د کۆنفرانسێ زمانێ دا ئه‌کادیمیا کوردی چ کربوویه سه‌ر به‌ڕکێ
د كۆنفرانسێ زمانێ دا ئه‌كاديميا كوردى چ كربوويه سه‌ر به‌ڕكێ
2009-12-29
ديدار و به‌رهه‌ڤكرن: درباس مسته‌فا
كۆنفرانسێ زمانێ كوردى بۆ دهمێ سێ رۆژان ل هه‌ولێرێ هاته گێران
ژ بۆنا زانينا ئه‌نجامان مه ئه‌ڤ ديداره كرينه
ل سه‌ر چوونا شاندێ دهۆكێ بۆكۆنفرانسێ زمانێ كوردى ل هه‌ولێرێ، د. ئيبراهيم ئه‌حمه‌د سمۆ گۆت: هه‌ر ژ ده‌ستپێكا چوونا مه بۆ كۆنفرانسى ئه‌ز يێ ره‌شبين بووم كۆ بگه‌هنه وێ ئارمانجێ يا كۆ وان د بنه‌ڕه‌ت دا د راپۆرتا خوه دا بۆ مه هنارتى كۆ داخوازا وان ئه‌وه د وى كۆنفرانسى دا ديالێكتا سۆرانى ببته زمانێ فه‌رمى يێ هه‌رێما كوردستانێ، لێ ژ ئه‌نجامێ وێ بێهنفره‌هيا مه هه‌ى ژ بۆ چاره‌كرنا كێشێن كوردى چ يێن سياسى بن يان يێن گرێداى كو‌لتوور و ئه‌ده‌بياتێن كوردى بن چوون چێتره ژ نه‌چوونێ، دان و ستاندن چێتره ژ دابڕينێ . هه‌ر ل رۆژا ئێكێ ژ سه‌ر و سيمايێن هه‌ڤالێن پشكدار د كۆنفراسى دا ديار بوو، يان دڤێت وه‌كو وان بت، يان كۆنفرانس ناگه‌هته ئه‌نجامێن خوه يێن باش. حنێر د وێرێ را بوويه كۆ فشار دئێخسته سه‌ر مه هه‌ميا، به‌لكو ئهم بێژنه وان ئه‌ڤه مه ده‌ست ژ كۆنفرانسى به‌ردا، لێ ب ئێكگرتنا ڤان هه‌ڤالان مه هه‌ميا شيا خوه بمينن هه‌تا دووماهيا كۆنفرانسى. ره‌نگه 23 ده‌مژمێرێن د دان و ستاندنێ دا سه‌باره‌ت بابه‌ته‌كى هۆسا گه‌له‌ك بن، لێ د ئه‌نجام دا ژ بۆ خزمه‌تكرنا زمانێ كوردى نه 23 ده‌مژمێر، به‌لكو 23 سال ژى مرۆڤ د دان و ستاندنێ دا بت جهێ سه‌ربلنديێ يه كۆ بگه‌هنه ئه‌نجامه‌كى. ژ رۆژا ئێكێ خويابوو كۆ چاوا دنێرنه كرمانجيێ، ب تنێ دنێرنه هندێ كۆ وه‌كو خێره‌كێ ب مه بكه‌ن و ب تنێ هه‌تا رێزا سييێ سه‌ره‌تايى كرمانجى بت، هه‌مى نامه‌نڤيسين و ناڤێ تاخ و جاده و كۆلان و هه‌مى نڤيسارێن دام و ده‌زگه‌هێن ميرى ب ستانده‌ردێ سۆرانى بن و سۆرانى ببته زمانێ فه‌رمى يێ هه‌رێمێ. ب راستى ئه‌وێ ئهم جنقاندن! مه ئه‌و بۆچوونه نه‌بوون، يێن مه گه‌له‌ك ژ يێن وان دبه‌رفره‌هتر بوون، چونكو هه‌كه‌ر ئهم ڤێ كێشێ به‌روڤاژى بكه‌ن، ئه‌رێ ئه‌و دا چاوا شێن په‌سه‌ندا هندێ كه‌ن كۆ زمانێ فه‌رمى ب كرمانجى بت
وه‌كو ديار بووى ئه‌وان بێشوه‌خت به‌رهه‌ڤيا خوه كربوو كۆ ده‌ڤۆكا سۆرانى ببته زمانێ فه‌رمى ل هه‌رێمێ و هوون وه‌كو مێڤان داخوازكربوون، ئانكو خوارنه‌كا لێناى بوو هه‌مى دا پێكڤه خون، لێ وان ئه‌و هزره نه‌كر كۆ دێ ئه‌ڤ به‌ره‌ڤانيه ژ ئالێ شاندێ به‌هدينان ڤه ل كرمانجيێ ئێته‌كرن، د.ئيبراهبم گۆت: ب ديتنا من ئه‌و هێشتا ل سه‌ر هزرا ده‌ستپێكا دامه‌زراندنا كۆرێ زانيارى كورد ل سالێن حه‌فتێان دا دچوون، د وى چاخى دا كاودانێن ده‌ڤه‌را مه وه‌كو يێن سلێمانيێ نه‌بووينه، ره‌نگه چه‌ند كه‌سه‌ك ژ ده‌ڤه‌را مه چووبنه د ناڤ كۆرێ كوردى دا يان ژى د ناڤ كێشه و نڤيسينا كوردى دا تلێن ده‌ستا بووينه، لێ نوكه د چاخێ ئازادى و پێشكه‌ڤتنا زمانان دا ره‌وش هاتيه گوهارتن. ب به‌رپرسيارانه دبێژم هه‌ر ژ چوون و نێرينا مه بۆ هۆلا كۆنفرانسى ئه‌ڤ بێهنه تێدا هه‌بوويه كۆ دێ كۆمه‌ك ژ ده‌ڤه‌را به‌هدينان ئێن و ئهم دێ چار رستێن ب رێك و پێكێن زمانێ كوردى بێژنه وان و ئهم دێ ملێ ڤى و يێ دى گرن، دێ زارێ سۆرانى بته زمانێ فه‌رمى، هه‌كه‌ر ئهم خاله‌كێ ژى ل بنى بنڤيسن ژ بۆ زارۆكى پێدڤيه هه‌كه‌ر هه‌تا قووناغا سييێ سه‌ره‌تايى نه‌بت، هه‌تا قووناغا نه‌هێ بنه‌ره‌تى بلا ب كرمانجى بت. ژ بۆ ستانده‌ردكرنا زمانێ كوردى تو پێدڤى ره‌ئيا هه‌فت سه‌د و پێنجى هزار هه‌تا مليۆن كه‌سانى ل ده‌ڤه‌را به‌هدينان، ئه‌و بريارێ دن نه‌ئه‌م دن، ئهم دداخوازكرى بوون بۆ ڤێ دان و ستاندنێ، لێ وان هزرا برياردانێ ل سه‌ر ڤى بابه‌تى كربوو، له‌ورا مه ل وێرێ پرسياركر كێ هوون سپاردينه كۆ بريار ل سه‌ر ڤى بابه‌تى بێته‌دان؟
