ووتاری دوکتور توماس جێفری مایلی ، وانەبێژی کۆمەڵناسی سیاسی، دیپارتمانی کۆمەڵناسی، زانکۆی کەمبریج , شەڕ بە دژی تێڕۆر، قەیرانی پەنابەران و قەیرانی ئوڕووپا

 ووتاری دوکتور توماس جێفری مایلی ، وانەبێژی کۆمەڵناسی سیاسی، دیپارتمانی کۆمەڵناسی، زانکۆی کەمبریج .شەڕ بە دژی تێڕۆر، قەیرانی پەنابەران  و قەیرانی ئوڕووپا

بۆ چاردەهەمین کۆنفڕانسی ناونەتەوەیی ' یەکەتی ئوڕووپا، تورکیا، ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و کوردەکان' ٦-٧ ی دیسامبری ٢٠١٧ ، پارڵمانی ئوڕووپا، برووکسێل، بێلژیک

 زۆر سپاستان دەکەم بۆ ئەو دەرفەتەی پێتان داوم لەم کۆنفڕانسە دا قسە بکەم سەبارەت بە مژارێکی گرینگی وەک شەر بە دژی تێڕۆر، پێوەندی وی بە قەیرانی پەنارانەوە و قەیرانی نرخەکانی ئوڕووپایی. دوێنێ لێرە  باسی ناتۆ کرا وەک کۆمەڵگەیەکی نرخەکان، یەکەتی ئوڕووپا  کە خۆی بە کۆمەڵگەیەکی نرخەکان دادەنێ و  لاگری مافی مرۆڤ و دێمۆکڕاسییە. بەڵام ئەمن لەو باوەڕە دام ڕووداوەکانی ئەو دواییانە لایەنێکی تاریکتر نیشان دەدەن لایەنێکی چەپەڵتری کە بە سەر پڕۆژەوی ئوڕووپایی هاتووە. بە دڵنیاییەوە ئەوەی کە ناوەرۆکی ڕاستەقینەی ناتۆ چییە؟ و ئەوە مانای چییە بۆ ئەو گەلانەی لە پێناوی دیاریکردنی چارەنووسی خۆیاندا خەبات دەکەن.  بەو شێوەیەی کە گەلی کورد خەبات دەکا بۆ بەدیلێک  بۆ دیکتاتۆری و ئاڵۆزی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەڵام هەر وەها لە چوار قوڕنەی جیهاندا  ئەو دیکتاتۆرییەی  کە بە ناکۆکی  مۆدێرنیتەی کاپیتالیستی خولقاوە بەو جۆرەی عەبدوڵا ئوێجاڵان باسی لێوە کردووە.

 بەڵام ئەمن دەمەوێ جەخت لە سەر ئەوە بکەم کە لە ئوڕووپا ڕادەبرێ. چونکوو ئەوەی لە ئوڕووپا ڕادەبرێ دواجار گرینگییەکی زۆریشی هەیە سەبارەت بە چارەنووسی کوردان لە تورکیا ، بەڵکوو هەر وەها بۆ چارەنووسی کوردەکان لە ئوڕووپا.  یەکەم خەبەر کە ئەمن پێم وایە زۆر درکێنەرە چەقۆ وەشاندنە لە شارەدارێک لە شارێکی پچووکی ئەڵمان   کە کەمتر لە مانگێک لەوە پێش ڕوویدا و ئەنگیزەی ئەو وەبەرچەقۆ دانە سیاسی بوو.  و ئەو چەقۆ وەشاندنەش لە بەر ئەوە بوو ئەو شارەدارە  بە قازانجی پەنابەران هەڵوێستی دەربڕیبوو.  و ئەوە لە سەردمێک دا ڕوودەدا کە فاشیستەنوێیەکان لەئەڵمان سەرکەوتنی گەورەیان بەدەست هێناوە لە هەڵبژاردنەکانی  ئەڵمان دا و ئەوە ڕووداوێکی بە هەڵکەوت نییە  لە چوارچیوەی ئوڕووپا دا. ئێمە ئێستا شاهیدی سەرهەڵێنان و بووژانەوەی هەستی ڕەگەزپەرستانە و ناسیۆنالیستی ڕاست ئاژۆین، لە دانمارک ، لە فەڕانسە،  لە مەجارستان، لە فەنلاند ، لە ئوتریش، لە سوێد ، لە یۆنان، با باسی برێگزیت هەر نەکەم کە ئەمن لە بریتانیا دەژیم و لە ئەمریکای دۆناڵد تڕامپ  کە ئەمن هاووڵاتی وێندەرێم.

