"بە دامەزراندنی ' مەد تیڤی' بازدانێک کراوە لە پڕۆسەی گەشانەوەی مێژوویی و گٶڕانی مێژوویی کورد دا "

    "بە دامەزراندنی ' مەد تیڤی'  بازدانێک کراوە  لە پڕۆسەی گەشانەوەی مێژوویی و گٶڕانی مێژوویی کورد دا "

هەڤپەیڤینی بەکر شوانی لە بەرنامەی هەڤپەیڤین لە تێلێڤیزیۆنی مەد تیڤی لەگەڵ دوکتور ئەمیر حەسەنپوور، لە دەندرلێو، بێلژیک ، بەرواری بڵاو کردنەوە  20 1995.11.

بەکر شوانی: بینەرانی خۆشەویست ئەو کاتە و هەموو کاتێکتان باش. پێی خۆشحالین بۆ جارێکی تر لە بەرنامەی ' هەڤپەیڤین ' بە یەک دەگەینەوە. لە ئاڵقەی ئەمڕۆماندا میوانێکی زێدە بەڕێز لە ستودیۆ ئامادەیە  ئەویش بەڕێز دوکتور ئەمیری حەسەنپوور. بەخێر بێن دوکتور.

ئەمیر حەسەنپوور: زۆر مەمنوون

شوانی: بەخیڕهاتن. بینەرانی خۆشەویست دوکتور ئەمیری حەسەنپوور ساڵی ١٩٤٣ لە دەڤەری موکریان لە کوردستانی ڕۆژهەڵات لە دایک بوە. زانستی زمانەوانی لە تاران و لە ئەمەریکا تەواو کردوە. هەر وەها، دوکتوراکەی دوکتور ئەمیری حەسەنپوور لە بواری لێکۆڵینەوەی ئامرازی ڕاگەیاندنی گشتی دایە. ماوەی دە ساڵە لە کەنەدا  دوکتور ئەمیری حەسەنپوور  لە زانستگای کۆنکۆردیا لە مۆنتریال دەرس دەڵێتەوە. بوونی دوکتور ئەمیری حەسەنپوورمان بە فورسەت زانی، بە هەل زانی لێرە بۆ وەی گفتوگۆیەکی تێر و تەسەلی دەربارەی مێژووی بزووتنەوەی گەلی کورد و هەر وەها دەوری  ڕاگەیاندن لە بەرەوپێش بردنی خەباتی نەتەوایەتیمان دا لەگەڵ دوکتۆر دا باس بکەین. بەڵێ دوکتۆر!  دەمانەوێ بە پرسێک دەست پێ بکەین نەبوونی دەوڵەتێکی کوردی یان کورد وەکوو گەلێکی بێدەوڵەت ئەم مەسەلەیە چۆن لێک ئەدەنەوە، بیروڕاتان چییە ؟

حەسەنپوور: ئەو باسە لە زانستی سیاسەت دا دەڵێن کورد نەتەوەیەکی بێدەوڵەتە. دیارە کورد تەنیا نەتەوەیەکی بێدەوڵەت نییە. زۆر نەتەوە هەن ئێستا لە دنیایە دا بێدەوڵەتن و بەعزێکیانیش وەک نەتەوەی کورد دابەش کراون. کە دەڵێن کورد نەتەوەیەکی بێدەوڵەتە، دیارە مەبەست ئەوە نییە کە کورد قەت دەوڵەتی نەبووە، ئێمە جاری وایە بۆخۆشمان ئاگامان لێ نییە کە گەلی کورد پێشینەیەکی زۆر لە مێژینەی  لە کاری دەوڵەت دروست کردن و  دەوڵەتداری دا هەبووە. بۆ وێنە ئەمن دەتوانم باسی ئەگەر زۆر دووریش نەڕۆین ، لە تاریخدا نەگەڕێینەوە چەند هەزار ساڵ لەوەپێش کە ئەو زەمان باشیش نەناسراوە. لە چوارسەد پێنج سەد ساڵ لەوە پێش دوای تێکچوونی دەوڵەتی مەغوولەکان، دەوڵەتی کورد، ووردە دەوڵەتی کورد یەکجار زۆر پەیدا بوون لە کوردستانا. دیارە بەعزێکیان بە دەسەڵات بوون، بەعزێکیان کەم دەسەڵاتر ، بەعزێکیان سەربەخۆ، بەعزێکیان نیوە سەربەخۆ. دەکرێ بڵێین لە سەدەی ١٤و ١٥ی زایینیدا ووردە ووردە ئەو دەوڵەتە کوردانە پەیدا بوون و وەک ئەمارەت ناسراون کە بەعزێکیان تەواو سەربەخۆ بوون، تابعی هیچ دەوڵەتێکی تر نەبوون، بەعزێکیانیش ماڵیاتیان داوە بە دەوڵەتی تر و بە نێو تابعی دەوڵەتی تر بوون. بۆ وێنە ئەمارەتی بادینان، ئەمارەتی موکریان ، ئەردەڵان ، حەکاری ، بۆتان ، بابان، سۆران ئەوانە هەر یەکەی خۆیان دەوڵەتێک بوون . وەک دەوڵەتی تر جەیشی خۆیان بوە، ئاڵای خۆیان بوە، سنووری خۆیان هەبوە. سیکەی خۆیان لێ داوە، پارەی خۆیان هەبوە. هەر وەها، خوتبەی جومعە. خوتبەی ڕۆژی جومعە بە نێوی ئەمیری یا خان یا پادشای کورد خوێندراوەتەوە کە ئەوانە: خوتبە خوێندنەوە و سیکە لێ دان  خۆی پێوانەی سەربەخۆیی بوە.

شەڕفنامە کە نووسەرەکەی خۆی ڕەئیسی دەوڵەتێکی کورد بوو ، دەوڵەتی بدلیس  لە مێژووی ' شەڕەفنامە' دا  باسی ئەو دەوڵەتانەی کردوە، خۆشی دابەشیان دەکا بە وانەی کە تەواو سەربەخۆ بوون و سەلتەنەتیان کردوە و ئەوانەی کە سەربەخۆییان کەمتر هەبوە. ئەو ووردە دەوڵەتە کوردانە هەتا  ناوەڕاستی سەدەی ١٩ هێشتا مابوون و لە ناوەڕاستی سەدەی ١٩ دا ، لە ساڵانی ١٨٥٠ و ١٨٦٠ ، ١٨٤٠ و لەو ساڵانە دا لە ماوەی نزیکەی سی ساڵ دەوڵەتی عوسمانی و دەوڵەتی قاجاری ئێرانی هێرشیان بردە سەر ئەو ئەمارەتانە و ئەوانەیان سەرەونخوون کرد. بەڵام هەر وەک کوتم ئەگەر ئەوڕۆ دەڵێین کورد نەتەوەیەکی بێدەوڵەتە مەبەست ئەوەیە ئێستا وای لێ هاتوە نەک ئەوەی لە پێشدا دەوڵەتی نەبوە. مونتەها مەسەلەیەکی گرینگ لە مێژووی کوردا ئەوەیە کە بۆچی ئەو  ووردە دەوڵەتانە یەکیان نەگرت و ببنە دەوڵەتێکی یەکگرتوو وەک ترکان توانیان. ترکی عوسمانی توانیان دەوڵەتێکی یەکگرتووی بەهێز دروست کەن ، فارسان توانیان دەوڵەتێکی وا دروست کەن ، بۆچی گەلی کورد نەیتوانی دەوڵەتێکی یەکگرتوو پێک بێنێ ؟ ئەوە  مەسەلەیەکی گرینگە لە مێژووی کوردستان دا،

