وتاری دوکتور شیوا عامیلی ڕاد لە کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات ١٣-ی مەی ٢٠٢٣، ستۆکهۆڵم، سوێد

ژن، ژیان، ئازادی ناوەرۆکی هەس
وتاری دوکتور شیوا عامیلی ڕاد لە کۆنفڕانسی شۆڕشی ژن، ژیان، ئازادی و داهاتووی ڕۆژهەڵات
١٣-ی مەی ٢٠٢٣، ستۆکهۆڵم، سوێد
بەڕێوەبەری پانێل چوارەم دوکتورسوهەیلا قادری:  بەڕێز شیواعامیلی ڕاد پێم وایە لە گەڵمانە لە سەر خەتە ئەگەر ئیزتان لە سەر بێ کاتەکە بدەم بەو فەرموو بەڕێز شیوا خانم!

شیوا عامیلی ڕاد: سپاس، سڵاو و ڕێز لە خدمەت گشتانا، ببەخشن  لەبەر ئەوەی لە بەحسەکانا نەبووم شایەد بەشێ لە بەحسەکانم تیکراری بێ یا بە هەر حاڵ تەک بەحسەکانی ترا نەیەتەوە، لە پێشا داوای لێبوردن ئەکەم. ئێمە گشتمان ئەزانین کوردستان لە شۆڕشی ژینا جیاوازییەکی بەرچاوی بوو نیسبەت بە شوێنەکانی دیکەی ئێران. ئەڵبەتە ئەم جیاوازییە فەقەت بۆ ئەم شۆڕشە هەڵناگەڕێتەوە. کوردستان لە تواو ئەم ساڵانە، لە تواو ئەم چوار دەهە تایبەتمەندی­های خۆی بووگە. کوردستان تەنیا شوێنێک بوو کە لە هیچ دەورەیەکا بە جمهووری ئیسلامی ئەرێی نەوت وە لە بەرانبەریا وێسیاگە به جۆرەهای جیاوازا، بە شێوەهای جیاواز  وەک: بەشداری نەکردن لە ڕێفراندۆمی ٥٨ دا، دەورەیک موبارەزاتی موسەلەحانە و موبارزاتی سیاسی، بەشداری نەکردن لە تەک جونبیشی سەوز و فرە نموونەهایکی تر.

وە ئەم راوه­ستانە به­رانبه­ر به دەسەڵاتی جمهووری ئیسلامی دەلاییلی زۆری هەس: بە جورهایەک، تا ڕادەیەک، ئەو تاریخە بە کوماری کوردستان هەڵئەگەڕیاوە.  وە له دوای هاتنە سەر کار جمهووری ئیسلامی به تاسیرگوزاری ئەحزاب کۆمەڵە و دێمۆکڕات، که زور تەئسیریان لە سەر خەڵک ڕۆژهەڵات بوو.

پێش هەر شتێک گەرەکمە بەئەمە ئیشاڕە بکەم کە ئێمە ئەزانین شۆڕشی " ژن، ژیان، ئازادی" به ته­نیایی شۆڕشێک نییە کە ئیسه ناوی لێ ئه­برگێت. ته­نیا شۆڕشێکی حاڵی حازرە نییە، شۆڕشێکە کە نەتیجەی قەدەم­هایکی زۆره کە نابیندرێت، نه­تیجه­ی بەرخوەدانێک ڕۆژمەڕەس کە دەنگی نییە، شت­هایەک بچووک شایەد.