ئەوە ڕەوتێکی جیهانییە  سەرهەلێنانەوە و بووژانەوەی فاشیزمی نوێ  لە ناخی ئەو کۆمەڵگەیانە دا  کە خۆیان بە هەڵگرانی ستانداردی مافی مرۆڤ و دێمۆکڕاسی  دەزانن.  و ئەوە گیروگرفتێکی سیستمە، دیار دەیەکی تاقکەوتوو و بە هەڵکەوت نییە و بە  دوو مژارەوە بە دوو سیاسەتەوە گرێ دراوە  کە بە توندی  بەیەکترەوە لکاون ،یەکەمیان  سیاسەتی چەوساندنەوە و چەپاندنە لە لایەن حکوومەتی دەوڵەمەندانەوە.  دەوڵەمەندان گەلەکۆمە دەکەن بۆ پێشێل کردنی  ئەو سازشی چینایەتی یەی ڕەخسا لە سەر دەمی دوای شەڕ دا لە ئوڕووپا کە باسی پڕۆژەی ئوڕووپایی هاتە گۆڕێ. سەبارەت بە پەرەپێدانی مافە کۆمەڵایەتییەکان، پەڕەپێدانی دەوڵەتی بە ئیروو  هتاد  بۆ ئەوەی سیمای زۆر خێرخوازانەتری دەوڵەتی ئوڕووپایی و بایەخەکانی بخرێتە ژێر پۆستاڵی لێبڕالیزمی نوێ ،  ئۆستێریتی و چەپاندنی حکوومەتی دەوڵەمەندان ، ئەوە لە لایەکەوە، لە لایەکی دیکەوە بانگەوازی شەڕ خوازی کە لە مێژە  بەلانی کەمەوە لە بیست ساڵی ڕابردوو دا لە ژێر دێوجامەی شەڕ بە دژی تێڕۆریزم دا بەڕێوە دەچێ.  و ئەمن دێمە سەر باسی لایەنی خاپێنەری شەڕ بە دژی تێڕۆر و بە تایبەتی کاردانەوەی لە سەر بزووتنەوەی ئازادیخوازی کورد.