شوانی: دوکتور بێینە سەدەی ٢٠ ، چارەکی یەکەم لە سەدەی بیستا، دەوڵەتێکی کوردی لە کوردستانی باشوور  لە شاری سولەیمانی ئێستا بە ڕابەرایەتی شێخ مەحموود دامەزرا. بە ڕای ئێوە دەوری مێژوویی ئەو دەوڵەتە لە سەر خەباتی ، لە سەر قۆناغەکانی داهاتووی دوای ئەو دەوڵەتە، قۆناخی تێکۆشانی کورد چی بووە؟ چ دەورێکی بینیوە ئەو دەوڵەتە تا چ ڕادەیەک هەستی نەتەوایەتی گەلی کوردی بزواند؟

حەسەنپوور:  بەڵێ بۆ وەڵامدانەوەی ئەو پرسیارە جارێ دەبێ باسی وەی بکەم کە مەسەلەی دروست کردنی  دەوڵەتێکی کورد لە ناو خودی کورد دا باس کراوە. بۆ وێنە سێسەد ساڵ لەوەی پێش ئەحمەدی خانی لە ' مەم و زین ' دا ئەو باسەی هێنا گۆڕی کە کورد ، ئەو پرسیارەی کرد: ' ئەز مامە د حیکمەتێ خودێ دە / کورمانج د دەوڵەتێ دنێ دە /  ئایا ژ وەجه مانە مەحرووم/  بیلجومە ژ بۆ چ بوونە مەحرووم ؟ ' ئەو پرسیارە پرسیارێکە کە ئێستا لە سەر زاری حەموو  کوردێکە. وەڵامێکی کە ئەحمەدی خانی دایەوە ئەوە بوو کە کورد دەوڵەتی خۆی نییە ، دەبێ پاشایەکی کورد هەبێ  کە تەواوی خانە کوردەکان و ئەمارەتە کوردەکان ئیتاعەتی ئەو پادشایە بکەن و  کورد لە ژێر چەپۆکەیی و لە بندەستی نەجاتی بێ . ئەو شتانەی ئەحمەدی خانی ئەو وەخت کوتوویە. مۆدیڵێکە بۆ دەوڵەتێکی کوردی ئەو زەمانی ؛ سێسەد ساڵ لەوەی پێش کە ئەو دەوڵەتە دەوڵەتێکی پاشایەتی بوو. دیار بوو ئەو زەمان لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دا ئەو دەوڵەتانەی کە بوون حەموو دەوڵەتی پاشایەتی بوون وەک دەوڵەتی ئێران ، دەوڵەتی عوسمانی و دەوڵەتەکانی تر. ووردە دەوڵەت لە هیندووستانێ هەبوون وەک ئەمارەتەکانی کورد. ئەوانە حەموو دەوڵەتی پاشایی بوون. لە ئوڕووپا دا تازە خەریک بوو، خەڵک دەیانکوت، هێزێکی تازە هاتبوە گۆڕێ لە ئوڕووپا دا ، چینی ناوەندی یا بورژوازی ، دەیانکوت حاکمییەتی دەوڵەتی پاشایەتیمان قبووڵ نییە و دەبێ پارڵمان هەبێ و خەڵک دەبێ هەڵبژاردنیان هەبێ و ئەوانە. لە کوردستان دا ئەو بۆچوونە بۆ دەوڵەت ئەو وەخت نەبوو ، بەڵام سەد ساڵ لەوەی پێش حاجی قادری کۆیی  کە ساڵەکانی ئاخری تەمەنی خۆی لە ئیستامبووڵ بوو لەگەڵ دنیای تازە ووردە ووردە خەریک بوو ئاشنا دەبوو لەگەڵ میللەتەکانی تر وەک بوڵغارییەکان، وەک یونانییەکان، وەک ژاپۆن ، وەک حەولی هەرمەنییەکان بۆ ئەوەی دەوڵەتێکی نەتەوەیی ساز کەن . حاجی قادر باسی وەی کرد کە کورد دەبێ وەک ئەو میللەتانەی تر دەوڵەتی خۆی هەبێ و خۆی ڕزگار بکا. لە شێعرە بە ناوباگەکەی ' خاکی جزیر و بۆتان '  حاجی قادر دەڵێ کوردینە  چاو لە میللەتی بوڵغار بکەن، چاو لە  میللەتی یوونان بکەن، چاو لە هەرمەنییەکان بکەن بزانن ، چاو لە سوودان بکەن. لە سوودانی ١٨٨٠ شۆڕشێک بوو . دەڵێ چاو لەوانە بکەن ئەوانە خۆیان ڕزگار کردوە، دەوڵەتی خۆیان دروست کردوە و ژێر چەپۆکە نین ، دەڵێ ئێمە ئەگەر ڕانەپەڕین و دەوڵەتی خۆمان دروست نەکەین، عیلم و سەنعەتی تازە و زانستیی تازە فێر نەبین  و لە زمانانی تر شت وەرنەگێڕین و ئەوانە فێر نەبین ئێمە تێدا دەچین ، بە جارێکی تێدا دەچین.

ئەو مۆدێلەی حاجی قادر هەیبوو، مۆدێلی دەوڵەتێکی تازە و مۆدێڕنی تا ڕادەیەک دێمۆکڕاتیک بوو کە ئەو زەمانی خەریک بوو ووردە ووردە لێی حاڵی دەبوو. بەڵام ئەو پرسیارەی کە کردت. ئەوە ١٠٠ ساڵ لەوەی پێش بوو. حاجی قادر لە ساڵی ١٨٩٧ دا دنیای بە جێهێشت.