نویسەندەیەک هەیە بە ناوی جەیمز سی. تی. سکات لە کتێبێکەیا

" weapons of the weak, everyday forms of peasant resistance" تەشبیهێک جوان ئەکات ئەو موقاوەمەتی ڕۆژانە و ئەو قەدەمە بچووکەلانه تەشبیه ئەکات بە جەزاییری مەرجانی ژێر ئاو که لە توولێ دەهەها ئەنریێتە بان یەک و وەسل ئەونە یەکۆ  (به هم پیوستگی قدم گه­ره، مقاومت گه­ره له توول دهه­ها  و فشارهای موحیتی ئه مانه تبدیل ئه کاته حزیره یەک سفت و سخت) که هان له ژیر ئاوه و و ناوینگت؛ جەیمز سکات موقاوەمەت­­های ڕۆژمەڕە
ئه­جزای ئەو جەزاییری مەرجانیانیه ناو ئه­نێت. وە زەمانێک کەشتییەک تێ بە سه­ریا ،(ئەو کەشتی یە تەشبیه ئەکا بە دەوڵەت)؛ ئەم کەشتییە  فکر ئەکا لە بان ئاوێک ئارامۆ خەریکە حەڕەکەت ئەکا وەلێ لە جێگەیەک بەرخورەد ئەکا کە ئەم جەزیرە سفت و سەختە وە بەستە بە شەراییت مومکینە کەشتییەکە غەرق کا، مومکینە کونای کات. وە دەقیقەن ئەمە وەزعییەتێکە کە لە جونبشی ژینا بوومان. جەزاییرهای مەرجانیمان بوو کە لە موقاوەمەتهایێ دروست بووگە کە شایەد بۆ خۆمانیش شاراوە بێت و ئاگاداری نه­بین؛ تێعدادێکیان دەنگدانەوەی بووە وەک نموونه ئەتانم دەست بنمە بان مانگرتن سەراسەری ٨٤ لە سەر کوشتن شوانە لە مەهابادا دەستی پێکرد و ته­واوی شاره کانی روژهه­لات به­شداریان کرد. کوردستان کولەن بە تەواوی هەمیشە تایبەتمەندی خۆی بووگە. ئەم شتانەی کە لە کوردستان ئەیبینین هیچوەخت لە باقی شوێنەکانی­تری ئێرانا نەماندیگە. بۆیە ئەو تەجەموعاتەی دژ به ژن­کوژی (فریشته له مه­ریوان) لە ساڵی ٨٧ دا، تەجەموعێک لە شاری مەریوانا کە ڤیدێئۆکانی لە  سەر یوتیوب  هەس. وەختێ تەماشای ئەو فیلمگەلە ئەکەیت واقعەن شتێک عەجیبە؛ تێعدادێک ٢٠٠٠ نەفەر لە فاسیلە چەند سەعاتا، فەعالینی ژنان، موعەلیمان، کرێکاری بە مەحزی ئەوە کە ژنەفتیان کە باوکێک کەنیشکەکەی خۆی سەربڕیگە، جەمعەوە بوون چوونە بەر پزشکی قانوونی و نەیانهێشت جەنازەی بە خانەوادەی تەحویل بدریێتەوە. ئەو جەنازە من بۆ خۆم ئەوەل جارە کە ناو فیلمەکانا ئەم دی کە ژن جووتە ژێر جەنازەی، تا ئەو عانە سونتێ وا من بۆ خۆم نەمدیبوو. تەزاهورات کریا، قسە کریا، مەرگ بەر ئیرتیجاع دریا و حەتا بۆ  فاسیلەیە جادەی سنە – مەریوانیان بەسرا. ئێمە مانگرتن دژ به ئیعدام فەرزادمان بووگە، بۆ  ڕامین­مان بووگە، بۆ زانیارمان بووگە، ئەو حەرەکەتەمان بوو کە بۆ شەریف باجوەر و هاوڕێکانی وە یا پێش شۆڕشی ژینا ئەوەی کە بۆ  شلێر
ره­سوولی لە مەریوانا ڕووی دا. ئەمە هەر ئەو موقاوەمەت ڕۆژانەسە.  تازە ئەمە شتهایەکە کە ئەیبینین. فرە شتهایەکمان بووە کە فرە نەهاتگنە بەرچاو. شتێک وەک مەراسمات نەورۆز. ئێمە مەراسمات نەورۆز وەک بەرخوەدانێک ئەبینین لە جوغرافیای لادێ و غەیری شارییا. بە پێچەوانەی ئەوەی کە فکر ئەکەن کە ئەو لادێی جامیعەی غەیری شارییە خونسا و مونفەعیلن. لە حاڵێکا فەعالییەت کۆمەڵە و دێمۆکڕات لە  دەوران خۆیا بە دێهاتەکان هەڵئەگەڕێتۆ. بەو بۆنەیەوە من فکر ئەکەم لە هەر شوێنێکا لە سەر کوردستان باس ئەکریێ فرە نیازە کە ئەم سونەتی  سیاسیگەلە کە پێشینەیان بە ئەحزاب هەڵئەگەرێتۆ  باسی لێ بکریێ. جونبیش لە لەحزەیا پێش نایە  ئەم کارە توولانی مودەتگەلە کریاگە تا توانی جونبیشی ژینا بخولقئنیت.