بەڵام سەبارەت بە قەیرانی پەنابەران،  ئەوەی ئێمە دەیبینین بە تایبەتی بە زەقی دەردەکەوێ بریتی یە لە  مامڵەی  چەپەڵی نێوان یەکەتی ئوڕووپا و پرێزیدێنت  ئەردۆغان کە ئێستا ساڵ و نێوێکە  کراوە و ئەوە مامڵەیەکی  چەپەڵە لە زۆر ڕووەوە. چیرۆکێک بن پێ دەکا کە چیرۆکێکی خێرخوازانە بوو  لە لایەن یەکەتی ئوڕووپاوە کە  کەشەفی قاوتی ئەندامەتی تورکیای لە  یەکەتی ئوڕووپا دا لە سەر دەستێکی دانا بوو  و لە بەر دەمی دەوڵەتی تورکیای ڕاگرتبوو بۆ ئەوەی خۆی لەگەڵ پێوانە دێمۆکڕاتیکەکان بگونجێنێ ، لەگەڵ پێوانەکانی مافی مرۆڤ و هتاد.  دیارە ئەوە سادە کردنەوەی مژارەکەیە. زۆر شتی تر هەیە سەبارەت بە پەروەندەی ئوڕووپا بگوترێ لە ئاست دینامیزمی تورکیا. بەڵام دیارە هێندێک ڕاستیش لەوە دا هەبوو. ئێستا ئەوە زۆر هەڵگەڕاوەتەوە. ئێمە دۆخێك دەبینین کە کێشەیەکی  زۆر لە نێوان تورکیا و یەکەتی ئوڕووپا دا هەیە  و دۆخێکی ئاواش کە پرێزیدێنت ئەردۆغان  هەڕەشە لە ئوڕووپا دەکا و باجی سمێڵی لێ دەستێنێ ، بە لەبەرچاو گرتنی ئەو فەزا گەند و ژاراوییەدا کە باڵای بە سەر ئوڕووپا دا کێشاوە ، و ئەو فکرەی کە ئوڕووپا ئیتر چ پەنابەری دیکە وەرناگرێ ، ئەگەرچی لە ڕاستیدا ژمارەیەکی کەم لە پەنابەران لە ئاستی جیهانی دا  دەگەنە ووڵاتانی ئوڕووپایی بە تایبەتی. ئەو ئامارانەی هەن باسی ئەوە دەکەن کە لە ڕاستیدا  ٨٥ %  پەنابەران لە ووڵاتانی خەریکی پێشوەچوونن و نەک لە ووڵاتە پێشوەچووەکان. ئەوە مانای  ئەوەیە  لەو ووڵاتانەی دا کە کێشەیان ساز کردووە و بوونە هۆی ئەوەی خەڵک لە شوێنی خۆیان هەڵقەندرێن  و هەر لەو ووڵاتانەی کە توانایی و سەرچاوەی هەرە زۆریان لە بەر دەست دایە ، و کەمترین ڕادەی ڤین و ئیرادە دەبیندرێ بۆ پێوەچاران بە کێشەی پەنابەرانەوە .لە سەروبەندێک دا کە  مەیل و ڕەوتێکی زەق دەبیندرێ لە سیاسەتی تورکیا دا بەرەو  ملهوڕی و حوکمی ئیستیبدادی  پرێزیدێنت ئەردۆغان ئەو مامڵە چەپەڵەی کردووەتە گۆپالێک و پێی هەڕەشە لە ئوڕووپا دەکا.  مانای ئەو مامڵە چەپەڵە لە نێوان تورکیا و ئوڕووپا  بە کردەوە چییە؟  خەبەرێکی تازە لەو یەک دوو حەوتوویەی دوایی دا لەمەڕ ئەو کارەساتە ئینسانییەی کە لە دوڕگەکانی یۆنان دەقەومێ  هەیە.  ئەوە هەر حەوتووی ڕابردوو بوو کە ڕێکخراوی چاوەدێری مافی مرۆڤ و بیست ڕێكخراوەی دیکەی کە بە مافی مرۆڤەوە خەریکن  بانگەوازیان کرد سەبارەت بە دۆخی دڵتاوێنی پەنابەران لە ئۆدووگای ناو ئەو دوڕگانە  لە ناو دڵی ئوڕووپا دا.  ڕێکخەری ڕێکخراوەی چاوەدێری مافی مڕۆڤ حەوتووی ڕابردوو بە ڕۆژنامەی گاردییەنی گوت:  " مەسەلە مەسەلەی مەرگ و  ژیانە،  بە گرد بڕی هیچ بیانوویەک ناتوانێ پاساوی ئەوەی بدا ئێستا لە دوڕگەکان دا دەیبینین .  هەزاران کەس لە شوێنی تەنگە بەر بەسەر یەکدا کەوتوون و سەرچاوە نییە بۆ دابین کردنی ژیانیان و بەو زستانە خەڵک دەرنابەن و دەبێ چاوەڕوانی گیان لە دەست دانی ژمارەی زیاتری پەناخوازان بین ئەو زستانە . پێویستە ڕێگا بدرێ خەڵک بە شێوەیەکی ڕێک خراو و دڵخوازانە بگوێزنەوە ناو شوێنی باشتری حاوانەوە ".

ئەو  زوڵم و زۆردارییە سەبارەت بە پەنابەران  لە ئوڕووپا دەقەومێ ، ئەو شێوە جووڵانەوە لەگەڵ پەنابەران ئاکامی ئەو مامڵە قڕێژەیە کە لەگەڵ تورکیا کراوە و ئەوە بۆ جێ بە جێ کردنی ئەو نەخشەیەیە کە  بە هەر قیمەتێکی دەبێ بڵا ببێ پەنابەران لە ئوڕووپا دوور بخرێنەوە.

