وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا، زانیاری دانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی، دووشەمە ١٢ ، پێنجشەمە ١٥ و جومعە ١٦-ی سێپتامبری ٢٠١٦

دووشەمە  ١٢-ی سێپتامبری ٢٠١٦

جان کربی

ووتەبێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا

زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی

واشنگتن، دی سی

پرسیار: باشە، ئەمن دووپرسیارم هەیە لە سەر سوورییە. ڕووسەکان ڕایانگەیاند ئەو ئاگر بەس، یان ڕاگرتنی تەقە و دوژمنکارییەی کە هەر ئێستا  لێرە وەزیری کارو باری دەرەوە باسی کرد، یەپەگە ( یەکینەکانی پاراستنی گەل) و ئەڕتەشەکانی سوورییەی ئازاد (ئێف ئێس ئەی ) یش وەبەر دەگرێ. داخودا ئەوە ڕاستە ، داخودا ئەوە ڕاگرتنی شەڕی نێوان بە گشتی تورکەکان و کوردەکانیش لە سوورییە دەگرێتەوە؟

ئاغای کربی: با دیسان بڵێم، لەبیرت بێ ئەوە چییە، ئەوە خەسڵەتی نەگۆڕاوە، ڕاگرتنی تەقە و دوژمنکاری کە لە مانگی فێڤرییە دا ڕاگەیێندرا هەموانی دەگرتەوە یان وا داندرابوو هەموان بگرێتەوە بەڵام ئەو گرووپانەی وا لەلایەن ڕێکخراوی نەتەوە یەکگرتووەکانەوە لە ناوخۆی سوورییە وەک تێڕۆریست نێوزەد کراون،ناگرێتەوە و ئەوان دوو ڕێکخستنن ، یەکیان داعش ە و ئەویدیکەیان ئەلنوسرە یە، کە هەر وەک ئێستا وەزیری کارو باری دەرەوەش گوتی ئەو ڕێکخستنە یانی ئەلقاعیدە، ئەلقاعیدە لە سوورییە. و ئەگەر تەقە وەستاندن و دوژمنکاری جێ بە جێ بکرێ، و ئەگەر بپارێزدرێ و ڕەچاو بکرێ، ئەو دەمی تەنێ ئەو دووگرووپە دەبنە ئامانجی هێرش

پرسیار: کە وا بوو تەقە وەستاندن و دوژمنکاری بەگژ یەک داهاتن و ڕووبەڕوو بەەنەوەکانی تورک – کورد یش وەبەر دەگرێ؟

ئاغای کربی: دەزانی ، ئێمە گوتوومانە – ئێمە لە مێژە گوتوومانە کە نامانەوێ ببینین – و ئەمن چەند حەفتە لەمەو پێشیش گوتم - کە ئێمە نامانەوێ تێکهەڵچوونی بە زەبر و زەنگ لە نێوان هێزە تورکەکان و هێزە کوردەکان دا ببینین . ئەوەی ئێمە گوتوومانە ، هەر ئەوەیە ئەمن ئەمڕۆ دووپاتەی دەکەمەوە، ئەویش ئەوەیە ئێمە دەمانەوێ، ئەوان وەک ئەندامانی ئیتیلافی دژی داعش، شەڕی داعش بکەن، ئەوە ئەو شتەیە- کە ئێمە دەمانەوێ ئەوان ئەنێرژی خۆیانی تێدا بەکاربێنن .

پرسیار: سپاس و پرسیاری دووەمم لە مەڕ کێشەی سوورییە ئەوەیە کە ئەنجومەنی نیشتمانی کوردستانی سوورییە و هەر وەها ئاسۆرییەکان ئعترازیان کردووە دەرحەق بەو بەڵگەنامەیە کە لەلایەن ئەو ئۆپۆزیسیۆنەوە دەرچووە کە عەڕيبستانی سعوودی پشتی دەگرێ واتە ئێچ ئێن سی، و ئەوە بەرنامەیانە بۆ سەروبەندی تێپەڕ بوونە لە سوورییە. گلەیی و گازندەکە ئەوەیە ئەو بەڵگەنامەیە بە پێی بنەمای عەڕەبایەتی و لە ڕوانگەی ئیسلامگەرییەوە گەڵاڵە  کراوە و تێیدا بەرژەوەندییەکانی کەمایەتییان لە سوورییە لە بەر چاو نەگیراوە.

