"فێمێنیزم لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان" وتوێژ لەگەڵ سومەیە ڕۆستەم پوور مامۆستای کۆمەڵناسی لە زانکۆی غەنس، فەڕانسە

" فێمێنیزم لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان"
 وتوێژ لەگەڵ سومەیە ڕۆستەم پوور مامۆستای کۆمەڵناسی لە زانکۆی غەنس، فەڕانسە
چوارشەمە شەو ٢٧-ی تەمووزی ٢٠٢٢

 حەسەن قازی: بینەرانی خۆشەویست، بەخێر بێنەوە بۆ بەرنامەیەکی دیکەی ڕاوێژ. لە بەرنامەی ئەمجارەی  ڕاوێژ دا میوانداری دەکەین لە بەڕێز یای سومەیە ڕۆستەم پوور مامۆستا کۆمەڵناسی لە زانکۆی غەنس لە وڵاتی فەڕانسە. بەداخەوە بەڕێزیان نەیانتوانی لە ستودیۆ ئامادە بن جا بۆیە چاوپێکەوتنەکەمان و لێدوانەکەمان بە ڕێگای سکایپدا دەکەین. بەڕێز ڕۆستەم پوور بەخێر بێی بۆ بەرنامەی ڕاوێژ.

سومەیە ڕۆستەم پوور: زۆر سپاس مامۆستا حەسەن،سڵاو دەکەم لە بینەران و بیسەرانی ئازیز.
قازی: زۆر تەشەکور دەکەم. پێش ئەوەی بێینە سەر بابەتی سەرەکی بەرنامەکەمان کە سەبارەت بە فێمێنیزمە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان پێم خۆش بوو ئەگەر بکرێ بە کورتی خۆت بناسێنی و هەر وەها باسی ئەوەش بکەی دەعەینی حاڵدا کە ئێستا مامۆستای کۆمەڵناسی لە زانکۆی غەنس  وا بزانم خەریکی نووسینی پی ئێچ دییەکەشتی کە لە پایزێدا تەواو دەبێ. ناوەرۆکی پی ئێچ دی یەکەت چییە فەرموو!
ڕۆستەم پوور: سپاس کاک حەسەن. پی ئێچ دی یەکەم لە ڕاستیدا تێزی دوکتورایەکەمە لە سەر خەباتی ژنانی کوردە، بەڵام پرسیاری سەرەکی تێزەکە ئەوەسە کە گرووپە نا- دەوڵەتیەکان، یان ئەو گرووپە دە پەراوێزخراوەکان ؛ ئەقەلییەتەکان بە ئیستیلاح لە وڵاتانی ڕۆژئاوا، ئەو فێمیمتزمە کە وەک ڕەخنەگری یۆرۆسێنتریزم خۆی ناساندووە و پێیان وایە کە دەبێ ئاڵترناتیڤێکی لۆکالیان بێ کە هاوکات لەگەڵ کولتووری خۆیان بخوێنێتەوە و دژی ئەمپریالیزم و دژی کۆلۆنیالیزم و دژی یۆرۆسێنتریزم خۆیان دەناسێنن بۆ ئەو بەشە لە فێمێنیسمانە، یان ئەو بەشە لە خەباتی ژنانە لە ڕۆژهەڵاتی ناوین بە چ شێوەیەک دەتوانێ خۆی نیشان بدا خەباتێک کە هەم جیاواز بێ لە خەباتی ژنان لە وڵاتانی ڕۆژئاوا، لە غەڕب و هەم ئەوەکە بە جۆرێک میراسداری خەبانی جەهانی بێ. بۆیە لە سەر کەیسی پ.ک.ک  من لە سەر ئەو پرسیارانە باس دەکەم و هاوکاتیش لە بەر ئەوەی پ.ک.ک هەنگاوێکیش چووتە بەرەوە یانی لە پ.ک.ک ژنۆلۆژیمان هەیە کە لە ڕاستیدا هەم ناسێنەی جێندری ژنەکانە و هەمیش نالجێکە، دانیشێکە کە نوێس و وەک دانشێکی نوێی جێندر دەناسێنێ لە مەڕ جینسییەت، لە مەڕ ژنان، لە مەڕ خەبات، لە سەر چەکداری شتێکی نوێ یە. لە سەر ئەوە باس دەکەم کە چۆن ئەو ژنۆلۆژییە دەتوانێ جێی خۆی بگرێ و لە ناو فێمینیزمدا بە شێوەی جەهانی بە تایبەتی دە کانتێکستی  بەجەهانی بوون، و لە کانتێکستی جەهانی سەرمایەداریدا  بە گشتی لە سەر ئەو شێوە لە فۆڕمی نوێی فێمینیزمە کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوین دەردەکەوێ و سەر هەڵدێنێ.
قازی: پایزێ تەواو دەبێ، وا نییە؟
ڕۆستەم پوور: بەڵێ ئاوا ئیتر یەک دوومانگی تری ماوە.  

 قازی: زۆر باشە.  ئێستا بێینە سەر بابەتی سەرەکی بەرنامەکەمان،ئەویش مەسەلەی  فێمێنیزمە لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان. لەسەرەتاوە جەنابت لە پێوەندی لەگەڵ ڕٶژهەڵاتی کوردستان و ئێران فێمێنیزم چۆن پێناسە دەکەی؟

ڕۆستەم پوور: ئەگەر لە بەشی سەرەکی بمانەوێ دەست پێ بکەن زۆر کەس وەک شتێک بە ناو فێمینیزمی کوردی باسی دەکا. ئەمە خۆی جێی باسە کە ئایا شتێک بە ناو فێمینیزمی کوردیمان هەس یان  فێمینیزمی کوردی لە جێدا مانای نییە، ئێمە شتێکمان هەس بە ناوی فێمێنیزمی ئێران کە ژنە کوردەکانیش یان خەباتکارە  کوردەکانیش خۆیان لە ناو ئەو فێمینیسمە دا دەبیننەوە. وەلێ ئەو تیۆرییە جەدیدانە، یا ئەو ڕەخنە جەدیدانە  کە کریاوە هەم لە سەر جەرەیانی مارکسزم، هەم  لە سەر فێمینیزمی لیبێراڵ، بەتایبەتی فێمینیزمی لیبێڕاڵی شەپۆلی دووەم کە لە وڵاتانی  ڕۆژئاوا دەرکەوت و هەم ئازموونی ژیانی ژنان لە ڕۆژهەڵاتی ناوین و لە کوردستان لە ڕاستیدا ئەوەی قەبووڵاندووە بە زۆر لە فێمینیسمەکان و زۆر خەباتکارانی بواری ژنان کە لە ڕاستیدا شتێک بە ناوی فێمینیزمی کوردی مانای هەیە. وەختێک ئێژین فێمێنیزمی کوردی مانای ئەوە نییە کە زۆر جیاواز یان بە تەواوی دووبەش کراوە لەگەڵ فێمینیزمێک کە لە ئێراندا هەس. بەو مانایەیە وجوودی هەس کە فێمینیزمێک، کە وەک فێمینیزمی زاڵ، وەک فێمێنیزمی دەسەڵاتدار، وەک فێمێنیزمی هێژێمۆنیک، وەک فێمینیزمی مەین ستریم خۆی ناساندووە لە دوای شۆڕشی ئێران، فێمینیزمێک بووە ئیسلاح تەڵەب، فێمینیزمێک  بووە کە ئازموونی ژنانی شارنشینی چینی ناوەندی یان چینی سەرەکی کۆمەڵگا بە تایبەتی لە شارە ناوەندییەکان، شارانی فارس نشین، ئازموون و تەجروبەی ژیانی ئەوانی زۆرتر ناساندووە، لە سەر ئەو بنەمایە دروست کراوە و بە تایبەتی هێزی خۆی زۆر لە سەر گۆڕینی یاساکان دانابوو، بۆیە بۆ چەندین ساڵ دوای شٶڕشی ئێران زۆربەی هەوڵەکانی ئەو فێمێنیستانە و ئەو شێوە لە فێمینیزمی ئیسلاح تەلەبە کە جۆرێک ناوەندگری لە ئێرانیشی تێدا بوو، جۆرێک ناسیۆنالیزمی ئێران، جۆرێک مەرکەز گریشی تێدا بوو.

قازی: ببووە دوایە دەگەینە ئەوە ئەمن پێم خۆش بوو لە پێشدا فێمینیزمی کوردی لە ڕۆژهەڵات بناسێنی. دوایە دەگەینە سەر ئەو پێوەندییەی لەگەڵ ئەوانەی لە ناوەندن.