چ ريفرامدۆم چێبووينه كۆ زمانێ سۆرانى ببته زمانێ فه‌رمى يێ هه‌رێما كوردستانێ و كى دبێژت دێ قه‌بوول كه‌ين؟ سه‌ره‌ڕاى مه باوه‌ريا هه‌ى ئه‌و دێ رازي بن، چونكو زمانێ زكماكيێ وانه، هه‌ڤالێن مه شيا ب رێيا په‌يداكرنا ديكيۆمه‌نتێن مێژوويى سه‌باره‌ت ديالێكتا كرمانجيا مه(ژۆرى) و ديكيۆمه‌نتێن زمانى ل سه‌ر وان وه‌لاتێن ئێك نه‌ته‌وه و ب چه‌ندين زمانان دئاخڤن و ديكيۆمه‌نتێن ئه‌ده‌بى ل مێژووا نڤيسينا ئه‌ده‌بياتا(شعر، په‌خشان)ێ ل كوردستانێ، ديكيۆمه‌نتێن په‌روه‌رده‌يى ژ ئاليێ هندێ ڤه كۆ ئه‌و ئامارێن مه داناينه به‌رسينگێ وان يێن په‌يدابوونا راديۆ و ته‌له‌ڤزيۆن و رۆژنامه و كۆڤاران كۆ مه داينه به‌ر روويێ وان، ب راستى ئه‌و كه‌ڤتنه د حالێ جنقينێ دا كۆ ئه‌ڤه چ بووينه مه داخوازكرين بۆ ڤى بابه‌تی! گه‌‌هشته وى راده‌ى يان ئه‌ڤه يان ئهم ل سه‌ر چو درازينن. هه‌لبه‌ت مه پێ خوه‌ش نه‌بوو، هه‌رچه‌نده ل بابه‌تێ (ته‌وافقێ) مه نه‌رماتيه‌ك نيشا دا ژ بۆ كۆ سه‌دا سه‌د نه‌وه‌كو مه نه‌وه‌كو وان و ئهم بێخنه به‌ر ريفرامدۆمه‌كێ و خه‌لك بريارێ بدت، ئه‌وا ئهم گه‌هشتبانێ ژى بريار يا مه نه‌بوو، چونكو ئهم چه‌ند كه‌سه‌ك بوون هاتبوونه داخوازكرن و بۆ دان و ستاندنێ و پاشى بينن و د ناڤ خه‌لكێ خوه دا به‌لاڤ بكه‌ين. من دڤێت ئاماژه‌كێ بدمه نڤيسينا دكتۆر هه‌لكه‌وت(خه‌لكێ هه‌وره‌مانه) كۆ ژ فره‌نسا هاتبوو، (80%) ژ ڤيانا مه د راپۆرتا وى دا هه‌بوو، مه داخواركر كۆ ئه‌و ببته به‌رنامێ ئه‌كاديميێ، لێ دياربوو ژ وێ ژى رازى نه‌بوون. يان وه‌كو وان يان كۆنفرانسى سه‌ر نه‌گرت. د ئه‌نجام دا مه سه‌ر نه‌گرتنا كۆنفرانسى قه‌بوولكر،چونكو د شياندا نينه سه‌پاندنا ديالێكته‌كێ ل سه‌ر ئێكا دى. له‌وا ئهم نه‌گه‌هشتنه چو ئه‌نجامان و وان ژى چو ئاسۆيێن هندێ نيشا مه نه‌دان كۆ جاره‌كا دى دبه‌رهه‌ڤن بۆ ڤى بابه‌تى كۆنفرانسان يان دان و ستاندنێ بكه‌ن. هه‌روه‌سا بۆ جارا ئێكێ يه د ژيانا خوه دا خوه‌شيه‌كێ د كۆنفراسه‌كێ يان دان و ستاندنێن ئه‌ده‌بى دا بينم كۆ خوه به‌رپرسيارى ببينم ژ هه‌ر هلنگڤتنه‌كێ دا كۆ سوبه مێژوو مه ب ره‌شى ل قه‌له‌م بدت، له‌ورا ژى دبێژم نه‌سه‌ركه‌ڤتن بوو كۆ ئهم پێ هاتين، لێ نه‌داخوازه‌كا د جهێ خوه دا بوويه كۆ ئه‌كاديميا كوردى ژ بۆ مه‌ره‌مه‌كا ده‌ستپێكى يا ده‌ستنيشانكرى. لێ كۆنفرانسێن هۆسا بێنه به‌ستن ب ديتنا من به‌ر ب كۆنفرانس و دان و ستاندنێ و ديتنا ده‌ليڤان ژ بۆ خورتكرنا ديتنێن چاره‌سه‌ريان بۆ ب هێزكرنا زمانێ كوردى ئهم د گه‌ل داينه. له‌ورا ب تنێ دشێم بێژم سه‌ركه‌ڤتنه‌ك ئه‌ڤان هه‌ڤالێن چووينه وێرێ ب ده‌ست خوه ڤه ئينان كۆ شيان نامه‌يا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ مه بگه‌هينن وئێش و ئازارێن زارۆك و قوتابخانه و رێڤه‌به‌ريێن خوه بگه‌هينه وێرێ. ل دوماهيێ ئه‌وێن ئهم ژ ڤێرێ چووين گه‌هشتنه وێ چه‌ندێ كۆ داخوازا دو ستانده‌رديێ دكه‌ين بۆ ئه‌ڤرۆ يا كوردستانێ و زارێن دى ژى مافێ خوه هه‌بت. موئه‌يه‌د ته‌يب وه‌كو كه‌سانه‌كێ ره‌وشه‌نبيرى و شاره‌زا د وارێن جودا جودا دا و ئێك ژ خه‌مخوه‌رێن ده‌ڤۆكا كرمانجى، نه‌پشكداريكرنا وى د كۆنفرانسه‌كى زمانێ كوردى دا جهێ پرسيارێ بوو! لێ ژ بۆ ڤێ يه‌كێ موئه‌يه‌دى گۆت: يا كۆ به‌رهه‌ڤيا ڤى كۆنفرانسى كرى ئه‌كاديميا كوردى بوو، ئه‌كاديميا كوردى ژى ئه‌ڤ كۆنفرانسه گێرا، ژ به‌ر كۆ مه پتر ژ دو سالان ل سه‌ر ڤێ پرسێ دان و ستاندنكرن ئهم نه‌گه‌هشتنه چو ئه‌نجامان، ئێدى جڤاتا بلندا ئه‌كاديميێ بريار دا كۆ ئهم وه‌ك ئه‌ندامێن كارا يێن ئه‌كاديميێ نه‌گه‌هشتنه چو ئه‌نجامان، باشتر ئه‌وه ئهم داخوازا هنده‌ك كه‌سانێن دى بكه‌ين كۆ گوهداريا ئه‌وان بكه‌ين كا ئه‌و چ دبێژن، هه‌ر ئه‌ندامه‌كى كارا سێ ناڤ پێشنياركرن كۆ د وێرێ دا به‌رهه‌ڤببن. د بريارا به‌ستنا كۆنفرانسى ژى دا ئه‌و بوو كۆ هيچ ئه‌ندامه‌كێ كارا يێ ئه‌كاديميێ د كۆنفرانسى دا ئاماده نه‌بت و پشكداريێ د دان و ستاندنێن وێ دا نه‌كه‌ت، ژ به‌ر هندێ ئه‌ز نه‌چووم.
هه‌ر چه‌نده ئه‌كاديميێ پێگيرى پێ نه‌كر و ل وێرێ چه‌ند ئه‌ندامه‌كێن كارا يێن ئه‌كاديميێ (وه‌كو هه‌ڤالان به‌حسكرى) ئاماده‌بوون و پشكداري ژى د دان و ستاندنان دا كرن. لێ بريار ئه‌و بووكۆ هيچ ئه‌ندامه‌كێ كارا يێ ئه‌كاديميێ د ڤى كۆنفرانسى دا پشكدار نه‌بت، ئه‌ز ژى وه‌كو ئه‌ندامه‌كێ كارا يێ ئه‌كاديميێ پێگير بوومه ب ڤێ بريارێ كۆ ئاماده نه‌بوومه، لێ ئه‌و هه‌ڤالێن چووينه وێرێ ئه‌ركێ خوه گه‌له‌ك باش بجه ئينايه، ب راستى ژى گۆتن و ديتن و بۆچوونێن وان ل سه‌ر ڤێ پرسێ گه‌له‌ك دزانستى و دهێژا بوون، جهێ رێزگرتنا هه‌موو ئاليه‌كى بوويه، ئه‌ز ده‌ستخوه‌شيه‌كا مه‌زن ل وان هه‌مى هه‌ڤالان دكه‌م يێن ل وێرێ كۆ تاگيرێن زانستێ و ئێكه‌تيا نه‌ته‌وا كورد بووينه و دژى ده‌مارگيريێ بووينه.
