دیدار له‌ گه‌ڵ ژان کارڵۆ پایێتتا یه‌ک له‌ سه‌رکرده‌کانی خه‌باتی دژی فاشیستی ئیتالیا له‌ شه‌ڕی دووه‌می جیهانی دا

دیدار له‌ گه‌ڵ ژان کارڵۆ پایێتتا یه‌ک له‌ سه‌رکرده‌کانی خه‌باتی دژی فاشیستی ئیتالیا له‌ شه‌ڕی دووه‌می جیهانی دا

 حه‌سه‌نی قازی

ئه‌و ساڵانه‌ی حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستانی ئێران ئه‌ندامی شووڕای میللی موقاوه‌مه‌ت بوو، ئه‌و شووڕایه‌ که‌ موجاهیدینی خه‌ڵق هه‌ڵیان ده‌سووڕاند دوو ساڵ  به‌ دوای یه‌ک دا 1983 و 1984 له‌ مانگی ژوه‌ن له‌ چه‌ندین ووڵاتی ئوڕووپایی حه‌وتووی هاوپێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ خه‌باتی گه‌لی کورد له‌ کوردستانی ئێرانی  ڕێک ده‌خست و ده‌و ماوه‌یه‌ دا چالاکی جۆر به‌ جۆر به‌ڕێوه‌ ده‌چوو.

له‌ چوار چێوه‌ی ئه‌و چالاکییانه‌ دا ئه‌من له‌ سه‌ره‌تای مانگی ژووه‌نی ساڵی 1983 بۆ به‌شداری له‌ زنجیره‌ک کۆڕ و کۆبونه‌وه‌ بۆ هاوپێوه‌ندی له‌ گه‌ڵ گه‌لی کورد له‌ کوردستانی ئێران چوومه‌ چه‌ند شاری ئیتالیا، ڕۆم، میلان و بۆلۆنیا. له‌ ڕۆم ده‌رفه‌تی ئه‌وه‌ ساز بوو چاوپێکه‌تنێکی به‌که‌لک و درێژم هه‌بێ له‌ گه‌ڵ ژان کارڵۆ پایێتتا یه‌ک له‌ سه‌رکرده‌وکانی خه‌باتی دژی فاشیستی له‌ شه‌ڕی دووه‌می جیهانی ؛ ئه‌ندامی سه‌رکردایه‌تی پارتیی کۆمۆنیستی ئیتالیا و به‌رپرسی پێوه‌ندییه‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانی ئه‌و پارتییه‌.

له‌و دیداره‌ دا پایێتتا زۆر به‌ گه‌رمی وه‌ری گرتین و به‌ دوور و درێژی سه‌باره‌ت به‌ بارو دۆخی گه‌لی کورد و خه‌باتی گه‌لی کورد له‌ هه‌موو به‌شه‌کانی کوردستان پرسیاری ده‌کرد. ده‌و سه‌ر و به‌ندی دا هێنده‌ له‌ مێژ نه‌بوو  فیلمی "یۆڵ"ی یه‌ڵماز گونه‌ی گه‌یشتبووه‌ ئوڕووپا. وا دیار بوو پایێتتا ئه‌و فیلمه‌ی دیتبوو و زۆر شوێنی له‌ سه‌ر کرد بوو و، باسی نێوه‌رۆکی وی بۆ چه‌ند هاوڕێی پارتی کۆمۆنیست که‌ له‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌‌ دا  ئاماده‌ بوون گێڕاوه‌.  ده‌یگوت "یۆڵ"  کاریگه‌ری باشی ده‌بێ له‌ سه‌ر بیرو ڕای گشتی خه‌ڵک له‌ ئوڕووپا و ڕاکێشانی سه‌رنجیان بۆ سه‌ر ئه‌و بارودۆخه‌ی گه‌لی کورد تێیدا ده‌ژی. پایێتتا به‌له‌به‌رچاو گرتنی ژماره‌ی زۆری کورده‌کان له‌ هێندێک ووڵاتی ئوڕووپایی و به‌تایبه‌تی  هه‌بوونی ئه‌و هه‌موو کڕێکاره‌ میوانه‌ کورده‌ له‌ ووڵاتێکی وه‌کوو ئه‌ڵمان باوه‌ڕی وابوو ئه‌وه‌ له‌ پاشه‌ڕۆژ دا ده‌بێته‌ هۆکارێکی گرینگ و ده‌توانێ له‌ زۆر ڕووه‌وه‌ کاردانه‌وه‌ی باشی هه‌بێ له‌ سه‌ر بار و دۆخی گه‌لی کورد له‌ نێوخۆی ووڵات. بۆ نموونه‌ ده‌ره‌تانی ئه‌وه‌ی ‌ منداڵان ده‌رفه‌تیان هه‌بێ به‌ زمانی دایکی خۆیان بخوێنن مه‌ترسی  له‌ نێوچوونی زمانه‌که‌ که‌ ئێستا قه‌ده‌غه‌یه‌ که‌متر ده‌کاته‌وه‌.