وە لە سەر ئەو جەریانی ژن، ژیان، ئازادی من پێم واسە (ئه­لبه­ته من فکر ئەکەم دیدگای موشتەرەکە لە بەین گشتمان) ئەگەر به جیگه­ی ژینا پیاگێک بوایت بدوون شەک بەشی چەوسانەوەی ژنانی لێ حەزف ئەبوو، حەتتا ئەگەر ژینا هه­ر کورد بواتایە وەلێ لە سنە و یان هه­ر شاریک که کورده ئەو تراژێدییەی بە سەر باهاتایت، (لە تاران نەبوایت) بازەم بە نەزەر من ئەو به­شه­ی چەوسانەوە کە هەڵئەگەرێتۆ بۆ مەرکەزێک کە بۆ سەدان ساڵ خەرێکە پیراموونێک ئەچەوسێنێتەوە، ئەو ئێشە­ نەئەکولایەوە وە حەتتا ئەگەر ژینا بازهەم هەر موتەعەلیق بە مەرکەز نەبواتایە وەلێ کچێک عەرەب یان به­لووچ بواتایە بازهەم ئەمە پێش نەئەهات چون ئەمە فرە موهیم بوو کە ئئێستارتی ئەم حەڕەکەتە لە کوردستانا دریا، ئەم ئێستارتە ئەگەر لە کوردستانا نەبوایە ئەم شۆڕشە بەم شێوەیە نە ئەبوو. پەس ئەو تراژیکەی ژینا تەلافی ئەو چەوسانەوانە بوو کە توانی ئەو جونبیشە جیاواز کا لە تواو تاریخ مۆدێرنی ئێرانا و بێ هیچ شەک و گومانێک ئەمە تەسادوفی نەو کە ئەو ڕۆژە لە زیارستان شاری سەقزا شوعاری "ژن، ژیان، ئازادی" سه­ر درا، سونەتێک سیاسی لە پشت ئەم شعاره­و هه­س، جەزاییره مەرجانیه­کان ژێری ئاوه­که بوو، ئەگەر ئەو سوننەتە نەبوایە ئەو ڕۆژە لە سەقزا نە ئەخولقا.

ئێمە ئەزانین فکر ئەکەم ئێمە دەیە شەستییەکان هیچ کەسێکمان نییە کە لە کوردستانا کەسێکی لە خانەوادەی نزیک یا دووری یا ئێعدام نه­بووه یان شەهید نه­بووە، ئه­شکەنجە نه­بووە ئیخراج نه­بوێت و ... گشتمان ئه­م ته­جربه­مانه هەس، ئەمانە گشتیان بە ئەو بیرەوەرییە ئینتیقال دریاگە بە دەیەی شەستی و ە دوایی حەفتایی و هەشتاییەکان، و مۆدێلێک لە خاترەی جەمعی لە کوردستانا دروست بووگە کە باشترە بێژم کە لە ناو شکڵهایێ جۆراجۆرا چەوسانەوەکانه و هه­روه­ها
به­رخودانه­کانیش مودام زیندگ ئەویتەوە؛ هەر ئیتیفاقێک کە ئەکەفێت  مەجمووعێک توولانی له­و تێرێتە سەر، ئەڵبەتە تەولیدات میدیا و فەزای مەجازی، موبارزات کوردستان قەتعەن ئیمکان بازتەولید ئەم شتگەلەی فرە فرە­تر کرگه­سه­ئ.

