سخنان حسن قاضی در نشست فوروم ایرانیان کانادا در کلابهاوس سیاست گذاری آموزش چند زبانە, شنبە ٣٠ سپتامبر ٢٠٢٣

سخنان حسن قاضی در نشست فوروم ایرانیان کانادا  در کلابهاوس
سیاست گذاری آموزش چند زبانە
شنبە ٣٠ سپتامبر ٢٠٢٣
دکتر ارسلان کهنموئی پور: نوبت بە سخنران سوم میرسە. ایشون یک چهرە مطرح رسانەای هستند، در رسانەهای کردی جناب آقای حسن قاضی معرفی هم شدند در ابتدای جلسە. از ایشون خواهش میکنم صحبتهاشون رو انجام بدن بعد بریم سراغ دور دوم ممکن است خواهش کنم دوستان کمی کوتاهتر صحبت کنند تا بتوانیم نکات آقای کلان را در پایان بشنویم. حتی ایشون بمن گفتند کە کلا میخواهند زمان کمی داشتە باشند و بعد هم حتما پرسش و پاسخ هم داشتە باشیم. جناب آقای قاضی در خدمتتون هستیم.

حسن قاضی: من سلام عرض میکنم. خیلی متشکر هستم برای این دعوت و من میخواستم در واقع از موضع تدافعی صحبت نکنم چون همانطوریکە دوستانی کە در تالار هستند شنیدند مثلا رفیقمون دکتر شیخ الاسلامی اول صحبت توضیحاتی دادند کە ممکنە فارسیشون درست نباشە و غیرە. قرار دادن سخنوران بە زبانهای غیر رسمی در ایران در حالت تدافعی کمتر کمک میکنە بە مسئلەی فرهنگسازی در این زمینە. بنظر من همین اصطلاح زبان مادری خودش اشکال زیادی دارد این را من  در ارتباط  با زبان رسمی در ایران مطرح میکنم. آیا مثلا زبان فارسی هم زبان مادری است یانە؟ این مسئلە مهم است چون من برای اینکە توضیح بدهم بزبانی کە زبان من نیست  و برای دوستانی کە بە زبان مسلط و زبان رسمی آن كشور دارند صحبت می کنند باید قانعشون بکنم کە آقا، خانم قبول بکنید کە غیر از زبان شما زبان دیگری هم هست کە شرایط سیاسی، اقتصادی، تاریخی یا هر عامل دیگری موجب شدە کە این زبان امکان آنرا نداشتە در این کشور در سیستم آموزشی بطور رسمی بکار بردە بشە. این توضیحاتی کە در مورد موقعیت زبانهای غیر رسمی دادە میشە کە لحاظ شان در سیستم آموزشی  کمک میکنە بە انکشاف و رشد فکری بیشتر کوردکان اینها مسائلی است کە در کتابها میشە خوند و بە آنها رفرنس داد. در اینجا اشارە شد بە کارهای زبانشناس مدافع حقوق بشر زبانی توڤە سکوتناب – کانگاس در جائی وقتیکە از موقعیت زبان کردی در جغرافیای ترکیە صحبت میکنە پیشنهاد میکنە و بنظر من این مسئلە خیلی هم جالب است می گوید اگر کودکان کرد از طریق زبان کردی ترکی یاد بگیرند بهتر است. در مورد ایران هم  میشود این مدل را بکار برد. یعنی یاد گیری زبان فارسی از طریق زبان کردی. این مسئلە هم کمک میکنە بە یاد گیری زبان کردی و اشکالی هم پیش نمی آید برای یادگیری زبانی کە درآن کشور رسمیت دارد. من در یکی دو نشست قبلی هم مدت کوتاهی بودم و بە  بخشهائی از سخنان آقای دکتر کهنموئی پور گوش کردم من فکر میکنم فوروم ایرانیان کانادا در این زمینە یعنی فرهنگسازی می تواند خیلی کمک بکند . برای مثال من فکر نمیکنم دوستانی کە در این تالار هستند اطلاع دقیقی داشتە باشند از وضع زبان کردی، گونەهای زبان کردی، موقعیت زبان کردی در کشورهائی کە این زبان بکار بردە میشە. در ضمن در بارە برخورد خود سخنوران بە گونەهای کردی. من کە این حرف را میزنم نمیخواهم بگویم همەی سخنوران گونەهای کردی برخورد دمکراتیکی با معضل زبان دارند. نە منظورم این نیست. مثلا در سال ٢٠٠٨ در اقلیم کردستان بحث داغی جریان داشت عدەای از روشنفکران، نویسندگان و اهل زبان از اولیای امور در اقلیم کردستان می خواستند یکی از گونەهای زبانی را بعنوان زبان ستاندارد/ معیار اعلام بکنند و کسانی مثل زندەیاد امیر حسن پور کە در همین کانادای شما در دانشگاە تورنتو استاد بود در مقابل این عمل ایستادند و پایداری کردند و با استدلال منطقی نشان دادند رسمیت دادن بە گونەای زبانی بمعنای اینست کەگونەهای زبانی دیگر در موقعیت پائینتری قرار بگیرند.