ذوورخستنەوەی پەنابەران لە ئوڕووپا مانای چییە؟ مانای ئەوەیە ئەوان لە شوێنی دیکە دەبن ،ئاشکرایە لە تورکیا. ئێستا نزیکەی ٣ میلیۆن پەنابەری سووریایی لە تورکیا دەژین  و چارەنووس و ژیانی ئەوان لە تورکیا چۆنە؟ بە پێی قسەی  ئوڕووپا  ئەو نیگەرانیانە لە ڕاپۆرتەکانی دا  و تەخمینی دانی بەرنامەی خۆراک ئەوەیە کە لە سێ کەسان ، یەک  لەو پەنابەرە سووریاییانەی لە تورکیا دەژین لە ژێرەوەی ئاستی ژیانی ئاسایی دان.ئەوە مانای ئەوەیە پەنابەران ناتوانن پێداویستە سەرەتاییەکانی خۆیان دابین بکەن. هەر وەها لە ماوەی دووساڵی ڕابردوو دا کۆنتڕۆلێکی توند هەبووە لە سەر سنووران بۆ پێشاوبڕدانەوەی لێشاوی پەنابەران  و ئاکامی ئەوە بووە ژیانی خەڵکی مەدەنی کە لە بەر شەڕ و  زۆرداری ناچار بە جێ هێشتنی جێ و واری خۆیان بوون بکەوێتە ژێر مەترسی و زۆرداری زۆرترەوە.  لایەنێکی دیکەی کە کۆمیسیۆنی ئوڕووپا سەبارەت بە پەنابەران لە تورکیا سەرنجی  بۆ ڕادەکێشێ ئەوەیە  کە لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوو تەنێ هەر کێشەی هاتنی پەنابەرانی سووریایی نەبووە، بەڵکوو شەپۆلێکی گەورە لە پەنابەرانی کوردیش هەستاوە لە ناو تورکیا دا .  ئەو پەنابەرانەی کە ماڵ و حالێ خۆیان لە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا بەجێ دەهێڵن  واتە لە هەڕێمی کوردستانەوە لە تورکیا لە بەر  ئەو شەڕەی کە لە تورکیا بە دژی دانیشتووانی کورد دەکرێ. بە تەخمین باس لەوە دەکرێ ٥٠٠٠٠٠ کەس واتە نیومیلیۆن خەڵک لە زێدی خۆیان  ڕایان کرد بێ. و ئەوە دیارە شوێن لە پەنابەرانی سووریاییش دەکا کە لەبەر شەڕێک هەڵاتوون و کەوتوونەتە ناو شەڕێکی دیکەوە. جا ئەوەی کە دەیبین ئەو شەڕە کارەساتاوییەی  ' دژی تێڕۆڕ'  کە کێشە و ئاڵۆزییەکی زۆری لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناوەتەوە پڕیشکەی پەڕییە ناو تورکیا و بووە هۆی پێشێل کردنی ئەو پێواژۆیەی ئاشتی کە لەوێ بەڕێوە بوو ، بە ئاکامی زۆر دلتاوێن لە ڕووی مافی مرۆڤەوە. نەک هەر بۆ پەنابەرانی سووریایی ، بەڵکوو بۆ ئەو قوربانیانەش کە لەبەر  ئەو تێڕۆڕەی دەوڵەتی تورکیا دەیکا هەڵدەێن . واتە ئەو تێڕۆرەی دەوڵەت بە دژی شاروومەندانی خۆی دەیکا. ئێمە  ئەمڕۆ باسی ئەو زۆردارییەمان بیست کە بە دژی هاوسەرۆک دەمیرتاش دەکرێ.