ئەحزاب سیاسی کوردستان، حەتتا دەست ڕاسترینیان زەمینەی سیاسی کاریان دروست کردگە (بەحسیان ئیجاد کردگە، جەدەلیان کردگە، دەستگیرییان بووگە، موقاوەمەتیان بووگە و فەرهەنگ موبارەزەیان دروست کردگە) ئەحزاب لە نەفس خۆیانا تەئسیریان بووگە وە لێرە من کارم بە ئۆریانتەشینیانەوە نییە و قەتعەن نەقد لە سەریان فره هەس، به­لام به موافق بوون و نه­بوون ئیمه ته­ک سیاسته­کانیانەوە  ئه­وان حه­زف ناون و نه­قشیان ناشورگیته­و. ئێمە ناتوانین چاو لە کۆمەڵە و دێمۆکڕات داخەین یا ئەوەی کە لە باکوور یا ڕۆژئاوا تەواو دنیای مەبهووت کرد نه­وینین. گشتیان شوێن دەستیان لە ناو جەزاییر مەرجانی که بوو به جنبش ژینا بووگە، گشتیان تەئسیریان لە سەر ئەم زێهنییەتە موبارەزە ئیجتماعییە و زێهنییەتە موبارەزە سیاسییە هه­س، تاریخ­سازی­یان کردگە ئەمانە، بە جۆریەک که حەتتا لە زوان کەسهایەک کە ئەسڵەن هیچ شناختێکیان لە حیزب و جەرەیانێ خاس نەوێ بویژگیت. بە جوورێک ئامووزێش غەیرە موستەقیمیان بووگە. پس ئه­گه­ر خۆیان نەبوون لە ناو ئەم جونبیشە دا وە یا ئەگەر بوون وه­لی زەعیف بوون و یا مەنفیش بوون وەلێ ئەو فەرهەنگ موبارەزەییان وەها قوول لەو خاترە جەمعییە دا و زیندگ ماسە کە لەو چل و چوار ساڵە دا نەکووژیاگەسەوە.

ئەم قسەگەلەی من ئومیدوارم بە مانای ستایش لە هیچ جەرەیان و حیزبێک نەبێت  چون ئەگەر قەرار لە سەر نەقد ئەحزاب بێ من نەقدم لە سەر ئەحزاب فرە فرەس وەلێ بەحسم لە سەر ئەو تەئسیرەسە کە پێش لە سەر خولقاندن جونبێشێ ژینا بوویان.
ئەحزابێک کە ئێمە هەسمان  هەر وا ئێژین گشتیان نەقدیان پێ واردە، هیچکام لەم حیزبگەلە کە هەسمان له ئێستە هاوسەتح نین لە تەک ئەم بەستەرە دا کە لە ناو جامیعەدا هەس، هەر کامیان لە دەورەهایەکا بەشێک له­م جونبش­یانه پته­وه­و کرگه وەلێ ئیتر بە داخەوە خۆیان لەو تەحەولات و پوویایی کۆمەڵگا جێ ماگن. ئەوەی کە لە خود ئەم جونبشە دا نەبووبن یا شێوازی بوونیان چە بووگە بەحسێکە کە زاهیرەن ڕەفیقەکان بە پێی تایتڵ پەنێلەکانی­تر قەتعەن بە وردی باسیان لێ کریاگە پەس من واریدی ئەو بەحسە ناوم. وەلێ مەسەلێک تر کە هەس من فرە شنەفتگمە کە ئەوێژرێ فڵان حیزب موشەخەس ناو جونبشی "ژن؛ ژیان؛ ئازادی" حزووری نەووگە وە! وەختێ من ئەم گوزارە ئەشنەفم ئەوە دێتەوە زێهنی من کە ئێژن موعەلیمان نەبوون، کاریگەران نەبوون.

