تێبینی له‌ سه‌ر تێبینیی زمانی 50

عه لي ماكويي

به راستي ده سته كانت خوش بي كاك حه سه ني قازي .
به داخه وه كورده كاني باشووري كوردستان له نووسينه كانيان دا قه ت ره چاوي پئوه ري زمان و زمانه واني كوردي ناكه ن و نووسينه كانيان پره له هه له ي رئزماني و هه له ي به كارهئناني وشه .
ده كاتئكدا كه زماني كوردي خاوه ني زورئك له وشه كاني رامياري ،ئابووري ،كومه لايه تي و...يه به داخه وه له جئگه يان له وشه ي ناكوردي كه لك وه رده گيردري.
ئه م نووسه را نه كه زوربه يان كه ساني ناشاره زا ن له و بوارانه ي لئي ده نووسن هه ول ده ده ن به به كار هئناني وشه ي روژئاوايي به باوه ري هه له ي خويان ئاستي نووسينه كانيان له لاي خوئنه ر به رنه سه ري كه ئه ويش هه له يه كي گه وره تره و ته نيا زماني كوردي ده شئوئنن .
زاراوه ي سوراني هه ر ئيستاش له باشوري كوردستان و عئراق نوئنه ري زماني كوردي يه و به به ر بلاوي به كاتر ده هئندري و كه سيش قسه ي له سه ر نيه .
ئه وانه ي ئيستا هه ستاون به ئالوز كردني باروودوخه كه به بيانووي به فه رمي كردني سوراني ته نيا و ته نيا يا رمه تي دوژمناني كورد ده ده ن به چي كردني دووبه ره كي ده نئو كورده كاندا .
له م كاته دا ئه گه ر كارئك بو زماني كوردي پئويست بي ئه ويش ئه وه يه كه :
1-كومه له ي نيشتماني هه رئمي كوردستان به په ژراندني زاكونئك به توندي به ره نگاري ئه و به ناو رووناكبير و نووسه را نه بئته وه كه زماني كوردي ده شئوئنن .
2- بو ئه وه ي دووپات نه كرئته وه به پرساني وه شا نه كان(مالپه ر -گوفار و روژنامه -ته له ويزيون و راديوو....)پابه ند بكرئنه وه كه ئه و نووسراوانه ي هه له ي رئزماني و به كارهئناني وشه ي تئدايه بلاو نه كه ن تا ئه و كاته ي راست نه كرئنه وه ده نا سزاي دراوي يان داخستيان به سه ر ئه و بلافوكانه دا بسه پئنن.
3-گه لي كورد به گشتي و خه مخوران و پسپوراني زماني كوردي به تايبه تي ره خنه له و جوره بلافوكانه بگرن و وه ك ره خنه كه لكيان لي وه ر نه گرن.
4-ئه و وه شانانه ي خه مي زماني كوردييان هه يه به رده وام نووسين گه لئك له سه ر زماني كوردي و پئويستي خاوئن راگرتني بوه شئنن.
5-ناوه ندئكي گه و ره و به هئز و به ر بلاو بو چاكسازي زماني كوردي دابمه زرئت كه به دوور له بواري رامياري هه موو ئه و ناوه ندانه ي بو چاند و زمان و وئژه ي كوردي كارده كه ن له با وه ش بگرئت و رئكيان خاته وه .
6-ئه و وه شانانه ي پئوه ري زمان ره چاو ناكه ن داخرئن يان نه چار بكرئن پسپورئكي بواري زمان له ناوه نده كه يان دا وه ر گرن هه تاكوو هه له كانيان بو راست كاته وه .

