دەقی وتاری دوکتور شیوا عاملی ڕاد لە کۆنفڕانسی ڕۆژ‌هەڵاتی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان-هۆلەند

     ڕێکخراوە پێشەییەکان، خەباتی کۆمەڵایەتی و بزووتنەوەی نوێی کورد؛ بەرەو پێکهێنانی ڕێکخراوەی یەکگرتووی مامۆستایانی کوردستان 

دەقی وتاری دوکتور شیوا عاملی ڕاد لە کۆنفڕانسی ڕۆژ‌هەڵاتی کۆنگرەی نەتەوەیی کوردستان-هۆلەند کە دوا نێوەڕۆی دوای نیوەڕۆی شەمە ٢٦-ی ئاوریلی ٢٠٢٥ بە ڕێگەی تۆڕی زوومەوە پێشکێش کراوە.

سڵاو و ڕێز لە خدمەت بەشداربووان و بەڕێوەبەرانی ئەم کۆڕە. بە بۆنەی کورتی وەختەوە من سەعی ئەکەم زوو بڕۆمە سەر باسەکەم. من بە موقەدەمەیەک لە سەر بەستەری موبارەزات لە سەر ڕۆژهەڵاتی کوردستانەوە دەست پێ ئەکەم. وا ئەزانم کە کەسمان گومانمان لە سەر جیاوازی بەرچاو موبارەزات هەم لە ئەحزاب و هەم لە بزووتنەوە مەدەنییەکان لە ڕۆژهەڵات کوردستانا نیسبەت بە شوێنەکانی دیکەی ئێران نییە. وە ئەم جیاوازییە فەقەت تایبەتمەندی تەک بزووتنەوە یا یەک بازەی زەمانی خاس نییە، هەر لە تواو عومر جمهووری ئیسلامی وا بووگە و تواو سەختی و فشارەکانۆ دانەبەزیاگن بە شێوەهای جیاواز توانیگیانە نیسبەت بە شەراییت و وەزعییەتێک موشەخەس ئەکتێک موشەخەسیان بێ و لە سەتحێ سەراسەریشا ئەگەر تەماشای کەین، لە سەتحی ئێرانا ئەزانین کە سەرهەڵدان بزووتنەوەیەک تازە هەڵگەڕێتۆ دوای ساڵەکانی ١٩٩٠، دوای شەری سارد بە تایبەت لە سەرەتاکانی ٢٠٠٠ۆ وردە وردە ڕێکخراوە مەدەنی و پیشەییەکان زینگەو (زیندوو) بوونەوە، وە لە ناو دڵ ئەو ساختارە وە لەو کانتێکست جەدیدە شۆرای هاوئاهەنگی مامۆستایان ئێران بە ڕۆڵێکی تایبەتەوە دەستی پێکرد.

لەو فەزا ئەو ڕێکخراوەی مامۆستایانە لە سەراسەر ئێرانا جێگە و پێگێکی تایبەتی پەیا کرد و توانی مەیانێک دروس کا بۆ بەرخوەدان و خەبات. ئەڵبەتە مەبەستم بێگومان ئەوە نییە کە تەنیا  ڕێکخراوە بوو فەقەت بە نیسبەت باقی ڕێکخراوەکان هێژمۆنی بوو وە ئەتوانم بێژم کە لە ئەوەڵەکانیەوە کە جوان بوو فەقەت مەحدوود بوو بە داوخوازی کۆمەڵگای مامۆستایان وەلێ کەم کەم کە پوختەو بوو چۆ مەسیر داواکاری مافی دانیش ئامووزەکانیش وە وەختێ ئێژین دانیش ئامووز یانی ئەو بەشە گەورەی کۆمەڵگا ئەگرێتە بەر وە یەکێ لە بەرچاوترین تایبەتمەندی ڕێکخراوەی مامۆستایان ئەوە بوو کە تەوان خود سازماندەهی لە خوارەوە بۆ بان بوو، یانی فەقەت لە لایەن ڕووناکبیرانەوە نەبوو، داوخوازییەکانیان فەقەت داوخوازی ئێلیتی کۆمەڵگا نەبوو، بزووتنەوەیەک توودەیی بوو، هەڵاتک بوو لە ناوەرۆکی ژیانی خەڵکۆ وە هەر بەم بۆنەوە نزیکایەتی قووڵی هەس لە تەک ژیانی ئەو توودەها کە ژێر دەست کراون. وە هاوکاتیش توانی لەو فەزای سەرکوت و خەفەقانە، ئەو ئیقتیدار حاکمییەتە بشکێنێت و بەردەوام ئعتراز کات وە بە ڕاستی موعەلیمەکان بوون کە ئەو سنووری ئعترازیان لە ناو فەزای پەروەردەییا هاوردە ناو فەزای خیابان و تەئسیریان کرد لە سەر بەشی گەورەی کۆمەڵگا، لە سەر بان بردن خودئاگاهی هەم چیناتەتی، جێندر، کۆمەڵایەتی هەم فرەتریانەوە کرد و هەم قووڵتریانەوە کردەوە.