ديدار و به‌رهه‌ڤكرن: درباس مسته‌فا
كۆنفرانسێ زمانێ كوردى بۆ دهمێ سێ رۆژان ل هه‌ولێرێ هاته گێران
ژ بۆنا زانينا ئه‌نجامان مه ئه‌ڤ ديداره كرينه
ل سه‌ر چوونا شاندێ دهۆكێ بۆكۆنفرانسێ زمانێ كوردى ل هه‌ولێرێ، د. ئيبراهيم ئه‌حمه‌د سمۆ گۆت: هه‌ر ژ ده‌ستپێكا چوونا مه بۆ كۆنفرانسى ئه‌ز يێ ره‌شبين بووم كۆ بگه‌هنه وێ ئارمانجێ يا كۆ وان د بنه‌ڕه‌ت دا د راپۆرتا خوه دا بۆ مه هنارتى كۆ داخوازا وان ئه‌وه د وى كۆنفرانسى دا ديالێكتا سۆرانى ببته زمانێ فه‌رمى يێ هه‌رێما كوردستانێ، لێ ژ ئه‌نجامێ وێ بێهنفره‌هيا مه هه‌ى ژ بۆ چاره‌كرنا كێشێن كوردى چ يێن سياسى بن يان يێن گرێداى كو‌لتوور و ئه‌ده‌بياتێن كوردى بن چوون چێتره ژ نه‌چوونێ، دان و ستاندن چێتره ژ دابڕينێ . هه‌ر ل رۆژا ئێكێ ژ سه‌ر و سيمايێن هه‌ڤالێن پشكدار د كۆنفراسى دا ديار بوو، يان دڤێت وه‌كو وان بت، يان كۆنفرانس ناگه‌هته ئه‌نجامێن خوه يێن باش. حنێر د وێرێ را بوويه كۆ فشار دئێخسته سه‌ر مه هه‌ميا، به‌لكو ئهم بێژنه وان ئه‌ڤه مه ده‌ست ژ كۆنفرانسى به‌ردا، لێ ب ئێكگرتنا ڤان هه‌ڤالان مه هه‌ميا شيا خوه بمينن هه‌تا دووماهيا كۆنفرانسى. ره‌نگه 23 ده‌مژمێرێن د دان و ستاندنێ دا سه‌باره‌ت بابه‌ته‌كى هۆسا گه‌له‌ك بن، لێ د ئه‌نجام دا ژ بۆ خزمه‌تكرنا زمانێ كوردى نه 23 ده‌مژمێر، به‌لكو 23 سال ژى مرۆڤ د دان و ستاندنێ دا بت جهێ سه‌ربلنديێ يه كۆ بگه‌هنه ئه‌نجامه‌كى. ژ رۆژا ئێكێ خويابوو كۆ چاوا دنێرنه كرمانجيێ، ب تنێ دنێرنه هندێ كۆ وه‌كو خێره‌كێ ب مه بكه‌ن و ب تنێ هه‌تا رێزا سييێ سه‌ره‌تايى كرمانجى بت، هه‌مى نامه‌نڤيسين و ناڤێ تاخ و جاده و كۆلان و هه‌مى نڤيسارێن دام و ده‌زگه‌هێن ميرى ب ستانده‌ردێ سۆرانى بن و سۆرانى ببته زمانێ فه‌رمى يێ هه‌رێمێ. ب راستى ئه‌وێ ئهم جنقاندن! مه ئه‌و بۆچوونه نه‌بوون، يێن مه گه‌له‌ك ژ يێن وان دبه‌رفره‌هتر بوون، چونكو هه‌كه‌ر ئهم ڤێ كێشێ به‌روڤاژى بكه‌ن، ئه‌رێ ئه‌و دا چاوا شێن په‌سه‌ندا هندێ كه‌ن كۆ زمانێ فه‌رمى ب كرمانجى بت
وه‌كو ديار بووى ئه‌وان بێشوه‌خت به‌رهه‌ڤيا خوه كربوو كۆ ده‌ڤۆكا سۆرانى ببته زمانێ فه‌رمى ل هه‌رێمێ و هوون وه‌كو مێڤان داخوازكربوون، ئانكو خوارنه‌كا لێناى بوو هه‌مى دا پێكڤه خون، لێ وان ئه‌و هزره نه‌كر كۆ دێ ئه‌ڤ به‌ره‌ڤانيه ژ ئالێ شاندێ به‌هدينان ڤه ل كرمانجيێ ئێته‌كرن، د.ئيبراهبم گۆت: ب ديتنا من ئه‌و هێشتا ل سه‌ر هزرا ده‌ستپێكا دامه‌زراندنا كۆرێ زانيارى كورد ل سالێن حه‌فتێان دا دچوون، د وى چاخى دا كاودانێن ده‌ڤه‌را مه وه‌كو يێن سلێمانيێ نه‌بووينه، ره‌نگه چه‌ند كه‌سه‌ك ژ ده‌ڤه‌را مه چووبنه د ناڤ كۆرێ كوردى دا يان ژى د ناڤ كێشه و نڤيسينا كوردى دا تلێن ده‌ستا بووينه، لێ نوكه د چاخێ ئازادى و پێشكه‌ڤتنا زمانان دا ره‌وش هاتيه گوهارتن. ب به‌رپرسيارانه دبێژم هه‌ر ژ چوون و نێرينا مه بۆ هۆلا كۆنفرانسى ئه‌ڤ بێهنه تێدا هه‌بوويه كۆ دێ كۆمه‌ك ژ ده‌ڤه‌را به‌هدينان ئێن و ئهم دێ چار رستێن ب رێك و پێكێن زمانێ كوردى بێژنه وان و ئهم دێ ملێ ڤى و يێ دى گرن، دێ زارێ سۆرانى بته زمانێ فه‌رمى، هه‌كه‌ر ئهم خاله‌كێ ژى ل بنى بنڤيسن ژ بۆ زارۆكى پێدڤيه هه‌كه‌ر هه‌تا قووناغا سييێ سه‌ره‌تايى نه‌بت، هه‌تا قووناغا نه‌هێ بنه‌ره‌تى بلا ب كرمانجى بت. ژ بۆ ستانده‌ردكرنا زمانێ كوردى تو پێدڤى ره‌ئيا هه‌فت سه‌د و پێنجى هزار هه‌تا مليۆن كه‌سانى ل ده‌ڤه‌را به‌هدينان، ئه‌و بريارێ دن نه‌ئه‌م دن، ئهم دداخوازكرى بوون بۆ ڤێ دان و ستاندنێ، لێ وان هزرا برياردانێ ل سه‌ر ڤى بابه‌تى كربوو، له‌ورا مه ل وێرێ پرسياركر كێ هوون سپاردينه كۆ بريار ل سه‌ر ڤى بابه‌تى بێته‌دان؟
چ ريفرامدۆم چێبووينه كۆ زمانێ سۆرانى ببته زمانێ فه‌رمى يێ هه‌رێما كوردستانێ و كى دبێژت دێ قه‌بوول كه‌ين؟ سه‌ره‌ڕاى مه باوه‌ريا هه‌ى ئه‌و دێ رازي بن، چونكو زمانێ زكماكيێ وانه، هه‌ڤالێن مه شيا ب رێيا په‌يداكرنا ديكيۆمه‌نتێن مێژوويى سه‌باره‌ت ديالێكتا كرمانجيا مه(ژۆرى) و ديكيۆمه‌نتێن زمانى ل سه‌ر وان وه‌لاتێن ئێك نه‌ته‌وه و ب چه‌ندين زمانان دئاخڤن و ديكيۆمه‌نتێن ئه‌ده‌بى ل مێژووا نڤيسينا ئه‌ده‌بياتا(شعر، په‌خشان)ێ ل كوردستانێ، ديكيۆمه‌نتێن په‌روه‌رده‌يى ژ ئاليێ هندێ ڤه كۆ ئه‌و ئامارێن مه داناينه به‌رسينگێ وان يێن په‌يدابوونا راديۆ و ته‌له‌ڤزيۆن و رۆژنامه و كۆڤاران كۆ مه داينه به‌ر روويێ وان، ب راستى ئه‌و كه‌ڤتنه د حالێ جنقينێ دا كۆ ئه‌ڤه چ بووينه مه داخوازكرين بۆ ڤى بابه‌تی! گه‌‌هشته وى راده‌ى يان ئه‌ڤه يان ئهم ل سه‌ر چو درازينن. هه‌لبه‌ت مه پێ خوه‌ش نه‌بوو، هه‌رچه‌نده ل بابه‌تێ (ته‌وافقێ) مه نه‌رماتيه‌ك نيشا دا ژ بۆ كۆ سه‌دا سه‌د نه‌وه‌كو مه نه‌وه‌كو وان و ئهم بێخنه به‌ر ريفرامدۆمه‌كێ و خه‌لك بريارێ بدت، ئه‌وا ئهم گه‌هشتبانێ ژى بريار يا مه نه‌بوو، چونكو ئهم چه‌ند كه‌سه‌ك بوون هاتبوونه داخوازكرن و بۆ دان و ستاندنێ و پاشى بينن و د ناڤ خه‌لكێ خوه دا به‌لاڤ بكه‌ين. من دڤێت ئاماژه‌كێ بدمه نڤيسينا دكتۆر هه‌لكه‌وت(خه‌لكێ هه‌وره‌مانه) كۆ ژ فره‌نسا هاتبوو، (80%) ژ ڤيانا مه د راپۆرتا وى دا هه‌بوو، مه داخواركر كۆ ئه‌و ببته به‌رنامێ ئه‌كاديميێ، لێ دياربوو ژ وێ ژى رازى نه‌بوون. يان وه‌كو وان يان كۆنفرانسى سه‌ر نه‌گرت. د ئه‌نجام دا مه سه‌ر نه‌گرتنا كۆنفرانسى قه‌بوولكر،چونكو د شياندا نينه سه‌پاندنا ديالێكته‌كێ ل سه‌ر ئێكا دى. له‌وا ئهم نه‌گه‌هشتنه چو ئه‌نجامان و وان ژى چو ئاسۆيێن هندێ نيشا مه نه‌دان كۆ جاره‌كا دى دبه‌رهه‌ڤن بۆ ڤى بابه‌تى كۆنفرانسان يان دان و ستاندنێ بكه‌ن. هه‌روه‌سا بۆ جارا ئێكێ يه د ژيانا خوه دا خوه‌شيه‌كێ د كۆنفراسه‌كێ يان دان و ستاندنێن ئه‌ده‌بى دا بينم كۆ خوه به‌رپرسيارى ببينم ژ هه‌ر هلنگڤتنه‌كێ دا كۆ سوبه مێژوو مه ب ره‌شى ل قه‌له‌م بدت، له‌ورا ژى دبێژم نه‌سه‌ركه‌ڤتن