ئاغای کربی: ئێ.

پرسیار: باشە چ لێکدانەوەت هەیە لە سەر ئەمە؟ ئایا ئێوە چبڕ سەرنجتان داوەتێ کە بە بەجێ هێشتنی زۆر شت بۆ ووڵاتانی وەک عەڕەبستانی سعوودی ئێمە هەر هەمان ئەو کێشەیە زیندوو دەکەینەوە کە لە ئەفغانستان کردمان لە دوای ساڵانی ١٩٨٠ کان، ئەو دەمێ کە پاکستان جڵەوی کارەکانی درا دەستی و ئاکامەکەشی وەنەبێ شتێکی زۆر جوان بووبێ؟
ئاغای کربی: ئەمن تەواو دڵنیا نێم مەبەستت لە دوایین بەشی پرسیارەکەت چییە، بەڵام دەڵێم ئێمە بەردەوامین لە سەر پێزانی خۆمان سەبارەت بە سەرۆکایەتی عەڕەبستانی سعوودی لێرە دا بە کار کردنی لەگەڵ ئێچ ئێن سی وئۆپۆزیسیۆنی میانەڕۆ  بۆ ئەوەی یارمەتییان بدا کە لە سەر بنەمای پرێنسیپی یەکگرتوو بجووڵێنەوە.
ئێستا ، بڕوانە ، ئەمن ئەو  ئعترازە تایبەتییەم نەدیتووە، بەڵام ئاگام لێیە، ئەمن بەگشتی دەزانم لە سەر چییە، خۆییم نەدیتووە، جا بۆیە بەجێ نابێ لێرە خەت بە خەت پێی دا بێمەوە. ئەوەی من لەم بارەیەوە پێت دەڵێم ئەوەیە:لێرە لە دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا هێچ گۆڕانێک لە بیرو بۆچوونی ئێمە دا پێک نەهاتووە ، و پێم وابێ دەتوانم بڵێم لەو بارەیەوە بۆچوونی ئەندامانی دیکەی گرووپی نێونەتەوەیی پشتیوانی لە سوورییە (ئای ئێس ئێس جی) ش هەر ئاوایە، ئەویش ئەوەیە ئێمە دەمانەوێ سوورییە وەک ووڵاتێکی یەکگرتوو، گشت، پلووراڵ ببینین، کە جێی هەموو سوورییەیەکانی تێدا ببێنەوە بێ لە بەر چاو گرتنی ئەوەی کە شێوەی ژیانیان چۆنە، بێ لەبەر چاو گرتنی ئەوەی کە باوەڕیان بە چ دینێک هەیە  و بێ لەبەر چاو گرتنی ئەوەی کە سەر بە چ ئێتنیسیتی یەکن.  ئەوە ئەو شتەیە کە ئێمە لە سەرەتاوە گوتوومانە و ئەوە ئەو ئامانجەیە کە دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و کۆمەڵگەی نێونەتەوەیی بەر دەوام دەبێ لە سەری  بۆ وەدیهێنانی.

پێنجشەمە ١٥ –ی سێپتامبری ٢٠١٦

 مارک سی. تونر

 جێگری ووتە بێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا

 زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی

 واشنگتن، دی سی

 پرسیار: زۆر سپاست دەکەم. ئایا دەکرێ زانیاریمان بدەیەی سەبارەت بە دیدارەکانی ئەمـڕۆی جێگری وەزیری کاروباری دەرەوەی ئەمریکا بلینکن لە ئەربیل [ هەولێر ] ؟

 ئاغای تونر: بە دڵنیاییەوە، با کاغەزەکە ببیمەوە. وەک ئاماژەت پێ کرد ئەو لە کوردستانی عێڕاقە – جێگری وەزیر ئانتۆنی بلینکن ، تۆنی بلینکن ئەمڕۆ لە هەرێمی کوردستانی عێڕاقە. ئەو لەوێ چاوی کەوت بە پرێزیدێنت بارزانی و کاربەدەستە پایەبەرزەکانی دیکەی حکوومەتی هەرێم. ئەوان بەردەوام بوون لە سەر قسە کردن ، ئاشکرایە ، حەولدان بۆ تێکەوبردن و تێک شکاندنی داعش و هەر وەها پشتیوانی بۆ – ئەو پشتیوانییەی کە ئێستا لە پێشمەرگە دەکرێ، ئەوان هەر وەها سەبارەت بە ووڵام دانەوەی دەستبەجێی قەیرانییە ئینسانییەکان لە عێڕاق قسەیان کرد و دوا جار باسی ئەو ئامادەکاری و هاوکاریانەشیان کرد لە نێوان بەغدا و ئەربیل [ هەولێر ] دا بەر لە ڕزگار کردنی مووسڵ.