 وە ڕاستی کە هەس کە بێگومان موبالەغە نییە ئەوەسە کە ئەم هاوڕێکردن تواو کۆمەڵگا لە تەک ڕێکخراوەکانا لە مامۆستایانی کوردستانەوە دەستی پێکرد و کەم کەم چووە ناو شارەکانی تری ئێرانۆ چون هەر لەو دەسپێکۆ کە شووڕای هاوئاهەنگی شکڵی گرت ڕێکخراوەی مامۆستایان  کوردستان جیاوازی خۆیانیان بوو بە نیسبەت شوێنهای تر وە ئەم ڕێکخراوە لە ئەم ساڵگەلە ئەو هاودەنگی و هاوبەستەگی خۆی لە تەک تواو باقی ناوچەکانی ئێرانا حیفز کردگە وەلێ هاوکاتیش توانیگیە داوخوازیهای تایبەتی خۆی بتانێ بەرزتر، بێ لوکنەتتر داوای کات و بیواتە ناو فەزای سەراسەری بزووتنەوەوە.

چالاکی و داوخوازیەکان ڕێکخراوەی مامۆستایان کوردستان ڕادیکاڵتر بووگە، دەغدەغەی کۆمەڵایەتی تیا بووگە، دەغدەغەی جێندێری بە ڕادەیەک نە لە حەدی قابیلی قەبووڵا تیا بووگە، دەغدەغەی موحیتی زیستی بووگە، دەغدەغەی زوانی دایکی بووگە وە مەسەلەیەک کە لینکی هەس بەم کۆنفڕانسەوە مەسئەلەی دەغدەغەی نەتەوایەتی بووگە وە دەغدەغەی نەتەوایەتی بۆ ڕێکخراوەی مامۆستایان کوردستان گرینگ بوو وەلێ نە لە مەنزەرێک ئیزۆلەیشنەوە یانی ئینزیواگەرایانە چاویان لە داوخوازی نەتەوایەتی نەکردگە. مەسئەلەی کوردستان ها لە کۆڕی دەغدەغەکانیانا، وەلێ هاوکاتیش بۆ هاوپەیمانەکان خۆیان لەتەک بەلووچ و تورک و فارس و عەڕەبا ئەگەڕێن کە وەکوو موئتەلیفێک تەکیانا بن، بە شێوەیەک نا کە خۆیان دەغم کەن لە ناو ئەوانا، لە ناو فەزایەک سەراسەریا. هەم خەبات هاوبەش بۆیان موهیمە، وە هەم حیفز کردنی ئەو داوخوازیە موتەکەسرگەلە.

