قسەکانی پرۆفێسۆر عەبباس وەلی لە بەرنامەی " صفحە ٢ ویژە" ی تێلێڤیزیۆنی فارسی بی بی سی " ئالنگاری هێژێمۆنی ئێران لە بەیرووتەوە تا تاران " مۆدێڕاتۆری بەرنامە: فەرناز قازیزادە، سەعات ٥ – ئێوارەی چوارشەمە ٢٠-ی نۆڤامبری ٢٠١٩

قسەکانی پرۆفێسۆر عەبباس وەلی لە بەرنامەی " صفحە ٢ ویژە" ی تێلێڤیزیۆنی فارسی بی بی سی
" ئالنگاری هێژێمۆنی ئێران لە بەیرووتەوە تا تاران " مۆدێڕاتۆری بەرنامە: فەرناز قازیزادە، سەعات ٥ – ئێوارەی چوارشەمە ٢٠-ی نۆڤامبری ٢٠١٩

فەرناز قازیزادە: ئاغای وەلی لە سەرەتاوە دەمەوێ بۆچوونی ئێوە بزانم سەبارەت بە قسەکانی ئەمڕۆی خامەنەیی و وێکچوونی لەگەڵ ئەوەی کە پێشتر سەبارەت بە عێڕاق گوتوویە . ئایا پێتان وایە ڕێبەری ئێران دەیەوێ یەک سیاسەت لە گشت ناوچە دا وەبەر بگرێ ، سیاسەتی مستی ئاسنین؟

عەبباس وەلی: بە بۆچوونی من هەڵوێستی سەرەکی ڕێژیم ئەوەیە کە پێی وایە جۆرەیەک هێرش هەیە بە دژی جمهووری ئیسلامی و ئەوە ڕەهەندی تازەی هەیە . ڕەهەندەکانی ئەوەن کە نە تەنێ لە ناوخۆی ئێران دا بەڵکوو لە نوختە سەرەکییەکان و ناوچە سەرەکییەکانی جێی نفووزی ئێران کە بریتی بن لە سووریا ، عێڕاق و لوبنان هێرش دەکرێتە سەر سولتەی ئێران ، نفووزی ئێران و دەسەڵاتی ئێران. و لە ڕوانگەی ئەوانەوە ئەوە بە هەڵکەوت نییە کە عێڕاق ، لوبنان و دوایە لە ناوخۆی ئێرانیش پرۆتێست هەیە و خوپێشاندەران خٶشیان وا وەبەر چاو دێ بە جۆرێک لەوە تێ دەگەن. ئەمن دوێنێ دیتم لە عێڕاق دروشمێک بەرز کرا بووەوە کە بەردەنگیان خۆپیشاندەران لە ئێران بوون و لەو دروشمە دا گوترابوو: ئێوە سەری ئەژدەهاتان کردووەتە ئامانج و ئێمە کلکەکەی ، تەوەجوهێ دەکەی. وا وێدەچێ هاودەردیی ئاوا هەبێ بەڵام ئەوەی کە لە ڕاستیدا لە پشت سەر ئەو قسانەیە بە باوەڕی من تاکتیکێکی کۆن و ڕیشاڵ ڕیشاڵی جمهووری ئیسلامی یە کە هەموو خۆپێساندانەکانی ناوخۆ و نارەزایەتییەکانی ناوخۆ و بێ کیفایەتییە سەرەکییەکانی ڕێژیم وەپاڵ هۆکارە بێگانەکان بدا.

قازیزادە: ئەو هیلالی شیعەیە کە لە مێژە لێوەی دەبیسین بە تایبەتی لە ماوەی ساڵانی ڕابردوو دا چەندە دەتوانێ دەوام 

بێنێ لە بار و دۆخێک دا کە ئێستا لە ناوچە دا ئەلئان دەیبینین. ئایا لە جێدا پڕۆتێست لە ووڵاتان دەکرێ ببێتە هۆی کەمبوونەوەی دەوری ئێران لەو ووڵاتانە دا؟