ڕۆستەم پوور: بۆچی فێمێنیزمی ڕۆژهەڵات؟ فێمینیزمێک کە لە ڕۆژهەڵات خۆی لە چوارچێوەی فێمینیزمی کەمینەکراو یان دە پەراوێزخراو  دا دەناسێتەوە. یانی فێمینیزمێک کە وا دەزانێ  تەنیا ناسێنە جێندر نییە کە ئەهەمییەتی هەیە. کورد بوون، کوردایەتی یانی ناسێنەی ئێتنیکی، چینایەتی، چین  هەر وەها بۆ کەس و کەسانێک کە ناسێنەی جێندریان هەیە، کەسێک کە کەمایەتی جینسییە، کەسێک کە وەک کەمایەتی جینسی خۆی دەناسێنێ یا کەسێک کە مەعلوولییەتی تایبەتی هەیە هەر کام لەمانە دەبێتە هۆی ئەوە کە ناسێنەی ئەو فەردە بگوڕێ. ناسێنەی ژنانی کوردیش زۆر گرێ دراوە بە شکڵی مێژوویی، بە تەواوی ئەو ڕووداوانەی کە لە سەر کوردایەتی، لە سەر هەستی نەتەوەیی ئەو شۆڕشانەی کە بووگن لە کوردستاندا و لەبەر ئەوەی ستەمێکە لە ژنی کورد دەکرێ وەک ژنی کورد دەکرێ نەک هەر وەک  ژن. یانی ئێمە ستەمێک مان هەیە وەک ژن، ستەمێکیشمان هەیە وەک ژنی کورد و ستەمێکیشمان هەیە وەک ژنی کوردی دە پەراوێزخراو  لە ڕووی ئابوورییەوە ئەگەر باسی مەرکەز – پیراموون بکەین.  ئەو ئیستیلاحانە کە لەو بوارانەدا بەکاریان ئەوەن؛ پەراوێز – ناوەند. بۆیە تەواوی ئەوانە بەیەکەوە بووەتە هۆی ئەوە فێمینیزمێک کە لە کوردستاندا هەیە جۆرێک لە فێمینیزمی  ئینترسکشنالیتی  intersectionality بێ، کە لە ئەدەبییاتی جەهانیدا دەناسرێ، یانی فێمێنیزمێک کە خۆی لە بەریەک کەوتنی  ناسێنەی جیا جیا دا دەبینێتەوە و ئەو ناسێنانە هەر کامیان بە یەک ئەندازە ئەهەمییەتیان هەیە لە ڕاستدا بۆ شکلگرتنی سووژەی سیاسی ئەو چالاکوانانە. بەو مانایە فێمێنیزمی کوردیش فێمینیزمێکی ئینتر سێکشناڵە کە هەم ئێتنیک لە ناویدا گرینگە، هەم جێندر لە ناویدا موهیمە و هەم چینایەتی و چین لە ناویدا زۆر گرینگە.