من ئه­رومه سه­ر فەعالییتگەر مەدەنی ناوخۆ؛ فەعالین کارگەری، فەعالین موعەلیمان با وجوود ئەوەی کە مودام هەزینەیان داگە، لە فەزای سەرکووب و خەفەقان فرە شەدیدێک دا بووگن هەمیشە بە شێوەی عەمەلی، هەمیشە ئاشکارا و ناسراو ڕوو بە دەرەوە فەعالییەتیان کردگە و تا بە ئیمڕۆژ موبارەزەیان ئیدامەی بووگە و مودام لە حاڵ موبارەزەیەک ئاهیستە و پەیوەستە دا، دژ بە سازوکارگەل حاکمییەت وسیاگن. مودام تەلاشیان کردگە کە ڕێکخراوەیان بێت، سازماندەهی کەن. جونبش موعەلیمان وەک تەنیا جونبشێک سەراسەری لە کولی ئێرانا وجوودی هەس. موعەلیمگەل مەدرەسە و خیابانیان وەسڵ کرد بە یەکەوە وە موهیمە کە لەو فەزای سەرکووب و خەفەقانە بە نەزەر من موعەلیمگەل و کارگەرگەل ئەوەلین گرووهگەلێک بوون، تەبەقەی کارگەر ئەوەل تەبەقەیەک بوو کە ئەو ئیقتیدار حاکمییەتەی هەرچی هاتیبە بەرەوە فرەتر شکاندی. ئێعتیرازات خیابانییان عادی­سازیەوە کرد وە خیابان بەڕاستی هەم بوو بە مەیانێک بۆ بەرخوەدان و هەم بوو بە کلاسی دەرس. ئەسڵەن بوو بە کارگایەک ئامووزشی عەمەڵی کە لە ناویا هەم دانیش­ئامووز، هەم بەشێک گەورەتر لە خەڵک نەوعێک خودئاگاهی تەبەقاتی – ئیجتماعییان چووە سەر و قووڵترەوە بوو. شێوەگەل بەرخوەدانیان تەمرین کرد وەبە ڕاستی ئەمە ئیغراق نییە کە ئەگەر من قسە لە جونبش موعەلیمان ئەکەم بێژم ئەم شتانە گشتی لە جنبش موعلمانی کوردستانەوە سیرایەتی کردگە بۆ تواو شوینه­گانی­تری ئێران. چون هەر وا کە وتم مەسیر تاریخ حیزبەکان لە سەر خەڵک تەئسیری بووگە لە سەر جونبیشە مەدەنییەکانی ناویشەوە تەئسیری بووگە، ئێستە گەرەکم نییە بێژم جونبشەکان حیزبین یا حیزبی بیر ئەکەنەوە نا وەلێ  تەئسیریان گرتگە لەو تارخچەگەلە.

بەرچاوترینیان کانوونی سینفی موعەلیمان کوردستانە کە چون وەخت کەمە من پێم خۆش بوو کە تاریخچەیەک بووچکەشی لێ ببێژم وەلێ ئەوە حەزف ئەکەم.  وەلێ مەسەلەیەک کە لە ئەنجومەنی سینفی موعەلیمانی کوردستانا بووگە بە تایبەت شار مەریوان، بە شێوەهایێ ئیمکانیابی سازماندەهی توودەیی به­رچاویکی بووگه لە تووڵ ساڵهایێ کە کانوون وردە وردە ئیحیاوە بوو. مەریوان ئاوانگارد بوو نە فەقەت وەکوو ئەنجومەنی خودی مەریوان ، ئەنجومەنی ئوستانی کوردستان یا تواو شارە کوردنشینەکان، بەڵکە بە جۆرهایەک قۆتبێ سینفی بوون لە تەواو ئێرانا. لە هەر تەجەموعێکا کە ئەگەر سەراسەری بوو، ئەگەر مەریوان بەڵێنی نەدایە بە تەجەموعەک، شتێک شکڵی نەئەگرت، وە دواتر سەقز هەر ئەو نەخشەی پەیا کرد، سنە ئەو نەخشییەی پەیا کرد.  فەعالییەت و داخوازییەکانی جونبشی موعەلیمانی کوردستان بە ڕاستی ڕادیکاڵ بوو، داخوازی ژنانی تیا بوو، داخوازی زوان دایکی تیا بوو، دژ بە خسووسی سازی وێستیان لە حاڵێکا زەمانێک ئەسڵەن بەحس لە خسووسی سازی، واقعەن فرە موقابەلەی لەگەل ئەکریا.