وەلی: بە بێ شک دەتوانێ، بەستراوەتەوە بەوەی کە ئەو پڕۆتێستانە چەندە کاریگەر بن، چەندە ئامانجەکانیان وەدەست بێنن، بە باوەڕی من کەوتنی نفووزی جمهووری ئیسلامی لە باشووری لوبنان ، لە لوبنان بە گشتی و بە تایبەتی باشووری لوبنان ، لە سووریا ، و لە عێڕاق تەئسیرێکی زۆر سەرەکی دەبێ لە سەر سیاسەتە ناوخۆییەکانی جمهووری ئیسلامی و هەر وەها بە پێچەوانەش بە باوەڕی من سەرکەوتنی ئەو بزووتنەوەیەی کە لە ئێران دا هەیە ، تەنانەت سەرکەوتنی ڕێژەیشی بە لەبەر چاوگرتنی ئەو وەزعە ئابووەییەی لە ئێران هەیە بە بێ گومان تەئسیرێکی یەکجار زۆر دەکا لە سەر تواناییەکانی دەرەوەی سنووری ئیران و پشتیوانی ماڵی و لۆجێستیک لەو سیاسەتانەی لە لوبنان و لە عێڕاق بەڕێوەیان دەبا. ئەمن لێرە دا شتێکیشی لێ زیاد کەم لە عێڕاق موشکیلەیەک کە ئێستا بۆ ئێران هاتووەتە پێشێ ، یەک لە موشکیلە بنەڕەتییەکان ، هەڵبەت ئەو دۆستەی پێش من قسەی کرد بە دروستی ئاماژەی بە هێندێک شت کرد، دەمەوێ بڵێم ئەو ئعتراز و خۆپیشاندانانەی کە درێژەیان بووە تا ئێستا ئەوە جۆرەیەک یەکانگیری سەرداخراو کە لە وێ لە نێوان سیاسەتی ئەمریکا و ئێران دا هەبوو و بووە هۆی ئەوەی کە حکوومەتی ئاغای مالیکی و دوای ئەو حکوومەتەکەی تر بێ و ئەوانە لە سەر کار بن ، ئێستا لە بەر ئەو فشارەی لەوێ لە سەر ئەمریکا هەیە ئەو یەکانگیرییە سەرداخراوە بە باوەڕی من لە بەر یەک هەڵوەشاوە و بە باوەڕی من ئەمریکا لە دوای ئەوە دەگەرێ کە لەوێ ئاڕاستەیەکی تازە وەبەر بگرێ ، لە لایەکی دیکە لە سووریاش دەبینین هاوپەیمانی سەرەکی ئێران کە ئاغای پووتین بێ بە شێوەی چالاکانە خەریکە نفووزی ئێران کەمتر و کەمتر دەکا کە دەیەوێ بارتەقاییەک لە بەرانبەر ئەمریکا دا لە پێوەندییەکەی دا لەگەڵ ئیسرائیل ساز بکا، کە وا بوو بەم پێیە گشت ئەو زانیاریانە ئەوە دەگەیێنێ کە ئێران ئێستا لە وەزعێکی بەهێز دا نییە لە ناوچە و بە باوەڕی من لە جێدا ئەوەی کە زۆر بڕیاردەر و یەکلاکەرەوە دەبێ وەزعی ناوخۆی ئێران و بەردەوامی ئەو وەزعەیە. لێرە دا ئەمن دەمەوێ ئاماژە بە شتێک بکەم ئەویش ئەوەیە ئەوەی کە بووەتە هۆی بەردەوامی ئەو وەزعە تا ڕادەیەکی زۆر لە بەڕ ناڕوونی سەرەکییانە بووە کە لە سیاسەتی ئەمریکا دا هەبووە . هەر ئەمڕۆ بیستمان کە ئاغای پۆمپێئۆ دەیگوت ئێران دەبێ بڕیار بدا لە نێوان ناردنی چەک بۆ سووریا و وەزعی ناوخۆی ئابوورییەکەی. ئەوە بە کردەوە نیشان دەدا کە ستراتێژی ئەمریکا ئەوەیە کە قسەی خۆی لەمەڕ سزا و ڕاکێشانی ئێران بۆ دەوری مێزی موزاکەرە بکا و مەسەلەی تێک ڕووخاندنی ڕێژیمی ئێران لە گۆڕێ دا نییە .

قازیزادە: دوایین پرسیار ئاغای وەلی لە ئێوە بپرسم ئەوەی کە ئێستا لە ناوچە دا دەیبینین ئەگەر بە کورتی ووڵام بدەیەوە بۆ ڕقەبەرە ناوچەییەکانی ئێران چەندە جێی خۆشحالییە ئەو پڕۆتێستانەی کە دەکرێن و تێیاندا دروشم دژی ئێران دەدرێ ، ئایا لە ڕاستیدا عەڕەبستان دەتوانێ دڵی بە وانە خۆش بێ ؟

وەلی: بە باوەڕی من عەڕەبستان لە بەر وەزعێکی کە لە گەڵ ئێران هەیەتی واتە ئەو دژایەتییەی توندی بەرژەوەندی کە لە ناوچە دا لەگەڵ ئێران هەیەتی ، لە هەر کردەوەیەک ، هەر ڕووداوێک، هەر هەڵسوکەوتێک کە ببێتە هۆی لاوازی ئێران پێشوازی دەکا. بەڵام ئەوانیش پێیان وایە ئاکامی ئەوەیکە لە عێڕاق ، لە سووریا یان لە لوبنان دەگوزرێ قەتعی نییە و ئەو گەمەکارانەی کە لەوێن هێندێک بەرژەوەندییان هەیە کە هەر ئانێک لەوانەیە ئەو بەرژەوەندییانە بگۆڕدرێن . لە درێژەی قسەکانی میوانی دیکەی بەرنامە دەبێ بڵێم ئەوە ئاشکرایە کە سنوورە ڕاستەقینەکانی ووڵاتێک ، سنوورە جوغرافیاییەکانی نییە، بەڵکوو ئەو سنوورانەیە کە لە پێوەندی لەگەڵ بەرژەوەندییە نەتەوەییەکانی دیاری دەکرێ. بەڵام بەرژەوەندە نەتەوەییەکانی ئێران لە هەلومەرجی ئێستا دا زۆرتر تێبینییە ئیدێئۆلۆژیکەکان دیاری دەکەن نەک لێکدانەووی ووردی ستڕاتێژیک و ئەو تێبینییە ئێدێئۆلۆژیکیانە هەمیشە ئێران دەکێشێتە لێک ڕاسان لە دەسەڵاتەکانی دیکە و ئەوان لە هەر جۆرە ڕووداوێک و هەر جۆرە ڕەوتێک ، هەر جۆرە خۆ پیشاندانێک و هەر جۆرە بزووتنەوەیەک کە ببێتە هۆی ئەوەی کە وەزعی ئێران لە ناوچە دا لاواز ببێ و ناچار بێ بگەڕێتەوە ناو سنوورەکانی خۆی پێشوازی دەکەن.

قازیزادە: زۆر سپاستان دەکەم ئاغای وەلی ، ئاغای حوسێنی فەر و ئاغای عاشوور سپاستان دەکەم بۆ بەشداری لەم گەنگەشەیە دا.

وەرگێڕان لە فارسییەوە: حەسەن قازی