جیاوازی فرە هەس لە بەین ڕێکخراوەی مامۆستایان کوردستانا کە فکر ئەکەم فرە باس لە سەری کریاگە کە وەزعییەت مەریوان چۆن بووگە لە ساڵەکان نەوەدا. لە ساڵ ١٤٠٠ئا هەر پەنجشەمە لە سنە مانگرتن بوو وە یا ئەوەی کە حزووری ژنان لە ڕێکخراوەکانا کوردستانا وەکوو هێزی پیادە نەبوو، وەکوو میساڵ لە دەمێکا لە ساڵەکان نەوەدا فەزا فرە جینسییەت زدە بوو ئەوەڵین بەیانییە کە لە ئێرانا خوێندراوە، ژن خوێندییەوە، ژن خۆی کولەن لە ڕەئسی بەیانییەکانا بوو  لە مەریوانەوە دەستی پێکرد و کەم کەم چووە شارەکان تر وەک فرە میسالهای تر. وە ئەڵبەتە ئەم مەسئەلە لە سەر مامۆستایان کوردستان من گەرەکم نییە یەکدەستی کەمەوە. فەعالییەت ڕێکخراوە پیشەییەکان لە کوردستانا قەتعەن شتێکی یەکدەست نییە. مەجمووعە نیرووهایەکن کە تاندانسهای سیاسی جیاوازیان هەس وەلێ ئەم جیاوازییە بۆچە واسە لە کوردستانا؟ بۆ چە لە شوێنەکان ترا وا نییە؟

مەسئەلێک کە هەس من فکر ئەکەم ئەم جیاوازییە هەڵئەگەڕێتۆ بۆ ئەو سوننەتە سیاسییە کە لە بەستەر کوردستانا هەس؛ تێکۆشان و نافەرمانی مەدەنی و بەرخوەدان تایبەتمەندی جۆغرافیای کوردستان بووگە کە لە بەستەر ئەو فشارە سیاسیگەلە، ئەو سەرکوت و تەبعیزە ساختاریگەلە شکڵی گرتگە وە جۆرێک تەک ژیانی خەڵکا پەیوەندی هەس وە تێکۆشان سێنفیش یا پیشەیی ئیزۆلە نییە ها لە ناو مەتنێ ئیجتیماعی- سیاسی موشەخەسا مەعنی پەیا ئەکا وە ئەم تێکۆشانا لە نەفسی خۆیا چالاکییەک سیاسییە. پەس ئەگەر ڕێکخراوەی سێنفی مامۆستایان لە کوردستانا فەعالترە بە بۆنە ئەوە هەس کە سێتینگێ سیاسی- کۆمەڵایەتی کوردستان، سێتینگێ سیاسی ترە.

وە هاوکات ئەم ڕێکخراوەگەلە ئیمکانێ زمانێک سیاسی سەرەکە و ڕادیکاڵیان نەبووگە وەلێ لە نەبوونی ئەو چالاکییە گشتییەی حیزبەکانا کە دوای شۆڕش ٥٧ ئەحزاب کەم کەم  چالاکی گشتییان نەما وە چوونە شێوەیەک ژێر زەوینی، فۆرمێ تەشکیلاتێ مەخفی لە ئیدامەی ئەو سوننەتا بە قەول مەعرووف ئەم ڕێکخراوەگەلە بوون کە بوون بە ئاڵاهەڵگری شۆڕش و موقاوەمەت لە توول تەواو ئەم ساڵگەلە.

وە ئەم جیاوازییە بێگومان بەشێکی هەڵئەگەڕێتۆ بە سووڕەتێک بۆ پێشینەی ئەم حیزبگەلە کە زەمینەی سیاسی کاریان دروس کردگە، فەرهەنگ تێکۆشانیان  جێگا خستگە، تەئسیریان بووگە لە سەر زێهنییەت خەبات  کۆمەڵایەتی و خەبات سیاسی، مەشڕووعییەت تاریخییان هەس و ئەمە بووگە باعیسی ئەوە کە کوردستان لەو وەزعە جیاواز عەمەل کا. وە ئەم شتە هەم پێش شۆڕشی ژینا و هەم لە شۆڕش ژینا بە خاترێ ئەم  بەکگڕاوندە مامۆستایانیش جیاواز بوون وە ئەگەر مامۆستایان باقی شوێنەکان لە شۆڕشی ژینا وەکوو کوردستان بواتایەتن مەسیری ئەم شۆڕشە شایەد ئەیتوانی جۆرێک تر بێ.

