیزبەیلێ ترێ  ناو ڕۆژهەڵات  وە کۆمەڵگای مەدەنی کۆردێستان  یا  ڕۆنشەبیرێ کۆردێستان یانە  ئیفڕاتین وەلێ من  ئەهلێ دیالوگ و گوفتوگووم. یانی دەقیقەن ئەوە ستراتێژییە یانی ئێ  ڕەخنەیلە کە ئیمە گریمن جارجار لە ، یێ وەکوو دەرفەتێک ڕوونن چون چننە  ناو فەزاێی، چون  مێشکێ ئاسیمیلەس دیگێ. مێشکێ ئاسیمیلە یەسە هێشتا  فاعیلییەت لە ناو خۆی ناناسێ، فاعلییەت لە ناو مێشکێ ئاسیمیلە ها دەستێ فارس. یانی یێ فارسە کە تەعیین کەی  لە داهاتوو. یێ فارسە کە تەعیین کەی . وەختێ مێشکت ئاسیمیلە بوود چییەیت ناو پلاتفۆڕمی فارسی ئیوشت ىرۆن  ئەمانە ئیفڕاتییەن بەڵام من هام شوونێ دیالۆگ. من کوڕە باشم ، خۆ من کۆردێ باشم. کۆردێ ئەو جوورێ کە فارسەل ئیوشن " کرد خوب" ، کۆردێ خوب  یانی چە، یانی تۆ ئەو دیسکۆرسێ کۆردییە  بنیە لا، لاواز نیشانی بەیت، یە کۆردێ خاسە. یێ کۆردێگە کە کوڕە خاسەس. یانی من مەبەستم یەسە یانی ڕەخنەیلێ کە جار جار لە فەزای سیاسی کوردستان گیراس  یانە وەکوو دەرفەتێک ڕووننە پەی نە وەکوو یەکێ گووش بتەکنە بخوازە یە جوورێ گۆڕانکاری بکەن.  وەکوو دەرفەتێ زانن. وەلی وە گشتی وە ڕای من یێ چەند وەختە واقیعەن لە فەزای سیاسی کۆردێستان ئیستا ئیمە دیونیمان کە خەسارێ فرە دیاس. یەک  لە گەورەترین خەسارەیل  یەسە کە  حیزبەیلێ ترێ کۆردی ناو کۆمەڵگای کۆردێستان وەکوو ئیفڕاتی و کەسەیلێ کە لە شوونی دیالۆگ نییەن، هان لە شوونێ شەڕ تەنیا،  فەقەت زوانێ چەک دەناسن بناسنیت وەلی خۆت وەکوو ئەهلی دیالۆگ. یە دووبەرەکی خستسە ناو ماڵێ کۆرد.  وە ڕای من ڕەخنە ئیمە  بایەد بگریم لە گۆمەڵگای کۆردی، لە حیزبەیلێ ترێ کۆردی کە بێدەنگن  یا وە لاواز هاتن ڕەخنەگرتن کە ئێ مەسیرێ بچێ بەرۆ وە کی ئیمە بڕەسمە شوونێ کە ئیستا ئەو دوو بەرەکییە بکەفێ ناو ماڵێ کۆردییە. فرە خەسارەک گەورێکە.