دەوڵەتی شێخ مەحموود لە ئەوەڵەکانی ساڵانی ١٩٢٠ پێک هات یانی  دەکرێ بڵێین نزیکەی ٢٥ ساڵ دوای مردنی حاجی قادری کۆیی ئەو دەوڵەتە کوردییە پێک هات. بەڵام دەوڵەتی شێخ مەحموودی دەوڵەتێکی مۆدێرن و  دێمۆکڕاتیک و  هەڵبژاردن هەبێ و ئەوانە نەبوە .  دەوڵەتێکی  کورد بوو ، دەوڵەتێکی نیوە سەربەخۆ بوو ، حەولیش درا کە ، کابینەیەکی دەوڵەتی هەبوو،  حیزب لە گۆڕێ دا نەبوو، شێخ مەحموود بۆخۆی سەرۆکی دەوڵەت بوو ، دوایە خۆشی کردە مەلیک وەک مەلیکی کوردستان  خۆی دانا. باسی پارڵمان لە گۆڕێ دا  نەبوو.  بەڵام سەرباقی وەش دەوڵەتی شێخ مەحموود حەولی دەدا  کە بەعزە شێوەیەکی دەوڵەتداری و  گۆڕینی کۆمەڵگەی کورد حەولی بۆ بدا، بۆ  وێنە چاپخانەیەک لە سولەیمانی هەبوو کە  ئەو چاپخانەیە یەکجار گرینگ بوو،  گۆڤار چاپ کرا، چەند گۆڤار چاپ کرا. وە دوایەش کە ئینگلیسییەکان هێرشیان هێنا سەر حکوومەتی شێخ مەحموود و سولەیمانییان گرت ، شێخ مەحموود چاپخانەکەی ڕاگوێستەوە لەگەڵ خۆی بردیە ناو ئەشکەوتێک لە شاخ و کێوی ' جاسەنە ' .  لە وێدا ڕۆژنامەی  دروست کرد . یانی تەنانەت شێخ مەحموودیش کە  شێوەیەکی حکوومەتی دێمۆکڕاتیک و  تازە و مۆدێڕنی نەبوو،  بەڵام هێشتا ئەو زەمانی فکری وەی دەکردەوە  ئەوانەی لە وێ بوون لە حکوومەت دابوون ، بەعزە ڕۆشنبیرێک کە بوون ، پێیان وابوو  کە دەرکردنی ڕۆژنامە و جەریدە و ئەوە  بەشێکی گەورەیە  لە دەسەڵاتی دەوڵەتداری  و ڕوونکردنەوەی خەڵک. بەڵام  ئەو دەوڵەتە ئەمن پێم وایە  وەک بۆ ئێستا و داهاتووی گەلی کورد  ناکرێ مۆدێلێک بێ ، مۆدێلێک بێ کە بڵێین ئێمە  ئەو دەولەتە لەبەر چاومانە  و شتێکی وامان دەوێ.

شوانی: وەکوو نموونەیەک ناتوانین وەر بگرین

حەسەنپوور: ناتوانێ وەک نموونەیەک بێ. چونکە هەر وەک کوتم  نموونەی دەوڵەتێکی پاشایەتی بوو جێگەی  دەوڵەتی پاشایەتی نەماوە ئیتر لە دنیایێ دا.

 شوانی: زیاتر پەیوەندیی عەشیرەتگەری زاڵ بوو بڵێین بە سەر ئەو دەوڵەتەدا وەکوو  جەنابیشتان ئیشارەتان پێ کرد نە پارلەمان هەبوو،  نە هەڵبژاردن هەبوو ، نە حیزب لە ئارا دا بوو.

حەسەنپوور: بەڵێ زۆرتر نموونەی دەوڵەتێکی عەشیرەیی و دەرەبەگی بوو ، ئەگەرچی لە ڕواڵەت دا شێوەی مۆدێڕنی هەبوو ، هەر وەک کوتم ڕۆژنامەی هەبوو .ئەو کارەی شێخ مەحموود کردی شتێکی یەکجار سەیر و  دەکرێ بڵێین بێ وێنەیە  کە تۆ دێن ووڵاتەکەت داگیر دەکەن ،  دەسەڵاتت لە دەست دەر دێنن بەڵام  چاپخانە هەڵگری بیبەی لە ئەشکەوتێکا ڕۆژنامە چاپ کەی ، ئەوە خۆی زۆر گرینگە، نیشانەی وەیە کە  سەرباقی ئەوەی دەوڵەتەکە دەوڵەتێکی دەرەبەگی و عەشیرەیی بوو بەڵام  ئەو هەستە هەبوو کە دنیا دنیایەکی تازەیە و  دەرکردنی ڕۆژنامە و جەریدە  زۆر گرینگە و ئەوەش بڵێم کە حاجی قادر  پێش ئەوەی بمرێ هەر لەو  شێعرە گرینگەی دا ' خاکی جزیر و بۆتان '  دەڵێ :

' سەد قاییمە و قەسیدە  کەس نایکڕێ بە  پووڵێ /  ڕۆژنامە و جەریدە کەوتۆتە قیمەت و شان ' .  خۆی شاعیر بوو هەر  بە شێعر شتی نووسیوە دەڵێ دەست هەڵگرن لە قەسیدە و لە شێعر و شاعیری ، بچن ڕۆژنامە چاپ کەن. ڕۆژنامە و جەریدە گرینگە. تەنانەت ئەو زەمانی  ئاوا بۆی گرینگ بوو ، پێی وا بوو  ئامرازێکی وەپێشکەوتنی گەلی کورد ئەوەیە  کە میدیای هەبێ ئەو زەمانیش ڕۆژنامە  و جەریدە وەک چۆن ئێستا تلفیزیۆن چەندە گرینگە  ئەو زەمانیش  ئەوەندە گرینگ بوو.

شوانی: مامۆستا، بێینە سەر دووەم تاقیکردنەوەی گەلی کورد  لە سەدەی بیستا.  دامەزراندنی کۆماری مەهاباد. ئێستا ئەم ڕۆژانە یادی ٥٠ ساڵەی دامەزراندنی کۆماری مەهابادە. ئەتوانی بۆمان ڕوون بکەیتەوە هەلومەرجەکانی دامەزراندنی  کۆماری مەهاباد چی بوو ؟  ئایا لە ڕووی بەڕێوەبردنی دەوڵەتەوە ، هەڵبەتە لە کاتی دامەزراندنی کۆماری  مەهابادا حیزبێک هەبوو ، جیاوازی هەبوو لەگەڵ دەوڵەتەکەی شێخ مەحمووا. لە ڕووی بەڕێوەبردنی هەلومەرجی گەلەوە  چ دەورێکی هەبوو، چ تەئسیرێکی هەبوو؟  و تا چ ڕادەیەک دێمۆکڕاتیەت پەیڕەو ئەکرا؟  تا چ ڕادەیەک کاریگەری کۆماری مەهاباد بە سەر  قۆناغەکانی  داهاتووی بزووتنەوەی  گەلی کوردەوە مایەوە ؟