بوو كۆ ئهم پێ هاتين، لێ نه‌داخوازه‌كا د جهێ خوه دا بوويه كۆ ئه‌كاديميا كوردى ژ بۆ مه‌ره‌مه‌كا ده‌ستپێكى يا ده‌ستنيشانكرى. لێ كۆنفرانسێن هۆسا بێنه به‌ستن ب ديتنا من به‌ر ب كۆنفرانس و دان و ستاندنێ و ديتنا ده‌ليڤان ژ بۆ خورتكرنا ديتنێن چاره‌سه‌ريان بۆ ب هێزكرنا زمانێ كوردى ئهم د گه‌ل داينه. له‌ورا ب تنێ دشێم بێژم سه‌ركه‌ڤتنه‌ك ئه‌ڤان هه‌ڤالێن چووينه وێرێ ب ده‌ست خوه ڤه ئينان كۆ شيان نامه‌يا خه‌لكێ ده‌ڤه‌رێ مه بگه‌هينن وئێش و ئازارێن زارۆك و قوتابخانه و رێڤه‌به‌ريێن خوه بگه‌هينه وێرێ. ل دوماهيێ ئه‌وێن ئهم ژ ڤێرێ چووين گه‌هشتنه وێ چه‌ندێ كۆ داخوازا دو ستانده‌رديێ دكه‌ين بۆ ئه‌ڤرۆ يا كوردستانێ و زارێن دى ژى مافێ خوه هه‌بت. موئه‌يه‌د ته‌يب وه‌كو كه‌سانه‌كێ ره‌وشه‌نبيرى و شاره‌زا د وارێن جودا جودا دا و ئێك ژ خه‌مخوه‌رێن ده‌ڤۆكا كرمانجى، نه‌پشكداريكرنا وى د كۆنفرانسه‌كى زمانێ كوردى دا جهێ پرسيارێ بوو! لێ ژ بۆ ڤێ يه‌كێ موئه‌يه‌دى گۆت: يا كۆ به‌رهه‌ڤيا ڤى كۆنفرانسى كرى ئه‌كاديميا كوردى بوو، ئه‌كاديميا كوردى ژى ئه‌ڤ كۆنفرانسه گێرا، ژ به‌ر كۆ مه پتر ژ دو سالان ل سه‌ر ڤێ پرسێ دان و ستاندنكرن ئهم نه‌گه‌هشتنه چو ئه‌نجامان، ئێدى جڤاتا بلندا ئه‌كاديميێ بريار دا كۆ ئهم وه‌ك ئه‌ندامێن كارا يێن ئه‌كاديميێ نه‌گه‌هشتنه چو ئه‌نجامان، باشتر ئه‌وه ئهم داخوازا هنده‌ك كه‌سانێن دى بكه‌ين كۆ گوهداريا ئه‌وان بكه‌ين كا ئه‌و چ دبێژن، هه‌ر ئه‌ندامه‌كى كارا سێ ناڤ پێشنياركرن كۆ د وێرێ دا به‌رهه‌ڤببن. د بريارا به‌ستنا كۆنفرانسى ژى دا ئه‌و بوو كۆ هيچ ئه‌ندامه‌كێ كارا يێ ئه‌كاديميێ د كۆنفرانسى دا ئاماده نه‌بت و پشكداريێ د دان و ستاندنێن وێ دا نه‌كه‌ت، ژ به‌ر هندێ ئه‌ز نه‌چووم.
هه‌ر چه‌نده ئه‌كاديميێ پێگيرى پێ نه‌كر و ل وێرێ چه‌ند ئه‌ندامه‌كێن كارا يێن ئه‌كاديميێ (وه‌كو هه‌ڤالان به‌حسكرى) ئاماده‌بوون و پشكداري ژى د دان و ستاندنان دا كرن. لێ بريار ئه‌و بووكۆ هيچ ئه‌ندامه‌كێ كارا يێ ئه‌كاديميێ د ڤى كۆنفرانسى دا پشكدار نه‌بت، ئه‌ز ژى وه‌كو ئه‌ندامه‌كێ كارا يێ ئه‌كاديميێ پێگير بوومه ب ڤێ بريارێ كۆ ئاماده نه‌بوومه، لێ ئه‌و هه‌ڤالێن چووينه وێرێ ئه‌ركێ خوه گه‌له‌ك باش بجه ئينايه، ب راستى ژى گۆتن و ديتن و بۆچوونێن وان ل سه‌ر ڤێ پرسێ گه‌له‌ك دزانستى و دهێژا بوون، جهێ رێزگرتنا هه‌موو ئاليه‌كى بوويه، ئه‌ز ده‌ستخوه‌شيه‌كا مه‌زن ل وان هه‌مى هه‌ڤالان دكه‌م يێن ل وێرێ كۆ تاگيرێن زانستێ و ئێكه‌تيا نه‌ته‌وا كورد بووينه و دژى ده‌مارگيريێ بووينه.
ل گۆڕ ديتنا ته ماده‌م هوون ل ئه‌كاديميێ نه‌گه‌هشتنه چو ئه‌نجامان، ما باشتر نه‌بوو ئه‌كاديمى وه‌كو ئاليه‌كى بێلايه‌ن د ڤى كۆنفرانسى دا راوه‌ستيابا ژ ڤى هه‌لويستێ پێشوه‌خت وه‌رگرتى، موئه‌يه‌د ته‌يب گۆت: هه‌ميگاڤا د دان و ستاندنێن جڤاتا بلندا ئه‌كاديميێ دا، ئه‌زت تاگيرێ وێ چه‌ندێ بوويمه كۆ ئهم ب تايبه‌تى ژى كرمانجيێ و سۆرانيێ نێزيكى ئێكدو بكه‌ين ئهم كار بكه‌ين ژ بۆ كۆ تێرمێنۆلۆژيا مه ئێك بت، ژ بۆ كۆ ناڤێن وه‌لاتان بێنه چه‌سپاندن ب ئێك شێوه، ئه‌و په‌يڤێن كۆ ئهم ژ زمانێن بيانى وه‌ردگرين ئهم چاوا ب نڤيسين و ب لێڤ بكه‌ين گه‌له‌ك تشت هه‌بوون مه دشيا د وێرێ دا بكه‌ين، لێ مخابن ئاليێ دى ژ ده‌ستپێكێ و هه‌تا دووماهيێ ژى رژدبوون كرمانجيا ژێرى بێته سه‌پاندن و كرمانجيا ژۆرى د هيچ واره‌كێ فه‌رمى و خواندنێ دا نه‌بت ، ته‌نانه‌ت هنده‌كا ديتنا وان ئه‌و بوو كۆ د ناڤ ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ ژى دا بكار نه‌ئێت، ژ بۆ وێ ئهم نه‌گه‌هشتينه چو ئه‌نجامان. ئه‌ڤ كۆنفرانسه ژى نه‌گه‌هشته وێ، ژ به‌ر كۆ ديسا دو ديتن هه‌بوون،
ئێك: ديتنه‌ك ل سه‌ر سه‌پاندنا زاره‌كى، ئه‌و ديتن بنگه‌هێ وێ ده‌مارگيريه و دخوازت رۆلێ هه‌مى زاراڤێن دى يێن كوردى به‌رزه‌كه‌ت
دو: ديتنا دى ديتنه‌كا ديمۆكرات و زانستى كۆ دبێژت ئه‌ڤ زارێن كوردى هه‌مى زمانێ كوردى نه و ب ئێك پله و پايه دڤێت ل هه‌مى وارێن ژيانێ بكار بێتن
دو ديتنێن گه‌له‌ك ژێك دوور بوون، ژ به‌ر هندێ من دگۆتنه‌كا خوه دا بۆ رۆژناما وار به‌رى كۆنفرانس بێته‌كرن، من گۆت ئه‌ز پێشوه‌خت دزانم ئه‌ڤ كۆنفرانسه ناگه‌هته چو ئه‌نجامان و ده‌ه كۆنفرانسێن ب ڤى ره‌نگى ژى بێنه‌گێران ديسا ناگه‌هنه چو ئه‌نجامان، چونكو ئه‌و ديتن گه‌له‌ك ژێك ددوورن، ديتنه‌ك ئينكاره و ديتنا دى به‌ره‌ڤانيێ ژ هه‌بوونا خوه دكه‌ت، دان و ستاندن د ناڤبه‌را دو ئاليان دا نائێته‌كرن وه‌ختێ ئاليه‌ك ئينكارا هه‌بوونا يێ دى دكه‌ت
ب ديتنا ته چاره بۆ ڤێ پرسێ چى يه؟
موئه‌يه‌دى دياركر كۆ: باشترين نه‌خشه رێ بۆ چاره‌سه‌ركرنا پرسا زمانى ل هه‌رێما كوردستانا ئيراقێ و سه‌رانسه‌رى كوردستانێ، ژ به‌ر كۆ زمان ب هه‌رێمه‌كێ ڤه گرێداى نينه، زمان يێ نه‌ته‌وا كورده، وه‌ختێ ئهم ل هه‌رێما كوردستانێ ژى به‌حسێ زمانى كوردى دكه‌ين، دڤێت هه‌مى پارچێن كوردستانێ و هه‌بوونا هه‌مى كوردان ژى ل به‌رچاڤ بگرين. باشترين نه‌خشه رێ بۆ چاره‌سه‌ركرنا وێ ديتن و بۆچوونێن ئه‌مير حه‌سه‌ن پۆرن كۆ د نامه‌كا خوه دا بۆ ئه‌كاديميێ هنارتبوو، ئه‌و نامه ژى يا هاتيه به‌لاڤكرن و ل هه‌ر دره‌كێ هه‌يه، ديتن و بۆچوونێن ئه‌مير حه‌سه‌ن پۆر، ژبه‌ر كۆ سۆسيۆلۆنگويسته‌كێ مه‌زن و ناڤدارێ جيهانێ يه نه‌ته‌نێ د ناڤ كوردان دا، ديتن و بۆچوونێن وى د وارێ زمانزانيا جڤاكى دا ل هه‌مى جهه‌كى ل به‌رچاڤ تێنه وه‌رگرتن، ماموستا و پرۆفيسۆره ل زانكۆيا كه‌نه‌دا، كوردێ پارچه‌يه‌كا دى يه وخه‌لكێ مهابادێ يه، ل سه‌ر پرسا هه‌ريما كوردستانێ و كێشه‌يا زمانى، باشترين نه‌خشه رێ ناما وى يه، ئهم ل به‌رچاڤ بگرين و كار بكه‌ين، هه‌كه‌ر ئهم وێ بكه‌ين ئهم دێ ئێكه‌تيا نه‌ته‌وێ كورد ژى پارێزين و ئهم دێ پرس و كێشه‌يا زمانى ب ئاوايه‌كێ ديموكراتى و زانستى چاره‌سه‌ر كه‌ين.
