دایکانی کورد و منداڵه به‌رمه‌مکه‌کانیان
دایکانی کورد و منداڵه به‌رمه‌مکه‌کانیان
نووسینی : مارگارێت مولێر
مارگارێت مولێر، هاوسه‌ری هێنری ئا. مولێر دوایین میسیۆنێری " کۆمه‌ڵه‌ی لووتێری میسیۆنی ڕۆژهه‌ڵات" له سابڵاغ، له‌و سه‌رده‌مه‌ی جه‌نابی مولێر له‌وێ ژیاوه، ماوه‌یه‌کی درێژ له‌وێ له‌گه‌ڵی بووه و ته‌نانه‌ت یه‌کێک له منداڵه‌کانی"کاترین" له سابڵاغ له دایک بووه و دوایه له به‌ر نه‌خۆشی زووتر له هاوسه‌ری گه‌ڕاوه‌ته‌وه ئه‌مریکا. مارگارێت مولێر له نووسێنێک دا، که له ژماره‌ی 5ی خولی 23ی " لووتێران ئۆریانت میشن" له مانگی سێپتامبری 1931 دا بڵاو کراوه‌ته‌وه بۆ چوونی خۆی سه‌باره‌ت به ژنانی دووگیان، منداڵ بوون و شێوه‌ی به‌خێو کردنی منداڵان به‌و شێوه‌یه‌ی خواره‌وه نووسیوه. (حه‌سه‌نی قازی)
لوتێران ئۆریانت میشن خولی. 23، سێپتامبری 1931، ژماره‌ی 5
پێگه‌که‌مان له ئێران
دایکانی کورد و منداڵه به‌رمه‌مه‌که‌کانیان
مارگارێت مولێر، سابڵاغ، ئێران
ئه‌من له به‌ر ئه‌وه‌ی بۆ خۆم دایکم زۆر ته‌بیعییه له پێوه‌ندییه‌کانم له گه‌ڵ ژنه کورده‌کانی شاره‌که‌م دا قسه کردنمان له سه‌ر منداڵان بێ و سه‌رنجمان له سه‌ر ئه‌وان کۆبێته‌وه. به دڵنیاییه‌وه ژیانی موسوڵمانان ژیانێکی خۆش نییه - له گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا زۆر له‌وانه‌ی گه‌نجترن ڕوویه‌کی گه‌ش له خۆیانه‌وه پیشان ده‌ده‌ن و ده‌م به‌پێکه‌نینن
- جار جاریش ڕوویه‌کی گرژ و له بنه‌وه بڕانه! ئه‌من به تایبه‌تی سه‌رنجم داوه‌ته سه‌ر ئه‌و منداڵه به‌رمه‌مکانانه‌ی له ته‌مه‌نی منداڵه‌که‌ی خۆم دان و زۆر جار به‌و شتانه‌ی دیتوومه و بیستوومه ترسم ڕێ نیشتووه سه‌باره‌ت به ژیانی ڕۆژانه‌یان و شێوازی به‌خێوکردنیان. به‌ڕاستیش لێره له سابڵاغێ کردنه‌وه‌ی کلینیکێک بۆ منداڵان هه‌تا بڵێی کارێکی گه‌وره ده‌بێ!
ئه‌و ژنانه‌ی من سه‌رم لێداون یان ئه‌وان هاتوونه‌ته ماڵی ئێمه بۆ دیده‌نیمان قه‌ت سه‌رسووڕمانی خۆیان پێ نه‌شاردراوه‌ته‌وه له به‌ر ئه‌و ڕاستییه‌ی که ئێمه هه‌موو ڕۆژێ منداڵه‌که‌مان ده‌شوین و حه‌مامی پێ ده‌که‌ین. هێندێک له‌وان ته‌نێ حه‌وتووی جارێک منداڵه‌کانیان ده‌شۆن - و هێندێکی دیکه‌شیان زۆر له‌وه که‌متر. ئه‌وان پێیان وایه شوتنی ڕۆژانه‌ی منداڵێکی شیره‌خۆره‌ی ئه‌مریکایی کارێکی باشه به‌ڵام، بۆ منداڵه‌کانی ئه‌وان باش نییه چونکه ئه‌وه ده‌بێته هۆی زۆر نه‌رم بوون و تورت بوونی پێستی به‌ده‌نیان. تاقه حه‌مامێکی هێندێک له‌و مه‌لۆتکانه به‌خۆیانه‌وه دیتبێ ئه‌وه بووه که مامانه‌کان پێیان کردوون!