دیاره‌ ئه‌و پێشبینییه‌ی وی له‌ مه‌ڕ زمانی کوردی به‌تایبه‌تی له‌ باکووری کوردستان ته‌واو ڕاست بوو.

پایێتتا له‌ ساڵی 1984 بوو به‌یه‌ک له‌ نوێنه‌رانی ئیتالیا له‌ پارلمانی ئوڕووپا و تا دوایی ژیانی ئه‌ندامێکی چالاکی سه‌رکردایه‌تی پارتیی کۆمۆنیستی ئیتالیا بوو. پایێتتا مانگی سێپتامبری 1990 ماڵاوایی له‌ ژیان کرد. له‌ خواره‌وه‌ کورته‌یه‌ک له‌ ژیاننامه‌ی  وی ده‌خوێننه‌وه‌.

ژان کارڵۆ پایێتتا 1911 - 1990

ژان-کارڵۆ پایێتتا له‌ 24ی ژووه‌نی ساڵی 1911 له‌ باوکێکی پارێزه‌ر، کارڵ و دایکێکی ئامۆژگاری خوێندنگه‌ی سه‌ره‌تایی، ئێلڤیڕا بێڕینی له‌ دایک بوو. له‌ ته‌مه‌نی 16 ساڵانه‌وه‌ ده‌ستی به‌ چالاکی سیاسی کرد و له‌ به‌ر ئه‌وه‌ دادگه‌ی تایبه‌تی بڕیاری دا بۆ هه‌میشه‌ له‌ خوێندن له‌ خوێندنگه‌ دوا ناوه‌ندییه‌کانی ووڵات بێ به‌شی کا.له‌ ساڵی 1928 دوو ساڵ حوکمی بۆ بڕایه‌وه‌ له‌ به‌ر ئه‌ندامه‌تی له‌ پارتیی کۆمۆنیستی ئیتالیا و بانگه‌شه‌ کردن بۆ ئه‌و پارتییه‌ و پایێتتا ئه‌و دووساڵانه‌ی له‌ به‌ندیخانه‌کانی تورین، ڕۆم و فۆرلی تێپه‌ڕاند. دوای به‌ر بوون له‌ زیندان درێژه‌ی دا به‌ چالاکییه‌ ناقانوونییه‌کانی خۆی و ئه‌وه‌ بووه‌ هۆی ئه‌وه‌ی له‌ لایه‌ن دادگه‌ی تایبه‌تی یه‌وه‌ زیاتر ڕاوه‌دوو بنرێ. له‌ ساڵی 1931 ناچار بوو به‌‌ نێوی خوازراوه‌ی "نۆڵ" خۆی بگه‌یێنێته‌ فه‌ڕانسه‌ و له‌وێ به‌رپرسیاره‌تی زۆر گرینگی نوێنه‌رایه‌تی کردنی فێدراسیۆنی لاوانی کۆمۆنیستی ئیتالیا،ڕێکخراوی نێونه‌ته‌وه‌یی کۆمۆنیستی که‌وتبووه‌ سه‌ر شانی. ئه‌و هه‌ر وه‌ها نوێنه‌ر و به‌ڕێوه‌به‌ری کۆمه‌ڵه‌ی "ڤانگارد"یش بوو که‌ له‌و سه‌روبه‌ندی دا چه‌ندین ڕاسپارده‌ی نهێنی له‌ نێو خاکی ئیتالیا دا ئه‌نجام دا بوو، پایێتتا له‌ سه‌ر چالاکییه‌کانی به‌رده‌وام بوو تا ئه‌و کاته‌ی له‌ 17ی فێڤرییه‌ی 1933، له‌ شوێنێک به‌ نێوی ئێمیلیا ڕۆمانا گیرا. دوای ساڵێک دادگه‌یه‌کی تایبه‌تی 21 سال زیندانی بۆ بڕییه‌وه‌، که‌ له‌ ماوه‌ی ئه‌و حوکمه‌ 11 ساڵی  ده‌ زیندان دا تێپه‌ڕاند. له‌ 23ی ئووتی 1943 دوای هه‌ڵوه‌شانی و شکانی فاشیزم له‌ زیندان هاته‌ ده‌رێ،