سووره چۆمی
ده ست خۆش کاک حه سه نی قازی
بۆ به ڕێز کاک عه لی ماکۆیی سڵاوتێبینیه کانت جوانن هه ر چه ند زۆر به دژورای توانیم کوردی نووسینه که ت بخوێنمه وه جا نازانم شاره زاییت له کوردی نوسین دا که مه یا خۆ ئه و فۆنته ی که پێت نووسیوه کوردی پێ نانووسرێ بۆ جارێکیدی یا کوردی نووسینه که ت به ‌هێزتر بکه یا ئه گه ر خه تای فۆنتی نووسینه که ته جۆرێکی دیکه دابه زێنه که بتوانی کوردی به ڕه وانی پێ بنووسی سه باره ت به نووسه رانی باشووری کوردستانیش که ده ڵێی زمانی کوردی ده شێوێنن ده توانی بڵێی که هندێک له نووسه رانی کوردستانی باشوور زمانی کوردی ده شێوێنن ئه وه ڕێگای ده چیتێ هه ر وه کوو کاک حه سه نی قازی ئاماژه ی پێ کردوه به ڵام ئه گه ر بڵێی (نووسه رانی باشووری کوردستان) ئه وه هه ڵه یه زۆر له وانه یه جه نابیشت مه به ستت هه موو نووسه رانی باشووری کوردستان نه بن له به ر ئه وه ی که له باشووری کوردستان نووسه ری زۆر باش هه ن که له وانه یه له پارچه کانی تری کوردستان وێنه یان که م بێ
له گه ڵ سڵاو و ڕێزم بۆ جه نابت و حه سه نی قازی و ڕێنیسانس و خوێنه رانی

Hawar

به ڕیز كاك حه سه ‌ن سڵاو ،
ماندوو نه بیت. دیسانیش چاكت پێكاوه ، بۆیه من له سه ر ئه و باوه ڕی خۆم دمێنمه وه كه هیمه ت و خۆ ماندووكردنی كه سانی وه ك ئێوه ڕه نگه دلاقه یه ك بكاته وه بۆ چوونه نێو باسێكی مه زن كه سنووره برتسكه كانی ناوه چی و زاراوه ی ده توانن به به زێنن و ده ستكه وتێكی نه ته وه یی مه زن له باری زمانه وانی ده سته به ر بكه ن.
دیسانیش من له سه ر ئه و باوه ڕم كه هه ر هه موویی ئه و زاراوه انه ی كوردیی پێویست و جیگای كه ڵك لێوه رگرتنن بۆ پێك هێنانی زمانێكی یه كگرتوو و ستاندارد.
له وڵامی پێشووتاندا ئاماژه تان به و ڕاستیه كردبوو كه به شێكی زۆر له كوردستان ئێستاش له بن ده ستی داگیركه رانی كوردستان دایه و هه ر ئه و ه ش ڕه نگه هۆكاریه ك بێت بۆ ئه وه كه ئێستا باس له زمانێكی ستاندارد گه لێك چه توون و نه گوونجاو بێت. به ڵام خۆشتان باش ده زانن كه ئێستا هه ر ئه و زمانه كه له باشوور كه ڵكی لێورده گیرێت ڕاسته وخۆ و ناراسته وخۆ كاردانه وه ی هه بووه له سه ر شێوازیی نووسین و قسه كردنی خه ڵكی به شه كانیتر. ڕزگاریی به شه كانیتریش به و به زم و هه ڵایه كه ئه ‌حزابی كوردی سازیان كردوه ، ڕه نگه هه تا قیل سپی ده بێت كات بگرێت.
جا له سه ر بنه مای ئه و ڕاستیه گه لێك پێویسته به لانی كه مه وه له باشوور كاریه ك به كرێت كه ئه و زمانه هێنده ك سه ر و سامان بگرێت و بیریكی جیدیی لێ بكرێته بۆ ئه و ه كه به لانی كه مه وه چێتر ئه وه نده به سه قه تی وبێ سه روبه ریی كاردانه وی ناحزیی له سه ر زمانی كوردیی له به شه كانیتر نه بێت.
جا نازانم له و بابه ته وه چۆنی بۆ ده چن. بیز ه بت و تبعه ن خۆتان له و په ێوه ندیه دا سه ر پشكن كه وڵام به ده نه وه.
هه ر بژین و سه ركه وتوو بن.

شه‌بانی
بۆ کاک هاوار خۆشه‌ویست
بیز ه بت و تبعه ن به‌ڕیز که‌ خۆت ده‌ڵێی به‌ کوردێکی سه‌قه‌ت و سه‌ره‌ڕۆ له‌ باشوور قسه‌ پێده‌کرێ ئه‌و دوو وشه‌ی که‌ من ڕنگم کردوون هه‌ر ئه‌و وشه‌ سه‌قه‌ته‌ن که‌ ئیوه‌ ڕه‌خنه‌ی لێده‌گرن با له‌خۆمانه‌وه‌ ده‌ست پێبکه‌ین .