تو چه‌ند د به‌رژه‌وه‌ند دا دبينى كۆ نوكه ئهم داخوازا جۆت ستانده‌ردييێ دكه‌ن، د.عه‌بدولوه‌هاب خالد گۆت
ژ بۆ ئه‌ڤرويا كوردستانێ باشه هزر ل زمانه‌كێ ستانده‌رد بهێته‌كرن، لێ پێوسته ئه‌و بيركرن يا هوور و ژيرمه‌ندانه و دوور بيت ژبۆ هزرێن به‌رته‌نگ و سه‌رپێيى چونكو هه‌ر چاوا بيت بيركرنا هه‌ر ئاليه‌كى بيركرنه‌كا كوردانه‌يه و ب هه‌سته‌كا كورد په‌روه‌رانه ئاخڤتنكه‌رێن هه‌ر ديالێكته‌ك يان ده‌ڤۆكه‌كا زمانێ كوردى خو ب كورد دزانن و زمانێ خو ژى ب زمانێ كوردى دزانن، كه‌واته هه‌ر دهمێ مه بڤێت ژ بۆ گه‌شكرن و خورتكرنا زمانێ كوردى گاڤه‌كێ بۆ پێش پاڤێژين، پێدڤييه ئه‌ڤى بنه‌مايێ خو ب كورد زانينێ بكه‌ينه زه‌مينه بۆ نێزيككرنا هزر و بيران ل دۆر پاشه‌ڕۆژا زمانێ كوردى.دهمێ ئهم ڤه‌دگه‌ڕينه‌ڤه سه‌ر مێژوويێ و به‌رێ خو دده‌ينه ديرۆكا باهرا پتريا ملله‌تێن بنده‌ست، دێ بينينين د قوناغا تازه ئازادبوونێ دا كه‌ڤتينه به‌ر ڤێ كێشه‌يا زمانى يا د ڤێ قۆناغێ دا ئهم كورد ژى د هه‌رێما كوردستانێ دا كه‌ڤتينێ، كه‌واته ئه‌ڤ ديارده‌يه نه ديارده‌يه‌كا ئێكانه‌يه و تايبه‌تمه‌نده ب كوردان ڤه و وه‌كو هنده‌ك بير لێ دكه‌ن چ ڕێك ناچنێ و ته‌نها چاره‌سه‌ريا وێ خو ب تنێ ديتنه كۆ ئه‌نجامێن خو ب تنێ ديتنێ ژى ژبلى په‌يداكرنا سه‌قايه‌كێ دووبه‌ره‌كى و ئازراندنا خه‌له‌كێ كوردستانێ بهزرا چ تشته‌كێ مفادار و ستراتيژى بۆ پاشه‌ڕۆژا خه‌لكێ كوردستانێ ل دووڤ خو ناهێليت
له‌ورا ب هزرا من د ڤێ قۆناغێ دا گرنگى ب هه‌مى ديالێكت و ده‌ڤۆكێن زمانێ كوردى بهێته دان، دێ كاره‌كێ ب مفا بيت بۆ پاشه‌ڕۆژا زمانێ كوردى و ده‌وله‌مه‌ندييا وى و مان و هه‌بوونا وى وه‌كو زمانه‌كێ زيندى و سه‌رده‌مانه.
هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤ پرسياره مه ژ د. ئيبراهيم ژى كربوو، لێ تو چ دبێژى بۆ چوونا كۆنفراسه‌كى كۆ به‌رهه‌ڤى بۆ برياردانێ پێشوه‌خت هاتيه‌كرن د. عه‌بدولوه‌هاب گۆت: به‌رهه‌ڤكرنا پرۆژێن پێشوه‌خت و پاكيتكرى و د ژورێن به‌رته‌نگ دا، ل گه‌ل گيانێ ژيانا ته‌ڤايێ و هزرێن ديموكراتيك ناگونجيت، ب هزرا من ئه‌و پرۆژه‌يێ ژ لايێ ئاكاديمييا كوردي ڤه هاتيه به‌رهه‌ڤكرن بێهنا سه‌پاندنا ديالێكته‌كا ب تنێ يا زمانێ كوردى ژێ دهات كۆ ئه‌و ژى ديالێكتا (كرمانجييا ژێرى)يه، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ چه‌نده ژى دزڤريته‌ڤه بۆ وێ چه‌ندێ كۆ حسابه‌كا باش بۆ ديالكتێن ديترێن زمانێ كوردى نه‌هێته‌كرن كۆ ئه‌ڤرۆ ل هه‌رێما كوردستانێ ديالێكتا كرمانجى ژۆرى وه‌كو بشكوژه‌كێيه و يا گه‌شه و وه‌رارێ دكه‌ت و گه‌شبوونا وێ ژى د خزمه‌تا زمانێ كوردى دايه ژ لايه‌كێ ديڤه، دياره برايێن مه ل ئه‌كاديميا كوردى دڤيا ( شه‌رعيه‌ته‌كێ ) بده‌نه ديالێكتا كرمانجييا ژێرى و مه ئاماده‌بويێن كۆنفرانسى بكه‌نه ديده‌ڤان ل سه‌ر پڕۆژێ خو، به‌لگه‌يێ مه ژى ل سه‌ر وێ چه‌ندێ ئه‌وه كۆ ئه‌ڤرۆ ديالێكتا كرمانجييا ژێرى مل ب ملێ كرمانجييا ژووري ڤه ل هه‌رێما كوردستانێ يا دهێته په‌يڕه‌وكرن و چ مه‌ترسى ل سه‌ر نينه، لێ دياره ئه‌كاديميا كوردى دڤيا بۆ پاشه‌ڕۆژا ديالێكتا كرمانجييا ژێرى چه‌په‌ره‌كى دروستكه‌ن، ئه‌و ژى ب ياسايكرنا وێ بوو ژ لايێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ڤه. د. فازل عومه‌ر وه‌كو ره‌وشه‌نبير و ئه‌ديب و زمانڤان بۆ نه‌پشكداريكرنا خوه د كۆنفرانسێ زمانى دا گۆت: ده‌رگه‌هى ڤه‌كرى نه‌بوو، ئه‌ڤ براده‌ره ب ناڤ هاتبوونه بانكرن، ڤێجا چ زمانزان ل ده‌رڤه چ ل ناڤدا چ ژى تێكه‌لى د گه‌ل زمانى هه‌بت يان نه. كه‌سێ نه‌گۆتبوويه من، وه دياره ئه‌ز چو ژ زمتنى نزانم! ل دۆر ديتنێن خوه ل سه‌ر ڤى گۆنفرانسى د. فازل گۆت: كرنا كۆنفراسان ب شێوه‌كێ به‌رده‌وامى تشته‌كێ باشه، هندى براده‌ر بشێن ئێكدو ببينن و دايه‌لۆگ و هه‌ڤديتن و دان و ستاندنێن كۆ ئه‌نجامه‌ك هه‌بت، تشتێن باشن و كه‌س نه‌شێت بێژت دخرابن . لێ ب ديتنا من ئه‌وێن پێ رابووين هنده‌ك پلان د سه‌رێ وان دا بوون كۆ دڤيا ئه‌و پلان ژى ب هنده‌ك براده‌رێن دى بێنه‌كرنێ، ئه‌كاديميا كوردى دڤيا بيست براده‌ران بينت كۆ ئه‌ڤه نوونه‌رێن ملله‌تێ كوردن و دێ برياره‌كێ ب وان دته‌كرن، وه دياره براده‌ر ژ هندێ دشاره‌زاتر و ب ئاقلتربوون له‌وما چو بريار نه‌هاتنه‌دان چونكو بيست مرۆڤ نوونه‌راتيا ملله‌تێ كورد ناكه‌ن دا زمانه‌كێ ئێكگرتى بۆ دانن، ب راستى خه‌له‌تى د وێرێ دابوو.