پرسیار: ئەمن دەزانم کە ڕاپۆرتی کوردی دەلێن – ڕاپۆرتی چاپەمەنی دەڵێن پرێزیدێنت بارزانی باسی مەسەلەی مووسڵ ی دوای نەمانی دەوڵەتی ئیسلامی عێڕاق و شام، کە ئەوێ لە ڕووی سیاسییەوە چۆن حوکم بکرێ و ئیدارە کردنی چۆن بێ. ئایا چ ووردەکاری ئەو بابەت لا دەست دەکەوێ؟

ئاغای تونر: ئەمن مەبەستمە بڵێم، ئەمن چم لەوە زیاتر نییە بیڵێم کە ئێمە لە سەرەتاوە هەمیشە گوتوومانە ، کە ئەویش ئەوەیە هەر کاتێک ئەو شارانە ، شارۆچکانە ، هەرێمانە ڕزگار دەکرێن ، ئەوەی کە ئێمە دەمانەوێ هەر چی زووتر بیبینین – ئاشکرایە، ئێمە دەمانەوێ ناوچەکە بە ئەمن ببینین و ئەوە ئاڵنگارییەکی گەورەیە لە زۆر شوێنی ئەو ناوچانە چونکە مین ڕێژ کراون و هەڕەشە لە سەر هاووڵاتییان هەیە یان هەڕەشە لە سەر گیانی ئەو خەڵکە مەدەنییانەی کە بگەڕێنەوە سەر زێد و واری خۆیان. بوڵام شتێکی دیکەش کە ئێمە دەمانەوێ بیبینین ئەوەیە کە خزمەتی کۆمەڵایەتی وەگەر بکەوێتەوە، حکوومەت – حکوومەتی ناوچەیی دابمەزرێندرێتەوە. ئێمە پێمان خۆشە ببینین کە هەرچی زووتر قەوارەی ژیان دابمەزڕێندرێتەوە بە شێوەیەکی ئەوتۆ ڕێگا بدا بە هاووڵاتییان، ئەوانەی کە لە شوێنی خۆیان هەڵکەندراون ، یان ئەوانەی کە ناچار بوون لە ژێر حوکم و کۆنتڕۆڵی ئایسیل دا لەوێ دەرببەن و بژین ، بتوانن ژیانی ئاسایی خۆیان دەست پێ بکەنەوە. جابۆیە حکوومەتی جێیی ئەو شتەیە کە ئێمە دەمانەوێ دابمەزرێندرێتەوە.

پرسیار: یانی پێداگری لە سەر ئەو شتەی کە خەڵکی جێیی دەیانەوێ؟

ئاغای تونر: بەڵێ ئەوە ئەو شتەیە کە من دەیڵێم

پرسیار: سپاست دەکەم.

پرسیار: سەفیری ئەمریکا جان باس کەوتووەتە بەر ئاگربارانێکی توند لە دوای بەیانییەکەی چەند ڕۆژ لەمەوپێشی سەبارەت بە شارەکانی باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکییە کە لەو دواییانە دا لە دەست حکوومەتی ناوچەیی دەرهێندران و خرانە بەر دەست ئەو قەیومانەی کە حکوومەت دیاریی کردوون. و سەفیری دەوڵەتە یەکگرتووەکان لەو بارەیەوە داخویانییەکی بڵاو کردەوە. ئایا ئەتۆ چت هەیە بیڵێی سەبارەت بە بارو دۆخی وی لە تورکییە؟

ئاغای تونر: سەبارەت بە وەزعی وی لە تورکییە؟ ئەدی. ئەو وەک سەفیر لە تورکییە دەمێنێتەوە. و ئەمن هیچ لەوە زیاد ناکەم کە ئەو لە لێکدانەوە و بەیانییەکانی دا دەری بڕیون. بەڵام ئاشکرایە کە سەرۆک کۆمارو وەزیری کاروباری دەرەوە باوەڕی تەواویان پێیەتی.