قازی: دیارە ئەو ناساندنە، ناساندنێکی مۆذێڕنە دە ڕاستیدا دەکرێ بڵێێن، ئەو پێشینەیەی کە سەبارەت بە  هاتنی ژنان بۆ ناو پڕۆسەی سیاسی و لە سیاسەتدا بەشداریان کرد بێ نموونەکانی لە زەمانی پێکهاتنی کۆماری کوردستان لە ساڵی ١٩٤٦وە دەبینین  بەڵام ئەگەر تەماشای دیسکۆرسی ڕۆژنامەی  "کوردستان" دەو سەروبەندیدا بکەین  یان دواتریش دەبینن ژن وەکوو  موئەلیفەیەک لەگەڵ پیاو زیاتر بەحس کراوە، بۆ نموونە وەختێک پیاوان چوونە جەبهە ژنەکان نانیان کردووە بۆیان ناردوون یان گۆڕەوی و دەستەوانەیان چنیوە و بۆیان ناردوون. بەڵام ئەو تەعریفەی کە بەڕێزت دەیکا دەگەڕێتەوە سەر دنیای تازەتر و مۆدێڕنتر بەتایبەتیش دوای ئەو ئاڵوگۆڕەی کە ساڵی ١٩٧٩ لە ئێرانێ ڕووی دا . ئەمن گوێم لە بەحسێکی جەنابت بوو کە باسی ژنانی باشووری دنیات دەکرد و لە بەشێکی دا ئاماژەت کرد بەو بۆچوونانەی کە هێندێک لە فێمێنیستە ئێرانییەکان  هەیانە لەمەڕ ژنانی دەپەراوێز خراو یان ژنانی دە کەمایەتیدا داندراو  کە کوردەکانیش بەشێک بن لەوان بەشێوەیەکی زۆر دەقیق و ورد ئەو کێشانەت هێنابووە گۆڕێ کە ئەوانە چۆن بۆ ئەو دۆزە دەچن. جا لەو پێوەندییە دا دەمەویست ئەو بەشە لە باسەکەمان بەرینەوە سەر ئەو پێوەندییە یانی لە لایەک فێمێنیستی کورد  لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان و لە لای دیکەش بۆچوونی فێمینیستەکانی ناکورد بەرانبەر بەو فێمێنیستانە. فەرموو!
ڕۆستەم پوور: زۆر سپاس مامۆستا. ئەو دووە زۆر بە یەک نزیکن. هەر وەک پێشتر باسم کرد بۆ چەندین ساڵ دوای شۆڕشی ئێران زۆربەی هەوڵەکانی فێمێنیزمی مەین ستریم  و ناوەندگر لە ئێران تەرخان کرا بۆ لێکدانەوەی ڕووناککرەوەتر و کەمتر دژە ژن  لە لایەن ئاییندارەکانەوە  و هەر وەها بۆ لابردنی بڕێک یاسای پیاوسالارانە، و پیاو مەرکەزانەی دژە ژن کە بە سەر یاسای ئێراندا زاڵن. بۆیە هێزێکی زۆر دریا بۆ گۆڕاندنی یاسا کە پێویستیشن بەڵام تەواوی هێزەکە موتەمەرکز بوو لە سەر ئەم گؤڕاندنە. بۆیە ئەم شێوە لە فێمینیزمی سانترالیزم هێنایە بەرەوە، شتێک کە پێی ئێژن فێمینیزمی سانترالیزمی ئیسلاح تەڵەب چون لە ڕاستیدا  هەم تێندێنسی ئیسلاح تەڵەبیان بوو، هەم  جۆرێک ناوەندگری و سانترالیزمیان  تێدا بوو ئەوە بووە هۆی ئەوە کە جیاوازییەکان لە ناو خودی ژنان لە نێو ئێراندا لە بەر چاو نەگرن و ئەمەیان پشتی گوێ خست کە زۆر جار  ئازموونی بۆ وێنە ژنێکی شیعەی تارانی بێژین فارس یان شیرازی سەر بە چینی ناوەندی یان چینی سەرەکی  کۆمەڵگا دەتوانی زۆر جیاواز بێ لە تەجروبە و ئازموونی ژیانی ژنێکی عەرەب یا بەلووچ یا کورد بێژین کە لە دێهات یا لە شارێکی بچووک دەژی و دەسەڵاتی بۆ کار کردن یا بۆ گۆڕاندنی ئەو سیستمەی کە لە ناوی خێزان و کۆمەڵدا هەبوو لە زۆر چت زۆر کەمترە. بۆیە پشتی گوێ خستنی ئەم جیاوازیانە شتێک بوو کە بە ساڵان کەس نەیدەبینی و کەسیش حەساس نەبوو لە سەری. ئەمە لە کاتێکدا بوو کە ئازموونی ژنانی دیکە یانی ژنانی بەلووچ و کورد و عەڕەب و ئەوانە ئیتیفاقەن ئازموونێکی پێشکەوتوو بوو لانی کەم  لە کوردستان ژنان خەباتی پێشکەوتووانەی زۆریان بووە لەو ساڵانە. بۆ وێنە دژی توندوتیژی لە هەمبەر ژنان زۆر کار کراوە لە شاری وەک مەریوان، بانە، سەقز، سنە لە شاری جۆر بەجۆر کاری جۆر بە جۆر کراوە و هەر وەک ئەوەی کە ژنە کوردەکان لە کوردستان گوتیان ئێمە خەریکین کار دەکەین، هاوکات بیریان لەوەش کردەوە لە بەر چالاکی بەرچاوی پارتییە کوردەکان لە مێژووی هاوچەرخی کوردستاندا. لە ڕاستیدا لە مێژووی مۆدێڕنی کوردستاندا پارتییە سیاسییەکان زۆر چالاک بوون لە ڕاستیدا ناسێنەی کوردی، کوردایەتی و کورد بوون لە ڕووی ئێتنیکییەوە ئەوەش زۆر گرینگ بوو بە لای فێمێنیزمی کوردییەوە یانی دەیزانی کە کێشەکەی تەنیا بە گۆڕاندنی مەسەلەی ژن چارەسەر نابێ. تۆ دەتوانی یاساش بگۆڕی وەلێ لە بەر کورد بوونت دیسان تۆ لە ژێر ستەمدا بی ئاوا زۆر شت نەیەتە گۆڕاندن. بۆیە هەر وا تماشای کرد دی کە مەسەلەی جێندر جیا نییە لە مەسەلەی ڕزگاری/ ڕزگاری کورد بوون، ڕزگاری چینایەتی و ئەمە لە حاڵێکدا بوو کە  فێمێنیستە ناوەندگرەکان، ئەو فێمێنیستانە بەر لە هەر شتێ تر بە تەواوی چاویان هەڵدەبوارد  لە فاکتۆرە سیاسی و تەنانەت فاکتۆرە ئابوورییەکان. لە بەر چاویان نەدەگرت ئەگەر ژنانی کورد یان عەرەب یان بەلووچ  کەمتر دیارن لە بەر ئەوەیە کە ستەمی زۆرتریان لێ دەکرێ. جیاواز ئەو ستەمەی کە لێیان دەکرێ بە نیسبەت ئەو ستەمەی کە لە ژنانی بۆ وێنە فارس دەکرێ. هەر وەها فرەیەکیان بە ساڵان بێدەنگ بوون لەمەڕ کۆلۆنیالیزمی داخیلی یان بڵێین میلیتاریزە کردنی ناوچەکانی کورد نشین، عەڕەب نشین، بەلووچ ، تورک ئەو جۆرە ناوچانەی کە لە ڕاستیدا بە کەمینەکراوەکان لە ناویاندا نیشتەجێ بوون. و هەر واینە فێمێنیزمێک کە بڕیار بوو باسی تەبعیز/ دووچاوکی بکا زۆر کەم باسی ئەوەی دەکرد کە ژنە کوردەکان، ژنە عەرەبەکان، ژنە بەلووچەکان چەندە کەمتر لە ژنە فارسەکان دەستیان ڕادەگا بە سەرچاوەی وەک میدیا، وەک دەرەتانی چوونە ناو بازاڕی کار، بۆ کار کردن، بۆ خوێندن، بۆ چوونە زانکۆ. بۆ تەواوی ئەوانەش ژنە کوردەکان و دە ڕاستیدا ژنە بە کەمایەتی کراوەکان ستەمگەلی دووقاتیان تەجروبە دەکرد. گشت ئەوانە بوونە هۆی ئەوە ئێمەبگەینە ئەو نەتیجەیە کە ژنی فارس خەریکە لە جۆرێک ناسیۆنالیزم کە دوای دروستکردنی  دەوڵەت نەتەوەکان لە سەرەتای ساڵانی سەدەی بیستەم  دەستی پێکرد کەوتووەتە ژێر تەئسیری . ناسیۆنالیزمێک زاڵە لە ئێران، کە شوینی داناوە لە سەر فێمێنیستەکانیش  و هەر وا زۆر جاریش هەر خەباتێک لە لە لایەن ژنە کوردەکانەوە دەکریا، بە تایبەتی ژنە کوردەکان زۆر سیاسیتر بوون، ناوچە کوردنشینەکان، تاوانباریان دەکردن بە تەجزتەتەلەبی، تاوانباریان دەکردن بەوەی کە ئێوە لە چالاکی حیزبی ئەوتۆ دا بەشداری دەکەن کە ئەو حیزبانە غەتری قانوونین، شەڕی چەکداری دەکەن، تەنانەت هێندێکیان دەیانگوت ئەو حیزبانە تێرۆریستن و بەشداری لە چالاکی ئەواندا دەبێتە هۆی ئەوە کە ئەو ئامانجە هێمنانەیەی بزووتنەوەی فێمێنیزم لە ئێراندا کە خەریکە جێی خۆت دەکاتەوە ئەوە بکەوێتە ژێر هەڕەشە یا گیروگرفتی بۆ ساز بێ. ئەوە جۆرێک جیاوازی دروست دەکرد، هەر وەک لەو  وتارەی ئێران ئاکادێمیاشدا باسم کرد زۆر فێمێنیستی ناوداری ئێرانی هەن  وەک نووشین خۆراسانی بە ڕاشکاوی لە کتێبەکانی دا یان لە وتارەکانی دەڵێ ئێمە ئامادە نین  لەگەڵ فێمێنیزمێکی کورد هاوکاریمان بێ کە تەجزیە تەڵەبە. ئەو بە کەسانێک دەڵێ تەجزیەتەڵەب کە ژن بوون و کورد بوون هاوکات بناسێنن، ئەمە لە حاڵێکدایە کە ناسێنەی ئێرانی بوون بۆ ئەو فێمێنیستانە زۆر گرینگە، یانی شتێک کە خۆیان لە ڕاستیدا زۆر بەلایانەوە گرینگە داوا دەکەن ئەو ژنانەی کە لە بەر ناسێنەی خۆیان لە ژێر ستەم دان  ئەوە لە بەر چاو نەگرن. بۆیە تەواوی ئەو هۆکارانە کارێکی کرد کە ئەو ڕەخنانە و ئەو کەموکوورتیانە کە لە ناو جەرەیانی زاڵی فێمێنیزمی ئێرانیدا هەبوو بووە هۆی ئەوە کە فێمێنیزمە دە پەراوێزخراوەکان بگەنە ئەو نەتیجەیە کە دەبێ لە ڕاستیدا  پێدابگرن لەسەر چەشنێکی نوێ لە فێمینیزمی خۆیان. بەڵام ئەمەش زۆر گرینگە مامۆستا ئاماژەی پێ بکەم ئەو باسەی کە لە سەر فێمینیزمی ئینترسێکشنالیتی دەکرێ و  لە سەر فێمینیزمی کوردی دەکرێ و لە سەر فێمیمیزمی دەپەڕاوێزخراو یان کەمینەکراو، ئەوە زۆر گرینگە کە ئێمە هاوکات دەبێ ئەوە بزانین ئەوە نابی ئاوا وەربگیرێ  کە ئێمە دژی یەکگرتنین. بە پێچەوانە، ئامانجی نیهایی ئەوەیە کە یەکگرتنێک لە ناو ژنەکاندا پەیدا بێ، لە ناو فێمینیستەکاندا. بەڵام  یەکگرتن بە بێ ناسینی ئەو جیاوازییانە، بێ ناسینی ئەو ستەمە دوو لایەنەیە کە فێمینیستە کەمینەکراوەکان خەریکن دەیئەزموون، لە ئازموونی ژیانی ڕۆژانەیاندا، لە کاریاندا، لە خوێندنیاندا، لە خوێندنەوەیاندا. لە تەواوی ئاستی ژیانیاندا، بێ ناسین و ڕەسمییەت دان بەو جیاوازییانە ئەو یەکگرتنە مومکین نابێ تەنیا سێکتاریزم زۆرتر دەبێ بۆیە بە ڕای من زۆر گۆڕانکاری هاتووە بە تایبەتی دوای ساڵانی ٩٦ ١٣ و ١٣٩٨- ی ئێرانی زۆر گۆڕانکاری هاتووە ئێستا فێمێنیستەکان فرەتر لە هەر زەمانێک  لە ئێراندا، فێمێنیستی چەپ بە تایبەتی زۆر نزیکترن لە یەک چون فێمینیستە چەپەکان بەو قەناعەتە گەیشتوون زۆر گرینگە ئەگەر بەلایانەوە مەسەلەی چینایەتی موهیمە ئەشێ مەسەلەی جیاوازییە ئێتنیکییەکانیش بۆئان گرینگ بێ چونکە ئەمانە قەت لە یەک جیا ناکرێنەوە. ئەگەر ئێمە وەک ژن زوڵممان لێ دەکرێ، دوایە لە بەشی جەهانی دەتوانین باسی بکەین، ئێوە ئەگەر وەکوو ژن زوڵمتان لێ دەکرێ، ئیمکانی نییە کە کوردبوونتان ئەم زوڵمە فرە نەکا یا ئیمکانی نییە ئەگەر لە تاران بی یا لە شارێکی بچووک بی تەئسیرێکی نەبێ ئەو ستەمە  لە ڕاستیدا وەک ستەمێکی جێندری کە خەریکی هەستی پێ دەکەی. حەتمەن یا کەمی ئەکا یا فرەی ئەکا. بۆیە تەواوی دەسەڵاتگەلی تر، تەواوی ستەمگەلی تر دەتوانن ستەمی جینسییەتی کەم بکەن یان زیادی بکەن.  

قازی: زۆر باشە، یانی بەڕێزت بۆچوونت ئاوایە ئەو دەرگایبەی بەرهەمهێنانی زانست، بە تایبەتی لە لایەن ژنانی دە پەراوێز خراو کە سەر بە نەتەوایەتییەکانی جۆر بە جۆرن لە کۆمەڵگای ئێراندا نابی دابخرێ. ئەمن وا لە قسەکانت گەیشتم.