بۆ کاک عه‌لی ماکۆیی به‌ڕیز
ئه وانه ي ئيستا هه ستاون به ئالوز كردني باروودوخه كه
ئێوه‌ی به‌ڕیزیش هه‌ر دیسان ڕه‌خنه‌تان له‌ شێوه‌ نووسینی باشووره‌ که‌ چی خۆتان وشه‌ی هه‌ستان که‌ اقاء‌ ی عه‌ڕه‌بی و اقدام ی فارسی یه‌ کراوه‌ته‌ کوردی وله‌ باشوور ده‌ هه‌موو ڕاگه‌یاندراوه‌کانییاندا ده‌کار ده‌کرێ بۆ جه‌خت کردنه‌وه‌ له‌ سه‌ر شتێت . ده‌ خاڵی چواردا باسی وه‌شان تان هێناوه‌ته‌ گۆڕێ ئه‌و وشه‌یه‌ ده‌ زاراوه‌ی کرمانجی دا دێ که‌ بڕی بڵاوکراوه‌ یان بڵاوۆکه‌ ده‌ سۆرانیدایه‌ به‌ڵام ئه‌وه‌ ئه‌گه‌ر بمانه‌وێ وه‌ک فێعل ده‌کاری بکه‌ین ده‌بێ له‌ فێعلی یاریده‌ده‌ر ‌هێنان که‌لک وه‌رگرین چون ئێمه‌ ئه‌گه‌ر به‌ پێوه‌لکاندنی هێمای چاوگه‌ واته‌ ان یان اندن به‌و وشه‌یه‌ واته‌ وه‌شاندن ده‌ کرمانجیدا ڕه‌نگبێ درووست بێ به‌ڵام ده‌ سۆرانیدا ئه‌و ده‌م ماناکه‌ی ده‌بته‌ شتێکی دی واته‌ به‌ مانای لێدان و ده‌ست وه‌شاندن دێ نه‌ک به‌ مانای بڵاوکردنه‌وه‌ و بۆ وه‌یکه‌ ئه‌و وشه‌ ده‌کار بکه‌ین ده‌بێ بڵێین هێنانه‌وه‌شان ، هاته‌ وه‌شان چون هێندێک فێعل هه‌ن ده‌ زاراوی کرمانجیدا که‌ سورانیدا واده‌کار ناکرێن وه‌ک کوشتن که‌ ده‌بته‌ هاته‌ کوشتن ، هاته‌ گۆهارتن ، هاتنه‌ گرتن ئه‌وان ناڵێین ده‌گۆڕین یان گۆڕان ...هتد سه‌رکه‌وتووبی

جه‌بار کوردستانیی

به‌ڕاستیی کاک حه‌سه‌ن، بابه‌ته‌که‌ی تۆ زمانزانییه ‌و هیچ پێوه‌ندییه‌کی به‌زمانناسییه‌وه‌ نییه‌، خۆیشت ده‌یان هه‌ڵه‌ی زه‌قت کردووه‌، زمانناسیی کوردایه‌تیی نییه‌، زمانناسیی زانست و تێگه‌یشتنه‌ له‌ خه‌می زمان.
به‌داخه‌وه‌، کاک حه‌سه‌ن، زانیارییه‌کانت زۆر که‌موکوڕیی پێوه‌ دیاره‌، کورد له‌کوردستانی باشووردا پێویستیی به‌زمانی ستانده‌ردی فه‌رمییه‌، نه‌ک په‌ حونجه‌ی ئه‌م وشه‌و ئه‌و رسته‌.....
....
عه لي ماكويي