ئەو شۆڕشە لە کوردستانا بەوە جوابی داوە کە نیشان ئەدا شایەد ئەتوانین ئاوا بەرداشتی کەین کە ناوەرۆکێک جیاواز هەس وە ئەو ناوەرۆکە مەسئەلەی کورد بوونە، کە ئەڵبەتە هاوتەنیدەس لە تەک قەتعەن باقی لایەکان چەوسانەوە، وەلێ بە بۆنەی نەبوون ئەو فەزای گوفتمانی کاریگەرەوە لە کوردستانا بە شێوەیەک کە بتوانێ ئەو هێزە سیاسییە بەداخەوە پەیای نەکر، ئەو هێزە سیاسییەی کە ئەیتانی بێتی. وە ئەمیشە ڕەبتی، بەشێکی بەمە هەڵئەگەڕێتۆ  کە چالاکی سێنفی بە تەنیایی موئەسیر نییە مەگەر ئەوەی کە پەیوەندی بێ لە تەک گوفتمانێک، موقاوەمەتێک گشتی ترا، لە تەک بەرخودانێک جەماوەرا؛ زمانێک موشەخەسی بێ بە شێوەک موشەخەس بتوانێ ڕێکخستنی بێ کە بتانێ ئەم هێزە جیاجیاگەلە وەزنی پێ با، جەمیانی کاتۆ و بیانکاتە جەمعێک گشتی. کە بەداخەوە شتێک وا شکڵی نەگرت وە لە سەرەنجاما لە دوای شۆڕشی ژینا  کوردستان لە حاڵەتێ " چشم و جراغ ایران " بوو بە "هویت طلب" وە ئەم شتانە.

وە تەئسیراتێک کە شۆڕشی ژینا دای نیا هەم لە سەر بەرەی کوردستانی و هەم لە سەر بەحسێ بە هەر حاڵ کەسانێک کە ئێستە یا کورد نین یا باشتر بێژین لە شارە مەرکەزییەکانن تەئسیراتێکی بوو. کورد بە گشتی بە تواو تاندانسەکانییەوە، چەپ و ناسیۆنالیست و هەر شتێک کە ناو نریاگە کێشەی نەتەوایەتی بووگە وە ئەم کێشە بووگەسە داوخوازی گشتی بۆی.

مافی چارەنووس خۆب ئەوینین لە ناو داوخوازە نویشتاریەکانا هەمیشە بووگە وەلێ لە کردەوەئا بەشێک لە چالاکان پێش شۆڕشی ژینا لە تواوی جەرەیانەکانا جۆرهایەک ئەوەی کە لە سەر مەسئەلەی کورد هەڵئەچوون و پییان سیاسەتێک دەستە ڕاستی بوو وەلێ دوای شۆڕشی ژینا من وا ئەزانم سیاسەتی کوردی بلووغێکی پەیا کرد، شتەکان ئاڵوگۆڕێکی بە سەر هات وە هاوڕایەک گشتی لە سەر چەوسانەوەی نەتەوەیی دروس بوو لە بەین تواو ئەو تاندانسە سیاسییە جیاوازگەلە. وە هەر وەها ئەوینین لە ناو غەیرە کوردەکانیشا بە تواو گرایشەکانیانۆ ئەو تەزادی مەنافیعیانە بەرجەستە بووە وە دژایەتی و ترسێکیان لە کورد پەیا کرد، تەواو ئەوانە بە چەپ و ڕاست و هەر شتێکیانۆ  یەک مەسئەلە و یەک مایندسێتێ موشتەرەکیان هەس کە ئەو حیفزێ تەمامییەت ئەرزی یە کە فەقەت تێن بە ئەدەبییات و گوفتارهایەک تایبەت خۆیان کە ناوەرۆک گشتیان یەکێکە پێداگری لە سەر ئەم پڕۆژە ئەکەن.