ڕۆستەم پوور: هەم زانست و هەم خەباتیشیان هەر دوو. ئەشێ بزانین زانست لە خەباتیانەوە دەست پێ دەکا. تەواوی تێزەکەم تەرخان کردووە بۆ ئەوە کە چۆن خەبات ئەتوانێ زانست بێرێ بە دوای خۆیدا، وە لەبەر ئەوەی خەباتەکە نابیندرێ زانستەکەش نابیندرێ. یانی هەر دووک ئەوانە بەیەکەوە بەرەو پێش دەچن.
قازی: مەبەستم ئەوەیە کە ئەو دیالۆگە بۆ وێنە بە ڕێگای سێمیناری هاوبەش و دەرفەتی ئاوا بەردەوام بێ.  ئەوە زۆر چاوڕاکێش بوو کە بەڕێزت بانگهێشتن کرا بووی لە لایەن ئێران ئاکادیمیاوە بەردەنگەکان زیاتر ژنانی غەیری کورد بوون وا نییە؟ یانی مەبەستم ئەوەیە ئەو جۆرە پلاتفۆرمانە دەبێ بەردەوام بێ بۆ ئەوەی فەرهەنگسازی بکرێ.
ڕۆستەم پوور: بەڵام پێم وایە کە دەبێ بەردەوام بێ. بەڵام کار دەبێ زۆر لەوە قووڵتر بێ، دەبێ هاوکارە سیاسییەکانیان، هاوکارە فکرییەکانیان زیاتر بکرێ. چتهایەکیش خەریکە ئەکرێ یانی بەشی خۆی کەمە، بەڵام دەستی پێکردووە ئەوە جێی خۆشحاڵییە بە ڕاستی.

قازی: ئێستا بێینە سەر جێگە و پێگەی فێمینیزمی کوردی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی لەبەر چاوگرتنی چەند سنوورێتی یانی پێوەندی خەبات و لەسەر کردنەوەی مافی ژنان لە بەشەکانی کوردستان و پارچەکانی کوردستان.

ڕۆستەم پوور: بەڵێ. زۆر پێم خۆشبوو لە سەر ئەو باسە قسە بکەین زۆر پرسیارێکی باشە بە تایبەتی یەکێک لە ئیمتیازەکانی فێمینیزمی کوردی، فێمینیزم ئەو جۆرە کە کوردەکان دەیبینن ئەوەسە کەکوردەکان ئەو پارچە پارچە کردنیانەیان هەم نێگاتیڤە هەم پۆزیتیڤە. یانی بە لای زۆر لە فێمینیستەکان، وەک  فێمینیستە ڕەش پێستەکان، یانی فێمێنیستە بە کەمایەتی کراوەکان یان فێمێنیستە ڕادیکاڵەکان کە زۆر ڕەخنە دەگرن لە سیستمی دەسەڵاتداری تەنانەت بە شتێک وەک ئیمتیازی مەعریفەتی ناوی لێ ئەبەن. یانی جۆرێک مەعریفەت شناسی ، واتە ئیمتیاز دەدەن بە سووژەی سیاسی ئەوتۆ کە دەپەراوێز خراون، و ئەو دەپەراوێز کەوتنە دەبێتە هۆی ئەوە کە تۆ زۆر باشتر و زۆر قووڵتر ستەمی جۆر بەجۆری کە لە دەوروبەرتدا دەیبینی بەرچاوی بخەی و دەبێتە هۆی ئەوە زوو شكڵ بدەی بە شێوەی جۆربەجۆری خۆڕاگری. فێمینیزمی کوردیش ئەو ئیمتیازەی هەیە چونکە دە پەراوێز خراوە، لەبەر ئەوەی ستەمی جۆراجۆری بە هۆی کورد بوونی، بە هۆی بێ وڵات بوونی تەجروبە کردووە ئەوە بووەسە ئیمتیازێکی مەعریفەتی بۆی و هەر ئەوە کە فێمینیزمێکی ترانس نەشناڵە یانی تەواوی هەوڵی جەرەیانی ڕادیکاڵی ڕەخنەگری فێمینیزمی جەهانی ئەمڕۆ ئەو مەسەلەیەی لە بەرچاوە کە چۆن ژنانی جەهان ئەتوانن ترآنس نەشناڵ چالاکی بکەن. ئێمە وەک ژنی کورد پێشاپێش ئەو ئیمیازمانەمان هەس. چون ئێستا ئەیبینین ئەو فێمێنیستانەی کە ئێستا لە ڕۆژهەڵات خەریکن چالاکی دەکەن هەر بەو ئەندازە شێلگیرن کە لە ڕۆژئاوا خەباتی ژنان چۆن پێش ئەچێ، لە باکوور دا چۆن بەرەو پێش دەچێ، لە باشوور دا چۆن پێش دەچێ. هەم ئاگادارین لە یەکتری و هەم تا ئەو جێگایەی بکرێ بەیەکەوە کار دەکەین و هەم ئەم ناسێنە کۆمەگمان دەکا. ئێستا ئێوە تەماشای کەن ئەو خەباتەی کە لە باکوورەوە بە تایبەتی لە دوای ساڵانی ٢٠٠٠وە پێش چووە تا ساڵی ٢٠١٥، کە بە داخەوە دوای ئەو هێرشەی کە کرا سەر شارەکانی باکوور جۆزێک گۆڕانکاری تێدا هاتووە، بەڵام ئەوە لە جێدا ئازموونێکی زۆر دەوڵەمەند و بەهێز و تایبەتییە بە نەزەری من نە تەنیا بۆ فێمێنیزمی کوردی لە ڕۆژهەڵات بەڵکوو بۆ هەموو فێمێنیستەکان لە ڕۆژهەڵاتی ناوین و هەر وەها تەنانەت لە بڕێک ئاستدا بۆ فێمێنیستەکان لە ئاستی سیاسییەوە، لە ئاستی ڕێکخستنەوە تەنانەت بۆ فێمینیستەکانی جەهانیش  وەک میسال و نموونە ئەتوانن کەلکی لێ وەربگرن. بۆیە ئێمە ئەو ئیمتیازەمان هەیە و لەو ئیمتیازە کەلک وەردەگرین و بە نەزەری من ئەوە زۆر ڕوانگەی ئێمەی باز کردووە. وەلێ ئەشێ ئەویچە بزانین کە ئێمە تەجروبەی باکوورمان هەیە، تەجروبەی باشووریشمان هەس. ئەوانە کۆمەک ئەکا بە ئێمە وەکوو فێمێنیست لە ڕۆژهەڵات. من یەکەم پرسیاری تێزەکەم کە بووە هۆی ئەوە کە تێزی [ دوکتوراکەم ] دەست پێبکەم ئەوە بوو کە خوب ئازموونی باشوور شکەستی خوارد لە ئاستی فێمێنیزمییەوە. یانی لە ساڵی ٢٠٠٣وە کە باشوور نیسبەتەن موستەقیل بوو و کەوتە دەست دەسەڵاتدارانی کوردەوە ئەو شکڵە لە فێمێنیزم کە زاڵ بووە لە باشوور فێمێنیزمێکی لیبێراڵ بووە کە بە داخەوە نەیتوانیوە گۆڕانکارییەکی کاریگەر یا تایبەتی  لە سەر ساختار و سیستمە جینسییەتییەکان، جێندریەکان لە کۆمەڵگای کوردستان لە باشوور دا بێڕێتە ئاراوە بۆیە ئازموونێکی شکەستخوردەس بە لای زۆربەی فێمێنیستەکان. بەڕێز شەهرزاد موجاب لە وتارێکدا زۆر باش باسی ئەوە دەکا کە چۆن ئەو فێمینیزمە غەربییانە، ئەو فێمێنیزمانەی، ئەو فێمێنیستانەی کە دوای ساڵی ٢٠٠٣ دێنە ناو باشوور چ شکڵێک لە فێمێنیزمی ڕاست ئاژۆ، فێمینیزمێکی کۆنزێرڤاتیڤ لە ڕاستیدا بە شکڵێک وەک فێمینیزمی ئیسلامییە بەڵام ئیسلامی نییە ناوێ تری هەس. ئەو شێوە لە کۆبزێڤاتیزمە ڕادەهێزێنن لە باشووری کوردستان. ئێمە ئەوینین کە لە باشووری کوردستاندا توند وتیژی لە دژی ژنان لە دوای ساڵی ٢٠٠٣ کەم نەبووە بۆیە ئەو ئازموونمانەمان هەس، هاوکاتیش ئازموونی باکوورمان هەس ناسینی ئەو ئازموونانە بە ڕای من زۆر یارمەتیدەرە بۆ فێمینیزمی ڕۆژهەڵات کە بتوانین کەلکی لێ وەربگرین بزانین ئێمە لە نیهایەتدا لە کام لەو سیستمانەدا دەتوانین زۆرتر خۆمان ببینینەوە، کەموکورتێکەیان چییە بتوانین لە کەموکورتیەکان درێژتر بڕۆین و تێپەڕیان کەین.

قازی: دیارە لەو بەشەدا هیچ باسی تەجروبەی ژنانت نەکرد لە ڕۆژئاوای کوردستان. پێم خۆش بوو هەر بەشەی بەشێوەیەکی تایبەتی باس بکەی.