یێ چشتی تریش هەم ئیستا یتمە دوینیمان ئێ زێهنییەتە دروست بوویە لە ناو فەزای سیاسی، ناو فەزای سیاسی کۆردێستان ، ناو سۆشیاڵ مێدیا، ناو مێدیا  کە پەهلەوی فاشیستە بەڵام ئەو کەسەی کە وە دژی پەهلەوین پییان ئیوشن کۆماریخواز یانە مەسەلەن خاسن. ئاخر جیاوازیێ پەهلەوی وەگەردێ کەسێک کە یەک کەڕەت نەهاتگە بیوشێ کە ، دێ کەمترین چشت ئەڕای مە سە کە زوانێ داڵگیێ تۆ، مافێ تۆ کە وە زوانێ داڵگیێ تۆ بنووسید و بخوونیت  وە ڕەسمییەت بناسێت  ئەوە قەبوول نەکەیت  خۆ من نەزانم فاشیزم چەهەس؟ یانی ئیستا نزیکبوونەوە وە ئەو جەرەیانێ ئیتیلافێ سلێبریتییل ئێستا یەک وشە تێتە ناو زێهنم پێشمەرگە سێلیبریتی یانی ئێمە ئێژێ مەفهوومێ تازە دیرم  وەناو پێشمەرگە سیلێبریتی! خۆب  مەبەستم یەسە ئیستا یە زێهنییەتە دروست بووە ئەو کەسە کە کۆماریخوازە، ئەو کەسە کە دژی پەهلەوی یە، فارسە، ناوەندگەراس بەڵام دژێ پەهلەوی یە ئەوە مەسەلەن هنە، هاوپەیمانێ منە وەلێ لە ڕای من هیچ  جیاوازی نییە، یاروو کەسێک کە هیچ مافێ تۆ وە ڕەسمییەت نەناسێ، مافێ  دی کەمێ کەم زوانێ داڵگی یە. یە ئیستا یە زێهنییەتە دروست بوویە شکاندنێ یێ زێهنییەتە سەختە. شکاندنێ یێ زێهنییەتە سەختە. ئەلان تۆ وەکوو کۆردێک بچوو هەر لە سەر یێ بنووس بزانە چەنە هێرش کەنە سەرێ تۆ. یانێ لێ کانتێکستە، لێ زێهنییە ئێستا ئیسماعیلیوون  لە چاڵاکێ کۆردێ ئەوها ئەولەوییەت، یا مەسیحێ عەلی نەژاد. وەلی تۆ ئیفڕاتیت، ئەو چاڵاکی کۆردە، من ناخوازم ناو بارم وەلێ  فرەن کەسەیلێ کە هانە ژێرێ هێرش  لە فەزای میدیایی، خستیەسانە پەراوێز. یانی مێدیای فارسی تێت پلاتۆرم دەیتە کەسێک کە پەیڕۆێ ئەو زێهنییەتە یانی چە بوود کۆردێ خاس بێت، کرد خوب  خۆ!
بڕوونە یانە ستراتێژییان، داگیرکەر کە بێکار نییە کە وە پلانەوە چوودە نوا. یانە خەسارەیلن  کە واقیعەن دریاسە کۆرد.
 یە چشتێش هەم کاک عەبباس ئاماژە کرد تەنبەل، فرە فرە وشەهنەکە. ئەسڵەن یانە گووش ناتەکنن. یانێ یێ شەش مانگێ، یێ هەشت مانگێ ئی هەمەیێ مەردمە نووسان  ئەسڵەن هێچ چ گۆڕانکاری ئیمە دیمنە؟ تۆ یەک سۆخەنگوو حیزبی دینە مەسەلەن ببێتە ژنێک؟ نە. باوەڕ کەم تا ئیستا ژنێ کۆرد نەدیمە ناو هیچ پڵاتفۆرمە سیاسی
دەنگێک : حیزبەکان ڕێگا نادەن.
بێهرووز بووچانی: ڕێگا نادەن دێ خوب یە  یانی یانە گووش ناتەکنن .
هەمان دەنگ: بە داخەوە کولتووری کوردی، کولتوورێکی شێخ و مورید، کولتوورێکی ئاغا و ڕەعییەتە و هەر پیاو  سالارە. ئێمە بۆ ئەوەی بگەین بەو شتانەی  کە ئێوە باسی دەکەن دەبێ ڕێڤۆلووشنێک بێ لە ناوخۆی کوردایەتی بکەین، پیاوسالاری بشکێنین،  ئاغاوەتی بشکێنین، شێخ و موریدی بشکێنین دوایە دەتوانین [ وشەیەک نابیسترێ]
بێهرووز بووچانی: دەقیقەن هەر واس. بڕوون یێ چشتێ هەس باسی visibility  من نازانم بۆ کۆردییە وێ چ وشەیەک بوەم وەکار. یانی مەرئی کردن. لانی کەم تۆ ژن مەریەوە بکە خۆ، یانی ژنێ کۆرد ئیمە باسی ژن کەیمن یێ ئەوە مەرئییەوە بکە. نازابن سۆخەنگوو یێ حیزبێ، چشتێ نازانم فرەتریشەم. ئەسلەن من نازیانم  بۆچی دەبیرێ کۆلێ حێزبێ ژنێ نییە ئێسا یانی لە ئی شەش مانگە ئی کارە بایەد بکریان.
دەنگێکی ژنانە: ئێمە هاوسەرۆکمان هەیە
بێهرووز بووچانێ: ئاخە هاوسەرۆک دیار نییە ها کوو؟
دەنگە ژنانەکە: ها لە شاخە
بێهرووز بووچانی: یانی من مەبەستم ڤیزبیلیتییەکەسە. یانی ئێ ئینسانێ فارسە، ئێ ئینسانێ تۆرکە، نازانم ئێ ئینسانێ بەلووچە، ئێ مێدیای فارسی یە، ئێ نازانم مێدیای دەرەوەی وڵات، مێدیای ئینگلیسی یە باید بتوانێ ژنێ کۆردێک بوینێت. بوەخشن من دەنگم چووە بان
زێنەب بایەزیدی: دوو پرسیار ماوە دەرفەت دەدەین.