ڕێگەم بدەن  هێندێک سەبارەت  بە ڕاەدوونان و چارەنووسی بزووتنەوەی ئازادیی کورد قسە بکەم ، نەک هەر لە تورکیا بەڵکوو لە ئوڕووپاش.  چونکە ئێمە باسی یەکەتی ئوڕووپا وەک کۆمەڵگەی بایەخان دەکەین. ڕێگەم بدەن  بڵێم  با ئەوەمان لە بیر نەچێ ئێستا بە دەیان ساڵە بزووتنەوەی ئازادیخوازی کورد ڕاوەدوو نراوە  لە ئوڕووپاش دا و ئەوە پێوەندی پەیدا دەکاتەوە بە لۆجیکی  ڕووخێنەری شەڕ بە دژی تێڕۆریزم و بزووتنەوەی کورد خۆی لە ناو جەرگی ئەو لۆجیکە ڕووخێنەرە دا دەبینێ و قوربانی ئەو لۆجیکەی شەڕی دژی  تێڕۆرە لە ئوڕووپا.

ساڵی ڕابردوو وەکوو ئەندامێکی هەیئەتی ئێمراڵی ئەمن لە ستراسبورگ بووم  لەگەڵ ئەندامانی دیکەی هەیئەتەکە حەولمان دا  موداخەلە بکەین ، شەهادەت بدەین و  هەر وەها لە گەڵ ئەندامانی  شووڕای ئوڕووپا قسە بکەین سەبارەت بە بارودۆخەکە. ئەمن دەمەوێ بڵێم ئێمە دەبێ جەخت بکەین لە سەر مژاری  قووڵتر ئەویش ئەوەیە چیرۆکەکە مێژوویەکی درێژی هەیە و گەیشتووەتە ئێستا. جا ئەو داستانی ئوڕووپای خیرخواز کە سینەی قاوتی ئەندامەتی پێدانی لە ئاست تورکیا بە دەستەوە گرتبوو  بۆ ئەوەی تورکیا خۆی لە تەک پێوانەکانی مافی مرۆڤ بگونجێنێ ، زۆر جار ئەوە لە بیر دەکرێ کە لە کاتێکدا ئەوە دەکرا، لە ماوەی ساڵانی ١٩٩٠ کاندا بەرەو ساڵانی ٢٠٠٠  بە تایبەتی ١٩٩٠ کاندا  ئەوە چەکی ئەڵمانی ، تانکی ئەڵمانی بوون  کە گوندە کوردەکانیان دەپڵیشاندەوە لە هەمان کاتدا کە داوا لە تورکیا دەکرا خۆی لەگەڵ پێوانەکانی مافی مرۆڤ بگونجێنێ. لێرە دا داستانێکی درێژی چاو هەڵبواردن دەبینین لە تیڕۆڕی دەوڵەتی  کە بە دژی بزووتنەوەی ئازادیی کورد دەکار کراوە.

هەیئەتی ئیمراڵی لە هەمان ڕۆژ دا لە ستراسبورگ بوو  کە پاڕڵمانی ئوڕووپا ئەو بڕیارەی پەسند کرد کە پێواژۆی وتووێژی ئەندامەتی تورکیا  هەڵپەسێرێ . دەمەوێ قسەکەم بە ئاماژە بەو لۆجیکە ڕووخێنەرەی دژی تێڕۆر تەواو بکەم کە ئوڕووپای بە تەڵەیەکەوە کردووە  و ڕیی لە یەکەتی ئوڕووپا گرتووە  بۆ ئەوە ی بە ڕوونی قسە لە سەر ئەوەی بکا  کە لە کوردستان ڕادەبرێ.