رۆستەم پوور: ببوورە لە بیرم چوو، باکوور و ڕۆژئاوا زۆر تەجروبەیان بەیەک نزیکە. ئەو تەئکیدەی کە لە سەر باکوور کردم  زۆربەی لە ڕۆژئاواش خۆی نیشان دەدا چونکە ئەوەی کە ئێستا خەریکین لە ڕۆژئاوا دەیبینین زۆربەی بە ڕای من، میوەی بە ساڵان خەباتە کە ژنەکان لە باکوور کردوویانە و دەیکەن. ئەو میوە دەبینین لە ڕۆژئاوا بەری هێناوە و خۆی نیشان دەدا. شتی هەرە سەرەکی لە ڕۆژئاوا کە بە نەزەری من زۆر موهیم بوو ئەوە بوو کە تەنانەت لە کاتی جەنگدا ئازموونی ناساندن، خەبات،ڕێکخستنی ژنان بۆ یەک لەحزەش تەعتیل نەبووە هەتا ئەمڕۆ لە ساڵی ٢٠١١، ٢٠١٢وە هەتا  ئەمڕۆ هێزەکانی ژنان بە شێوەگەلی جۆراجۆر خەریکن ڕێکخستنی خۆیان پێش ئەوەن. ئەم ڕێکخستنە ئاستی جیاوازی هەیە لە ماڵی ژنان، تا ئاکادێمی ژنان یا بێژین ئاستی دیپڵۆماسی، لە پارڵمانەکان، لە کۆمۆنەکان کە لە شارە بچووکەکان هەن، لە هەموو ئەوانەدا ژنەکان بەشێوەی جۆر بە جۆر بەشدارییان کردووە و شتی گرینگتر لە ڕۆژئاوا شایەد ئەوە بێ کە بە ڕاستی ئەو ئازموونە کە کریا، تەجروبەی ئەمە کە ژنەکان لە هەموو ئاستێکدا دەبێ ئۆتۆنۆم بن، سەربەخۆیی ژنان. سەربەخۆیی ژنان لە دەسکەوتەکان و بەرهەمی خەباتی ژنانی باکوور بوو، ئەو مۆدێلەیان وەرگرت و زۆر بەربڵاوتر لە ڕۆژئاوا دایانبەزاند. ئەمڕۆ دەبینین کە لە هەموو بوارێکدا، لە ئاستی کۆمەڵگا، لە ڕووی کۆمەڵایەتی، لە ڕووی سیاسی، لە ڕووی نیزامی تەنانەت لە ئاستی کولتووری، بێژین زمان و زانکۆ لە تەواوی ئەو ئاستانە ژنان حەدێک لە ئۆتۆنۆمی و ئیستیقلالی خۆیان هەیە کە ئەو سەربەخۆ بوونە زۆر یارمەتی داون کە بتوانن لە هەمبەر هەموو ساختارەکان بوێستن چونکە ئەزانین تەجروبەی جەهانی بە ئێمەی وتووە شەڕێک دبێ ژنەکان بەشداری دەکەن دوای شەڕەکە ژنەکان دەگەڕێنەوە ماڵەوە. ئەمە ئازموونێکە تا ئەمڕۆ ژنان لە جەهاندا تەجروبەیان کردووە. ڕۆژئاوا نیشانی داوە کە شتی بە پێچەوانەی ئەوە دەتوانێ ڕوو بدا و ئەوە زۆر جێی دڵخۆشییە بە ڕاستی.
قازی: ئێستا بابێینە سەر فێمێنیزمی کوردی و ناسیۆنالیزمی کوردی. بەڵام ڕەنگە ناسیۆنالیزم لەفزێکی زۆر خۆش نەبێ بەڵام ناسێنە خوازی، هووییەتخوازی کوردی کە شتێکی زۆر لیگیتیم و ڕەوایە، ئەو پێوەندییە چۆن دەبینی؟  دەبێ چ جوورە پێوەندییەک هەبێ لە نێوان ئەو دوانە؟