ب ديتنا من ژى ئه‌ڤ ره‌نگێن ئارمانجێن ره‌نگه بێَهن ژێ بهێت ل پاشه‌رۆژێ ژى سه‌رناگرن. پێدڤيه ئهم كورد د ناڤخوه دا هندى مه رولم و زۆرى و بوهوژين يا ديتى، پێدڤيه ئهم كورد د گه‌ل ئێكدو دا ب ڤى ره‌نگێ هزر نه‌كه‌ين و پيلانا ل به‌رئێك نه‌گێرين.
ئه‌ز ژى دو سالان ل ئه‌كاديميايێ بووم پرۆژێ مه ئه‌و بوو ب كێماتى ئهم فه‌رهه‌نگه‌كێ بۆ كوردان دانين، ئهم رێزمانه‌كا به‌رامبه‌رى(مقارن) بۆ هه‌ردو ديالێكتێن سه‌ره‌كى دانين. چو ئه‌كاديميا ل جيهانى زمانێن فه‌رمى چێنه‌كرينه ڤێجا هه‌تا يا مه، كا بلا فه‌رهه‌نگه‌كا ئێگرتى چێ كه‌ت پاشى پرسيارا زمانه‌كێ ئێگرتى بكه‌ت.
ل دۆر جۆت ستانده‌رديێ د. فازل عومه‌ر گۆت: ئه‌ڤه راستيه‌كا ملله‌تێ كورده، ده‌وله‌تا نه‌ته‌وه‌يى د مێژوويێ دا چێنه‌بووينه كۆ ئهم بێژن زمانێ باژێره‌كى يان يێ شاه يان سولتانێ وان ببته زمانێ فه‌رمى يێ وێ ده‌وله‌تێ و پاشى خه‌لك هه‌مى چاڤلێ بكه‌ن. مه ميرگه‌ه هه‌بوون و هه‌ر ميرگه‌هه‌كێ زمانێ خوه هه‌بوويه و ل دهمێ خوه ل هه‌وره‌مان زاره‌كێ كوردى زمانه‌كى ئه‌ده‌بى يێ دى بوويه
چو جارا مێژووا كوردى يا ئێكگرتى نه‌بوويه، ژ به‌ر هندى ژى بنگه‌هێن شارستانيێ يێن جودا جودا چێبووينه، ئه‌ڤه ژى نه‌شه‌رمزارى و كێماسيه! ئه‌ڤه ژى راستيا مێژوويا مه‌يه و دڤێت رێزێ لێ بگرين، هه‌تاكو وه‌خته‌كى مه شيا كۆ ل پاشه‌رۆژێ زمانه‌كێ فه‌رميێ ئێكگرتى ، يان زمانه‌كێ ئێكگرتى يێ دروست چێكه‌ين وه‌كو ئنگليزيا ڤێگاڤێ يان عه‌ره‌بي (فصيح) يا قوره‌يشيا چێكه‌ين ئه‌ڤه بابه‌ته‌كێ دی یه
لێ نوكه نه‌جۆت ستانده‌رد پتر هه‌كه‌ر مه هه‌بن ئه‌ز ره‌وا دبينم، هه‌كه‌ر ده‌ڤه‌را هه‌وره‌مان و زازا ژى ب زارێ خوه بخوونن تشته‌كێ گه‌له‌ك سروشتى يه، گرنگ ئه‌وه كۆ پێزانين بۆ وى خه‌لكه‌كى ب زمانه‌كى بچن ئه‌و خه‌لكه زارۆيێن وان زوو فێرببن و تێبگه‌هن.
ل دۆر سه‌پاندنا زاره‌كى ل سه‌ر يێ دى د. فه‌رهاد پيربال وه‌ها ئاخڤى: سۆرانى نه‌زمانه له‌هجه‌يه و كرمانجى ژى نه‌زمانه له‌هجه‌يه، ژ به‌ر هندێ ئه‌ز وه‌سا تێدگه‌هم پێدڤيه كۆ ئه‌كاديميا كوردستان، ده‌زگه‌هه‌كێ زانستى يێ كوردستانێ بريارێ بدت، ئه‌وى ده‌مى ئه‌و ده‌زگه‌ه ئه‌كاديمى دبنه وه‌كو په‌رله‌مانێ ئه‌كاديمى هه‌ر برياره‌كێ بدن، ئه‌ز ب خوه دێ بجهـ ئينم. لێ ئه‌ز قه‌بوول ناكه‌م و ل نك من دروست ژى نينه سۆرانى ل سه‌ر هه‌مى ده‌ڤه‌را به‌هدينان بێته سه‌پاندن، ئه‌و ژى راست نينه كۆ زارێ به‌هدينى ل سه‌ر هه‌مى ده‌ڤه‌را سۆران یا هه‌وره‌مان بێته سه‌پاندن، ئه‌ڤ ئاريشه پێدڤى ڤه‌كۆلينێ يه خه‌لكێن شاره‌زا و بسپۆر و دلسوز لێ بكۆلن و بگه‌هنه برياره‌كێیا
ئه‌و ئه‌كاديميا تو ژێ دبێژى دڤيا زارێ سۆرانيێ ل سه‌ر زارێ به‌هدينى و هه‌مى زارێن كوردى بسه‌پينت، د. فه‌رهاد گۆت: ئه‌ڤه خه‌له‌ته، زۆر زۆر خه‌له‌ته سۆران ل سه‌ر گونده‌كى ل ده‌ڤه‌را به‌هدينان بێته فه‌رزكرن، چونكو وى زارۆيى چيه بۆ دێ بۆ وى ب زه‌حمه‌ت بت، ب هه‌مان شێوه بۆ زارۆيێ سۆرانى ژى زه‌حمه‌ته كۆ ل قوناغا سه‌ره‌تايى به‌هدينى بخوينت، چونكو كادر نينه و ل ڤێرێ ژى ماموستا نينه كۆ سۆرانيێ بۆ زارۆيێن به‌هدينان شرۆڤه بكه‌ت. دهمێ تو برياره‌كا هۆسا ده‌ربێخى، دڤێت ته كادر و پلان هه‌بن، هه‌كه‌ر ته ئه‌ڤه نه‌بن ئه‌و برياره (حه‌ماقه‌ته)، ژ به‌ر كۆ ته چو ماموستا نينن كۆ سۆرانيێ فێرى قوتابيان بكه‌ن ل قوتابخانێن سه‌ره‌تايێن زاخۆ، وه‌كو وێ يه كۆ تو وان فێرى زمانێ (چينى) بكه‌ى! ژ بۆ چاره‌سه‌ركرنا ڤێ ئاريشێ د. فه‌رهاد گۆت: چاره ئه‌وه كۆمبوون و دان و ستاندن چێ ببن،ڤه‌كۆلي ديراسه بێنه‌كرن، ئه‌ڤجا بگه‌هنه هنده‌ك برياران كۆ دشيان دا بن بێنه بجهـ ئينان، ئه‌ڤه دى نائێته بجهـ ئينان
ئێك: ديتنه‌ك ل سه‌ر سه‌پاندنا زاره‌كى، ئه‌و ديتن بنگه‌هێ وێ ده‌مارگيريه و دخوازت رۆلێ هه‌مى زاراڤێن دى يێن كوردى به‌رزه‌كه‌ت
دو: ديتنا دى ديتنه‌كا ديمۆكرات و زانستى كۆ دبێژت ئه‌ڤ زارێن كوردى هه‌مى زمانێ كوردى نه و ب ئێك پله و پايه دڤێت ل هه‌مى وارێن ژيانێ بكار بێتن
دو ديتنێن گه‌له‌ك ژێك دوور بوون، ژ به‌ر هندێ من دگۆتنه‌كا خوه دا بۆ رۆژناما وار به‌رى كۆنفرانس بێته‌كرن، من گۆت ئه‌ز پێشوه‌خت دزانم ئه‌ڤ كۆنفرانسه ناگه‌هته چو ئه‌نجامان و ده‌ه كۆنفرانسێن ب ڤى ره‌نگى ژى بێنه‌گێران ديسا ناگه‌هنه چو ئه‌نجامان، چونكو ئه‌و ديتن گه‌له‌ك ژێك ددوورن، ديتنه‌ك ئينكاره و ديتنا دى به‌ره‌ڤانيێ ژ هه‌بوونا خوه دكه‌ت، دان و ستاندن د ناڤبه‌را دو ئاليان دا نائێته‌كرن وه‌ختێ ئاليه‌ك ئينكارا هه‌بوونا يێ دى دكه‌ت
ب ديتنا ته چاره بۆ ڤێ پرسێ چى يه؟