وەختێ تەجەموعێک شکڵی ئەگرت لە تارانا ئە بەو جەمعییەتە گەورەی موعەلیمانەوە سەد نەفەریش نەئەچوو وەلێ لە مەریوانا دوو بەرابەری جەمعییەتی موعەلیمانی مەریوان ئەچوونە ئێعترازه­و و لە شارەکانی ترەوە ئەهاتنە مەریوان بۆ ئعتساب یان ئیعتراز

ئەڵبەتە فەعالییەت کانوونەکانی سینفی لە کوردستانا شتێک یەک­دەس نیه و نەبووگه، نیرووهایەکی ها تیا کە تاندانساهەیەک سیاسی جیاوازیان هەس. کەسانی تیا بوو کە ناسیۆنالیست بوون، کەسانی هەس کە چەپ ڕادیکاڵ بوون، کەسانی هاتیا مەزهەبی بوون وەلێ خۆب تەواو ئەو تاندانسگەلە لە ئەو حەوزەی فەعالییەت عموومیا بەیەکۆ کاریان کرد و ئه­لبه­ته ئەو ڕوانینە جیاوازانە بێ تەئسیر نەبووگن. بۆ نموونه وەختێک کە له سه­ر کالایی­کردنه­وه­ی ئامووزش دێتە پێشەوە چەپەکانن کە زۆرتر لە سەری کار ئەکەن. وە لە ئەوائیلەوە وەختێک پای ئاموزێش بە زوانی دایکی هاتە بەرەوە ئەو مەسەلە لای سەقزەوە زۆرتر کاری لە سەر ئەکرا که زۆرتر تاندانسێک ناسیۆنالیستی غاڵب بوو بەڵام خۆشبەختانە کێشەی ئامووزش بە زوان دایکی فرە زوو لەو کاتەگۆری ناسیۆنالیزمە هاتە دەرەوە و وەک حەقێک که لە سەر فرە شتەکان دیکه تاسیر ئه­کات وەک تەرکێ تەحسێل، وەک ئیزدیواجی مناڵگەل، وەک کەنیشکێک کە لە مناڵیا ئەبێ بە دایک  گشت ئەمانە بەرڕەسی کریا و جێگە کەفت و ئیتر نە تەنیا لە ناو تواو کوردستانا بەڵکە لە ناو تواو ئێرانا وەک موتالەبەیەک موهم هەمیشە تەئکیدی لە سەر کریاگە.

بە هەرحاڵ کانوون موعه­لمان لە سەر کارهای سێنفی، لەسەر شتانی هاوبەش کاریان کرد وەلێ خب لە ناو خۆشیانا هەر وا وتم ئیختیلاف نەزەر فرە بوو و ئەهەمییەتی خویانیان هه­س ئه­و جیاوازی­گەلە. وەلێ ئەگەر من بێمە ساڵ ١٤٠٠ و له سه­ر تەفاوەتێک کە کانوون موعه­لمه­کانی کوردستان لەگەڵ شوینه­کانی تری ئێرانا بازهەم باس کەم ئه­وه­سه که لە ساڵی ١٤٠٠ دا مودەتێک هەر حەفتە یەک ڕۆژیان لە ناو مەداریسا بە ناو ئێعتیساب  دانیاوە لە ساعەتێ موشەخەسا و یەک ڕۆژ بە عینوانی تەجەموع. یەعنی پێنجشەمە موعەلیمگەل ئەچوونە تەجەموع لە سنە شکڵی گرت، لە مەریوانا، لە سەقزا و لە سری شارەکانی­ترا، وە لێرە چ بوو کرێکاران مولحەق ئەبوون، خانەوادەی دانش ئامووزەکان مولحەق ئەبوون  وە جۆرێک کەم کەم ئەم ئێعتراز و ئێعتیسابگەلە شکڵێک فەراگیری گرت بە "ئیعترازێک خیابانیی کاریگەران له حال قیاما"، خەریک بوو ئەبوو بە میکانیزمێک کە تەغیری ئیجتیماعی ئیجاد کات، کە گەینە یەکێ مەی ٢٠٢٢ و ئەو سەرکووبگەلە کە بە هەر حاڵ پێش هات. وەلێ حەتتا بەو سەرکووبگەلەوە ئێمە گەینە شۆڕشی ژینا بازهەم تەنها تەشەکولێک کە بوو لە تەک جونبشی ژینا، فه­قه­ت کانوونێ سینفی­یێ موعەلێمانێ کوردستان بوو. ئێمە بازداشتێ گۆستەردەی موعەلیمانمان لە سەقزا بوو، لە مەریوانا، لە ئیعتسابهایەک کە ئەدرێ، (ئیعتیساب بە ڕاستی کەم هەزینەتەرین ئەکشێنێکە کە ئەتانێ بکریێ) وەلی قەتعەن ئەخبار کە دونباڵتان کردگە تاک و تووک لە ناو شارەکانی تری ئێرانا مەداریس بەشداری ئەکرد وەلێ لە شارەکان کوردستانا بەڕاستی بانتر لە حەفتادەر­سەد، هەشتا دەر­سەد مەدارس تەعتیل ئەبوو. دوو موعەلیم گیانیان
به­خت کرد کە هەر دووکیان موعەلیمەکان کوردستان بوون.