شتێکی دیکه‌ی جێی سه‌رسوڕمان بۆ ئه‌وان ئه‌و ڕاستییه‌یه ئه‌و منداڵانه‌ی به چاکی خۆراکیان ده‌درێتێ پێویسته له ماوه‌ی ڕۆژێ دا جه‌می به‌رده‌وامیان بدرێتێ و نه‌ک له نێوان دوو جه‌مان دا و نه‌ک به شه‌وانه. ئه‌وان له پڕ هێندێک خۆراک ده‌ده‌ن به منداڵه‌کانیان بۆ ئه‌وه‌ی ژیریان که‌نه‌وه و ده ده‌قیقه دواتر پێویسته دیسان بڕێکی دیکه‌یان خۆراک بده‌نێ، و ئه‌وه سه‌رانسه‌ری ڕۆژه‌که هه‌ر وایه - و هه‌موو ڕۆژێ دووپاته ده‌بێته‌وه. دایک بۆ هه‌ر جێگایه‌کی بچێ هه‌میشه منداڵه‌که‌ی پێیه، به ئاسایی له باوه‌شی ده‌کا بۆ ئه‌وه‌ی لێی نزیک بێ و به به‌رده‌وامی ئاگاداری لێ بکا. منداڵی مه‌لۆتکه ساڵێک یان دوو ساڵ ئاگاداری لێ ده‌کرێ تا ئه‌و کاته‌ی منداڵێکی دیکه دێته دنیاوه، و ئه‌وه‌ش وه‌نه‌بێ نائاسایی بێ مرۆ ژنان ببینێ له‌و کاته‌ی دا شیر ده‌ده‌ن به منداڵه‌کانیان سیغار بکێشن!
بینینی منداڵێک له نوێنه پچووکه‌که‌ی دا که به ئارامی خه‌وی لێ که‌وتووه بۆ ئه‌و ژنانه چێژێکی هه‌یه چونکه ئه‌وان به توندی منداڵه‌که له سینگ و زگییه‌وه تا دێته خوار قاچ و قولی و باسکه‌کانی له‌و به‌ر ئه‌و به‌ره‌وه ده‌پێچنه‌وه و له لانکیان ده‌دێنن و جار و بار ئه‌و لانگه دارینه‌یه ڕاده‌ژێنن که له سه‌ر سه‌نگفه‌ڕش یان زه‌وییه‌کی ناڕێک داندراوه.
به‌ر له‌وه‌ی ژن منداڵی بێ و دوای منداڵ بوونیشی ئاگادارییه‌کی زۆر که‌م یان هیچ ئاگاداری لێ ناکرێ.ئه‌و ژنه به ئاسایی ده‌بێ کاری گران بکا به هه‌ڵگرتنی گۆزه‌ی قورسی ئاو که له چۆمی پڕی کردووه و بۆ به‌کارهێنانی خێزان و ئه‌ندامانی ماڵێی ده‌هێنێته‌وه، و یه‌کجار زۆر که‌م واهه‌یه له کاتی منداڵ بوونی ژنێک دا دوکتور یان نێرسێکی باش بانگ بکرێ چونکه له کاتی منداڵ بوون دا مامانێک حازره به مێتۆدی سه‌ره‌تایی و زۆر جار ڕه‌نجهێنه‌ر و بێ به‌زه‌ییانه‌ی خۆیه‌وه، ئه‌وه ڕه‌نگه به ته‌واوی وه‌ک ئه‌وه نه‌بێ که له کتێبی " دایکی هیندووستان " دا باسی لێوه کراوه به‌ڵام له هه‌موو ڕوویه‌که‌وه هه‌ر ئاوا خراپه. جاری وا هه‌یه ئه‌و ژنه‌ی منداڵی ده‌بێ له سه‌ر دۆشه‌کێک که له خۆڵه‌مێش ساز کراوه ڕاده‌کێشرێ، که ئه‌وه‌نده داغه ده‌کرێ به جیدی به‌ده‌نی بسووتێنێ. له کاتێک دا خۆڵه‌مێشه‌که خاوێنه و گه‌ندی پێوه نییه، به‌ڵام ئه‌و بێ به‌زه‌یێتیه‌ی به‌رانبه‌ر به دایکه‌که ده‌کرێ و ئه‌و ئازاره‌ی ده‌یچێژێ هیچ گوێی نادرێتێ. ژوورێکی هه‌ره تاریک و کونێکی هه‌ر خه‌فه و ته‌نگ وه‌ک ژووری منداڵ به‌ردانه‌وه
( دیاره پێویست ناکا تایبه‌تی بێ و که‌سی نه‌یه‌تێ) هه‌ڵده‌بژێردرێ و له کاتی دووگیان بوون دا ژنه‌که به ناڕێکوپێکی خۆراکی ده‌درێتێ تا ئه‌و کاته‌ی که ئه‌من سه‌رم لێی ده‌رناچێ چۆن ده‌توانێ به‌رگه‌ی ئاکارێکی ئه‌وتۆ بگرێ. ئه‌و ژنه‌ی منداڵی ده‌بێ هه‌تا حه‌وتوویه‌ک به گڵاو داده‌ندرێ به‌ڵام چه‌ند سه‌عاتی پێ ناچێ هه‌ڵده‌ستێ و دیسان ده‌ست به کارکردن ده‌کاته‌وه! منداڵی به‌رمه‌مکان بۆ چاوه‌زار لێ ده‌ر کردن به شێوه‌ی ئیسلامی شتی جۆر به جۆریان پێوه هه‌ڵداوه‌سرێ؛ مۆر، بازنه، خرخاڵ، گواره ئه‌و به‌ده‌نه پچکۆڵانه ده‌ڕازێننه‌وه. ئه‌من کوڕێکی پچکۆڵانه ده‌ناسم که دایکی ئێسکه مریشکێکی له سه‌رپێچه‌که‌ی دوری بوو.