 هەیئەتەکەی ئێمە  سەر لە بەیانی ٢٥ ئ ئاوریل گەیشتە  ستڕاسبورک و چاوەدێریمان کرد بە سەر دانیشتنی پارڵمان  و گوێمان لە گەنگەشەی شووڕای ئوڕووپا گرت و پەسند کردنی بڕیاڕەکەیمان دیت بۆ کردنەوەی پێواژۆی چاوەدێری کردن بە سەر بارودۆخی مافی مرۆڤ لە تورکیا دا.لە دەقی بڕیار نامە کە دا نیگەرانی جیدی دەربڕا بوو سەبارەت بە  دێمۆکڕاسی و مافی مرۆڤ .ئەو دەنگانەی بە قازانجی ئەو بڕیارنامەیە دران پێیان وا بوو پێویستە  فشار بهێندرێ بۆ ئەوەی وتووێژ لەگەڵ ئانکارا دەست پێ بکاتەوە.بەڵام سەبارەت بە مژاری کۆتایی هاتن بە پێواژۆی ئاشتی  و توند بوونەوەی کێشەی نێوان دەوڵەتی تورک و بزووتنەوەی ئازادیی  کورد ، بڕیار نامەکە چاوەڕوانکراو نەبوو. بەیەک شوباندنی هەڵەی کرد و  شووڕای ئوڕووپا هەر لە تەڵە خۆ کردە،  ناکۆک و کوژەرەکە دا مایەوە  لە مەڕ پارادیمی شەڕ بە دژی تێڕۆڕ. بۆیە فڕاکسیۆنی چەپی یەکگرتوو پێشنیازێکی بەرز کردەوە بۆ هەموار کردنی ئەو بڕێارنامەیە کە تێیدا مژاری تێڕۆر بە ڕاشکاوی دەربڕابوو. بە تایبەتی لە مەڕ پاڕاگرافی ٥ ی بڕیارنامەکە  کە من وەک خۆی دەیخوێنمەوە :

"  تورکیا ڕووبەرووی هێرشی بەربڵاو و پەیتا پەیتای تێڕۆریستی بووەتەوە  لە لایەن گۆیا دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق و شام ، پارتیی کرێکارانی کوردستان و گرووپی سەر بە پ.ک.ک، تەیرێن ئازادییا کوردستانێ. ئەو هێرشانە بوونە هۆی بە سەدان خەساری گیانی  لە ئانکارا، سورووج، ئەستەنبووڵ ،  بوورسا ، دیاربەکر، قەیسەری و شارەکانی دیکە لە تورکیا ،  لەوەش دەرچێ، شاری سەر سنووری کلیس لە ناوخاکی سووریاوە بە ساروخ پەلامار درا . پارڵمانی ئوڕووپا بێ ئەملاو ئەو لا ئەو هێرشانە مەحکووم دەکا  و هەموو توند و تیژی و کردەوەی تێڕۆریستی کە بە دەست  پ.ک.ک، داعش  و هەر ڕێکخراوەیەکی دی کراون بەهیچ جۆر  تەحەمول ناکرێن. "  وەک لێرە دا دەبینین بە ئاشکرایی و ڕوونی پ.ک.ک و داعش وەک یەک داندراون  بە پێی لێزیاد کراوی شووڕای ئوڕووپا. ئەو لێزیادکراوەی کە لە لایەن فڕاکسیۆنی چەپی یەکگرتوو ڕا پیشنیار کرا  ناوی  پ. ک . ک ی لەو مەحکووم کردنە دەرداویشت  و لە جیات ئەوە پێشنیاری کرد ئەو ڕستەیە لە بڕیارنامەکە زیاد بکرێ : " بۆ پاڕڵمان جێی داخە  کە پێواژۆی ئاشتی لە نێوان حکوومەتی تورک و پ.ک.ک  کۆتایی پێ هات کە ئەوە بووە هۆی توندو تیژییەکی نەپساوە و خەسارێکی زۆر. پارڵمانی ئوڕووپا پێداگری دەکا لەگەڵ هەموو لایەنەکانی کیشەکە دەست بکەنەوە بە پێواژۆی ئاشتی بۆ ئەوەی چارەسەرییەکی ئاشتییانە بۆ کێشەکە بدۆزنەوە. " ، بەڵام  ئەو لێزیاد کراوە پەسند نەکرا. وا دیارە  بۆ ئەو کۆمیتەیەی کە بەرپرسی  نووسینی  ڕەشنووسی بڕێارنامەکە بوو و هەر وەها  زۆربەی ئەندامانی پارڵمانی ئوڕووپا  هەر جۆرە جۆێکردنەوەیەکی ڕەسمی لە نێوان پ.ک.ک و دەوڵەتی ئیسلامی دا  ڕێی تێ نەچووە ، جا پ.ک.ک و لە درێژەی دا بزووتنەوەی ئازادیی کورد  خۆی لە دۆخێک  دا دەبینێتەوە کە ناواقعی یە  و تێڕۆریستی لایەک لە لایەکەی دیکە شەڕڤانی ئازادی یە. چونکە لە ڕاستیدا پ.ک.ک و بزووتنەوەی ئازادیی کورد  لە چاوی هەر هەمان ئەو کەسانە دا کە ئەو بڕیارنامەیان بەو شێوەیە پەسند کرد  لە لایەکی سنوور شەڕڤانی ئازادین لە سووریا و لەو بەری خەتێ تێڕۆریست لە تورکیا. ئاماژە کردن  بە توندو تیژی نەپساوە  بەرپەرچ درایەوە تەنانەت لە ناو  تێڕۆرێکی دەوڵەتی دا  کە بووەتە هۆی لە زێدی خۆ هەڵقەندرانی نیو میلیۆن کورد.