به رێزان سووره چومي و شه باني هێژا
ره خنه تان له من به جێيه
فونتي كورديم نيه و خوێندن و نووسيني كوردي هه ر له مالپه ره كورديه كاندا فێر بووم . دان به هه له له نووسينه كانمدا داده نێم و هيوادارم كوردي نووسينم له مه و دوا باشتر بي.
له رێنێسانسيش ئه‌و داوايه م هه يه ئه گه ر له ناو تێبيني‌يه كاندا هه له ي رێنووس و وشه هه بوو چاكي بكه نه وه چو نكه كه ساني كه تێبيني ده نووسن كه متر شاره زاي زماني كوردين به تايبه تي له روژهه لا تي كوردستان .
مه به ستم له نووسه راني باشوور به شێك له وان بوو كه به مجوره له و نووسه را نه ي كه له باشوور ي كوردستان خزمه تێكي گه و ره يان به زماني كوردي گه ياندووه داواي لێبورين ده كه م و هيوادارم زياتر ئاگاداري زماني كوردي بن و هه و ل بده ن بو خاوێن راگرتني . به سپاسێكي زوره وه

باشوورییه‌ك

گه‌ڕه‌لاوژێ
كاك حه‌سه‌نی به‌ڕێز ده‌سته‌كانت خۆش بن و ئومێد ده‌كه‌م ساغ و سه‌رفراز بن، هه‌ڵبه‌ت بابه‌تی پرسی زمانی ستاندارد وه‌خته به‌ره‌و دووڕیانێكی مه‌ترسیداردا ده‌ڕوات و هه‌ر یه‌كێك له شوێنی خۆیدا و له گیرفانی خۆیدا گویزان ده‌ژمێرێت.
ئه‌م به‌ڕێز كامیاره ته‌نانه‌ت ڕازیش نیه باشووری كوردستان و باكور یا ڕۆژهه‌ڵاتیش به‌كار بێنین. ئێستاكه‌ش 40 تا 50 نوسه‌رێك داوایان كردووه كرمانجی ناوه‌ڕاست بكرێته زمانی ستانداردی باشوور.
به‌ڵام پێم وایه وه‌كو هه‌موو كاره‌كانی دی كوردان كه له‌گه‌ڕه‌لاوژێدا به‌ولاوه چی دی نیه، ئه‌وه‌شیان هه‌ر كردووه به‌گه‌ڕه‌لاوژێ و له‌بێخه‌به‌ران له‌ دونیای زمانناسی و شاره‌زایی زمان كه‌شكه‌ك یا (ته‌شته‌ك) سه‌ڵه‌وات.
ئه‌م كاره ئازیزان كاری شاره‌زایانه، به‌ڵام حه‌یفێ بۆ شاره‌زایان!

كاروخ
ده‌ستت خۆش مامۆستای گه‌وره‌م
به‌داخه‌وه‌ که‌ ئيَستا به‌ ووشةى عه‌ره‌بی ده‌نووسین ئه‌وه‌ خه‌ریکن ئه‌ویشمان لێتیکده‌ده‌ن به‌ناوى نوسينى كوردى خه‌ریکن فیری لاتينى تووركيشمان ده‌که‌ن خوا بيبرِى بۆ زانا و ده‌سه‌ڵاتی كشو فشى نه‌زانی كوردى ده‌نا سه‌گی ڕه‌ش و سه‌گی سپی چی فه‌رقه‌ ئه‌من به‌ عه‌ڕه‌بی بنوسم يا به‌ تورکی هه‌ر جاش نووسینه له‌ هه‌مووی سه‌یرو سه‌مه‌ره‌تر هه‌رئه‌و زانایانه‌ که‌ وا نیشانده‌ده‌ن ثرِ بوون لة ووشةى كوردى ووشه‌ی تازه‌ دادێنن بؤپڕکردنه‌وه‌ی که‌مووکووڕی ئه‌گه‌ر لێیان پرسی به‌ کوردیی سۆرانی به‌ خه‌یار ده‌ڵێن چی یه‌کسه‌ر ده‌ڵێت خه‌یار هه‌ر ئه‌و دوو سێ ساڵه‌ هاتۆته‌ کوردستان كوردستان و ه‌ه‌شه‌که‌ی نییه‌ به‌ڵام وه‌ک بزانم به‌ ئینگلیزی پێی ئه‌ڵێن کیوکه‌مبر. ئه‌من ده‌زانم چی پێده‌ڵێن چونکه‌ کوردی گوندیم ئه‌گه‌ر له‌ شاریش بژیم هه‌ر کورد ماوم.