بوچه کوردسانه وا بوو/واسه وه­لی له شوینه کان ترا وا نه بوو؟ بۆچی شوێنەکانی­تر وا نییە؟

1-     مەسئەلەی موهیم ئەوەسە چون فەعالییەتی سینفی بە ڕاستی فەعالییەتێکی ئیزۆلە نییە، لە مەتنێک سیاسی – ئیجتیماعی موشەخەسا مەعنی هەیە، ئەگەر کانوونی سینفی موعەلیمان لە کوردستانا فەعالترە، ده­لیلی ئەوە­سه کە سێتنگی سیاسی_ئیجتیماعی کوردستان سێتینگێک سیاسی­ترە. ئەگەر لە تارانا وا نیه چون سێتینگێ عموومی مەرکەز ئه­و سیتینگه سیاسیه نیه. ئه­مانه دوو شت جیاواز نین و فەعالیت سیاسی له به­تنی ئەسڵی ئه و رووداوه سیاسیه ئیجتماعیه گەلە جیا نیه و خوی به ته نیایی عەمەل ناکات. پەس فەعالیت­های سینفی هەمیشه له نەفسی خویانا فەعالیەتێک سیاسیه و ئه و تەفکیکه که ئه­مه سینفیکه که ئه­چن بۆ حقووق و ئێعترازییە ئەسڵەن قابیلی دیفاع نییە

2-      موعلمان باش عه­مه­لیان کرد وەلێ مونتەها به دلیل نەبوون فه­زای گوفتمانی موئەسر له کوردستانا   ئه­ویش وه­کوو باقی فه­عالیه­ته­کانی­تر فه­قه­ت له سه­ر شه­قاما بوو، و رادیکایش بوو به­لام به شیوه­یەک وەزنێک سیاسی ­په­یا نه­کرد که ئه­یتوانی په­یای کات.  ئه­مه­یش باز ڕەبتی هەس بەوەی کە وتم فەعالییەت سینفی بە تەنیا موئەسیر نییە مەگەر ئەوەی کە پەیوەند پەیا کا لە تەک گوفتمانێک موقاوەمەت عمومی­ترا… ئەو گوفتمانە موقاوەمەمەتە عموومییە خەڵک لە شەقامەکانا بوویان، وەلێ ئەو گوفتمانە کە زوانێک موشەخسی بێ، بتانێ سازماندەهی کات، فه­عالیت­های جیاواز ڕێک بخات و له راستای نیروویەک موئەسر له ناو خود کوردستانا و ئه­مانه وزن پی بات موتەئەسیفانە شکلی نەگرت و نه­بوو به چه­تریک عموومی