ڕۆستەم پوور: بەڵێ زۆر سپاس مامۆستا، ئەوە باسێکە بەڕاستی حەتتا باسی بکەی لە کوردستان کەمە چون شایەد پێمان خۆشیش نەبێ، ئێستا زۆر ڕەخنە دەگرین لە وشەی ناسیۆنالیزم بەڵام واقعییەتی ئەوەسە کە ناسیۆنالیزم بە ساڵانی دوور و درێژ زاڵ بووە لە مێژووی کوردستان و هێشتا لە هێندێک بەشی کوردستان بە تایبەتی ڕۆژهەڵات و باشووریش زۆر زاڵە. لە بەشەکانی دیکەش هەر ئاوا، یانی بە گشتی ماوە وەکوو میراسێک. ئەمە کە ناسیۆنالیزم نیسبەتی لەگەڵ فێمینیزم لە کوردستان چییە بە ڕای من دەبێ چەند لایەنە تەماشای بکەین چونکە ناسیۆنالیزم  هەم ڕۆڵی موسبەتی بووە هەم ڕۆڵی مەنفی بووە. ئەگەر لە ڕۆڵە موسبەتەکانییەوە دەست پێبکەم ناسیۆنالیزم ئەو خەباتە بوو کە ئەو دەرفەتەی دا بە ژنان کە بێن بۆ ناو کۆمەڵگا، لە ماڵەوە دەرکەون لەو ڕۆڵە جێندرییە کە مەحدوودی کرد بوون بە دایک بوون، مەحدوودیانی کرد بوو بە ژنی ناو ماڵ لەوە دەرهاتن، هاتنە ناو کۆمەڵگا و ناسیوالیزم هێنانی بۆ ناو خەباتی سیاسی. یانی ئەو دەرفەتە ئەگەر ناسیۆنالیزمی کوردی و یا ئەو حیزبە سیاسیییانە نەبووبان کە زۆربەیان ناسیۆنالیست یان ناسیۆنالیست و چەپ بوون، ئەگەر ئەوە نەوایە هاتنی ژنان بۆ ناو پڕۆسەی سیاسی زۆر کەمتر ڕووی دەدا. یانی توانیویەتی دابەشکردنی جێندری کار لە نێوان جینسی پیاو  و ژن بگۆڕێ ئەوە زۆر ڕووداوێکی نوێ بوو لە مێژووی کوردستاندا، تا پێش ئەوە ژنمان بوو کە خەباتی سیاسی ئەکرد، خەباتی چەکداری ئەکرد وەلێ ئەوە ژنانی ئاریستۆکرات بوون، ژنانێک بوون زۆر نزیک بە بنەماڵەی بەرز، بە خانەکان و وەک تاکە کەس خەباتیان ئەکرد نە وەک خەباتی جەمعی، یانی زۆر کەمیش بۆ ژن بوونیان خەباتیان کردووە، بۆ نەتەوەی کورد خەباتیان کردووە. وەلێ ئەمە بە هاتنی حیزبە ناسیۆنالیستەکان گۆڕا یانی زۆر ژنی کورد هاتن بە خەبات لە ناو حیزبە ناسیۆنالیستەکان بۆ کوردستان دەستیان پێکرد بەڵام لە ناو خەباتە کە دەستیان پێکرد لەوە تێگەیشتن کە جیاوازی هەیە لە نێوان پێشمەرگەیەکی کورد و پێشمەرگەیەکی ژن، جیاوازی هەیە لە نێوان خەباتکارێکی پیاو و خەباتکارێکی ژن کە هەر دووک کوردن. بەو نەتیجەیە گەیشتن کە چتێک تر هەیە بە ناوی جێندر، جینسییەت کە لەم ناوە دا ئەویش دەبێ گرینگی پێ بدرێ. ئەگەر ئەو حیزبە سیاسییانە نەوایەن شایەد  ژنەکەن ئەگەر ئەو ساڵانە خەباتیان نەکردایە بەم  ئاگاهییە نەدەگەیشتن یانی ناسیۆنالیزم ئەمانەی بووە وەلێ بە داخەوە ناسیۆنالیزم لە کوردستان بەو تەجروبە کە نیشانی داوە وەک هەمووی جەهان، یانی بێژین کەیسێکی جیاوازیش نییە بەو مانایە، کتێوهایەکی بێ شومار نووسراوە کە نیشانی داوە لە ئاستی فێمێنیزمدا کە چۆن ناسیۆنالیزم کەلک وەردەگرێ لە ژنەکان بەڵام هیچوخت مەسەلەی ژن ناخاتە پێشەوە، مەسەلەی ژن لە ئاخرەوە گۆڕانکارییەکی وای لێ نایە بۆچی چون لە ڕووی مەعریفەت شناسی ناسیۆنالیستییەوە دە ڕاستیدا  ئەو شتە گرینگە ئەوەیە کە ئێمە وڵات ئازاد بکەین، دوای ئازاد کردنی وڵات ژنەکانیش ئازاد ئەون ئەمە چتێکە زۆر چووەتە ژێر پرسیار زۆر ڕەخنەی لێ گیریاوە. ژنەکان تماشایان ئەکرد ولات ئازاد بوو، ژنەکانیش ئازاد نەبوون. ئازموونی زۆریش ئەو شتەی نیشان داوە. جیا لەوەش دیسکۆرسی، یانی وتار و گوفتاری ناسیۆنالیزمیش خۆی بۆ خۆی دیسکۆرسێکی جینیسییەت زەدەیە، وتارێکی سێکسیستییە چون بۆ زۆربەی ناسیۆنالیستان ژن  وەک سەمبولی میلەتە و وەک دایکی میلەتە و زۆربەی ئەو ڕۆڵە ماڵداری و مناڵدارییە دیسان دووپاتە دەکاتەوە. دیسان دەسەپێنێ بە سەر ژنەکاندا. یانی نایەڵێ وەک سووژەیەکی سیاسی وەک سووژەیەکی ئازاد دەربکەون هەر پێیان تەحمیل دەکاتەوە ئەو نەخشە یانی دەڵێی ئێژێ ئێوە هەر لەوێ بمێنن. بۆ ناسیۆنالیزم باشە وەلێ بە شەرتێک ئێوە لە ڕاستیدا کولتوورمان بپارێزن. زمانمان بپارێزن، سەمبولی میلەتمان بن.  ئەمە ئەو کێشانە بوو کە نەک تەنێ هەر لە کوردستان لە زۆر شوێنی تر ناسیۆنالیزم کردوویە. و هەر وەها کارێکی دیکە کە ناسیۆنالیزم  کردوویە کە زۆر زەربەی لە گۆڕانکاری سیستمی جێندری داوە ئەوەسە کە زۆر جار هاودەستی سیستمە موحافەزەکارەکان بووە، هاودەستی بێژین دەسەڵاتدارانی کۆنزێرڤاتیڤی تەنانەت دژە ژن بووە، هاودەستیانی کردووە. بۆ وێنە هێندێک فئۆدال، بڕێک ئەو کەسانەی کە مەزهەبی بوون لەبەر ئەوەی ویستوویانە شۆڕشەکەی خۆیان بخەنە بەرەوە. یانی وەک شتێکی پڕاگماتیستی کە بەگشتی زەربەی داوە لە  مەسەلەی ژن. بۆیە ئەم کێشانە زۆر جیدین لە سەر ناسیۆنالیزم بەڵام  بە ڕای من دوو کێشەی زۆر جیدیتر هەن کە زۆر کەمتر باسی دەکرێ جیا لەم شتانە کە ئێژم لە زۆر کانتێستی تر جیا لە کوردستان باسی ئەکرێ. یەکێکی  ئەوەسە کە ئەم ناسیۆنالیزمە ناسیۆنالیزمی چەکدار بووە لە کوردستاندا  و ئەو ناسیۆنالیزمی چەکدارە بووەتە هۆی ئەمە کە شکڵێ لە خەباتی چەکداری ژنان تەقوییەت بوێ. یا ئەگەر زۆر ڕەخنە دەگرن هەواڵانی ڕۆژئاوا یا ژنۆلۆژی، بە دروستی زۆر ڕەخنە دەگرن لە ژنانی فێمێنیست لە وڵاتانی ڕۆژئاوا کە غەیرە سیاسی بوون چوونەتە ناو زانکۆ و خەباتی ئاکادێمیکی خۆیان دەکەن و لە سەر ژنانی کۆمەڵگا دەنووسن بەڵام هیچ پێوەندییەکیان لەگەڵ ژنانی کۆمەڵگا نییە. ئەو ڕەخنەیەکی زۆر دروستە. ئەگەر ئەم ڕەخنە دروستە لە سەر ژنانی غەڕبی یان فێمینیستانی غەربی، فێمینیستانی وڵاتانی ڕۆژئاوا، لە سەر ژنی کورد دەتوانین بێژین پێچەوانەیە. یانی تەواوی هێزی ژنی کورد، فێمێنیزمی کورد  تەرخان بووە بۆ مەسەلە و بۆ دەر واقع مەیدانی سیاسی و تەنانەت چەکداری. و ئەمە بەشێکی زۆری تەئسیری خەباتی چەکداری ناسیۆنالیستی بووە، حیزبەکان بووە. ئەم زاڵبوونە بووەتە هۆی شتێک کە فێمێنیستەکان ئەغڵەب پێی ئێژن فێمینیزمی ٩٩ لە سەد، فێمێنیستە ڕادیکاڵەکان، فێمێنیستە چەپە ڕادیکاڵەکان. کتێبێک هەیە بە ناوی " مانیفێستێ بۆ ژنانی ٩٩ لە سەد" یانی چی یانی تەنێ یەک لە سەدی ژنان هەن کە دەگەنە ئاستی هەرە سەرەکی، ٩٩ لە سەدی ژنان ژنانی ئاسایین، ژیانی ڕۆژانەیان هەیە.  