بنابراین بنظر من وجود یک روحیە دمکراتیک زبانی حتی در سطح آکادمیک نیز کمک میکنە بە طرح مسئلە بطور همەجانبەتر، برای مثال ما کە از حقوق زبانی کردی دفاع میکنیم بهمان اندازە – دست کم خود من – از ضرورت
احترام و پذیرش زبان ترکی آذربایجانی  و یا بلوچی در ایران دفاع میکنم. من الان بسیار خوشحال هستم کە یکی از تلویزیونهای ماهوارەای کردی بعنوان یکی از اثرات جنبش ژن، ژیان، ئازادی بەزبان بلوچی یک برنامە هفتگی پخش میکنە. در خاتمە کلام میخواهم بگویم  دوستان فارسی زبان فوروم ایرانیان در کانادا برای فرهنگسازی در بارەی زبانهای ‌غیر فارسی در ایران از جملە زبان کردی بیشتر کار بکنند. متشکرم برای وقتی کە بمن دادید.

دکتر ارسلان کهنموئی پور: سپاسگزارم جناب قاضی خیلی ممنون از صحبتهای کە کردید. بلی مسئلە فرهنگسازی مسئلەی خیلی مهمی است و زمانیکە تصمیم گرفتە شد و اون حق برسمیت شناختە شد و آموزش چند زبانە در کشوری مورد پذیرش قرار گرفت هم مدلها مدلهای مختلفی خواهند بود همانطور کە دکتر شیخ الاسلامی گفتند، یک مدل برای همە کار نمیکنە. و هم برای یک زبان خاص چە جوری رفتار بشە و در واقع رویکرد دمکراتیک کە من بعنوان زبانشناس در بارەاش اطلاع دارم ولی شاید خوب  باشە صحبت کنیم با دوستانی کە توی اطاق هستند یا گوش میدند برنامە را چطوری این انتخاب صورت بگیرە و چە جوری این کاربشە. طبعا مسئلەی پیچیدە ای است. دادن اون حق، برسمیت شناختن اون حق واقعا پیچیدە نیست ولی در اینکە کار در عمل صورت بگیرە پیچیدگی هائی دارە و اصلا کاری نیست کە شدنی نباشە. وارد دور دوم میشیم دکتر شیخ الاسلامی در خدمتیم.