پرسیار: کە وابێ نیگەرانییەکانی وی سەبارەت بەو حکوومەتە ناوچەییانە ، کە زۆربەیان لە باشووری ڕۆژهەڵاتی تورکییەن، وا وەرگیراوە کە ئەو موداخەلە لە کاروباری ناوخۆیی تورکییە دا دەکا. چەندین وەزیری تورک بەرتەکیان نیشان دا و قسەکان یان داخویانییەکانی وییان مەحکووم کرد، لەوانە وەزیری کارو باری دەرەوە و وەزیرەکانی دی. ووڵامی ئێوە بۆ ئەو ئارگومێنتە چییە کە ئەو لە کاروباری ناوخۆیی تورکییە دا موداخەلە دەکا؟.

ئاغای تونر: ئێمە لەگەڵ ئەو قسەیە ڕێک نین. و دیسان با بیڵێمەوە، قسەکانی وی بەجێ بوون. ئێمە پشتیوانی دەکەین لە قسەکان و داخویانییەکانی. و ئێمە هەمیشە گوتوومانە کە پێوەندی ئێمە لەگەڵ تورکییە ، هەر کاتێک باسی لێوە دەکەین- دەڵێین ئێمە پێوەندییەکی پتەومان هەیە لەگەڵ تورکییە و ئاشکرایە ئەوە زۆر لایەن دەگرێتەوە، بەڵام ئەگەر لەگەڵیان ڕێک نەبین لە پێوەندی لەگەڵ مافی مرۆڤ یان بارودۆخی دێمۆکڕاسی لە تورکییە ، ئێمە هەست دەکەین ئێمە پێوەندییەکەمان بایی ئەوەندە پتەوە کە بکرێ ئەو نیگەرانییانە بە ئاشکرایی دەرببرێن

 پرسیار: کە وابێ ئەتۆ دەڵێی کە ئەو داخویانییە دەستپێشخەرییەکی شەخسی نییە لە لایەن سەفیرەکەتانەوە؟ بەڵکوو ئەوە داخویانی و هەڵوێستی حکوومەتی ئێوەشە؟

 ئاغای تونر: بڕوانە ، مەبەستم ئەوەیە بڵێم . هەر کاتێک سەفیرێک قسە دەکا دیارە ئەوە بە نوێنەرایەتی دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکایە.

 پرسیار: جا کەوابێ ئێمە دەکرێ هەر لە سەر ئەمریکا بمێنینەوە و بڵێین سەفیرە ئەمریکاییەکان سەر هەڵدان وەڕێ دەخەن، یان دەبنە هۆی ورووژاندنی سەرهەڵدان؟

 ئاغای تونر: باشە ( پێکەنین ) ئەوەی دیکە لە کوێ دەبێ؟

پرسیار: دووی دیکەش هەن، دە ڕاستییدا ، دووی دیکە

 ئاغای تونر: باشە

 پرسیار: ڕەنگە ئەتۆ ئاگات لێیان نەبێ . ئیتالیا و ڕۆمانی 

جومعە  ١٦ – ی  سێپتامبری ٢٠١٦

جان کربی

قسەوێژی وەزاڕەتی کاروباری دەرەوەی ئەمریکا

زانیاریدانی ڕۆژانە بە چاپەمەنی

واشنگتن، دی سی

پرسیار: سپاست دەکەم. ، سەبارەت بە دیداری تۆنی بلینکن ، بە نووسراو هیچ هەیە سەبارەت بە چاوپێکەوتنەکانی؟

ئاغای کربی: سەبارەت بە سەردانی -

پرسیار:  سەبارەت بە سەردانی جێگری وەزیری کاروباری دەرەوە ، تۆنی بلینکن

ئاغای کربی: ئەها ، تۆنی بلینکن، بەداخەوە ، چم پێ نییە -

پرسیار: و سەبارەت بە سەردانی مەکگورک  لە ئەربیل [ هەولێر]  ئایا هیچی نوسراوت لایە سەبارەت بە دیدارەکانی لەگەڵ بارزانی و کاربەدەستانی دیکە لەوێ؟

ئاغای کربی: با تەماشایەک بکەم. ئەمن نازانم هەمە یان نا. هەمە ، هەمە . ئەو [ ئێلیزابێت ] دەڵێ هەمە.