حەسەنپوور:  بەڵێ ئەوە سوئالێکی زۆر بەجێ و باشە. چونکە تەجرەبەی کۆماری کوردستان تەجرەبەیەکی یەکجار گرینگ بوو ،  بەداخەوە  ئێمە خۆمان زۆر ، مێژوو نووس و ڕۆشنبیری کورد  زۆریان حەول نەداوە ئەو مێژووەی تۆمار بکەن و  ڕوونی بکەنەوە. ئێستاش بە بۆنەی  پەنجاهومین ساڵی دامەزرانی  زۆر گرینگە کە زۆرتری فکر لێ بکەینەوە و زۆرتر  لێکۆڵینەوەی لە سەر بکەین و  زۆرتر دەرسی لێ وەربگرین. ئەو پرسیارەش کە کردت لە چ هەلومەرجێک دا بوو ؟  هەلومەرجی دابین کردنی مافی چارەنووسی گەلی کورد  دەکرێ بڵێین لە سەدەی ١٩ بەو لاوە تەواو  تێکەڵاو بوە لە گەڵ باری سیاسی ناوچەیی  و جیهانی. بەو مەعنایە کە ئەمپریالیسم یانی دەسەڵاتی دەوڵەتە سەرمایەدارییە گەورەکان لە  سەدەی ١٨ بەو لاوە پەلی هاویشتە ڕۆژهەڵاتی  ناوەڕاست و وەهای لێ هات لە سەدەی ١٩ دا  چارەنووسی گەلی کورد تا ڕادەیەکی تێکەڵاو بوو لەگەڵ  بەرنامە و پیلانی ووڵاتە ئەمپریالیستییەکان  وەک ڕووسییەی قەدیم،  بە دوای ویدا ئەلمان، ئینگلیس ،  فەڕانسە ، بە دوای ویدا ئەمریکا .  ئەو هێزە گەورانەی دنیایە دەوریان گێڕاوە تا ئەوڕۆش دەور دەگێڕن  لە باری سیاسی ناوچە دا. هەر وەها دابەشکرانەوەی کوردستان بۆ باری دووەم  لە ساڵی ١٩١٨ دا. بەشی  ڕۆژهەڵاتی [ ڕۆژئاوا !]  کوردستان کە لە ژێر دەسەڵاتی دەوڵەتی عوسمانی دا بوو لە ساڵی  ١٩١٨ دوای تەواو بوونی شەڕی جیهانی ئەوەڵ  دووبارە دابەش کراوە و دەوڵەتی تورکیا و عێڕاق و سووریا پێک هات و  کوردیان دیسان لەتووپارتر کرد.جا  ئەو شەرتومەرجە دیارە دەوری هەبوە و فورسەت نابێ  باسی تەواوی ئەو مێژووە بکەین.

ئە مما لە ساڵی ١٩٤٥ کە شەڕی جیهانی دووەم تەواو بوو ،  شەرتومەرجێک پەیدا بوو لە کوردستانا کە  گەلی کورد بتوانێ لەو شەرتومەرجە  کەلک وەربگرێ و لەو شەرتومەرجە دا  دەوڵەتێکی ئۆتۆنۆم یا  خودموختار  پێک بێنێ. شەرتومەرجەکەش ئەوە بوو  باکووری ئێران لە ژێر دەسەڵاتی جەیشی سۆڤییەت دا بوو ،  خوارەوەی ئێرانیش لە ژێر دەسەڵاتی ئینگلیس دا بوو  ، ئەمریکاش هێزی هەبوو ئەو وەختە. لەو شەرتومەرجە دا کە شەڕ تەواو ببوو ، هێزی سۆڤییەت  لە ووڵات دا بوو،  دەوڵەتی سۆڤییەت بەعزە موشکیلێکی بوو لەگەڵ دەوڵەتی ئێرانا ،  کورد و ئازەربایجانی لەو هەلە دا دەوڵەتێکی ئۆتۆنۆمی خۆیان دروست کرد.

شوانی: مامۆستا لە نێوان دەوڵەتی مەهاباد ، کۆماری مەهاباد و  ئەو دەوڵەتەی کە ئێستا  لە باشووری کوردستان هەیە  نزیکەی پەنجا ساڵ مەسافە هەیە، ماوە هەیە . ماوەیەکی کاتی، زەمەنی لە نێوان ئەو دوو  دەوڵەتەیا.  ئایا  هیچ جیاوازییەک ، یا هیچ لێکچوونێک  لە نێوان ئەو دوو دەوڵەتە دا هەیە ؟ حەز ئەکەم بۆ بینەرانی خۆشەویست  باسی  دەوڵەتی ئێستای باشووری کوردستان بکەی  و تا چ ڕادەیەکیش ئەتوانی لەگەڵ کۆماری مەهابادا بەراوەردیان بکەی ؟