فرەیەک لەو ڕەوشنبیرانەی فارسە، ئێستە ئیلزامەنیش فارس فارس نین وەلێ خۆب شایەد لەو نەتەوە ژێردەست کراوەگەلە نین، قەتعەن بەشێک ڕەسمی لە حکوومەت نین وەلێ لە ڕاستییا تریبوونێ ئایدێئۆلۆژیکی حکوومەتن وە لە ئەم دوو ساڵەی پێشووا نیشانیان داگە کە چەپ بوون بە مەعنای مەرکەزگەرا نەبوون نییە.

ئەم ڕەوشەنبیرانە بەشە چەپەکانیان لە سەر پرسی نەتەوەی ژێر دەستکراوەکان کەمترین جیاوازییان لەتەک ڕاستەکان و حکوومەت ناوەندیا نەووگە وە مومکینە هێشتا لە سەتح  توودەییا لە تەک مەسئەلەی کوردا هاودڵیچ بێ وەلێ لەو سەتحە نوخبەگەرایانە کە تریبوونیان هەس ئێلیت مەرکەز بە ڕیوایەتهای دەقیقەن ناوەندگەرایانە خەریکە دەنگ غەیرە فارسەکان حەزف ئەکا وە لەم کانتێکستاس کە کوردستان ئەوێ بە فوبیای تەجزیە بۆیان و لە جەرەیانی شۆڕشی ژینا کە ئەم شۆڕشە وەزنەکەی فرەتر لە کوردستانا بوو، بەداخەوە ئێرانییەکان بوون بوون بە خاوەن شۆڕشەکە. برێندێ جەهانی " زن، زندگی، آزادی " دروس کرد و فرە مەسائیل تر کە فکر ئەکەمۆ فرە تەئکید کریاگە لە سەر ئەم شتانە، قەتعەن هەڵوێستی بەرەی ئێرانی گرینگە وەلێ من وا ئەزانم ناوێ تواو بابەتەکانمان فرە لە سەر ئەوان ئاکیوپاید بێ.

من گەرەکمە بگەڕێمەوە سەر مەسئەلەی کوردستان. ئێمە ئەزانین کە کوردستان کانتێکستێ حیزب میحوەر و هەر وەها ڕێکخراوە میحوەری هەس. هیچیان ناتانن جێگەی ئەویتر بگرێتەوە هەر کامیان سازوکار خۆیان هەس و هیچکامیان بێ زەعف نین، ناوێ یەکیان ڕۆمانتیزە کەین و تواو تاوانەکان خەینە سەر شانی ئەوی تریان وە یا بەرعەکس تواو هیوای خۆمان گرێ بدەین بە دانێکیانۆ. کۆمەڵگا لە حیزب بێ نیاز نییە، وە لە نەبوونی حیزبا سینف و باقی ڕێکخراوەکان بە تەنیایی تەرجومە ناوێتۆ، تەرجومە ناکرگرێتۆ کە بێتە قودرەت، تەرجومە ناکرگرێتۆ بە گۆڕانکاریهای ڕادیکاڵ لە ئەو موناسباتی قودرەت و دەسەڵاتا، ئەگەر سازوکار حیزبی نەوێت تەغیرێک ئیجاد ناوێ پەس لێرە ئاس کە فەعالییەت حیزبی زەروورەتە وە هاوکاتیش پاراستنی سەربەخۆیی ڕێکخراوە مەدەنییەکان ئەسڵێک حەیاتییە.

ئەم دوان زەروورەتە یەکتری ڕەدۆ ناکەن. زەرفییەتهایەکن کە موکەمڵ یەکن. هاوکات حیزب جێگەی خۆی هەس، هێزهای نێو کۆمەڵگاش جێگەی خۆیان هەس وە بەهێزکردنی هەرکامێکیان بە کەڵکی ئەوی تریانە.