پرسیار: دە باشە باشە ( پێکەنین )

ئاغای کربی : دەبێ لێرە بیبینمەوە. یەک سانییە سەبرت بێ. ئەه- ئەوەتا ، لە لاپەڕەی یەکەمە . ئەمن دەبێ چاویلکەکەم دە چاوم کەم  لە بەر ئەوەی فۆنتی نووسراوەکە  هێندەش گەورە نین ( پێکەنین )

ئاغای کربی: دوێنێ جێگری وەزیری کاروباری دەرەوە لە هەرێمی کوردستانی عێڕاق بوو، لەوێ چاوی کەوت بە پرێزیدێنت بارزانی  و کاربە دەستە پایە بەرزەکانی دیکەی حکوومەت بۆ درێژە دان بە قسە کردن لە سەر حەولەکان بۆ تێکەوە بردن و تێک شکاندنی داعش، پشتیوانی بۆ پێشمەرگە ، هەر وەها ووڵامدانەوەی دەستبەجێ بە یارمەتی ئینسانی بەو کەسانەی لە بەر قەیرانی عێڕاق لەناوخۆ لە زێد و واری خۆیان هەڵکەندراون، لە قسەکردنەکاندا باسی هاوکارییەکانی بەغدا – ئەربیل [ هەولێر ] یش کران بەر لە ڕزگاری مووسل . باشە ؟

پرسیار: برێت مەکگورک دەجریوێنێ کە بە ڕواڵەت هێندێک بابەتی دیکەش قسەیان لێوە کراوە. ئەو لە یەکێک لە جریوەکانی خۆی دا دنەی یەکەتی دەدا لە نێوان دوو پارتی فەرمانڕەوا دا، واتە پارتیی دێمۆکڕاتی کوردستان و یەکێتیی نیشتمانی کوردستان.  ئەمن دەمەوێ ئەوە بزانم کە – هەڵسەنگاندنی دەوڵەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا چییە – سەبارەت بە یەکەتی یان  یەک نەبووونی لە ناو کوردەکانی عێڕاق لە حاڵی حازر دا؟

ئاغای کربی: دیارە ئەمن لێرە قسەی خۆم ناخەمە پێش قسەی جێگری وەزیر . ئەمن پێم وایە ، بڕوانە، ئێمە لە مێژە باسی ئەوەمان کردووە کە ئاواتمان ئەوەیە ببینین پارتییەکان بەیەکەوە کار بکەن بۆ باشتر بوون و چاکەی عێڕاق. بەڵام ئەمن ناچمە سەر چ ووردە ڕیشاڵێکی دیکە جگە لەو ووڵامەی کە هەر ئێستا لە ووڵامی پرسیاری ئێوە دا دامەوە

پرسیار: بەڵام داخودا لەوە نیگەرانن کە یەک نەبوونی ئەوان تا ئەو ڕادەیە بێ کە کێشە ساز کا بۆ ئامانجی بەربڵاوتری کە ئێوە بیرتان لێ کردووەتەوە-

ئاغای کربی: دەزانی ، ئەمن نامەوێ – مەبەستم ئەوەیە بڵێم ، ئەمن دەکرێ پێت بڵێم ئێمە پێمان خۆشە چ ببینین ، و ئەوە نەگۆڕاوە. و ئەمن پێم وا نییە ئەوە یارمەتی دەر بێ ئەگەر مرۆڤ  شک و گومان دەرببڕێ کە ئەوە ناقەومێ. مەبەستمە بڵێم ، هۆی پێوەندیی بەردەوام و نەپساوەی ئێمە لەگەڵ ڕێبەران لەوێ  هەر ئەوەیە. ئێمە دەمانەوێ بەغدا و ئەربیل [ هەولێر ]  ئاوا ببینین کە درێژە بدەن بە کار کردن بۆ چاکەی ووڵات وبۆ بەرژەوەندیی هەموو عێڕاقییەکان لە هەر کوێیەک هەن . بەڵام  ئەمن شتی وا ناکەم – ئەمن دەست ناکەم بە دەربڕینی شک و گومان سەبارەت بە ئەوەی کە ئەوە ڕوو نادا. مەبەستمە بڵێم ، ئەمن پێم وایە  ئێمە دەتوانین  بەگشتی بڵێین کە یەک نەبوونی  بۆ ئەو مەبەستە ئافرێنەر نییە. یەک نەبوونی  یارمەتیدەر نابێ و هەر بۆیەشە ، دیسان بڵێمەوە ، ئێمە بەردەوام دەبین بۆ پێداگرتن لە سەر یەکەتی.