زۆر گرینگە کە باسی ئەم ژنانە بکرێ وەلێ بەڕاستی زاڵبوونی ناسیۆنالیسم و حیزبیگەری سیاسی چەکداری و هەر بەهۆی ئەوە فێمینیزمی زۆر سیاسی  و چەکداری بووەتە هۆی ئەوە  ئەو بەشەی پرابلم و مەسەلە و کێشەی ژن کە سیاسی نییە زۆر پەراوێز خراوە. یانی ئێمە زۆر کاری لێکۆڵینەوەی کەممان هەیە لە سەر ژیانی ژنانی ئاسایی لە کوردستاندا. زۆر کەممان هەس، لە جێدا گرینگیان پێ نادرێ، لە جێدا ناویندرێن، ئێستا بۆ وێنە ژنانێکی زۆر هەن خەریکن ئەڕۆنە تاران کار دەکەن لە ماڵی فارسەکان، کاریان بۆ دەکەن، منداڵیان بۆ بەخێو دەکەن یا بۆ وێنە ماڵەکانیان خاوێن دەکەنەوە. ئەمە هەر وەک شێوەی ئەو باسانەیە کە ئەمڕۆ لە مەڕ تیوری فێمینیزمی social reproduction باسی ئەکەن  بە فارسی پێی ئێژن نەزەرییەی بازتەولیدی ئیجتیماعی یانی چۆن هەم کاری بەرهەمهێنان و بەرهەمهێنانەوە لە سەر شانی ژنانە بەڵام بە تایبەتی لە سەر شانی ژنانی دە پەراوێزخراوە. یانی ئەو ژنانەی کە خەریکن ڕاسیسم تەجروبە دەکەن. تەرجومانی دەبێ بە بو وێنە ژنانی کورد و عەڕەب کە دەڕۆنە تاران کار دەکەن. خەباتی چەکداری بووەتە هۆی ئەوە تەواوی ئەو کێشانە زۆر کەم باسی بکرێ لە ڕۆژهەڵاتی ناوین، کێشەی دووەمیش ئەمەسە کە توندو توێژی دژی ژنان هەمیشە دە پەراوێز خراوە. یانی لە بەر ئەوەی خەباتی گرینگتر بووە بە ناوی ئازاد کردنی وڵات، دوژمنی گەورەتر بووە بێژین بە ناوی دەوڵەتەکان، ئەو دوژمنی گەورەیە ئەوەندە گرینگی پێ دراوە کە بووەتە هۆی ئەوە ئەو پیاگە ئەگەر چەکدارە، ئەڕوا شەڕ ئەکا، ئەگەر خەبات ئەکا لە نێو هێزە سیاسییەکاندا نەک بە پێویستی چەکداریشدا کە دەچێتەوە ماڵ ئەگەر توند و تیژی دەکا دژی ژنەکەی ، دژی هاوژینەکەی، دژی خوشکی یا  هەرکەسێکی نزیکێتی ئێمە گەرەک چاومان ببەستین لە بەرانبەریدا، یا زۆر گرینگی پێ نەدەین. پێمان وا بێ ئێستا کاتی نییە. دواتر کاتی یە، و ئەم کاتە هیج کات، هیچ وەخت ناگات، یانی هیچ وەخت کاتی نییە، یا ئەلئان کاتییە یا ئەو کاتە ئەگەر بخرێتە دواوە ئەو کاتەدواخراوە هیچوخت ناگات بۆیە ئەمانە زۆر موهیمە کە وەک ڕوانگەیەکی ڕەخنەگرانە باسیان لێ بکرێ و بتوانین تۆزێک گۆڕانکاری تێدا پێک بێنین.
قازی: باشە دەوری دیاسپۆرا لە سەر ژنی کورد و مافی ژنی کورد چۆن دەبینی؟
ڕۆستەم پوور: ئەوەش هەر یەکی تر لە ڕاستیدا بێژین لە هێزەکانی فێمێنیزمی کوردییە. هەر وا وەک شۆڕشی سیاسی بە گشتی لە کوردستاندا چون دیسان کامیونیتی گرووپێکی زۆر بەهێز و لە عەینی حاڵدا سیاسی کراو politicized یانی گرووپێک کە حەساسە، گرووپێک کە بەشداری دەکا لە گۆڕانکارییەک کە لە ڕۆژهەڵاتی ناوین لە کوردستاندا ڕوو دەدا ئەوە زۆر چالاکن لە ئوڕووپا و ئەوە  کۆمەگی کردووە کە بتوانن خۆیان بەهێز بکەن. چتی سەرەکییە ئەوەییە کە وەختێک باسی لۆکاڵ/ گڵۆباڵ ئەکەین  لە ناو فێمینتزمدا یانی فێمینیزمێک کە هاوکات بتوانێ ناوەندگر بێ یانی بە کۆلتووری خۆی، بە مێژووی خۆی گرینگی بدا بەڵام گرێش درابێ بە جەهانێک  لە دەرەوەی خۆی، چون هەر چۆنێک بێ ئێمە لە جەهانێکدا دەژین کە گەورەترە لە جەهانی خۆمان بە تایبەتی تەئسیری سەرمایەداری جەهانی و تەئسیری globalization  بە جیهانی بوون ئێمە ناتوانین خۆمان جوێ کەینەوە، لۆکالین بەڵام دەعەینی حاڵدا گڵۆبالین و ئەوە دیاسپۆرایە کارێکی کردووە کە ئێمە زۆر پێوەندییەکی واقعیمان بێ  لەگەڵ جەهانی دەرەوەی خۆماندا. و بتوانین هێز لەیەکتری وەربگرین و کامیلەن هەڵنەپسێین یا بەتەواوی لە لۆکاڵ دا بمێنینەوە یان بە تەواوی بتوێینەوە و ببین بە هێزی کار بۆ وێنە لەو وڵاتانەی ڕۆژئاوا کە لە ناویاندا دەژین. بە ڕای من دیسان ئازموونی پ.ک.ک و ئازموونی ڕۆژئاوا زۆر گرینگە لەم ئاستەدا چون بە ڕاستی بەهێزە. ئەمن لێرە هەر نموونەیەک باس دەکەم. ساڵی ٢٠١٨ کۆنفڕانسێک بەڕێوە چوو لە شاری فڕانکفۆرت لە ئاڵماندا کە لە ڕاستیدا هەڤاڵانی بزووتنەوەی ژنانی پ.ک.ک ڕێکیان خستبوو، هەڤاڵە ژنەکان ڕێکیان خستبوو تەنیا ژنیش بەشدارییان ئەکرد و سێ ڕۆژ تەواوی ژنانی شۆڕشگێڕ لە تەواوی وڵاتانی جەهان بەشدار بووین و هەموو لەوێ یەکتریمان بینی. بە کۆنفڕانس، و بە باس کردن و بە دیدار و یەکتر ناسین. لە ژنی ئەفغانستانی و ئەفریقایی و جیاپاسی تێدا بوو هەتا ژنێک کە لە رەقاوە هاتبوو، لە ڕۆژئاوا هاتبوو هەتا ژنانی فێمینیستی ڕادیکاڵە چەپە شۆڕشگێڕەکانی  لە لە بارسێلۆنا، لە ئێسپانیا، لە ئیتالیا، لە فەڕانسە، لە بێرلین لە زۆر شاری تر هاتبوون. تەنیا لە فەڕانسە بە تەنیایی ئێمە ٦٠ نەفەر بووین کە ماشێنمان گرتبوو چووین بۆ ئەو کۆنفڕانسە.  تەنیا وەک هێز خەباتی ژنانی پ.ک.ک دەتوانێ شتێکی وا بەڕێوەبەرێ وە ئەسڵەن ئەوە چتێک نییە کە گرینگی پێ نەدرێ، ئەوە چتێک نییە کە بنی ئایەم نەتوانێ بەرچاوی بخا. ئەوانە بەڕاستی دەتوانن یارمەتیدەر بن کە نیشان بدا دیاسپۆرا تا چ ئاستێک دەتوانێ گرینگی بدا بەو خەباتە کە خەریکە لە ڕۆژهەڵاتی ناوین دەکرێ لە لایەن ژنانەوە.