کە بێینە سەر شەڕی  دەوڵەتی تورک لەگەڵ  پ. ک. ک  و لەگەڵ گەلی کورد  شووڕای ئوڕووپا هێشتا  مەحکووم کردنی بێ ئەملاو ئەولای خۆی تەنێ بۆ بکەرانی نا دەوڵەتی دەکار دەهێنێ و لە مەر فشار هێنان بۆ دەستپێکردنەوەی وتووێژی ئاشتی لەگەڵ پ.ک.ک  ئەوە جارێ دە ڕۆژەوی دا نییە.بە ڕاشکاوی لە دەرەوەی ماندات و ئاسۆی تێڕوانینی پاڕڵمانە.

ڕێگام بدەن بە ڕووداوێک تەواوی بکەم کە ئێمە شاهیدی بووین ، کاتێک ئێمە لەوێ بووین دەرفەتی ئەوەمان دەست کەوت لەگەڵ کۆمیساریای بەرپرسی مافی مرۆڤ قسە بکەین  کە لە ساڵی ٢٠١٦ دا دوو جار چوو بووە تورکیا  جارێک بەر لە کودەتای تێک شکاو، لە مانگی ئاوریل دا و جاری دووەم لە مانگی ئووت لە دوای کودەتا  و ئاشکرایە کە لەو دەمییەوە لە نزیکەوە ڕووداوەکانی تەعقیب کردووە . لە ڕاستیدا دوو ڕۆژ بەر لە چاوپێکەوتنەکەمان، هەر لە هەمان ڕۆژ دا کە بڕیارنامەکە پەسند کرا   ئەو سێهەمین ڕاپۆرتی خۆی لە مەڕ بارودۆخی مافی مرۆڤ لە تورکیا بڵاو کردبووەوە  دوویان لە مەڕ هەنگاوەکانی دژی تێڕۆر و قەدەغە کردنی هاتو چوو  بوو لە شاردارییەکان لە هەڕێمی کوردستان دا. ڕاپۆرتیك لەمەر  سەرکوتکردنی ئازادیی ڕا دەربڕین لە لایەن  حکوومەتی ئەردۆغانەوە، و لە مەڕ میدیا. ئەو ڕاپۆرتەی سێهەم   لە بەر دەست  دادگای ئوڕووپایی مافی مرۆڤ نرا وەک لایەنی سێیەمی پێوەندیدار لە مەر ٤٤  پەروەندەی  کە پێووەندی پەیدا دەکەنەوە بە هەنگاوەکانی دژی تێڕۆریزم  و قەدەغە کردنەکانی هاتو چوو و  هەر وەها بە ڕاشکاوی مەحکووم کردنی پێشێلکارییەکانی مافی پاراستنی ژیانیشی تێدایە ، نەبوونی لێکۆڵینەوەی کارێگەر لە مەڕ مەسوونییەت لە تاوانکاری،  بەرتەسک کردنی  دەرفەتی بنەماڵەی کووژراوان بۆ دوایین ڕێز دانان و ماڵاوایی ، و موداخەلەی نابەجێ لە کار وباری بکەرانی پێشێلکاری مافی مرۆڤ.