له‌ شه‌ڕی خۆڕاگری پارتیزانی دا ( که‌ تێیدا برایه‌که‌ی گاسپار کووژرا)، بوو به فه‌رمانده‌ی ستادی پارتیزانان ( له‌ ڕاستییدا جیگری فه‌رمانده‌ری گشتی بوو) و ئه‌ندامێکی تیپی دڵخوازانی گاریباڵدی. له‌و ماویه‌ دا نێوی خواسته‌مه‌نی "لووک"ی  به‌ کار ده‌هێنا. له‌ نۆڤامبری 1944 له‌ گه‌ڵ چه‌ند سه‌رکرده‌ی دیکه‌  ده‌ستیان کرد به‌ دان و ستاندن له‌ گه‌ڵ هێزه‌کانی هاوپه‌یمان و گه‌یشتنه‌ ڕێکه‌که‌وتنێکی عه‌سکه‌ری- سیاسی له‌ گه‌ڵ حکوومه‌تی بۆنۆمی و ئه‌وه‌ش گه‌یشته‌ ئه‌وه‌ی هێزی پارتیزانی به‌ڕه‌سمی بناسرێ. دوای ئازادیی ئیتالیا، پایێتتا به‌ڕێوه‌بردنی بڵاوکراوه‌ی "یوونیتا"ی له‌ هه‌رێمی میلان به‌ ئه‌ستۆوه‌ گرت و هه‌ر وه‌ها بوو به‌ سکرتێری فێدراسیۆنی کۆمۆنیستی له‌ میلان. له‌ ساڵی 1946 وه‌ک ئه‌ندامێکی مه‌جلیسی دامه‌زرێنه‌رانی ئێتالیا هه‌ڵبژێردرا و له‌ ساڵی 1948 بوو به‌ ئه‌ندامی پارلمان و به‌گشتی 12 خول نوێنه‌ری پارلمان بوو. له‌ هه‌مان ساڵ دا بوو به‌ ئه‌ندامی سکرێتارییه‌تی سه‌رانسه‌ری پارتیی کۆمۆنیست و تا ساڵی 1986 ئه‌و پله‌ی هه‌بوو و له‌و ساڵه‌ دا بو به‌ سه‌رۆکی پارتی. له‌و ساڵانه‌ دا ژان- کارڵۆ به‌رپرسی پێوه‌ندییه‌ نێونه‌ته‌وه‌ییه‌کانی پارتیش بوو و توانی تۆڕێکی به‌ربڵاوی پێوه‌ندی له‌ ئاستی جیهانی دابمه‌زرێنێ. له‌ ساڵی 1984 وه‌ک یه‌ک له‌ نوێنه‌رانی ئیتالیا له‌ پارلمانی ئوڕووپا هه‌ڵبژێردرا.له‌و گه‌نگه‌شه‌ و باسانه‌ی دا که‌ بۆ تازه‌کردنه‌وه‌ی پارتیی کۆمۆنیست و هه‌موار کردنی له‌ گۆڕێ دا بوو، له‌ گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ڕێفۆرمی به‌دڵ بوو، به‌ڵام له‌ گه‌ڵ گۆڕینی نێو و ئارمی پارتیی کۆمۆنیستی ئیتالیا نه‌بوو. ژان-کارڵۆ پایێتتا له‌ 12ی سێپتامبری 1990 له‌ ڕۆم سه‌ری نایه‌وه‌. 200000 که‌س له‌ ڕێوڕه‌سمی ناشتنی دا به‌شدارییان کرد.