موئه‌يه‌دى دياركر كۆ: باشترين نه‌خشه رێ بۆ چاره‌سه‌ركرنا پرسا زمانى ل هه‌رێما كوردستانا ئيراقێ و سه‌رانسه‌رى كوردستانێ، ژ به‌ر كۆ زمان ب هه‌رێمه‌كێ ڤه گرێداى نينه، زمان يێ نه‌ته‌وا كورده، وه‌ختێ ئهم ل هه‌رێما كوردستانێ ژى به‌حسێ زمانى كوردى دكه‌ين، دڤێت هه‌مى پارچێن كوردستانێ و هه‌بوونا هه‌مى كوردان ژى ل به‌رچاڤ بگرين. باشترين نه‌خشه رێ بۆ چاره‌سه‌ركرنا وێ ديتن و بۆچوونێن ئه‌مير حه‌سه‌ن پۆرن كۆ د نامه‌كا خوه دا بۆ ئه‌كاديميێ هنارتبوو، ئه‌و نامه ژى يا هاتيه به‌لاڤكرن و ل هه‌ر دره‌كێ هه‌يه، ديتن و بۆچوونێن ئه‌مير حه‌سه‌ن پۆر، ژبه‌ر كۆ سۆسيۆلۆنگويسته‌كێ مه‌زن و ناڤدارێ جيهانێ يه نه‌ته‌نێ د ناڤ كوردان دا، ديتن و بۆچوونێن وى د وارێ زمانزانيا جڤاكى دا ل هه‌مى جهه‌كى ل به‌رچاڤ تێنه وه‌رگرتن، ماموستا و پرۆفيسۆره ل زانكۆيا كه‌نه‌دا، كوردێ پارچه‌يه‌كا دى يه وخه‌لكێ مهابادێ يه، ل سه‌ر پرسا هه‌ريما كوردستانێ و كێشه‌يا زمانى، باشترين نه‌خشه رێ ناما وى يه، ئهم ل به‌رچاڤ بگرين و كار بكه‌ين، هه‌كه‌ر ئهم وێ بكه‌ين ئهم دێ ئێكه‌تيا نه‌ته‌وێ كورد ژى پارێزين و ئهم دێ پرس و كێشه‌يا زمانى ب ئاوايه‌كێ ديموكراتى و زانستى چاره‌سه‌ر كه‌ين.
تو چه‌ند د به‌رژه‌وه‌ند دا دبينى كۆ نوكه ئهم داخوازا جۆت ستانده‌ردييێ دكه‌ن، د.عه‌بدولوه‌هاب خالد گۆت
ژ بۆ ئه‌ڤرويا كوردستانێ باشه هزر ل زمانه‌كێ ستانده‌رد بهێته‌كرن، لێ پێوسته ئه‌و بيركرن يا هوور و ژيرمه‌ندانه و دوور بيت ژبۆ هزرێن به‌رته‌نگ و سه‌رپێيى چونكو هه‌ر چاوا بيت بيركرنا هه‌ر ئاليه‌كى بيركرنه‌كا كوردانه‌يه و ب هه‌سته‌كا كورد په‌روه‌رانه ئاخڤتنكه‌رێن هه‌ر ديالێكته‌ك يان ده‌ڤۆكه‌كا زمانێ كوردى خو ب كورد دزانن و زمانێ خو ژى ب زمانێ كوردى دزانن، كه‌واته هه‌ر دهمێ مه بڤێت ژ بۆ گه‌شكرن و خورتكرنا زمانێ كوردى گاڤه‌كێ بۆ پێش پاڤێژين، پێدڤييه ئه‌ڤى بنه‌مايێ خو ب كورد زانينێ بكه‌ينه زه‌مينه بۆ نێزيككرنا هزر و بيران ل دۆر پاشه‌ڕۆژا زمانێ كوردى.دهمێ ئهم ڤه‌دگه‌ڕينه‌ڤه سه‌ر مێژوويێ و به‌رێ خو دده‌ينه ديرۆكا باهرا پتريا ملله‌تێن بنده‌ست، دێ بينينين د قوناغا تازه ئازادبوونێ دا كه‌ڤتينه به‌ر ڤێ كێشه‌يا زمانى يا د ڤێ قۆناغێ دا ئهم كورد ژى د هه‌رێما كوردستانێ دا كه‌ڤتينێ، كه‌واته ئه‌ڤ ديارده‌يه نه ديارده‌يه‌كا ئێكانه‌يه و تايبه‌تمه‌نده ب كوردان ڤه و وه‌كو هنده‌ك بير لێ دكه‌ن چ ڕێك ناچنێ و ته‌نها چاره‌سه‌ريا وێ خو ب تنێ ديتنه كۆ ئه‌نجامێن خو ب تنێ ديتنێ ژى ژبلى په‌يداكرنا سه‌قايه‌كێ دووبه‌ره‌كى و ئازراندنا خه‌له‌كێ كوردستانێ بهزرا چ تشته‌كێ مفادار و ستراتيژى بۆ پاشه‌ڕۆژا خه‌لكێ كوردستانێ ل دووڤ خو ناهێليت
له‌ورا ب هزرا من د ڤێ قۆناغێ دا گرنگى ب هه‌مى ديالێكت و ده‌ڤۆكێن زمانێ كوردى بهێته دان، دێ كاره‌كێ ب مفا بيت بۆ پاشه‌ڕۆژا زمانێ كوردى و ده‌وله‌مه‌ندييا وى و مان و هه‌بوونا وى وه‌كو زمانه‌كێ زيندى و سه‌رده‌مانه.
هه‌ر چه‌نده ئه‌ڤ پرسياره مه ژ د. ئيبراهيم ژى كربوو، لێ تو چ دبێژى بۆ چوونا كۆنفراسه‌كى كۆ به‌رهه‌ڤى بۆ برياردانێ پێشوه‌خت هاتيه‌كرن د. عه‌بدولوه‌هاب گۆت: به‌رهه‌ڤكرنا پرۆژێن پێشوه‌خت و پاكيتكرى و د ژورێن به‌رته‌نگ دا، ل گه‌ل گيانێ ژيانا ته‌ڤايێ و هزرێن ديموكراتيك ناگونجيت، ب هزرا من ئه‌و پرۆژه‌يێ ژ لايێ ئاكاديمييا كوردي ڤه هاتيه به‌رهه‌ڤكرن بێهنا سه‌پاندنا ديالێكته‌كا ب تنێ يا زمانێ كوردى ژێ دهات كۆ ئه‌و ژى ديالێكتا (كرمانجييا ژێرى)يه، هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ چه‌نده ژى دزڤريته‌ڤه بۆ وێ چه‌ندێ كۆ حسابه‌كا باش بۆ ديالكتێن ديترێن زمانێ كوردى نه‌هێته‌كرن كۆ ئه‌ڤرۆ ل هه‌رێما كوردستانێ ديالێكتا كرمانجى ژۆرى وه‌كو بشكوژه‌كێيه و يا گه‌شه و وه‌رارێ دكه‌ت و گه‌شبوونا وێ ژى د خزمه‌تا زمانێ كوردى دايه ژ لايه‌كێ ديڤه، دياره برايێن مه ل ئه‌كاديميا كوردى دڤيا ( شه‌رعيه‌ته‌كێ ) بده‌نه ديالێكتا كرمانجييا ژێرى و مه ئاماده‌بويێن كۆنفرانسى بكه‌نه ديده‌ڤان ل سه‌ر پڕۆژێ خو، به‌لگه‌يێ مه ژى ل سه‌ر وێ چه‌ندێ ئه‌وه كۆ ئه‌ڤرۆ ديالێكتا كرمانجييا ژێرى مل ب ملێ كرمانجييا ژووري ڤه ل هه‌رێما كوردستانێ يا دهێته په‌يڕه‌وكرن و چ مه‌ترسى ل سه‌ر نينه، لێ دياره ئه‌كاديميا كوردى دڤيا بۆ پاشه‌ڕۆژا ديالێكتا كرمانجييا ژێرى چه‌په‌ره‌كى دروستكه‌ن، ئه‌و ژى ب ياسايكرنا وێ بوو ژ لايێ په‌رله‌مانێ كوردستانێ ڤه. د. فازل عومه‌ر وه‌كو ره‌وشه‌نبير و ئه‌ديب و زمانڤان بۆ نه‌پشكداريكرنا خوه د كۆنفرانسێ زمانى دا گۆت: ده‌رگه‌هى ڤه‌كرى نه‌بوو، ئه‌ڤ براده‌ره ب ناڤ هاتبوونه بانكرن، ڤێجا چ زمانزان ل ده‌رڤه چ ل ناڤدا چ ژى تێكه‌لى د گه‌ل زمانى هه‌بت يان نه. كه‌سێ نه‌گۆتبوويه من، وه دياره ئه‌ز چو ژ زمتنى نزانم! ل دۆر ديتنێن خوه ل سه‌ر ڤى گۆنفرانسى د. فازل گۆت: كرنا كۆنفراسان ب شێوه‌كێ به‌رده‌وامى تشته‌كێ باشه، هندى براده‌ر بشێن ئێكدو ببينن و دايه‌لۆگ و هه‌ڤديتن و دان و ستاندنێن كۆ ئه‌نجامه‌ك هه‌بت، تشتێن باشن و كه‌س نه‌شێت بێژت دخرابن . لێ ب ديتنا من ئه‌وێن پێ رابووين هنده‌ك پلان د سه‌رێ وان دا بوون كۆ دڤيا ئه‌و پلان ژى ب هنده‌ك براده‌رێن دى بێنه‌كرنێ، ئه‌كاديميا كوردى دڤيا بيست براده‌ران بينت كۆ ئه‌ڤه نوونه‌رێن ملله‌تێ كوردن و دێ برياره‌كێ ب وان دته‌كرن، وه دياره براده‌ر ژ هندێ دشاره‌زاتر و ب ئاقلتربوون له‌وما چو بريار نه‌هاتنه‌دان چونكو بيست مرۆڤ نوونه‌راتيا ملله‌تێ كورد ناكه‌ن دا زمانه‌كێ ئێكگرتى بۆ دانن، ب راستى خه‌له‌تى د وێرێ دابوو.