پروفسور جعفر شیخ الاسلامی: متشکرم خیلی ممنون بسیار استفادە کردم از این سخنان با ارزش آنیسا خانم و آقای قاضی. یە چیزی کە آقای قاضی مطرح کردند کە بندە با این شروع کردم شاید فارسی ام خوب نباشە خب این یە واقعیتی است. شاید این دید بندە است توقع من از تسلط بە یە زبان فرق میکنە  یا یک نفر دیگە. من فکر میکنم وقتی من کردی صحبت میکنم من خودم میدونم من بسیار مسلطم و عاری هم ندارم کە اینرو بگم. انگلیسیم هم بد نیست خوب شاید من این مقیاس را بکنم کە فارسی بندە در حد این دوتا زبان چیە نە اینکە انتظار داشتە باشم زبانی کە صحبت میشە پرفکت باشە و اگر نشە خوب نیست.  نە ولی خب بهرحال در هر توانائی، در هر سکیلی، در هر عملی کە ما انجام میدیم
there are different grades, different degrees of sucsess, of ability
همەی ما  مثلا رانندگی، مثلا من رانندگی میکردم قبل از اینکە بیایم اینجا. قبل از این جلسە یادم اومد. رانندگی همە بە یە اندازە رانندە نیستند ولی این اشکالی ندارە یە نفر بگە رانندگی من خوب نیست یا یکی بگە من خوب رانندەام چهل سالە مثلا پشت تراک هستم و بین کشورها دارم باربری میکنم خب این حق خودشە. بهر حال ولی مال بندە بیشتراز این لحاظ بود کە مجبورم متاسفانە مرتب پاوز کنم، مکث داشتەباشم و بعضی موقعها مصطلاحات انگلیسی بکار ببرم. من فقط خواستم کە بگم دوستان خدای نکردە فکر نکنند کە من میخوام انگلیسیمو برخ کسی بکشم. سی و پنج سالە کانادام. این سی و پنج سال هم فقط بە انگلیسی خوندم ونفس کشیدم.  زبانهای دیگە هم بودە ولی این زبان  زبان کار و تحصیل و تدریس و روزانەی بندە است چیکار کنم. بهمین لحاظ بود. والا از این لحاظ من متوجە میشم آقای قاضی چی میگن. اینکە مثلا اونهائی کە فارسی رو بعنوان زبان مادری صحبت نمی کنند مثل اینکە یە خطائی ازشون سر زدە بایستی معذرت بخوان هر دفعەای کە میخوان  صحبت کنند. از این لحاظ من کاملا با آقای قاضی موافقم و نبایستی این تفکر و این ایدە باشە، نە اصلا بهیچوجە... 
دکتر کهنموئی پور: بریم بطرف دور دوم بحث جناب قاضی
حسن قاضی: در واقع من عرض زیادی ندارم ولی این مسئلەی موضع تدافعی را کە طرح کردم میخواستم این را بگویم اونهائی کە طرفدار و پشتیبان ضرورت استفادە وبکارگیری زبانهای غیر رسمی در سیستم آموزشی ایران هستند هیچ لزومی ندارد کە از موضع تدافعی صحبت بکنند. بحث من این بود مشخصا. در مورد مسائلی کە شما فرمودید آقای دکتر کهنموئی پور کە مثلا زبان مادری یک اصطلاح جهانی است من این را میدانم این در واقع الفبای مسئلە است من این چیزها را می دانم ولی من میخواستم بگم در ارتباط با زبانی کە رسمیت دارە در ایران خواستم این را یک مقداری بولد بکنم بە قول انگلیسی، در این چهارچوب بود. مسئلەی دیگری هم کە فرمودید در مورد گونەهای زبانی خود زبان فارسی مثلا در تاجیکستان حتی بە یک الفبا و بەخط  دیگری جدا از آنچە کە در ایران هست نوشتە می شود. یعنی گوناگونی در زبانها، زبانهائی کە در منطقە ما هستند بطورکلی در همەی زبانها وجود دارد. یکبار دیگر بر میگردم بە فرهنگ سازی. چون وقتیکە ما وقتی صحبت از ضرورت آموزش بزبان کردی یا بلوچی می کنیم و از برسمیت شناختە شدن آنها می گوئیم فورا انگ تجزیە طلبی و اینها را بما میزنند. و بەاین شکل جلو بحث و بررسی در این بارە گرفتە میشود. ولی اگر در فضائی دمکراتیک بە این مسائل برخورد بشە در واقع تفاهم و دیگری پذیری را بیشتر خواهد کرد.
دکترکهنموئی پور: سپاسگزارم جناب قاضی خیلی ممنون......
دکتر کهنموئی پور: فکر کنم آقای قاضی نکتەای دارند.
حسن قاضی: بلە من خیلی کوتاە بگم چون صحبت از ترجمە شد درواقع من یکی از کارهای علمی را در ارتباط با زبانشناسی اجتماعی کە کار آقای پیتر ترادگیل هست بزبان کردی ترجمە کردەام کە تاحال بە دو چاپ رسیدە و پیشنهاد میکنم دوستان متمرکز بشوند روی زبانشناسی اجتماعی کە خیلی کمک میکنە برای درک پیچیدگی های زبانی.
دکتر کهنموئی پور: سپاسگزارم از این اطلاغ رسانی شما. چقدر جالب کە شما این اثر را ترجمە کردەاید من نمی دانستم....