 ئەوە هێندێک شت ڕوون دەکاتەوە.  ڕاپۆرتی  ئەو کۆمیساریایە لەگەڵ ئەوەشدا تا ڕادەیەک لە دووی ئەو مەحکووم کردنە دەدا ، بەڵام ئەو ڕستانەشی تێدایە "  هەڕەشەی جیدی تێڕۆر کە ڕووبەڕووی تورکیا بووەتەوە " و " ناسینی ماف و ئەرکی تورکیا  بە دژی تێرۆریزم لە هەموو شێوەکانی دا"  ، " تێکچوونی بارودۆخی ئەمنیەتی لە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکیا  کە بریتی بوو لە سەنگەر لێدان و باریکاد ساز کردن بە دەست گرووپی تێڕۆریستی چەکدار  لە هێندێک لە گەڕەکەکانی شارەکاندا، کە ئەوانە بوونە هۆی ڕاگەیاندنی قەدەغەی هاتوچوو لە ناوەندە شارەییەکاندا، " لەوە ش زیاتر ڕاپۆرتەکە بە پێ لێنان لەو ڕاستییە تەواو دەبێ: "  کارەکانی دەستەڵاتدارانی تورکیا و هێزە ئەمنیەتییەکانی تورکیا  کە ئەرکیان ئەوەیە بە دژی تێڕۆریزم شەڕ بکەن " و لەو شەڕە دا " ئەوان دەبوو  سەرنجێکی زیاتریان دابایە سەر مافی مرۆڤی دانیشتووان، کە دەکەوتنە بەر ئەو هەنگاوانەی ئەوان هەڵیان دەهێنانەوە و دەبوو دەستەبەری ئەوەیان کردبایە  کە هەموو جۆرە ئیدیعایەک لە مەڕ بێ قانوونێتی دەستبەجێ و هەموو لایەنە لێی کۆڵدرابایەوە لە لایەن دەستەڵاتدارانی قەزایی یەوە لە چوار چێوە بەڕێوە بردنی قانوون و  پێوانەکانی دا."  لە ڕاستیدا ، و ئەمن بەوە دوایی دەهێنم بە قسەکانم، ڕاپۆرتەکە  داوای ڕەفتاری زۆر ئینسانی تر، زۆر بەجێتر و لەبارتر دەکا  بۆ شەر کردن بە دژی تێڕۆر. بەڵام ئەگەرچی ڕاپۆرتەکە ئاوڕ دەداتەوە لەوەی لە کێشەی چەکدارانەوە ماوەتەوە  لە نێوان  " جیاوازیخوازانی کورد " و  هێزە ئەمنییەکانی تورک  لە هیچ جێگایەکی ڕاپۆرتەکەی کۆمیساریای مافی مرۆڤ دا باسی  ئەو بێعەداڵەتییە ناکرێ کە هەوێن و ئەنگیزەی بزووتنەوەی گەلی کورد بووە و بەردەوامە هەوێن و ئەنگێزەی ئەو بزووتنەوەیە بێ. ئەوەی دەیبینین  لێکدراوێکە کە بە لۆجیکی  دەستەڵات و لۆجیکی ماف هەڵپێچراوە  و یەک دانانی هەڵە دەکا لە نێوان گرووپی  جۆر بە جۆر دا   و خۆ لەوە دەدزێتەوە بە ڕوونی باسی تێڕۆڕی دەوڵەتی بکا.  لەو باوەڕە دام ئەو نزیکایەتییەی شووڕای ئوڕووپا و یەکەتی ئوڕووپا و  ئی ووڵاتانی ئوڕووپایی کە هەموو دە تەڵە کەوتوون لەمەڕ شەڕی دژی تێڕۆر کێشەی بۆ ئوڕووپا ساز کردووە و بە گشتیش بۆ  چارەنووسی بزووتنەوەی ئازادیی کورد.  

وەرگێڕان  لە ئینگلیسییەوە: حەسەن قازی