١٢-ی گەڵاوێژی۱۲۹۲-ی هەتاوی ڕۆژی لە دایکبوونی وەرگێڕی بە توانا محەمەدی قازی

 

١٢-ی گەڵاوێژی۱۲۹۲-ی هەتاوی ڕۆژی لە دایکبوونی وەرگێڕی بە توانا محەمەدی قازی

نامەای از محمد قاضی

سە شنبە ٣١ / ٤ / ٥٤

حسن جان عزیزم

دو سە روز پیش دستخط شریفت را با کتاب مرحمتی زیارت کردم و بسیار متشکر شدم. از عنوان کتاب فهمیدم کە حق با رشید خان بودە آن را با خود بە ایران نیاوردە و در هتل جا گذاشتە فقط نمی دانم از کجا فهمیدە کە عنوان کتاب چیست . و اما کتاب در عین حال کە بحث بسیار پیچیدە و مشکلی است و سواد حقیر بە بسیاری از صفحات آن قد نداد اصولا هم از نظر زمان و هم از نظر مکان محدود است. محدویت زمانی از این جهت است کە فقط مسایل از ١٨٤٨ یعنی از انقلاب پاریس را دارد تا تشکیل بین الملل دوم کە قبل از انقلاب اکتبر یعنی قبل از ١٩١٧ در اروپا تشکیل شدە و دیگر مسایل ملیت و برخورد آن با کمونیزم را از آن زمان ببعد بە کتاب دیگری محول کردە است. و اما محدودیت مکانی آن نیز بدین معنی است کە فقط ملیتهای اروپایی را در مقابلە با کمونیزم مطرح کردە آن هم منهای ملیتهای مختلف بالکان. بنابراین از ملیتهای شرق و بالنتیجە از کردها و عربها و ویتنامیها و غیرە مطلقا بحثی نیست و لابد در جلدهای آیندە بحث خواهد کرد. بە هر حال کتاب مفید و مشکلی است و شاید بە زور دیکسیونر و پرسش از آدمهای وارد بە اصول مارکسیسم بتوان چیزی از آن فهمید.

و اما راجع بە خودم باید عرض کنم کە کار معالجەام بنا بە اظهار دکترها تمام شدە و حتی دیروز می خواستند مرخصم کنند فقط اصرار دارند کە من حرف زدن یاد بگیرم و برای این کار معلمی دارم کە از آروغ زدن شروع کرد ، چون باید درست مثل عروسک کوکی با آروغ شروع بە صحبت کرد و بنظر من بسیار زنندە است آن وقت با دستگاهی کە صدای آن شبیە بە صدای ماشین ریش تراشی است صدای آدم را تقویت می کنند . من تا بحال موفق نشدەام یاد بگیرم و بهر تقدیر قاضی خوش صحبت و بذلەگو و شیرن زبان تو امروز زبان بریدە بە کنجی نشستە صم بکم و فقط روی لوحەای می نویسد و جواب حرفها را هم کتبی می دهد.

حسن جان در دو مورد نظرت را نپسندیدم یکی راجع بە .... و دیگر راجع بە ..... اگر یادت باشد سالهای اول رفتار من با .... مثل رفتار حالای شما بود و شما مخالفت میکردید و می گفتید حساب مسایل از هم جدا است آخر من تسلیم شدم و رفتارم را با او عوض کردم و دانستم کە انتظار قهرمانی از همە کس حتی خودمان هم نمی توانیم داشتە باشیم ... ... هم بە هکذا . اگر یادت باشد در نان و شراب بحثی بود کە پیترو سپینا از پشت پنجرە بە مردمی کە در میدان دە بە حکم اجبار برای نطق موسولینی دست میزدند نگاە میکرد اول متاثر بود کە چرا این مردم دست می زنند بعد حال آنها را کە در میدان ایستادەاند و هر کس می بیند بغل دستیش دست می زند ناچار باید خودش هم بزند با حال خودش کە در اتاقی بود و پشت پنجرەای محفوظ و یک پاسپورت قلابی هم در جیب داشت مقایسە کرد و بە آنها حق داد کە دست بزنند. .... چە بکند و چقدر شکنجە ببیند . چرا .... بمیرد و کاسگین بە سلامتی یارو جام بزند؟ رفیقی می گفت کمونیست بودن در انگلستان کە مهم نیست اگر راست میگویی برو در شوروی کمونیست باش . ... بیچارە هم گویا تقصیر نداشتە بە هوای مذاکرە با مقامات عراقی دعوتش کردەاند و دیگر نگذاشتەاند برگردد. باری ضمن اینکە تقاضا دارم با دید بخشندەتری در نظرات خود تجدید تعمق بفرمائید.

من تا یک هفتەء دیگر بنظرم در ماربورگ باشم و اجازە خروج از بیمارستان را ندارم ،بعدا هم با زیر گلوی سوراخ شدە و نداشتن زبان حرف زدن حوصلە گردش در اروپا را ندارم و می خواهم برگردم اگر وقت داری و می توانی دو روزی بە ماربورگ بیا ، حتی یک روز هم کافی است کە یکدیگر را زیارت کنیم و اگر هم مقدور نیست از دور می بوسمت و برای خودت و خانمت دعای خیر می کنم و امیدوارم روزی بە سلامت بە ایران برگردید و در تهران زیارتتان کنم. حضور خانم بە عرض دست بوسی مصدعم. و بیش از این مزاحم نمیشوم قربانت محمد قاضی

تێبینی: نەمر محەمەد قازی ئەو نامەیەی لە ٢٢-ی ژوئیەی ١٩٧٥بۆ ناردووم بۆ لەندەن لە نەخۆشەخانەیەکەوە لە شاری ماربورگ لە ئاڵمانی ڕۆژئاوای ئەوکات. لە بەشی یەکەم دا باسی کتێبێکی تیوری هاتووە سەبارەت بە پرسی نەتەوە کە من جارێک بە خودالێخۆشبوو ڕەشیدخان کەیخوسرەوی دا بۆم نارد بوو کە لە هۆتێل لێی جێ مابوو و جارێکی دیکە بۆم ناردەوە ئاڵمان. لە بەشی دووەم دا ناوی دوو کەس هاتووە کە لای خۆم پارێزراوە. وا بزانم دوای گەڕانەوەی قازی بۆ ئێران ئیدی پێوەندیی نامەییمان نەبوو یان ئەمن دەبێ زیاتر بە نێو کاغەزان دا بگەڕێم و نامەی دوای ئەو تاریخە بدۆزمەوە. محەمەد قازی لە ١٤-ی ژانڤییەی ١٩٩٨ دڵی گەورەی لە کوتە کەوت و لە مەهاباد ئەسپاردەی خاک کراوە. دنەی بڵاو کردنەوەی ئەم نامەیە پۆستێکی ئەمڕۆی کاک فاروق فەرهاد بوو لەفەیس بووک دا کە لاپەرەیەکی لە نوسخەیەکی ' خاطرات یک مترجم 'ی سکان کردووە کە قازیی بە دەست و ئیمزای خۆی پێشکێشی خودالێخۆشبوو دوکتور مستەفای ئەعلەم ی کردووە.