 حەسەنپوور: وەڵا ئەوە زۆر باشە وای فکر لێ بکەینەوە بزانین جیاوازی وانە چۆنە؟ بەرەو پێش  چووین یا بەرەو پاش.  پرسیارێکت کرد لە پێشدا، جیاوازی دەوڵەتی شێخ مەحموود  و دەوڵەتی کۆماری کوردستان.  هەر وەک باست کرد خۆت جیاوازیێکی گرینگی ئەوە بوو کە لە  دەوڵەتی کۆماری کوردستان دا حیزب هەبوو . حیزبێک هەبوو، ڕێکخستنێک هەبوو کە  ئەو حیزبە نوێنەرانی بەعزە چینێکی ، چەند چینی کۆمەڵایەتی کوردی تێدا بوو.    زۆربەیان ، تاجری کوردی تێدا بوو ، ڕۆشنبیری کوردی تێدا بوو . ' کۆمەڵەی ژیانەوەی  کوردستان ' دەڵێم کە لە پێش حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان دا  ساز کرا. تاق و لۆقەش دەرەبەگی ڕۆشنبیر و نیشتمانپەروەر ی تێدا بوو بەڵام کە بوو بە حیزبی دێمۆکڕات  دیارە دەرگایان ئاواڵە کردەوە بۆ وەی چینی  سەرۆک عەشیرەت و دەرەبەگ و ئەوانەش  زۆرتر بێنە ناو حیزب و ناو دەوڵەتی  کۆماری کوردستان بەڵام لە  هەر حاڵا ئەوە بوو کە حیزبایەتی هەبوو . حیزبایەتی هەنگاوێک لە پێشترە لە  ئەوەی کە دەوڵەتی شێخ مەحموود هەیبوو. کە شێخ مەحموود  بۆ خۆی سەرۆکی ئەو  حەڕەکەتە بوو خۆی دای دەنا کە کێ ببێتە وەزیر، کێ نەبێتە وەزیر. دەوڵەت چۆن بێ، دەنگی گەڵ لەوێدا هێندە دەورێکی وای نەبوو. بەڵام   لە کۆماری کوردستان دا چون حیزب هەبوو ئەو حیزبەش' کۆمەڵەی ژیانەوەی کوردستان' حیزبێکی یەکجار بە قەدر و حورمەت بوو لە کوردستانا. ئێستاش ئەگەر کەسێک ئەندامی ئەو حیزبە بووبێ  شانازی پێ دەکەن و خەڵکیش پێیان گرینگە. لە بەر وەی هەنگاوێک بەرەو پێشەوە بوو بەڵام  کۆماری کوردستان و حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان فورسەتی  وەیان نەبوو خۆیان ئامادە بکەن بۆ هەڵبژاردن و  شێوەی حکوومەتی بکەنە حکوومەتێکی دێمۆکڕاتیک  تر . لە کۆماری هاوسێی ئازەربایجان ئەو کارە کرا. مەجلێسێکیان دروست کرد  مەجلیس قانوونی دادەنا و  زۆر کاری وان لە باری دێمۆکڕاتیکردنی  ژیانی سیاسی ئەوان لە مە لە پێشتر دا بوون.  بەڵام لەگەڵ ئێستای بەراوەرد بکەین دیارە  ئێستا وەزعی ووڵات یەکجار زۆر گۆڕاوە. لە بارێکییەوە ئاوا گۆڕاوە کە ئێستا چەند حیزبی سیاسی هەن  لە کوردستانا.  ئەو زەمانی تەنیا ئەو حیزبە هەبوو ، مەنزوور لە پارچەی ڕۆژهەڵاتی کوردستانە. ژیانی سیاسی ئەو دەم کەمێک پێچ و پەنای کەمتر بوو لە ئێستا.  ئێستا یەکجار زۆرتر پێچ و پەنای هەیە.  دوایە لە زۆر باریشەوە وێک دەچن وەزعی ئەو زەمان و ئێستا.  ئەو زەمان یارمەتی سۆڤیەت و دەوری سۆڤیەت لە پێک هێنانی ئەو دوو کۆماری ئازەربایجان و کوردستان دا ، یانی عامیلێکی دەرەوە نەک ئی ناوخۆی کورد،  دەوری بوو لە پێکهاتنی  کوردستان دا. لە کوردستانی باشووریش دا شەڕی خەلیج و  بەرنامە و قازانجی دەوڵەتی ئەمریکا و بەعزە  دەوڵەتێکی ئوڕووپایی ئەوانەش دەوریان هەبووە  لە وەی کە ئیمکانێک پێک بێنن کە  لە کوردستانی باشوور دا دەوڵەتێکی کورد پێک بێ.  لەو بابەتەوە ئەو دووە لێک نزیکن.  دیارە دەوڵەتی سۆڤیەتی ئەو زەمان  جیاوازی زۆر بوو لە گەڵ دەوڵەتی  ڕووسیای ئێستا . ئەو زەمان دەوڵەتێکی سۆسیالیستی بوو ، گەرچی ئەوانیش هەلپەرست بوون  لە پشتیوانی کردن لە کورد دا بەڵام  دیارە جیاوازییان هەیە لەگەڵ دەوڵەتی ئەمریکا و دەوڵەتی  ئینگلیس و فەڕانسە و  ئەوانە.  بەڵام لە باری دیشەوە من خۆم پێم وایە  لەو حکوومەتی هەرێم کە دروست کراوە لە کوردستانی  باشوور دا من پێم وایە  لە گەڵ ئەوەشدا ٥٠ ساڵ دوای کۆماری کوردستانە ، ئەمن پێم وایە لە کۆماری کوردستان دا، بە تایبەتی لە شارەکان  دا ، نەک لە گوندەکان لە شارەکان  لە سابڵاغ و بۆکان ، لە مەهاباد و  بۆکان ژیانی سیاسی زۆرتر دێمۆکڕاتیک بوو هەتا  ئێستا لە کوردستانی باشوور دا.  وە ئەوەش زۆر جێی داخ و جێی  ئەسەفە کە وای لێ هاتوە. ئێمە چاوەڕانی وەین کە پەنجا ساڵ دوای ئەو تەجرەبەیە  تەجرەبەی کۆماری کوردستان  ژیانی ووڵات دێمۆکڕاتیتر بێ  و وەزع باشتر بێ، بەڵام من پێم وایە نەبوە.

 شوانی: مامۆستا ،  بگەڕێینەوە سەر ڕۆژهەڵاتی کوردستان دیسان ، ڕۆژی ئەمڕۆی ڕۆژهەڵاتی کوردستان.  بێگومان  پارچەیەکی گەورەی کوردستانە ڕۆژهەڵاتی کوردستان. ئێستا ڕەوشی خەبات و تێکۆشین لەوێدا  چییە تۆ چۆنی ئەبینی ؟ ئایا  لەویانە ڕابەرایەتییەک هەیە؟ ئایا لەویانە پارتییەکی پێشڕەو  هەیە کە ڕابەرایەتی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی کورد بکا ، لەو پارچەیە دا؟

 حەسەنپوور:  من دیارە ماوەیەکی زۆرە لە کوردستان دوورم و  زانیارییەکی یەکجار باش و ووردم نییە  سەبارەت بەو باسە. بەڵام ئەوەندەی  کە من ئاگام لێ بێ ئەو ڕێکخراوانەی کە لە  پێشدا لە کوردستان دا چالاکییان زۆر بوو  ، کۆمەڵە و حیزبی دێمۆکڕات هێشتا ماون  گەرچی باری سیاسی و ڕێکخراوەییان زۆر گۆڕاوە . دەوڵەت دەسەڵاتی زۆرترە بە سەر ووڵات دا  ئەگەر لەگەڵ ساڵی ١٩٧٩ ی بەراوەرد بکەین . بەڵام ئەوەی کە ئاڵوگۆڕێکی یەکجار زۆر کرا بێ ، بوو بێ من پێم وا نییە  وەزعی ڕۆژهەڵاتی کوردستان  لە ماوەی ١٠ ساڵی ڕابردوو دا گۆڕانێکی زۆری  بە سەر دا هاتبێ، دیارە هەر  تک لەو حیزبە سەرەکییانەی  کوردستانی ڕۆژهەڵات هەم کۆمەڵە، هەم دێمۆکڕات باریان  گۆڕاوە.  لە دێمۆکڕات دا دیارە  بوونەتە دووبەش،  کۆمەڵەش گۆڕانێکی زۆری بە سەر دا هاتووە  بەڵام من پێم وایە وەزع دەگەڕێتەوە سەر ئەوەی  لە سەراسەری ئێرانا چ بێتە پێشێ و  چ بارێکی سیاسی بێتە پێشێ  دیارە وەزعی کوردستانیش دەگۆڕدرێ. هەر وەک لە عێڕاق و لە کوردستانی باشوور دا  بە  گۆڕانی وەزعی سەراسەری مەملەکەت  باری کوردستانیش گۆڕا، لە  کوردستانی ڕۆژهەڵاتیش دا هەر وا دەبێ.