3-     ئێمە شۆڕشی کوردستانمان چ لە ناو موعەلیمانا، چ لە شۆڕشی ژینا لە بەلووچستانا دی، لە خووزستانا دی، لە تارانا دی، تەبەلوری کوردستان­مان لە تواو ئەمانەدا. وەلی کوردستان بە ڕاستی ئینگار نازانێ بەم تەوانایی خۆیە وە یا ئینگار ئێعتیمادی نییە بەم تەوانایی خۆیا، وەختێک تێتە قاڵبێ تەشەکولاتێ داخلێ، مەنشوور ئەنووسرێ چە ئەکەن؟ ئەنجومەنەکانی کوردستان بە یەکەوە مەنشوور نانووسن، ئەچن ئەشێ لە تارانا مەنشور بنووسرێ، تارانێک کە حزووری نییە. لە تارانا تەسمیم بگیریێ وە لە تارانا ئیمزا جەمۆ بێتۆ. یانی ئەو ئێعتیمادە کە ئەنجومەنی کوردستان بێت لە ناوخۆی مەنشوورێکی بێ جا ئەو مەنشوورە بیوات لە تەک باقی شوێنەکانا ئیرانا ئەرێ وەلێ ئەو کارە ناکردرێ و ئه­م ئتحاده ناوخوه شکل ناگرێت موستەقیم ئەچێته تاران، هەر ئەو کارە کە ئەحزاب کردیان، ئەحزاب بە جێگای ئەوە لە ناو خۆیانا یەکگرتووییەکیان بێ جا بچن دانیشن، لە تەک مەرکەزا دانیشن، مەرکەز هەر جەرەیانێکە حەتا ئەگەر گەرەکیانە لە تەک بەهلەویشا دانیشن کە ئەو وەختە قابلی نەقدە، وەلێ ئەگەر یەکگرتووییکیان قەبل ئەز ئەوە بواتایێ بەو وەزن قەوییە سیاسییەوە ئەچوون وەلێ بە ڕاستی ئەو وەزنە سیاسییە خۆیانە نەناسی و لە دەستیان دا.

 وە ئاخرین مەسئەلەشم ئەوەسە کە فەقەت لە یەک دەقیقە قەتعەن ئەمە تواو ئەکەم: ئەحزاب وە تەشەکولەکان بە ڕاستی لەسەر مەسەلەی ژنان نەقدێ فرەیان پێ واریدە. تەشەکوڵی موعەلیمانی کوردستان لە سەر مەسەلەی ژنان قەویتر لە باقی شوێنەکان عەمەلی کرد بە ڕاستی زەمانێک کە لە ئەنجومەنی کوردستانا، لەکولی شارەکانا ژن حزووری بوو، زەمانێک کە ژن ئەچوو بەیانییەی ئەنووسی ئەیخوێندەوە ئەسڵەن شتی وا لە تارانا نەبوو بەڵام ئەمە بازهەم ئەو داوخوازیگەلەی ژنانی نەهاوردە ناو جونبش. لە ئەحزابیشا هەر واسە، من داوای لێبوردن دەکەم لە کەسانێک کە لێرە دانیشتگن وەلێ "#ژن_ژیان_ئازادی" ناوێت وه­کوو "بسم­الله" چاو لێ بکرێت کە له ده­س پێکردنی ته­واو قسه­کان بێژن "بە ناو ژن، ژیان، ئازادی" وەلی لە فەزای پیاگانە و بێ حوزووری موئه­سیری ژنان دانیشن بۆ ئایەندەی ئێران تەسمیم بگرن.

" ژن، ژیان، ئازادی" ناوەرۆکێک قوولی هەس وە ژنان ناتوانن بە حاشییەوە بنریێن ئیتر. ئەگەر قەرار بێ ژن بە حاشییەوە بنریێ جونبشێک به پێش ناچێت. پەس حوزووری ژنان، فەقەت بە موتاڵەبەی ژنان نابەستگێەوە؛  توکنیسم چاو لە ژنان مەکەن. ژنان بەشێک گەورەن لەم جونبش، ژنان بەشێک گەورەن لەو جامێعەیە وە لە سەر تواو تەسمیمگیرییەکان ئەشێ نەقشیان بێت.

 سپاس
سوهەیلا قادری بەڕێوەبەتی پانێل: زۆر سپاس شیوا گیان دەستت خۆش بێ.