قازی: بەڕێزت دیارە لەو وێبینارەی کە ئاماژەیەکی کورتمان پێکرد باسی ئەو چەمکی باشووری جەهانی و باکووری جەهانی ت کرد بوو و دەوری سیستمی کاپیتالیستی و مەسەلەی ژێئۆپۆلیتیک و ئەوانەت هێناگۆڕێ  لە پێوەندی لەگەڵ فێمێنیزمی کوردیشدا ئەگەر دەکرێ ئەو زەمینەیە زیاتر شی بکەیەوە!

ڕۆستەم پوور: ئەو باسە بۆیە گرینگە بکرێ لە بەر ئەوەیە کە نیشان بدرێ فێمینیزم چتێک نییە کە جیا بێ لە تەواوی ئەو سیستمانەی کە لە ڕاستیدا جێندر دروست دەکەن. هەر وەها کە جێندریش سیستمی تر دروست دەکا. زۆر کەس پێی وایە کە سیستمی دەوڵەت نەتەوە سازی لە ڕۆژهەڵاتی ناوین هیچ نیسبەتێکی لەگەڵ جێندر دا نییە، لە کاتێکدا ئەتۆ ناتوانی بێ جێندر تێخوێندنەوەیەکت هەبێ یان باسکردنێکت هەبێ لەمەڕ ئەو ڕەوتە، هەر وەها پێچەوانەکەشی هەس. یانی ئەو شتە کە فێمێنیستەکان فێریان کردووین بەلانی کەمەوە لە تەواوی ئەو وتارە ڕەخنەگرانەیانە کە لە بیست سی ساڵی  ڕابردوو دا هاتوونە دەرەوە و زۆر خوێندراونەوە، ئەو فێمینیستە ناودارە چەپانە زۆر باسی ئەوە دەکەن کە شتێک وە ناوی " یۆرۆسێنتریسم"  واقعییەتێکی جەهانییە  یانی بۆ ساڵانی دوورودرێژ تەجروبەی ژنانی وڵاتانی ڕۆژئاوا سەپێندراوە بەسەر ژنانی تر دا. یان چتێک بە ناوی ئەمپریالیزم وجوودی واقعی هەیە. ئەمپریالیزم یانی چی یانی ئەوە ئێمە ئێژین ژنانی ئەفغانستان دەمانەوێ ئازاد کەین و بە بیانووی ژنەکان هێرشی نیزامی دەکەین بۆ سەر ئەفغانستان، یان بە بیانووی ئازاد کردنی ژنان هێرشی نیزامی دەکەینە سەر عێڕاق. لە وانەیە دوو ڕۆژی تر بۆ ئێرانیش وا بێ. ڕاستە ژنان لە ئێران، لە ئەفغانستان، بێژین لە عێڕاقدا ستەمی جۆربەجۆری جێندری و سێکسیستی تەحەمول ئەکەن. ڕاستی ئەوە هیچ قسەی لە سەر نییە بەڵام ئالترناتیڤی ئەمە چی بێ ئێمە چ ڕێگاچارەیەکی بۆ داوا بکەین ئەوە زۆر گرینگە. ئەمە چتێک بووە کە ئەو تەجروبە جیاوازانە زۆر لە ناویدا ڕەنگ دەداتەوە چون زوربەیان ژنانی لیبێراڵن و ژنانی لێبێڕاڵی وڵاتانی ڕۆژئاوا پێیان وا بوو ئازادی هەر ئەو تەعریفەی هەیە کە ئەوان تەجروبەیان کردووە و ئەگەر ئێمە بەو شێوەیە ناژین کە ئەوان ئەژین ئەو ئیجازە و دەرفەتەیان هەیە کە تەنانەت بە هۆی بۆمبارانکردنی ولاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوین بێن ئەو ژنانە ئازاد کەن یان ئەو شێوەیە لە ئازادی خۆیان تەحمیل کەن پێیان. ئەمە پێی ئێژن کۆلۆنیالیزمی نوێ، ئەمە پێی ئەڵێن ئەمپریالیزم. بە وشە و پەیڤی جیاواز باسیان دەکرێ. وەڵێ ئەوەی کە گرینگە ئەوەسە کە ئەتوانێ بە ناوی ئازادی ژن، مافی ژن، خەباتی ژن ئەتوانێ زۆر گەندەڵی تر ڕوو بدا. دەتوانێ زۆر ستەمی تر ڕوو بدا. ئێمە ئەوینین ئازموونی عێڕاق وا لە بەرچاومانە. ئەوشتە کە لە ڕاستیدا بۆ ئازادکردنی ژنە تەواوی ئەو وڵاتانەی کە لە ساڵی ٢٠٠٣وە لە لایەن ئەمریکاوە پەلامار دراون لە ماوەی ئەو بیست ساڵە، نۆزدە ساڵە نابوود بوون و نەک لە وەزعی ژنەکاندا هیچ گۆڕانکارییەک پێش نەهاتووە بەڵکوو جۆرێک قەیرانی هەمیشەیی لەو وڵاتانە حاکم بووە کە قوربانی سەرەکی ئەو قەیرانە هەمیشەییە ژنانی عێڕاق و ئەفغانستانن. ئەمڕۆ وەزعی ئەفغانستان ئەوینین بەجۆرێک نەتیجەی هەر ئەو جۆرە سیاسەتانەیە. بۆیە من لەوتارەکەی ئێران  ئاکادێمیا باسم کرد و ئێستاش تەئکیدی لەسەر دەکەم فێمێنیزم  شتێکە گرێدراوی کۆمەڵێک ستەمە، گرێدراوی ساختاری دیکەیە کە گەرەک هەموویان بە ڕەسمییەت بناسرێن. چونکە مەترسییەکی دیکەش هەیە ئەگەر ئێمە نەتوانین خۆمان گرێ بدەین لە کۆمەڵەی جەهانی مەترسی ئەوە هەیە بەولای دیکە دا بکەوین، یانی هەست بکەین کە چون ئێمە دژی ئەمپریالیزمین یان دژی یۆرسێنتریسمین یان دژی کۆلۆنیالیسمین حەتمەن شتێکی زۆر لۆکال بەقەولی ئینگلیسی purely local  یانی کامیلەن لۆکاڵ وجوودی هەیە کە ئێمە ئەتوانین دەستی پێوە بگرین و خۆمانی پێ ڕابگرین بەڵام بەداخەوە چتی وا وجوودی نییە ئێمە گشتمان لە یەک جەهاندا ئەژین  ناوی سەرمایەدارییە ئەو جەهانە و ئەو سەرمایەدارییەش بمانەوێ نەمانەوێ، بە ئیختیاری ئێمە نییە، ئێمە لە ناویدا دەژین و هەموو ئەو ساختارە ئابووریانە شوێنمان لە سەر دەکەن کە دیارە هەر تەنێ ساختاری ئابووری نییە ئەمە کە سەرمایەداری چۆن میکانیزمی هەڵدەسوورێ، میکانیزمێکە کە لە سەر بنەمای جێندر هەڵنراوە. مێکانیزمێکە بە مەبەستی جیاوازی دروست کردن لە نێوان گرووپگەلی جۆر بەجۆری کۆمەڵگا. بۆیە زۆر گرینگە ئەگەر لە فێمێنیزم دیفاع دەکەین لە کوردستان ئەو فێمینیزمە نابێ تەجروبەیەکی لیبێراڵی ئەمپریالیستی لە فێمێنیزم  بەرهەم بهێنێتەوە. هەر بۆیە باسی ئازموونی باشوورم کرد بۆ وێنە ئەمڕۆ ئێمە لە ڕۆژهەڵاتدا  ئەگەر بڕیار بێ دوو ڕۆژی دیکە گۆڕانکاری بێ لە ئێراندا، ئێران وەزعییەتی هیچ ڕوون نییە نازانین چ پێش دێ لەساڵانی داهاتوو دا، گۆڕانکاری بێ وەک فمێنیزمی کورد ئێمە داواکاریمان ڕوونە، ئەگەر بڕیار بێ دیسان سیستمێکی لیبێراڵ بیتە سەر کار، ئەمجارە بە کڕاواتەوە بە ناوی سکولاریزمەوە بییەوێ ژنان  بچەوسێنێتەوە دیسان ژنی کورد و عەرەب  بەڵام بە ناوێک تر، بە چێهرەیە تر، بە ڕواڵەتێک تر ئێمە ناتوانتن لەگەڵی بین تەنانەت ئەگەر جێی مەلاکان بگرنەوە،تەنانەت ئەگەر جێی کۆماری ئیسلامی بگرنەوە چون بە ڕاستی لە ناسێنە و ناوەرۆکیاندا هیچ جیاوازییەک لە نێو ئەوانەدا نییە. تەواوی ئەوانە بۆ ئەوەی ئێمە لە تێگەیشتنێکی دروست لەمەڕ فێمینیزمی کوردی بگەین پێویستە ئەو هات و چووی بەردەوامی لە نێوان مەسەلەی لۆکال و مەسەلەی گلۆباڵ و ئەمە کە چۆن ئەم ستەمانە بەیەکەوە دەبینین.
قازی: باشە باسەکەمان لیرە دا تەواو دەبێ بەڵام پرسیارێکی دوایی ئەگەر زۆر بە کورتی وڵامم بدەیەوە ئەمن هاوکار و هاوڕێیەکم کە زمانناسە و ئاگادارە لە بارو دۆخی زمانی فەڕانسەیی  داوای لێکردم ئەو پرسیارەت لێ بکەم ئەویش سەبارەت بە دووچاوکی یان تەبعیزی جینسییەتییە لە زمانی فەڕانسەییدا. دیارە پاک کردنەوەی زمانی لە لایەنی جینسییەتی لە زمانی ئینگلیسییدا لە مێژە لە کانادا دەستی پێکردووە تەنانەت لە زەمینەی زمانی کوردیی سۆرانیدا نەمر ئەمیر حەسەنپوور مەقالەیەکی زۆر ڕێکوپێکی هەتە بە ناوی " بەرهەمهێنانەوەی بابمەزنی لە زمانی کوردیدا ". بەڵام لە پێوەندی لەگەڵ زمانی فەڕانسەییدا دەزانین لە ڕووی ڕێزمانییەوە جینسییەتی نێر و مێ هەیە. لەو بارەیەوە پێم وایە هێندێک لە فێمینیستانی فەڕانسەیی داوای ئەوە دەکەن کە گڕامێری فەڕانسەییش بگۆڕدرێ، ئەوە چۆنە؟
ڕۆستەم پوور: بەڵێ کاک حەسەن ئەو باسە باسێکی نوێ نییە بەڵام لەو چەند ساڵەی دواییدا وەک داواکارییەکی  زۆر جیدیتر لە لایەن فێمینیستەکانەوە هاتووەتە گۆڕێ. لە وڵاتی فەڕانسە دەزگایەک هەیە بە ناوی ئاکادێمی زمان کە زۆر گرینگی پێ دەدرێ و زۆر بڕیاردەرە سەبارەت بە زمان و هەموو لایەنەکانی و ئەو ئاکادێمییە بڕیار دەدا چ  جۆرە گۆڕانکارییرک چ گەورە چ بچووک لە بواری زماندا بێتە بەرەوە. چەند ساڵە کە فێمینیستەکان نامەیان نووسیوە و ئیمزایان کۆ کردووەتەوە و داوایان کردووە ئەو گۆڕانکارییە بکرێ و زۆریشیان لە سەری نووسیوە کە بۆچی سێکسیستییە ئەو دابەشکردنە بە تایبەتی تەواوی ئەو وشانە کە خونسان و نە مێن، نە نێر لە زمانی فەڕانسەییدا هەر وەک  وشەیەکی نێر باسیان لێوە دەکرێ بۆیە ئەوە دەکرێ بە ئاشکرایی وەک دووچاوکی جینسییەتی لە زماندا تەعبیر بکرێ و زۆر لە فێمێنیستەکان پێی لە سەر دادەگرن هەرچەند زۆر فێمێنیستی دیکەش هەن  باسی ئەوە دەکەن ئەوە مەسەلەیەکی سەرەکی نییە و زۆر نابێ گرینگی پێ بدرێ بەڵام کەسانێکیش هەن خەرێکن خەباتی بۆ دەکەن  و تا ئێستا هیچ خەبەرێک لە گۆڕانکارییەکی جیدی  لەو بوارە دا نییە و نە لە میدیاکاندا و نە لە دانوستاندنە ڕەسمییەکاندا لەو بابەتە  نابیسین تەنیا لە کۆڕوکۆمەڵی فێمینیستیدا جاروبار دەبیسین کە ئەو داواکارییە هەس.
قازی: زۆر زۆر سپاست دەکەم  بەڕێز ڕوۆستەم پوور  بۆ بەشداریت لە بەرنامەی ڕاوێژ دا، داوای سەرکەوتنت دەکەم.
ڕۆستەم پوور: زۆر سپاس مامۆستا بژی، سپاس لە بینەرانیش.
قازی: زۆر سپاست دەکەم. بینەرانی خۆشەویست  بەم شێوەیە دەگەینە کۆتایی بەرنامەی ئەمجارەی ڕاوێژیش،  تاکوو  ڕاوێژێکی دیکە لای ئێوەمان خۆش،

 
تێبینی: ئەم بەڕنامەیە لە ڕێگای سکایپەوە لە چوارشەمە شەو  ٢٧-ی تەمووزی ٢٠٢٢ بە شێوەی زیندوو لە تێلێڤیزیۆنی ستێرک بڵاو کراوەتەوە. لەم لینکەی خوارەوە دا دەکرێ ڤیدێئۆی بەرنامەکە تەماشا بکەن.     

https://youtu.be/se3wCSdmwWw