شوانی: دوکتور بێینە سەر کوردستانی باکوور .بێگومان شتێکی ئاشکرایە کە گەورەترین پارچەی  ووڵاتی ئێمە ئێستا لە  ژێر دەسەڵاتدارێتی تورکیا دایە ئەویش کە کوردستانی  باکوورە . لە کوردستانی باکوور دا لە ساڵی ١٩٨٤وە  بە ڕابەرایەتی پارتیی کرێکارانی  کوردستان  شەڕێکی چەکداری بەڕێوە دەبرێت . ئەم شەڕە چەکدارییە لە سەر ئاستی  ناوخۆ و  نەتەوەییشدا گەلی کوردی زۆر بردە پێشەوە ، کێشەی کوردی بەر بە نێونەتەوەیی بردن بردوە. بە ڕای ئێوە ئێستا کێشەی کورد بەر بە چ قۆناخێکی چارەسەر کردن  ئەروات، ئەو خەباتەی کە لە کوردستانی باکوور دا بەڕێوە ئەچێت تا چ ڕادەیەک ئەتوانێ کێشەکەی کورد بکا بە جیهانی و دەوڵەتانی جیهانیش هەوڵی چارەسەر کرد سیاسییانەی بۆ بدۆزنەوە؟

 حەسەنپوور:  با من بیخەمە چوارچێوەیەکی مێژوویی

 شوانی : ئەویش دەتوانین ، بەڵێ

حەسەنپوور: باری کوردستانی باکوور زۆر کەس دەستیان لێ شوشتبوو دەیانکوت ئەوەی کە موکوڕ بوو تازە لەوێ  هیچ حەڕەکەتێک نابێ .  ئەمن دەگەڕێمەوە ساڵانی ١٩٧٠ ، زۆر کەس دەستیان لێ شوشتبوو ، دیار بوو لە ساڵانی ٧٠  ، دیار بوو حیزب و ڕێکخراوە  پەیدا ببوو  و حەڕەکەت هەبوو لە ساڵانی ١٩٦٠ وە. دوای سەرکوتکردنی شۆڕشەکانی ١٩٢٥ و  ساڵانی ١٩٣٠ و ئەوە  هەم زۆربەی کورد خۆی دەستی لێ هەڵگرتبوو دەیانکوت تازە  سەرکوت کراوە، هەم لە ڕۆژئاوا ( غەرب ) دا وا بوو. ئەمن  ئەو شتانەم زۆر خوێندۆتەوە ئاگام لێیە.  بۆ وێنە لە ساڵی  ١٩٥٠ کە باری ئێران بڕێک ئاڵۆز بوو ووڵاتە ڕۆژئاواییەکان  زۆر دەترسان لە ئێرانا ، لە کوردستان  حەڕەکەتێک دەست پێ بکا و وەزعی ئێران بە یەکجاری بشێوێ ئەمن  زۆر باش لە بیرمە ئەو وەخت ساڵی ١٩٥٠  لە چاپەمەنی ئەو زەمان دا  باسی وەیان کردووە کە دەوڵەتی تورکیا تەواو  زاڵە بە سەر کوردستان دا.  و وەزعی تورکیا زۆر باشە هیچ نیگەرانیمان نییە لە تورکیا .  لە ئێرانا زۆرتر وەزعی کوردستان مومکینە بشێوێ  و  ئەمنییەتی ناوچە بۆ  ووڵاتە ڕۆژئاواییەکان تێک دا.

 شوانی: واتە چاوەڕوانی نە دەکرا کە لە تورکیا دا  کورد ڕا بێت ، کورد سەر هەڵبدا

حەسەنپوور:  هیچ ئەسلەن ، لە ساڵی ١٩٥٠  کەس  پێی وا نەبوو یانی  ووڵاتە ڕۆژئاواییەکانیش پێیان وا بوو ، خەیاڵیان ڕاحەت بوو لە بابەت تورکییەوە. تورکییەشیان زۆر  بۆ  موهیم بوو. جا بۆیە ئاوای کە چاو لێ بکەین ئەو وەزعەی کە ئێستا  بوە لە دە ساڵی ڕابردوو دا  کە تەواو وەزعەکە گۆڕاوە.  ئێستا ئەمن لە زۆر کەس لە هاووڵاتی خۆمان دەبیستم  دەڵێن ئەگەر ئومـێدێک بێ بۆ کوردستان ئەوە لە کوردستانی باکوورە.  لە بارێکەوە وەزعی کوردستانی باکوور یەکجار موهیمە چونکە  تورکیا ئەندامێکی گرینگی ناتۆیە. ناتۆش پەیمانێکی  عەسکەری  هەرە گەورەی ووڵاتە ئیمپریالیستییەکانە. ئەوە لە لایەکەوە باشە لەبەر وەی ئەو خەباتە  گرینگتر دەبی لە باری سیاسییەوە هەر وەک باست کرد لە باری جیهانی بوونیەوە گرینگە  ، لە لایەکی ترەوە دیارە زەحمەتتری دەکا . تەواوی ووڵاتە ئیمپریالیستییەکان خەریکن شەو و ڕۆژ چەک  دەدەن بە تورکیا  و پارەی دەدەنێ  و ئیمکاناتی دەدەنێ کە حەڕەکەتی کورد و حەڕەکەتی چەپ سەرکوت کا لە تورکیا دا. ئەو لایەنانەی هەیە بەڵام هەر وەک کوتم ئەگەر لە چوارچێوەی  مێژوویی باوێی جێی سەرسووڕمانە  کە چۆن ئەو خەباتە توانیویە ماوەی ١١ ساڵ  لەگەڵ هێزێکی عەسکەری ئاوا دڕندە  و بە پارە و بە ئیمکانات بەربەرەکانی بکا  و هێشتا بتوانێ بەردەوام بێ.  تا ئێستا کە من چاو لە مێژووی  کوردستان دەکەم  هیچ حەڕەکەتێکی کوردی نەیتوانیوە ئاوا ماوەی ١١ ساڵ  بە بێ ووچان لەگەڵ دەوڵەتێکی ئاوا  شەڕ بکا. لە کوردستانی  باشوور دا دیارە بۆ ماوەی ١٤ ساڵ لە ساڵی  ١٩٦١ تا ١٩٧٥  لەوێش شەڕ بوو بەڵام،  ئەو شەڕە وا درێژەی نەبوو ، ماوەیەک دەوەستا.