مریەم فەتحی: من فەقەت یەک دانە کۆمێنتم هەیە بەجێی پرسیار زۆر سپاس بۆ هەموو هاوڕێیان و هاواڵان فەقەت پێم وایە لێرەشدا تەنانەت لە دونیای ڕۆشنبیری کوردیشدا خەریکە ڕەنجی ژن، ئیڤیزیبلە دەکرێ یانی نابیندرێ، ئێمەی ژنان نابیندرێین. لە ڕۆژهەڵاتی کوردستانا ئێمە کەژارمان هەیە، ڕێکخستنی خۆسەری ژنان حەتتا تا ئاستی خۆ پاراستنی جەوهەری ئەڕتەشی خۆی هەیە یانی ئێستا ئەگەر ئێمە لە ناو ڕۆژهەڵاتی کوردستانا خاکێکی ئازادکراومان بوایە سیستمی هاوسەرۆکایەتیمان دامەزراندبوو، ڕێکخستنی خۆسەری ژنانمان  هەبوو، کۆنگرەی ژنانمان هەبوو وە لە هەموو بوارێکا خۆی بە ڕێکخستن کرد بوو. یانێ پێم وایە هێندێک، ڕاستە ڕەخنە لە سەر حیزبەکان هەیە، بە هەموو حیزبەکانۆ  کە نەیتوانی لەو شۆڕشی ژن، ژیان ئازادی یە دا لەو ئیمەجۆرە کە دەبێ لە ڕەنج و خەباتی ژنی کورد بیدا، بیدات ئەمما هەن. ئێمە هەین، هاین لە مەیدانا وە هەم لە پرؤسەی دێمۆکڕاتیزە کردنی ناوخۆییدا بەشدارین و پێشەنگایەتی دەکەن ژنانی ئێمە، ژنانی کوردستان و هەمیش تەنانەت لە دێمۆکڕاتیزە کردنی وڵاتەکانی کە کوردستانیان داگیر کردووە. یانی ئەو نوکتە من پێم وایە نوکتەیەکی زەریفە کە ئێمە چاوەڕوانین حەدی ئەقەل کەسانێک کە وەک پێشەنگ و وەک ئینلێکتوێل، وەکوو ئاکادێمیسیەن پێشەنگایەتی فکری کۆمەڵگا دەکەن ئێمەی ژنان ئینڤیزیبلە نەکەن، نەمانشارنەوە یانی نەمان بینن، یانی ئینکارمان بکەن بوونمان ئێمە با حیزبمان هەیە هاوسەرۆکایەتی هەیە مونتەها هاوسەرۆک لە شاخا درۆن بیست و چوار ساعەت ها بە بان سەریەوە ناتوانێ مۆبایلێک بگرێ بە دەستیەوە، ناتوانێ موساحەبەیەکی لە گەڵا بکرێ  خوب ئەوە نیشانەی نەبوونی نییە. هەیە، ئەمما مونەتەها هێندێک شەرایتی تایبەت لە کوردستانا وای  کردووە کە بەو شێوە کە دەبێ نەتوانن ئەو کەسانە ئەو بن و ناش بیندرێن یانی بە تایبەت ئەوێک هەیە،  فکرێک هەیە  کە نەبیندرین پێم وایە ئەوەش نەوعێک موبارەزەیە بیکەین  کە ڕەنجی ژنانیش بەرچاو بێ.

[ چەپڵەی بەشداران]
زێنەب بایەزیدی؛ میکڕۆفۆنەکە بەڕێ کەن بۆ بەڕێزیان [ ئاماژە دەکا بە چەند ڕیزی دواتر] زۆر سپاس.

ناهید موکری: دەستتان خۆش بێ هاوڕێیان. زۆر سپاس پانێلێکی زۆر بەهێزە ئەمن پێم وایە باسەکانی زۆر بە یەکتری پێوەندیدار بوو بەڵام پێم وایە باسی بەڕێز بووچانی بنەڕەتی باسێکە کە بەڕێزانی دیکەش کردیان یانی تاکوو ئێمە لە ئاسیمیلاسیۆنێکی فکری – فەرهەنگی/ کولتووری نەجاتیمان نەیە زۆر زەحمەتە بتوانین بە قەولی دەڵێن ئاسۆیەکی سیاسی  ڕوونمان هەبێت.