لە حاڵێکا یەک شت کە فرە گرینگە کە باسی کەم ئەوەسە کە ئەشێ گشتیشی فکر کەم  لە سەر ئەمە تەوافوقی نەزەری بێ کە لە دواڕۆژا دەسەڵات نابێ لە نێو حیزبە سیاسییەکانا دابەش کرگێ، دەسەڵات ئەمرێک خەڵکییە، کۆمەڵگای کوردستان پڕە لە حیزب و هێزهای جیاواز کە هانە نێو زەوین خەباتا، هێز و پۆتانسییەل کاریگەریان هەس، ڕێکخراوەی خۆیان هەس،کە ئەوان پێشکەوتووی کۆمەڵگان و بە تواو توندوتیژی گەلێک کە بەرامبەریان ئەوێتۆ هێشتا باشترین شێوە عەمەڵیان کردگە. پەس ئەم هێزگەلەنە کە کانوونێ ئەسڵیێ  سیاسەتێ کۆمەڵگای مەدەنین وە ئەگەر بچنە ژێر دەسەڵاتێ دەرەکی و حیزبی هەم  تەوانایی تەحلیل خۆیان نیسبەت بە وەزعییەت لە دەس ئەدەن، هەم ئەونە بەڕێوەبەری خەتێک عەمەلی کە لە دەرەوە پییان ئەوێژرێت، یانی ئەو سازوکارە دەروونیگەلیانە موختەل ئەوێتۆ و ئەبنە تابعێک لە بەرنامەی دەرەکی.

وە دوویش ئەم هێزگەلنە کە لە دواڕۆژا ئەتوانن پێش ئەوە بگرن کە دواتر فەردێک، جەرەیانێک، حیزبێک نەوێتە خاوەن کۆمەڵگا، تەسمیم نەگرێ بۆ تواو کۆمەڵگا ئەو شتە کە ئەوینین لە هەریمی کوردستانا هەس. خەڵک خۆی بۆ خۆی تەسمیم بگرێ ئایا گەرەکیەتی وەک کۆمەڵگاهایەک پچووک پچووک شوورایی یا هەر مۆدێلێک کە خەڵک لە سەری ڕەئیان زیندەگی کا و ئەم شتە بە مانای لاوازکردنەوەی حیزب نییە قەتعەن ئەو شتانە کە من ئێژم .

یەک چت کە موهیمە ئەوەسە کە بزانین کە نیسبەت دەوڵەت، کۆمەڵگا، حیزب وە ڕێکخراوەکان  ها لە ماتریکسێک کە سازوکارەکان ئەوانەن کە موقاوەمەت ئیجاد ئەکا. حەدی ئەقەل لە سەتحێ تیۆرییا حیزب وەکوو زەربەگیرێکە بەرانبەر دەوڵەت، زەربەگیرێکە ها لە بەین دەوڵەت و کۆمەڵگا، وەلێ دووبارە لە واقعئا لە بەین حیزب و کۆمەڵگایش ئەشێ سازوکارێ دیفاعی تر بێت. ئەرێ حیزب کۆمەڵگا ئەپارێزێ لە فشارێک کە دەوڵەت ئەیخاتە سەری وەلێ بێ نیازی ناکا لە ڕێکخراوە چۆن حیزب خۆی ئەتوانێ ببێ بە بەشێک لە دەسەڵات.