 شوانی : دەوەستا ، دانوستاندن هەبوو ، گفتگۆ هەبوو.  دوکتور لە دەرەوەی کوردستان پەرلەمانێک دامەزرا لە مانگی نیسانی ئەمسال دا ، 'پەرلەمانی کوردستان لە دەرەوەی ووڵات '  کە نوێنەرایەتی خەڵکێکی زۆر دەکات کە  لە ئەوڕووپا و لە مەترۆپۆلەکانی تورکیا  دەژین واتە لە دەرەوەی خاکی کوردستان.  ئەم پەرلەمانە کۆبوونەوەی سێیەمی خۆی  لە ڕووسیا بەست لە چەند ڕۆژی ڕابردوو دا  وەکوو ئاشکراشە هەتا چەند ساڵێک لەمەو پێش ڕووسیا  یەکێک لە دوو جەمسەرە هێزە گەورەکەی دنیا بوو. لایەکی تریشەوە  لە ئەمەریکا بیست ، بیست و یەک ئەندامی کۆنگرێسی ئەمەریکی داوایان لە کلینتۆن کردووە ئەمەریکا بە ڕەسمی ئەو پەرلەمانە بناسێت. ئایا هەڵسەنگاندنی تۆ بۆ خەباتی ئەو پەرڵەمانە چییە ؟  ئەتوانێ چی بکات لە بەر ڕۆشنایی ئەو  پێشکەوتنانەی کە وا باسم کردن ، کە وا  پەرڵمانی کوردستان ئەو هەنگاوە دیبلۆماسییە مەزنانەی ئەنێت ئەتوانێ چی  بۆ کورد بکات؟

حەسەنپوور: ئەو تەجرەبەی ئەو پارڵەمانە دیارە گەلانی تریش لە ڕابردوو دا ئەو کارەیان کردووە و دەوری گێڕاوە  'پارلەمانی لە تەبعید' .  زۆر تەجرەبەی وا هەبوە لە ڕابردوو دا. وەک هەنگاوێک بەرەو دانانی دەوڵەتێک  یا وەک هەنگاوێک بەرەو ئەوەی کە حاکمییەت  وەدەست کەوێ و مافێکی چارەنووس دابین بکرێ ئەوە زۆر جار وا هەیە هەنگاوێکی پێویستە دەبێ شتێکی وا هەبێ. چون هەر وەک باست کرد ئەو پارلەمانە  لەوانەیە دەوڵەتی تر بە ڕەسمییەتی بناسن  دەکرێ وەک هەنگاوێک بەرنامە دابنێ لە بارەی سیاسی، لە بارەی کولتووری ، لە بارەی زمانەوە. ئەو پڕۆسەی ڕزگاریی نەتەوەیی و دانانی  دەسەڵاتێکی سیاسی ودەوڵەتی خێراتر بکا و زووتر ئەو کارە بەجێ بێنی.

شوانی: بینەرانی خۆشەویست ، وەکوو باسمان کرد دوکتۆر ئەمیری حەسەنپوور تایبەتمەندی ئەو لە بواری ئامرازی ڕاگەیاندنی گشتی دایە بۆیە ئێستا بە پێویستی دەزانین  لێی بپرسین دەوری ' مەد تیڤی '  لە ڕاگەیاندنی کورد دا، لە ڕاگەیاندنی جیهان دا چییە، بە چ شێوەیەک ' مەد تیڤی'  دەتوانێ ببێتە ئامرازێک  بۆ دۆزینەوەی چارەسەرێکی سیاسییانە بۆ کێشەی کورد؟ تا چ ڕادەیەک ' مەد تیڤی ' لە خزمەتی ئەو ئامانجە دا ئەتوانێ خزمەت بکات ؟

حەسەنپوور: ئەمن پێم وایە لە باری ئێستای دنیا دا کە ئامرازی ڕاگەیاندن یەکجار گرینگ بوون 'مەد تیڤی' وەک ئەغڵەب ڕۆژنامە کوردییەکانی دەرەوەی ووڵات باسیان کردوە شۆڕشێک بوو لە دنیای ڕاگەیاندن دا ، لە دنیای ڕاگەیاندنی کوردی دا، هەر وەها لە باری جیهانیشەوە وەک شۆڕشێک چاوی لێ کراوە. بەعزە ڕۆژنامەیەکی ئوڕووپایی باسیان کردوە کە کوردان بە دانانی ' مەد تیڤی '  هەوەل هەنگاویان هەڵگرت بۆ دروست کردنی تلڤیزیۆنێک بۆ گەلانی بێدەوڵەت و بێووڵات . ئەوان ئەڵبەتە نووسیبوویان بێ ووڵات. کورد ئەڵبەتە ووڵاتی هەیە بەڵام  دەوڵەتی نییە. دەورێکی ئاوای هەیە هەم لە ڕادەی دنیایی دا کە گەلێکی ئاوا ژێر دەست و دابەشکراو و بێ دەسەڵاتی سیاسی بتوانێ لە ساتڵایت کەلک وەرگرێ و بەرنامەیەکی تلڤیزیۆنی  گشت ڕۆژێ چەند سەعات بەرنامەی تلڤیزیۆنی هەبێ بۆ تەواوی کوردستان و بۆ لایەکی ئوڕووپا و باکووری ئەفریقایە

شوانی: ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست

حەسەنپوور: ئەوانە وەک شۆڕشێک و وەک هەنگاوێکی گرینگ  چاوی لێ کراوە. کە وابوو ، کە دەڵێین شۆڕش یانی وەزعەکە بە جارێکی گۆڕدراوە. لە پڕۆسەی گەشانەوەی تاریخی و گۆڕانی مێژوویی دا لێرە دا بازدانێک هەبوە ، بازدانێکی تاریخی. بەڵام لە لایەکی تریشەوە ئەوە زۆر گرینگە ئێمە  چاوی لێ بکەین . ئەمن کە مێژووی مێدیای کوردی چاو لێ دەکەم هەر وەک باسم کرد حاجی قادر سەد ساڵ لەوەی پێش دەیکوت دەبێ ڕۆژنامە و جەریدە بڵاو کەینەوە، ئەحمەدی خانی سێسەد ساڵ لەوەی پێش هەر باسی کتێبی دەکرد دەیکوت: ' ئەنواع میلەل خودان کتێبن، کرمانج تەنێ د بێ حسێبن ' ، دەیگوت بێگانە وامان پێ دەڵێ ئێمە دەبێ کتێب بنووسین و من'مەم و زین ' م نووسیوە ، ئەو بیدعەتەم کردوە کە زمانی کوردی وەک فارسی لێ بێ. بۆ ئەحمەدی خانی کتێب ئامرازێکی گرینگی ڕاگەیاندنی گشتییە، ئەو کتێبی بۆ موهیم بوە ، حاجی قادر ڕۆژنامە و جەریدە ی پێ موهیم بوە.