بەڵام باسەکە ئەوەیە کە تا ڕادەیەک  هەموومان هاوبەشین  لە سەر ئەوەی کە ئێمە لە قەیرانێکی ڕەهبەری داین. ئێمە ئەوەندەی کە ئەحزابی سیاسی و بە نێو ئەو ڕەهبەرییەتەی کە  هێزێکی بچووکی دە دەست دایە توانیویەتی خەسار لە خەباتی کوردی بدا بە ڕاستی حەتتا شایەد خودی نەتەوەی داگیرکەر نەیتوانیبێ ئەو خەسارەی لە ئێمە بدا لە شەڕی براکوژی ڕا تا باقی بابەتەکانی کە تا ئەوڕۆ هاتووە کاتێک کە ڕەهبەرێکی سیاسی دەچێ لە تێلێڤیزۆنەکەی دەڵێ من هیچ سنوورێکم نییە و ئیفتیخارێ دەکەن بەوەی کە دەگەڵ موجاهیدین دابنیشن، دەگەڵ دەسەڵاتداری فارس دابنیشن، دەگەڵ  پەهلەوی لە شوێنێکی بن  بە ڕاستی ئەوە بۆ خۆی نیشاندەهەندەی ئەوەیە کە پێوەند هەر ئەو جوورەی کە کاک عەبباس ئیشارەی فەرموو پێوەندی نێوان بە قەولی دەڵێن نەتەوەی کورد، خەڵکی کورد، تاکی کورد دەگەڵ ئەو ڕەهبەریتییەی کە بە خۆی دەڵێ ڕەهبەری و توانیویەتی تا ڕادەیەکی مانیوپولەیتی ئێریای سیاسی بکا ئەو بۆشاییە دیارە. بەڵام ئەوەی کە بە لای منەوە وەکوو پرسیار مەتڕەح بوو پێم وایە بەشێکیش زێنەب ئیشاڕەی پێ کرد کە واقیعەن کافی نییە ئەتۆ ژنێکت هەبێ بۆ نموونە ئێمە حیزبی سیاسیمان هەیە یەک دانە ژنی تێدایە، ژنی مەسەلەن ڕەهبەری حیزبەکەیە جا ئەو ژنە لە هەر جێگایەکیش دەر کەوێ کۆپی پەیستێکی دەقیقەن تەفەکورێکی مانوپێلەکراوی سیاسییە کە بۆ خۆی ئاسیمیلە بووە. بۆیە بە نەزەری من زۆر گرینگە کە لە سەر چ پڕێنسیپێک ڕاوەدەستین. ئەوەی کە پرسیارەکەی من لە ئێوە ئەوەیە ڕۆڵی مێدیای داگیرکراو بە دەست ئەحزابی سیاسی  لە سەر نە تەنیا کۆمەڵگای کوردی، لە سەر ئەندامانی ئەو ئەحزابانە ئێوە چۆن دەبینن؟ چون ئەمن کاتێک کەسێک دەبێتە پێشمەرگە، ئێمە ئێستا شوناسێکی یەکجار بەهێزی کوردی دەبینم  کە دەنێو خەڵک دا.... بەڵام ئەوەی کە چۆن ئەحزابی سیاسی  توانییانە کەسانێکی کە دەبوو هاتوون بە خاتری ئەوەی کە شۆڕشێ بکەن خۆیان ڕزگار کەن، نەتەوەکەیان ڕزگار کەن وەلی دەچنە نێو حیزبی سیاسی  وە دە هێژێمۆنی ئەو ئینسانە ئاسیمیلەکراوانە دا ئەو تواناییە بەهێزانەی خۆیان  لە دەست دەدەن. ڕۆڵی فورسەت تەڵەبی سیاسی دەو بابەتانە دا چۆن دەبینن؟ ڕۆڵی ئەو مێدیایە بە قەولی دەڵێن چۆن دەبینن  لەسەر ئەو تاکانەی کە خەباتکارن. ئەمن پێم خۆش بوو ئیشاڕەیەکتان لە سەر ئەو بابەتە هەبێ سپاستان دەکەم.