وە بە ئازموون ئەزانین ئەو بزووتنەوە توانیگیانە داوخوازییەکانی خۆیان بە سەر دەسەڵات دا بسەپێنن کە لە دەرەوەی ئەو ساختاری دەسەڵاتەئا بووگن، پەس لێرە ڕێکخراوە ئەهەمییەت پەیا ئەکا کە وەک لایەیەک دیفاعی ترە کە نیسبەت بە دێمۆکراتیکترین حیزبەکانیش نیسبەتێ ئۆرگانیکتر و بێ واسیتەتری هەس لەتەک کۆمەڵگا.  ئەسڵەن ڕێکخراوەکان خۆیان وەکوو ئایینەی تەواو قەدن لە داخوازیە ڕاستەقینەکان کۆمەڵگا بەو بۆنۆ حیفز و تەقوییەتی ڕێکخراوەکان فرە زەروورەتە.
یەک دانە لە کێشەکان کە لە زەوین کوردستانا هەس جێگەهایەکە کە ئەم دوو لایەنە بەیەکۆ  تێکەڵ بووگن. ڕاستیتان گەرەکە لە ڕێکخراوەی مامۆستایان ئێمە لە هەرسین، ئیلام، شاهاباد، سنە، سەقز شوێنهایەک کە هەن کە ئەمانە عوزوی شۆرای هاوئاهەنگی مامۆستایانن  وە هاوکاتیش نەنووسراو ئەم ڕێکخراوەگەلە وەک بەرەی کوردستانی ئەناسرێن  وە داخوازیهای یەکگرتووی تایبەتی نەتەوەیی کوردیان هەس وەلێ لەو ساڵگەلە، وە یا باشترە بێژم لە دوای شۆڕشی ژینا ڕێکخراوەی مامۆستایانیش  وەکوو باقی بەشەکان وڕێکخراوەکان تر کەفتەستە بەر تیری پەیکانی  هێرشی باقی شوێنەکانی ئێران کە ئەوانەی کە پێشتر وەکوو موتەحید ئەناسران بە جۆرهایەک هەر داوخوازێک کە لە لایەن مامۆستایانی کوردستانەوە تێ ئەبێتە داوخوازی باندی مەریوانییەکان و باندی کوردستانییەکان و ئەمانە. وە لە ئاوا شەرایتێکا حەول فرە دریاگە کە بەشی شمالی کوردستان، بەشی موکریان کە هەم بەستەری موبارەزاتیان هەس وە هەم هەر لە باقی موبارەزاتا جۆین بن بە ڕێکخراوەی مامۆستایان وەلێ بە تواو تەلاشەکانۆ تا ئیستا حازر نەبووگن و حەتا واکونشێک تەدافوعیان هەس لە سەر ئەمە.  وە لێرا وەکوو گومانێک هەس کە ئەو جەرەیانە ها لە ژێر دەسەڵاتێ حیزبێ ئیکسۆ وە ئەگەر وابێت لێرا هەس کە ئەوینین کە تێکەڵ بوون حیزب و ڕێکخراوە یەکجار زیانی گەورەس.
 لەمڕۆیا مامۆستایانی کوردستان ئاپشنێک گەورە کە ها لەبەر دەستیانە ئەوەسە کە بتانن بن بە ڕێکخراوەیەک مامۆستایان لە بەشی کوردستانا ئیجاد کەن. هەر وا کە پێشتر باسم کرد داینامیکی شارە کوردەکان موتەفاوتە و بانترین هێز مامۆستایانی ئێران مامۆستایانی کوردستان، پەس بۆچە هاوقەم لەتەک ئەو داینامیکە سیاسییە  بە دروس کردن بەرێک سینفی لە شارەکانی کوردستان بیر نەکەینۆ . لە ماوەیەکی زۆرا هەس کە ئێمە هاین لە پەیوەندی لە تەک یەکێتی مامۆستایانی ڕۆژئاوای کوردستانا کە لە ساڵی ٢٠١٣ دا دروس بووگە. هاین لە تەک پەیوەندی لەتەک مامۆستایانی باشوورا کە لە ١٩٦٠ و ئەمانە دروس بووگە وە لە باکووریشا هەر وا. وە ئەگەر ئێمە لە ڕۆژهەڵاتا بتوانین بەرەیەک کوردستانیشمان بێ ئەتوانێ لەم چوار دانە ڕێکخراوە بەیەکۆ دواتر لە پانتایی کوردستانیشا یوونییەنێک دروس کا چون  هەر چواریان فرە ئۆرگانایز