شوانی: شەرەفخانی بدلیسی هەر وا

حەسەنپوور: شەرەفخانی بدلیسی هەر وا. بە دوای ویدا هەر وەک باسم کرد شێخ مەحموود چاپخانەی پی موهیم بوو ، سمایل ئاغای سمکۆ  کە ڕەئیس عەشیرە بوو کە شاری ورمێی گرت چوو چاپخانەیەکی گرت و ڕۆژنامەی بڵاو کردەوە. لە کۆماری کوردستان دا ' چاپخانەی کوردستان' وەک ڕێکخراوەیەکی هەرە گرینگیی کولتووری و کۆمەڵایەتی بوو، هەرچی میوان دەهات دەیانبرد لەوێ  چاپخانەکە ببینێ ، و شاعیران شێعریان  پێ هەڵدەکوت و زۆر شتێکی گرینگ بوو. جا هەر لەو بابەتەوە ئەگەر ' مەد تیڤی ' بازادانێکی تاریخی یە بەڵام لە هەمان کاتدا  درێژە دانی حەول و تێکۆشانی گەلی کوردە بۆ ئەوەی بێتە دنیای تازە و لە ئامرازی ڕاگەیاندنی گشتی  کەلک وەربگرێ. بەڵام دەورێکی یەکجار زۆری هەیە. دەورەکەی ئەوەیە کە کوردستان دابەش کراوە، تا ئێستا هیچ ئامراێکی ڕاگەیاندنی کوردی ، چاپەمەنی ، گۆڤار ، کتێب ، تەنانەت ڕادیۆیە نەی توانیوە ئەو سنوورانە تێک بدا و بگاتە سەراسەری کوردستان

شوانی: بگاتە هەر ماڵێکی کورد

حەسەنپوور: هەرچی کوردی لە دەرەوەی ووڵاتە. ڕادیۆ تا ڕادەیەک ئەوەی کردوە بەڵام  لەبەر ئەوەی شێوەکان جیاوازن نەیتوانیوە لە سنووری لەهجەکان تێ پبەڕێ  لەو سنوورانە. بەڵام ' مەد تیڤی '  چون تلڤیزیۆنە و وێنەی تێدا و دیمەنی تێدا و نوسینی تێدا وقسە کردنی تێدا  بۆ گەلی کورد کە چەند لەهجە و دیالێکتی هەیە هاسانتر لەو سنووری لەهجانە  تێ دەپەڕێ و خەڵکێکی زۆرتر دەتوانن کەلکی لێ وەربگرن.

شوانی: بە ڕای ئێوە ' مەد تیڤی '  تا چ ڕادەیەک دەتوانێ ببێتە یاردەدەرێک بۆ  دروست بوونی زمانێکی یەکگرتووی کوردی؟ ، چونکە وەکوو شارەزای ئێستا لەوانەیە لە ماوەی هەزار ساڵی دیرۆکی کوردا  جاری یەکەمە خەڵکی مەهاباد  بەرنامە بە زاراوای کورمانجی سەروو ئەبینن یا خەڵکی  ئامەد بەرنامە و چاوپێکەوتن و یا مۆسیقا بە  زاراوای کرمانجی خواروو یا بڵێین سۆرانی ئەبیستن . بە ڕای ئێوە وەکوو کە پسپۆڕیتان  لە بواری ڕاگەیاندن دا هەیە ' مەد تیڤی ' چۆن ئەتوانێ کار لە زاراواکان بکا، کارلێکیان پێ بکا، زمانێکی کوردی ،ئەگەر یەکگرتووش نەبێ تەواو، لەیەکەوە نزیک دروست بکات ؟

حەسەنپوور: وەڵا دەتوانێ لێکیان نزیک بکاتەوە ، یانی ناتوانێ تێکەڵاویان بکا و وای دابنێین لەهجەیەکی ستاندارد دروست بکا بە تێکەڵاو کردنی سۆرانی و کرمانجی و هەورامی و دمڵکی یا زازاکی. ئەوە تلڤیزیۆن پێی ناکرێ و دەسەڵاتی دەوڵەتێکی  یەکگرتووی دەوێ ، بەڵام  تەنانەت ئەگەر دەسەڵاتی دەوڵەتێکی یەکگرتووی کوردیش هەبێ ئەوە  کارێکی هاسان نییە. بەڵام ' مەد تیڤی ' دەتوانێ ئەوانە زۆر لە یەک نزیک بکاتەوە و تا ئەوەندەش کە ٥- ٦ مانگیشە دەستی بە کار کردوە زۆر سەرکەوتوو بوە لەوەیدا کە ئەو بینەرانەی کە من باسم لەگەڵ کردوون ، ئەوانەی سۆرانی بوون دەڵێن ئێمە زانیاریمان لە بابەت لەهجەی کرمانجی زیاتر بوە.

شوانی: دوکتور، ووردە ووردە یێینە کۆتایی بەرنامەکەمان ئەگەر  شتێکت هەیە لە دواییدا بۆ بینەران، داوخوازییەک، پێشنیارێک ئەتوانی بیڵێی

حەسەنپوور: ئەمن داوخوازیم ئەوەیە هەم لە ' مەد تیڤی' و بە تایبەتی ' مەد تیڤی ' ببێتە مەودایەک بۆ  ئەوەی بیروڕای سیاسی جۆراوجۆری سیاسی و کولتووری کە لە کۆمەڵگەی کوردی دا ئێستا یەکجار  زۆر بوە، ئەوانە بتوانن لە ' مەد تیڤی ' دا بیروڕای خۆیان  باس بکەن و خەڵکیش کەلکی لێ وەربگرێ و هەر وەها بینەران دەورێک بگێڕن لە کۆمەک کردن بە ' مەد تیڤی '  بە ناردنی بەرنامە ، بە ناردنی ڤیدێئۆ ، بە نامە نووسین ، بە تەلەیفوون کردن ، بە هەر شێوەیەکی کە ئیمکانی هەیە . دەورێک بگێڕن لەوەی کە ' مەد تیڤی ' ببێتە ئامرازێکی زۆر باشتر و  زۆر دەوڵەمەندتر و بتوانێ دەورێکی باشتری بێ لە  ژیانی سیاسی و کولتووری و ئەدەبی و هونەری گەلەکەمان دا.

شوانی: زۆر سپاس. بینەرانی خۆشەویست بەمجۆرە دێینە کۆتایی  ئاڵقەی ئەمجارەی بەرنامەی  ' هەڤپەیڤین ' ، هیوادارین کە وا کاتێکی خۆشتان لەگەڵ گفتوگۆ بە پێزەکانی دوکتۆر ئەمیری حەسەنپوور دا بربێتە سەر. زۆر سپاس دوکتۆر.

حەسەنپوور: گەلێک مەمنوونم

شوانی: زۆر سپاسی ئەکەین، هەتا جارێکی تریش  بەیەک دەگەینەوە بمێنن لە خۆشی دا