زۆر جار سه‌ری منداڵان له خه‌نه ده‌درێ و خه‌نه له سه‌رئه‌نگوسته‌کانیان هه‌ڵده‌سوون وه‌ک گه‌وره‌کان؛ ئه‌من زۆر دڵم به‌و دایکه نه‌زانانه ده‌سووتێ که پێیان وایه کارێکی دروست ده‌که‌ن کاتێک ئه‌و ماده بریقه‌داره سووره له مژۆڵی منداڵه ووردیلانه‌کانیان هه‌ڵده‌سوون.
له‌م ووڵاته دا که نه‌خۆشی یه‌کجار زۆر به‌ربڵاوه ئیدی ئه‌وه ئیعجازێکه مرۆ زۆر منداڵی کوێر و ئیفلیج نابینێ به‌ڵام، بێگومان هه‌ر " ئهوی هه‌ره ساغ ده‌مێننه‌وه". به ئاگادارییه‌کی که‌م و به زانیاری و ڕاهاتنێکی زۆر که‌م له سه‌ر
شێوازی په‌روه‌رده، ئه‌و منداڵانه زۆر پێویستیان به په‌یامی شیرینی ئینجیل هه‌یه هه‌م بۆخۆیان و هه‌م بۆ دایکه‌کانیان.
ڕێژه‌ی مردن ده نێو منداڵانی ئه‌م ووڵاته دا وه‌کوو گشت ووڵاتانی موسوڵمان هه‌تا بڵێی له سه‌ره‌وه‌یه.گۆڕستانه‌کانی موسوڵمانان پڕه له قه‌بری پچکۆڵه‌ی بێ ئه‌ژمار – ئه‌مه‌ش شاهیدێکی بێده‌نگی ڕاستیی ئه‌و ده‌ربڕینه‌ی منه. ئه‌مه‌ی خواره‌وه قسه کردنێکی ئاسایی یه له نێوان دوو ژن دا ئهوی یه‌که‌میان ده‌پرسێ:
" ئه‌تۆ چه‌ند منداڵت هه‌یه ؟"
" سێ؛ کوڕێک و دوو کچ."
به ده‌نگێکی که بۆنی به‌زه‌یی لێوه دێ: " خوڵا هه‌ر سێ منداڵی پێ ڕه‌وا بینیوی؟"
" جا ئه‌من چوو زانم؟ هه‌ر سیانیان ماون – ڕه‌نگه شه‌ش یان هه‌شت منداڵم مردبن. وه‌بیرم نایه چه‌ندیان مردوون!"
....... ئێمه ده‌پاڕێینه‌وه به‌ڵکوو له‌وانه بێ بتوانین یارمه‌تییه‌ک بکه‌ین هه‌رچه‌ندی که‌میش بێ بۆ ئه‌وه‌ی هێندێک له چه‌وسانه‌وه‌ی ئه‌و خه‌ڵکه که‌م بکه‌ینه‌وه. خوڵا ئه‌وانیشی هه‌ر به قه‌ده‌ر ئێمه خۆش ده‌وێ به‌ڵام، ئه‌وان بۆ ماوه‌ی درێژ له تاریکایی دا ژیاون وهیوادارنین بتوانن ئه‌و راستییه جێی باوه‌رنه‌کردنانه وه‌ربگرن که ئێمه حه‌ول ده‌ده‌ین لێیان حاڵی که‌ین........
ڕه‌نگه ئه‌من هێندێک له‌و بابه‌ته‌ی ده‌مه‌ویست جه‌ختی له سه‌ر بکه‌مه‌وه، واته بارودۆخی دایک، دوور که‌وتبمه‌وه. مه‌به‌ستم ئه‌وه نه‌بوو باسی لایه‌نی ده‌رمانی بکه‌م چونکه ئه‌وه کاری من نییه و هیچ خۆم ڕانانێم له‌و باره‌یه‌وه هه‌موو وورده ڕیشاڵێک بزانم، به‌ڵام له‌م نووسینه دا تێکۆشاوم وه‌زعی ژنان و منداڵان بخه‌مه ڕوو به‌و شێوه‌یه‌ی ده‌رفه‌تم بووه له ماوه‌ی ئه‌و دووساڵه‌ی ده نێو کورده‌کان دا ژیاوم بیبینم.
1 comment:
very interesting. thanks
Post a Comment