ب ديتنا من ژى ئه‌ڤ ره‌نگێن ئارمانجێن ره‌نگه بێَهن ژێ بهێت ل پاشه‌رۆژێ ژى سه‌رناگرن. پێدڤيه ئهم كورد د ناڤخوه دا هندى مه رولم و زۆرى و بوهوژين يا ديتى، پێدڤيه ئهم كورد د گه‌ل ئێكدو دا ب ڤى ره‌نگێ هزر نه‌كه‌ين و پيلانا ل به‌رئێك نه‌گێرين.
ئه‌ز ژى دو سالان ل ئه‌كاديميايێ بووم پرۆژێ مه ئه‌و بوو ب كێماتى ئهم فه‌رهه‌نگه‌كێ بۆ كوردان دانين، ئهم رێزمانه‌كا به‌رامبه‌رى(مقارن) بۆ هه‌ردو ديالێكتێن سه‌ره‌كى دانين. چو ئه‌كاديميا ل جيهانى زمانێن فه‌رمى چێنه‌كرينه ڤێجا هه‌تا يا مه، كا بلا فه‌رهه‌نگه‌كا ئێگرتى چێ كه‌ت پاشى پرسيارا زمانه‌كێ ئێگرتى بكه‌ت.
ل دۆر جۆت ستانده‌رديێ د. فازل عومه‌ر گۆت: ئه‌ڤه راستيه‌كا ملله‌تێ كورده، ده‌وله‌تا نه‌ته‌وه‌يى د مێژوويێ دا چێنه‌بووينه كۆ ئهم بێژن زمانێ باژێره‌كى يان يێ شاه يان سولتانێ وان ببته زمانێ فه‌رمى يێ وێ ده‌وله‌تێ و پاشى خه‌لك هه‌مى چاڤلێ بكه‌ن. مه ميرگه‌ه هه‌بوون و هه‌ر ميرگه‌هه‌كێ زمانێ خوه هه‌بوويه و ل دهمێ خوه ل هه‌وره‌مان زاره‌كێ كوردى زمانه‌كى ئه‌ده‌بى يێ دى بوويه
چو جارا مێژووا كوردى يا ئێكگرتى نه‌بوويه، ژ به‌ر هندى ژى بنگه‌هێن شارستانيێ يێن جودا جودا چێبووينه، ئه‌ڤه ژى نه‌شه‌رمزارى و كێماسيه! ئه‌ڤه ژى راستيا مێژوويا مه‌يه و دڤێت رێزێ لێ بگرين، هه‌تاكو وه‌خته‌كى مه شيا كۆ ل پاشه‌رۆژێ زمانه‌كێ فه‌رميێ ئێكگرتى ، يان زمانه‌كێ ئێكگرتى يێ دروست چێكه‌ين وه‌كو ئنگليزيا ڤێگاڤێ يان عه‌ره‌بي (فصيح) يا قوره‌يشيا چێكه‌ين ئه‌ڤه بابه‌ته‌كێ دی یه
لێ نوكه نه‌جۆت ستانده‌رد پتر هه‌كه‌ر مه هه‌بن ئه‌ز ره‌وا دبينم، هه‌كه‌ر ده‌ڤه‌را هه‌وره‌مان و زازا ژى ب زارێ خوه بخوونن تشته‌كێ گه‌له‌ك سروشتى يه، گرنگ ئه‌وه كۆ پێزانين بۆ وى خه‌لكه‌كى ب زمانه‌كى بچن ئه‌و خه‌لكه زارۆيێن وان زوو فێرببن و تێبگه‌هن.
ل دۆر سه‌پاندنا زاره‌كى ل سه‌ر يێ دى د. فه‌رهاد پيربال وه‌ها ئاخڤى: سۆرانى نه‌زمانه له‌هجه‌يه و كرمانجى ژى نه‌زمانه له‌هجه‌يه، ژ به‌ر هندێ ئه‌ز وه‌سا تێدگه‌هم پێدڤيه كۆ ئه‌كاديميا كوردستان، ده‌زگه‌هه‌كێ زانستى يێ كوردستانێ بريارێ بدت، ئه‌وى ده‌مى ئه‌و ده‌زگه‌ه ئه‌كاديمى دبنه وه‌كو په‌رله‌مانێ ئه‌كاديمى هه‌ر برياره‌كێ بدن، ئه‌ز ب خوه دێ بجهـ ئينم. لێ ئه‌ز قه‌بوول ناكه‌م و ل نك من دروست ژى نينه سۆرانى ل سه‌ر هه‌مى ده‌ڤه‌را به‌هدينان بێته سه‌پاندن، ئه‌و ژى راست نينه كۆ زارێ به‌هدينى ل سه‌ر هه‌مى ده‌ڤه‌را سۆران یا هه‌وره‌مان بێته سه‌پاندن، ئه‌ڤ ئاريشه پێدڤى ڤه‌كۆلينێ يه خه‌لكێن شاره‌زا و بسپۆر و دلسوز لێ بكۆلن و بگه‌هنه برياره‌كێیا
ئه‌و ئه‌كاديميا تو ژێ دبێژى دڤيا زارێ سۆرانيێ ل سه‌ر زارێ به‌هدينى و هه‌مى زارێن كوردى بسه‌پينت، د. فه‌رهاد گۆت: ئه‌ڤه خه‌له‌ته، زۆر زۆر خه‌له‌ته سۆران ل سه‌ر گونده‌كى ل ده‌ڤه‌را به‌هدينان بێته فه‌رزكرن، چونكو وى زارۆيى چيه بۆ دێ بۆ وى ب زه‌حمه‌ت بت، ب هه‌مان شێوه بۆ زارۆيێ سۆرانى ژى زه‌حمه‌ته كۆ ل قوناغا سه‌ره‌تايى به‌هدينى بخوينت، چونكو كادر نينه و ل ڤێرێ ژى ماموستا نينه كۆ سۆرانيێ بۆ زارۆيێن به‌هدينان شرۆڤه بكه‌ت. دهمێ تو برياره‌كا هۆسا ده‌ربێخى، دڤێت ته كادر و پلان هه‌بن، هه‌كه‌ر ته ئه‌ڤه نه‌بن ئه‌و برياره (حه‌ماقه‌ته)، ژ به‌ر كۆ ته چو ماموستا نينن كۆ سۆرانيێ فێرى قوتابيان بكه‌ن ل قوتابخانێن سه‌ره‌تايێن زاخۆ، وه‌كو وێ يه كۆ تو وان فێرى زمانێ (چينى) بكه‌ى! ژ بۆ چاره‌سه‌ركرنا ڤێ ئاريشێ د. فه‌رهاد گۆت: چاره ئه‌وه كۆمبوون و دان و ستاندن چێ ببن،ڤه‌كۆلي ديراسه بێنه‌كرن، ئه‌ڤجا بگه‌هنه هنده‌ك برياران كۆ دشيان دا بن بێنه بجهـ ئينان، ئه‌ڤه دى نائێته بجهـ ئينان
http://www.evropress.com/in.php?page=adab&id=157.
چاڤکانی : مالپه‌را ڕۆژناما ئه‌ڤرۆ
چاڤکانی : مالپه‌را ڕۆژناما ئه‌ڤرۆ
No comments:
Post a Comment