خەریکن چالاکی ئەکەن وە دروستە کە ئێمە مەرز دامانی بریگە وەلێ دەغدەغەهای موشتەرەکمان هەس. ئەم چوار یوونییەنە زەرفییەتهای  زۆر گەورەن بۆ وەی کە فەزایەک دروس کەن کە بوونی ئەو مەرزگەلە بە ڕەسمییەت نەناسێ وە لە دەرەوەی ئەو مەرزگەلە چالاکی کا وە بە تەئکیدەوە ئیلزامەن دروسکردنی ئاوا پلاتفۆرمێک بەو مانا نییە کە ئێمە بەرەو دروسکردن دەوڵەت-نەتەوە  حەڕەکەت ئەکەین. ئیتر ئێمە کارمان بەوە نییە کە لە تاران موتەحیدمان کێیە یا ئەوان لە بەغدا موتەحیدیان کێیە. ئەوانە گشتی جێگەی خۆی هەس. هەر وا کە ئێمە لە ڕۆژهەڵاتا دەغدەغەمان هەس لە تەک باقی شارەکانی ئێرانا، لە شوێنهای دیکەشا دەغدەغەی هاوبەشمان هەس لە تەک باشوور و باکوور و ڕۆژئاوای کوردستانا. پەس ئەتوانین هاوکات قام هەڵبگرین بۆ ئەوەی کە ئەو دەغدەغە هاوبەشگەلە لە بەشە جیاوازەکان کوردستانا بیکەینە یەكێ، نەهادی بۆ دروس کەین وە لە سەتحی نێونەتەوەییشا سازمان جەهانی ئامووزش حازرە لە تەک ئێمەئا هاوکاری کا وە ڕێکخراوەی مامۆستایان کوردستان بە ڕەسمییەت بناسێ چون نموونەی وایان پێشتر لە کیشوەرە عەڕەبییەکانا بووگە.
وە قسەی ئاخرم کە ئەمە قەتعەن لە یەک دەقیقەئا کۆتا ئەکەمۆ و فرە موهیمە مەسئەلێک موهیم  کە کێشەک هەمیشەگی کە هەسمان لە سەر مەسئەلەی  ژنە. فکر ئەکەم ئێستا کاتی ئەوە هاتە کە پڕۆژەی سیاسی لە کوردستانا لە ڕێگەی پڕاکتیزە کردنی فێمینیستۆ بێ، نە فەقەت لە شوعار بەڵکە لە کردەوە دا پێناسە بکردرێ. ئازادیی نەتەوایەتی کورد بێ ئازادیی ژنان مەحاڵە. شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی ژنان و کۆمەڵگای پەلکە زێڕینە نیشانیان داوە کە لە خەباتیانا، لە بیرکردەوەیانا هاوکات لەگەڵ مەسەلەی جێندرا لەتەک باقی چەوسانەوەکانیشا لە پڕاتیکا بووگن وە هەر چارەنووسێک لە نێوان ژنان و نەتەوە ژێردەستەکانا هەس هەر بەیەکۆن، ئەم دوانە موشتەرەکن بە یەکۆ. ئەم دوو هێزە فرە گرینگن وە دەسپێکێکن بۆ ئایەندە کە بتوانن کۆمەڵگایەکی شیاوی ئینسانی دامەزرێنێ و بەم تێڕوانینۆ لازمە ئێمە وەک کورد و بە تایبەت پیاگانی کورد لەخۆیان ڕەخنە بگرن، لەخۆمان ڕەخنە بگرین، لە شوێنهایەک کە خۆمان فێر کەین وەلێ لە شوێنهایەک پڕۆسەی ئەو فکرەی کە هەمان هەس هەڵی بوەشێنین و ئانڵێرنی کەینەوە بە داخەوە فرە لەمانە کە لە سەر کوردستان کار ئەکەن، بانگەشەی ئازادی ئەکەن هێشتا وەختێ ئەگەیتە ئاستی دادپەروەری لەسەر جێندر ساکیت ئەون فکر ئەکەن باسکردن لە سەر مافێ بەرانبەر بۆ ژنان فەقەت ئەشێ پێداگری ژنانە بێ وە بەداخەوە شتێ کە فرەترحەتتا لە پێداگری ژنانە جێگای ڕەخنەس بەحسی کۆمەڵگای پەلکە زێرینەس کە هێشتا حەتا لە حەدی شوعاریشا باسیان ناکریێت وە ئەمە ڕێک کاملەن نیشانەی ساختاری پیاگ سالارانەس کە لە زەوینی کوردستانا هەس. سپاس