زێنەب بایەزیدی: زۆر سپاس، پرسیارەکەتان ئاڕاستەی کەسێکی تایبەت کرد؟
ناهید موکری: بەڕێز بووچانی

بێهرووز بووچانی:  فرە سپاس. لە سەرێ ژن من یێ باس بکەم. نا، من ئەو باسە کە کردم مەبەستم یە کە  ئەوە نیشاندەرێ یەسە کە ئەسڵەن یانە هیچ گووش ناتەکنن، هیچ گۆڕانکاری ناکەن و ژنێک کە تەنانەت بۆتە سەرۆکێ حیزبێکیشەم وەلی خوب ئەمە یەک گۆڕانکاری فۆڕمی یە. یانێ وەکوو یەسە  تۆ ئیستا یە ئیتیلافێ دروست بوود یە بەلووچێ بەنێی  و یەک تۆرکێ بەنێی بەڵام  ئەو  بەلووچە نوێنەرایەتی نەکا لە بەلووچستان. من مەبەستم ئەوەسە وەرنە خۆ، بە گشتی مەبەستم یێ  کە ئەمانە گووش ناتەکنن یانی هیچ گۆڕانکاری نەکرنە، لانی کەم  سەمنۆلێک هەم ئەو کارەیشهەم  نەکرنە.
لە سەر ئەو ئاسیمیلەیشنە خۆب بڕوون من دەرکێ کە لە کەلیمەی فارسی دیرم یەسە میدیای فارسی  لە یە شۆڕشێ ژیان، ژیان، ئازادی یە دیدگای میدای فارسی وە کورد پیاد نیزام بوو یانی سەربازێ پیادە نیزام، کەسێ کە باد بچێ  یە ئینقلابە بکات وەلێ هیچ دەسکەفتێ نەداشتوێ، یانی دیدگاهی واس، یانی  هەوالەیلی کە ئەوانە بڵاو دەکردن لێ چەندە وەختە هەوالەیل گشتێ دەستچین ون، یانی کارێ تریشم کریان سانسۆرێ کردن، یانی سانسۆرێ فرە کردن کە ئەو دیسکۆرسێ کە ها لە بەلووچستاب، لە کۆردێستان دیاریی  وی چون سانسۆر ئەکردن. من مەسەلەن سەری بەلووچستاب هاتن دروشمێ کێ وە دژی پەهلەوی بوو هەمیشە سانسۆر ئەکردن یانی  میدیای فارسی، دیدگای میدیای فارسی  وە کۆرد و بەلووچ و نەتەوەیلی تر دیدگاهێ ئەبزاری یە.
زێنەب بایەزیدی ڕووەو ناهید موکری: مەبەستت مێدیای کوردییە وا نییە؟
ناهید موکری: بەڵێ

بێهرووز بووچانی: ئا مێدیای کۆردی، مێدیای کۆردی ش هەم ئاسیمیلەس وە داخەوە. ئاسیمیلە چیوون ئاسیمیلەس، ئاسیمیلە یەس کە یە چاڵاکێ کۆردێ  مەبەستم خوب گشتان نییە، مەبەستم یەسە ئاسیمیلەیشن هەس. یێ چاڵاکێ کۆردێ ئەگەر بچێ ناو مێدیای فارسی دەر بکەفێ دیسان بێدە ناو کۆمەڵگای کۆردی وا دیارە هەندێ فرەترە، کرێدیتی فرەترە. یانی ئەيای یە کە رو وەک کارناسەک بناسنەت، ئەڕای کە تۆ تەعریفی خۆت بکەی وەکوو کارناسێ، وەکوو موفەسەرێ سیاسی نازانم هەر چگ، وەکوو شارەزایێ وا تەعریف بووە جشتێ کە مە دوینن تو ئەوەل بایەد بچی  ناو میدیای فارسی لەوڕا دەر بکەفی، مێدیا مەین ستریمی فارسی تەءریف بکا  کە تۆ موفەسریت، تۆ نازانم  شارەزای دیسان بێدە ناو مێدیای کۆردی پێشوازی لە لێی دەکەن. من ئەسەڵەن مەبەستم ئەوە نییە کە کەسگەلێ  کە ئەچن لە ناو مێدیای فارسی قسە ئەکەن، نا هەر کەسێ ئازادە و هەر کەسێ هەر جوور قسە بکا  من مەبەستم خۆدێ ئەو زێهنییەتە سە کە یێ فارسە کە تەعیین کەیت  کە تۆ ئەرزشت چەنێکە. کێشەی ئاسیمیلەیشن یەسە.
زێنەب بایەزیدی: کاتمان کەمە، بێگومان مێدیا کوردییەکانیشمان کاریگەرییان لەو زێهنییەتە پیاوسالارییە کە لە سەرحیزبەکان، لە ناو ئەحزابەکاندا هەیە وەرگرتووە بێگومان ئەوەش گۆڕانکاری زۆری دەوێ.